2 Observaties en aandachtspunten
Als we terugkijken op tien jaar energiebeleid, zien we dat het beleid niet wezenlijk ver- andert, maar dat verschillende kabinetten wel steeds andere accenten leggen. Ook zien
we dat de resultaten voor betaalbaarheid en betrouwbaarheid redelijk goed zijn, maar dat de doelrealisatie voor duurzaamheid tot op heden achter is gebleven. Uit onze
onderzoeken blijkt dat het gebrek aan samenhang en prioritering tussen de drie beleidsdoelen een rol heeft gespeeld. Die drie doelen zijn niet altijd met elkaar te ver-
enigen. Het optimaliseren van de een kan ten koste gaan van de andere twee. Dat kan onbedoeld zijn, of een weloverwogen keuze. Die keuze is uiteraard aan de politiek,
maar de afwegingen zijn niet altijd even transparant. Dit zou wel het geval moeten zijn om zowel het parlement als de samenleving goed te kunnen informeren over de gevol-
gen van de keuzes in het energiebeleid. We zien echter ook positieve punten: in het sti- muleren van de opwekking van duurzame energie hebben de verschillende kabinetten
van eerdere tekortkomingen geleerd. Ook stellen diverse kabinetten zich proactief op in de Europese beleidsvorming op energieterrein.
2.1 Accenten in het energiebeleid wisselen per kabinet
Van oudsher is er sterke overheidsbemoeienis met de productie, het transport en de levering van elektriciteit en gas in Nederland. Aanvankelijk waren energiebedrijven
namelijk volledig in handen van gemeenten en provincies. Het totale elektriciteits-, gas- en warmtenetwerk is niet als geheel ontworpen, maar geleidelijk ontstaan. In de
jaren tachtig omarmden de verschillende eu-lidstaten de gedachte van liberalisering en privatisering van de energiesector, waarna de inrichting van de energievoorziening
dienovereenkomstig is veranderd Algemene Rekenkamer, 2015b. Dit werd in de jaren negentig bekrachtigd in het Europese beleid voor liberalisering en privatisering.
Tijdens de introductie van marktwerking in deze periode lag het accent in het beleid sterk op een betaalbare energievoorziening. Marktwerking leidt tot concurrentie en
daarmee tot efficiency en een lagere energierekening voor de afnemers, zo was de gedachte.
11
Sinds de jaren negentig is ook de verduurzaming van de energievoorziening steeds belangrijker geworden: in 1990 verscheen er een eerste kabinetsnota over energie-
besparing. Ook in de afgelopen tien jaar hebben diverse kabinetten duurzaamheids- doelen gesteld zoals reductie van co
2
-emissies, opwekking van meer duurzame energie en energiebesparing.
Figuur 4 op de volgende pagina geeft per kabinet de belangrijkste mijlpalen en accen- ten in het beleid weer.
11 Op grond van EU-regel-
geving voor een ‘interne markt’ is de functie van
transport van elektriciteit en gas gescheiden van de
overige functies in de ener- gievoorziening productie,
levering en handel.
Figuur 4 Elk kabinet legt andere accenten in het energiebeleid
Sinds 2005 publiceert de minister van ez elke drie tot vier jaar een beleidsvisie: het zogenaamde Energierapport. Uit de verschillende energierapporten blijkt dat het over-
koepelende beleid niet wezenlijk verandert, maar de accenten wel: • Uit het Energierapport 2008 blijkt dat het kabinet streeft naar een veel schonere
energiehuishouding, mits die net zo betaalbaar en betrouwbaar is en er ligt een groot accent op energie-innovatie.
• Uit het Energierapport 2011 blijkt dat het kabinet ook veel aandacht besteedt aan het profiteren van een sterke energiesector. Duurzame energie is in het energie-
rapport 2011 belangrijk, maar de minister van ez wijst er wel op dat een overhaaste inzet leidt tot onnodig hoge maatschappelijke kosten ez, 2014.
2.2 Doelrealisatie energiebeleid blijft deels achter bij ambitie
