Awal Membaca Bahasa Melayu - Keberkesanan Kaedah Gabungan Bunyi Kata Untuk Prasekolah dan untuk Pemulihan

AWAL MEMBACA BAHASA MELAYU: KEBERKESANAN
KAEDAH GABUNGAN BUNYI-KATA UNTUK UNTUK

PRASEKOLAH DAN UNTUK PEMULIHAN

Isahak Haron et. aI.
PERPUSTAKAAN UPSI

..,_----.-----t

Nombor PIHoleh&f\
Tarikh PerO!t'lh,"n
p

lea

,.q-::_���?),

���i:'__'C:;__"!_

_

---------

Ha rga

P-fV\... _:_':+.C

Bilan�Qn

NaRhah

---

_

_�_!_I_:>

Nombor

_

--

-

_------_____..

S'_ (Ie'_:

__

'

__

_

__

�-

Pengkl(t,sen

__

_

-�

LAPORAN PROJEK PENYELIDIKAN
J angka Pendek

Fakulti Sains

Kognitif dan Pembangunan

Manusia

Universiti Pendidikan Sultan Idris
Tanjong MaIi11\ Perak

12

Mac, 2004

Awal Membaca Bahasa

Bunyi-Kata

Melayu: Keberkesanan

Kaedah

Gabungan

untuk Prasekolah dan untuk Pemulihan

Prof. Dato' Isahak Haron
Ketua

Projek

projek

Ahli- Ahli dalam

Prof. Madya Dr. Abdul Latif Ghapor
Profesor Abdullah Hasan

Puan Deresah binti Lahom

Profesor Dato' Abu Bakar Nordin
Prof
Prof

Prof

Madya Dr. Kamarulzaman bin Kamaruddin
Madya Dr. Bhasah bin Abu Bakar
Madya Dr. Ragendran

Encik Ishak: Ismail

Puan Sabariah bt. Siron
Puan Nazariah bt. Ab. Samad

Encik Sabri bin Mohd. Sallch
En Abdul Raheem bin Moharnad Yusof

Puan Ramlah Jantan

Puan Mahani Razali

Encik Muhd. Nadzir Ibrahim

Prof.

Madya

Dr. Abd. Rahman Daud

LA.PORAN PROJEK PENYELIDIKAN

Projek penyelidikan jangka pendek dengan bantuan kewangan
dari Tabung Penyelidikan UPS!.
Rujukan projek:

No. Kod

Fakulti Sains

Penyelidikan: 03-12-05-02/no. kod

Kognitif dan Pembangunan

Manusia

Unrversiti Pendidikan Sultan Idris

Tanjong
12

Malim

Mac, 2004

akaun 050523

I

K..A.NDUNGAN

Sinopsis

II

Prakata

III

BAB 1: MASALAH MEMBACA 01 SEKOLAH RENDAH
D_A.N 1v1ENENGAH

1

RAB2

TEORl DAN PENDEKAIAN PENGAJARAN­
PEMBELAJARAN A WAL MEMBACA

9

BAB 3: KONTEKS 1:

PELAKSANAAN KAEDAH GABUNGAN BUNYI KATA

(KGBK)D1PRASEKOLAH
Projek 1: KGBK di Tadika
(UPSI), Tanjong Malim
Projek

Universiti Pendidikan Sultan Idris

2: KGBK di 12 tadika KEMAS di Daerah Hulu

SeIangor

24

BAB 4: K01\TTEKS 2

KGBK G1\TTUK PENGAJARlV� PEMULlHAN MURID
MEMBACA 01 SEKOLtV-r RENDAH

.......

..)_,

Projek 1:
Kajian KeberkesananKGBK untuk Pemulihan Membaca
Murid di SekoIah Kebangsaan Tanjong Malim (SKIM)
Projek

... ..,

-,_,

2:

Keberkesanan KGBK untuk Pemulihan Membaca
eli Sekolah Rendah eli Perak dan di Pulau

Pinang

38

BAB5

RUMUSANDANCADANG�N

55
68

LAMPIRAN 1
LAMPLR4N 2
LAMPlRAN 3

LAMPIRAN 4
LAMPIRAN 5

ill

Prakata

Tajuk

asal

Projek Kajian

ini ialah:

Kajian tentang pernulihan rnernbaca Bahasa Melayu murid-murid
Menengah di sekitar Tanjung Malim.

Sekolah Rendah dan

menjalankannya, dan laporan ditulis, elok sekali tajuk ini
diubah sedikit bagi membayangkan hasil akhir daripada projek asal itu. Dengan itu tajuk
projek penyelidikan ini diubah roenjadi:
Tetapi

setelah lebih dua tahun

Awal Membaca Bahasa

Bunyi-Kata

Melayu:

Keberkesanan Kaedah

untuk Prasekolah dan untuk Pemulihan

Gabungan

Rujukan projek ini ialah: No. Kod Penvelidikan: 03-12-05-02/no. kod akaun 05052_1
Projek ini ialah projek penyelidikan jangka pendek dengan bantuan kewangan dan
Tabung Penyelidikan UPSI.
Projek

ini dimulakan dalam bulan

September

200 1.

Ketua Pasukan: Profesor Data' Isahak Haren.
Ahli- Ahli yang terlibat dalam
Puan Deresah binti Lahom

projek inipada awalnya

ialah

Dr Abdul Latifbin

Ghapor

Profesor Abu Bakar Nordin

Profesor Abdullah Hasan

Dr. Kamarulzaman bin Kamaruddin

Puan Sabariah bt. Siron
Puan Nazariah bt. Jantan

Dr. Bhasah bin Abu Bakar

Dr.

Encik Sabri bin Mohd. Salleh

Ragendran

Encik Abdul Raheem bin Mohd Noor

Encik Ishak Ismail
Puan Ramlah J antan

Puan Mahani Razali

Encik Muhd. Nadzir Ibrahim

Encik Samri Sainuddin

Objektifprojek ialah untuk
mengenalpasti murid yang
•

•

•
•

Melayu

dan

mengkaji kenapa

dengan

mengguna

"gabungan bunyi-kata (KGBK);
mengkaji proses pemulihan pembelajaran murid-rnurid ini;
mengkaji perubahan minat mereka membaca dan belajar selepas pemuJihan
mengaji proses mengajar membaca dan menulis peringkat prasekolah sebagai
satu faktor kesediaan membaca di peringk at rendah
kaedah

•

lemah membaca Bahasa

mereka lernah;
membantu memulih kelernahan murid rnernbaca dan menulis
'

salah

IV

projek pada peringkat awal adalah. seperti berikut
Mensyuarat di kalangan ahli-ahli pengkaji telah diadakan 3 kali dalam bulan
September 200 1 untuk merangka operasi penyelidikan
Taklimat diberi oleh Profesor Isahak, selaku ketua projek, tentang 'kaedah
gabungan bunyi-kata' yang akan digunakan untuk mengajar 'memulih' murid yang
tidak: boleh atau lemah membaca Bahasa Melayu
Buku Mudah Membaca dan Menulis Bahasa Melayu 1 dan 2' karangan Profesor
Date' lsahak: diedar dan digunakan sebagai panduan.
Mesyuarat mencadangkan data tentang pencapaian UPSR murid di beberapa buah
sekolah di sekitar Tanjung Malim diperolehi, untuk dijadikan panduan bagi
rnengenalpasti sekolah dan mood yang bermasalah dalam pembacaan.

Perlaksanaan
•

•

•

•

'

mendapatkan data dari sekolah­
sekolah rendah di sekitar Tanjong Malim, projek ini telah tergendala sepanjang Oktober
200] hingga Mei 2002. Masa ini juga Latihan Mengajar diadakan, Ramai ahli yang
terlibat, termasuk saya. Menjalankan penyelidikan di lapangan yang bagini memerlukan
masa, usaha dan kerja-kerja 'perkeranian' rumit seperti mengurus perhubungan dengan
pihak sekolah, tadika, guru dan murid; menyelaras pasukan penyelidik; rnenyediakan
bahan, rnengangkut bahan, membuat lawatan, rnerekod kemajuan murid, rnerakamkan
proses yang berlaku, dan sebagainya.
Oleh kerana kesuntukan

rnasa

dan kesukaran untuk

Apabila Datuk Azman Wan Chik mencadangkan supaya beliau dan saya mengkaji
pentadbiran dan pengajaran membaca di Tadika Kernas, di bawah anjuran Kemas Pusat,
Kementerian Pernbangunan Luar Bandar, pada Mei, 2002, saya pun bersetuju untuk
mengambil bahagian bagi menguji keberkesanan Kaedah Gabungan Bunyi-Kata (KGBK)
di tadika Kemas. Jill kami jalankan dalam tempoh 3 bulan: 1 Jun hingga 30 Ogos 2002,
di 12 tadika Kemas di daerah Hulu Selangor, terrnasuk Hulu Bernam. Saya ingin
mengucapkan terima kasih kepada Datuk Azman dan pembantu beliau k.erana memberi
saya peluang menjalankan projek ini dan bantuan mereka dalarn melaksanakan projek ini
Pada bulan Jun

2002, sekumpulan pelajar dari Majlis Perwakilan Pelajar lJPSr berminat

mengajar rnurid yang tidak boleh membaca.
Puan Daresah Lahom (upSI) mencadangkan mereka mengajar murid di Sekolah
Kebangsaan Tanjong Malirn, di mana suaminya Encik Ishak adalah Penolong Guru Besar
(HEM) sekolah itu. Dengan itu mudahlah kebenaran diperolehi untuk menjalankan projek
rnembaca ini. Saya latih pelajar-pelajar ini mengguna KGBK dan buku Mudah Membaca
I, 2. Dan ini juga satu kesernpatan untuk saya mengkaji sarna ada KGBK itu berkesan
atau tidak untuk mengajar
memulihkan' murid yang tidak boleh rnembaca.
rnengadakan 'projek

amal' untuk membantu

c

Pegawai Pendidikan Khas di PPD Kuala Kangsar
rnenjernput saya mengadakan bengkeI pemulihan membaca rnengguna KGBK. Ini diikuti
dcngan jemputan daripada PPO Batang Padang, PPD Hilir Perak, PPD Kerian, di Perak

Kemudian dalam bulan Feb. 2003,

dan labatan Pendidikan Pulau

Pinang

lui memberi

peluang lagi

untuk saya

mengkaj i

keberkesanan KGBK, dengan mendapat reaksi dan penilaian daripada guru-guru tentang
keberkesanan KGBK melalui soalselidik. Saya ingin rnengucapkan terima kasih kepada

mereka

semua.

yang saya kemukakan ini ditulis berdasarkan 'pcluana-pcluang pcnvclidik an eli
atas. Ia ditulis dengan format dan gaya yang mudah dibaca, merakam apa yang bcrlaku.

Laporan

'

proses dan konteks di mana penyelidikan tentang keberkesanan KGBK itu
Ada Iiku-liku yang menarik dan tal. diduga: rnenjalankan penyelidikan bagini

dijalankan
nampaknya
sukar untuk dilaksana seperti yang dirancang pada awalnya. Apa yang saya dapati ialah
saya terpaksa menggunakan apa saja 'peluang untuk menjalankan penyelidikan ini dari
segi masa, hubungan dengan pihak lain, dalam keadaan kekangan rnasa, tcmpat dan
kewangan.
'

Saya ingin mengucapkan terima kasih kepada semua rakan yang terlibat dalam projek ini
pada peringkat awal. Tetapi nampaknya proses menjalankan projek ini tidak seperti yang
dirancang pada awalnya atas sebab di atas. Apa yang penting ialah projek ini telah
dijalankanjuga dan hasilnya adalah seperti yang terkandung dalam laporan ini.

Profesor Dato' Isahak Haran.,
Kognitif dan Pembanguan Manusia

Fakulti Sains

Universiti Pendidikan Sultan Idris ( UPSI )
12

Mac,

2003.

(FSKPM)

BABI

MASALAH MEMBACA DI SEKOLAH RENDAll
DAN MENENGAH

Masalah membaca di sekolah
1998 menunjukkan sekitar 28.6% (1989) ke )2.qo/(l
Keputusan UPSR tahun 1989
murid
sekolah kebangsaan mendapat gred D, E (iaitu 'gaga)') dalam kcnas
(1998)
'Pemahaman' dan 34.6% (1989) ke 21.2% (1998) gagaI daIam kertas 'Penulisan Bahasa
Malaysia (Lihat ladual l.1). Trendnya nampak menurun, satu tanda yang baik. Tctapi
bilangannya masih agak besar: 1998 45,249 yang gagaI kertas Pernaharnan, dan 75,494
yang gaga I kertas Penulisan Bahasa Malaysia. Peratus yang 'gaga!' Bahasa Malaysia
UPSR di kalangan murid di Sekolab Jenis Kebangsaan Cina dan Tamil lcbih tmggi.
-

menunjukkan bilangan pelajar yang bermasalah dalam 3M (mcmhaca,
rnengira), murid Tahun 4, sekolah rendah, dan pelajar sekolah rnenengah.
tahun
kohort
1999, 2000, dan 2001, berdasarkan angka dalam Laporan Jahatan
bagi
Pendidikan Khas, Kementerian Pendidikan
JaduaI

1.2

menulis dan

Jadual 1.2

:

BiIangan PeIajar yang Bermasalah dalam 3 M
di Sekolah Rendah dan Menengah

Murid Talzun 4 Sek: Rcndah
Kohort

1999
2000

2001

Akhbar Utusan

BiI. Bermaslah

Bil

53,544
44,562
337533

Malaysia Rabu,

dipulihkan

28,801
2),373
27,384

1

Pelajar

Sck:

Bil.Berrnasalah

27,594
15,843
19,515

Mcncngah
Bil.dipulihk an

12,699
7663

10,502

Oktober, 2003 rnelaporkan kenyataan Y.B. Mahadzir

Mohd. Khir, Setiausaha Parlimen, Kementerian Pendidikan, sernasa merasrnikan Seminar
Pendidikan Khas ke-J, anjuran Jabatan Pendidikan Khas, Kerncnterian Pcndidikan,

dianggarkan hampir 520,000 orang pelajar dan jurnlah keseluruhan 5 J juta
pelajar di negara ini yang menghadapi disleksia. Walau pun terdapat kontroversi icntang
apa itu disleksia, jenis-jenis dan sebabnya, biasanya ia mernbanyangkan bahawa pclajar­
pelajar ini menghadapi rnasalah sukar mernbaca atau udak boleh mernbaca.
bahawa

-

2

Mengikut

Jabatan Pendidikan

murid sekolah rendah dan

Perak, pada tahun 2003, dianggarkan kira-kira 16,000

menengah yang 'tidak boleh membaca' atau 'lemah membaca'
Malaysia (Rumi) negeri Perak. Jabatan ini berusaha gigih untuk mengurangkan
bilangan ini ke tahap yang minimum, dengan menganjurkan berbagai program dan
latihan untuk guru pendidikan khas, bagi memulihkan masalah 3M ini.
Jabatan
Pendidikan Perak juga berusaha untuk mengatasi masalah ramai murid yang lemah
membaca dan menulis tulisan Jawi, terutama dalam konteks pendidikan Islam, di sekolah
rendah dan menengah.

Bahasa

di

(dalarn Tahun 1 6) dan sekolah menengah
3) di seluruh Malaysia, terdapat sekumpulan mood yang 'lemah
membaca' atau 'tidak boleh membaca' Bahasa Malaysia. Terdapat sekolah menengah
yang mempunyai harnpir satu kelas daripada beberapa kelas Tingkatan 1, yang muridnya
bermasalah membaca dan menulis. Peratus dan bilangan mereka ini berbeza sedikit dari
sebuah sekolah ke sebuah sekolah. Peratus pelajar Tingkatan Peralihan yang tidak boleh
atau lernah rnernbaca dan rnenulis Bahasa Malaysia lebih tinggi daripada kelas lain.
kebanyakan
(Tingkatan 1

Di

sekolah

rendah

-

-

di UK Amerika Syarikat dan negara lain, telah dilakukan tentang rnasalah
tidak boleh rnernbaca di pcringkat awal ini, dan kesannya. Satu contoh ialah kajian oleh

Banyak kajian

Expert Penal, Ministry
Dapatan

di bawah

of Education Ontario, Canada dalam tahun 2003.

Laporan kajian tentang 'early reading' di Ontario antara lain,
ini, hampir sarna untuk konteks di negara lain, terrnasuk Malaysia

dari

yang disebut

Many young children experience some kind ofdifficulty learning to read. For many
children, reading difficulties can be identified in Kindergarten or Grade 1 and
call be prevented or substantially reduced, but often they are not. Research
findings on earlv reading difficulties are Vel}' clear: children who continue to
experience difficulties in Grade 3 seldom catch up in later grades. The
consequences arc well documented. These children are at risk oflai! ing school and
dropping out, and they may have limited career opportunities in adulthood.
Reading Strategy, The Report of the Expert
Ministry of Education, Ontario.

Panel

on

Early Reading

in

Ontario, 2003,

Bagi pelajar Melayu, bilangan yang tidak boleh membaca dan menulis Jawi juga tinggi.
dalam maternatik, sains dan Bahasa Inggeris pada
Kelernahan pelajar Bumiputera
peringkat awal, berbanding dengan pelajar Cina, misalnya, telah lama diketahui. Peratus
dan bilangan pelajar Burniputera yang bermasalah dalam maternatik, sains dan Bahasa
1998) adalah seperti yang terdapat dalam
lnggeris di sekolah rendah (UPSR, 1989
Jadual I I Peratus tll1ggi pelajar yang lernah Bahasa Inggeris mernbawa irnpiikasi besar
dalam korneks perlaksanaan Bahasa Inggeris sebagai bahasa pengantar Maternatik dan
Sains di Tahun 1 dan 2, dan Tingkatan 1, :2 (2004).
�

"

-'

Kajian saya bersama pelajar Sarjana Pendidikan UPSI (Sepetember 2003) menunjukkan
terdapat korelasi yang signifikan antara pencapaian gred Bahasa Inggeris UPSR dengan
keupayaan pelajar mengikuti pelajaran sains dan matematik dalam Bahasa lnggcris. d.m
prestasi mereka dalam ujian pertengahan semester 2003. Lebih tinggi peratus pclajar
yang lemah dalam Bahasa lnggeris UPSR mcnghadapi masalah mcngjkuu pcncrangan
guru dalam bahasa Inggeris, dan dengan itu prestasi mcreka dalam uj Ian pcricngahan
semester rendah.

Walau apa pun sebab murid
dan menulis Bahasa Melayu

gagal

atau tidak

rnencapai tahap

asas

kebolehan mcmbaca

(Rumi) setelah enam tahun di sekolah rendah. murid-murid
menghadapi masalah untuk mengikuti dan meneruskan pcndidikan mcrcka ell
sekolah menengah
dalam berbagai mata pelajaran, seperti geografi, sejarah, sains.
maternatik, kemahiran hidup, pendidikan Islam dan Moral dan scbagainya Kcgagalan
membawa kesan sosio-emosi besar kepada mereka. Pendidikan di sekolah akan mcnjadi
"kurang bermakna' kepada mereka dan mereka akan mencari jalan lain yang kurang sihat
untuk mendapat pengiktirafan, penghargaan dan "kepuasan'. Kebanyakan rncrcka
merasa jemu (boring) dengan pelajaran di sekolah dan biasanya juga
mcngahadapi
masalah disiplin di bilik darjah, di sekolah dan di luar sekolah.
ini

akan

Usaha Kementerian Pendidikan

Berbagai

usaha telah dibuat oleh Kementerian Pcndidikan

boleh rnembaca dan menulis ini.

Program

terbesar ialah

untuk mcngatasi masalah tidal,
program .:1M (KBSR) (rncmbaca.

mengira) yang diperkenal dalam tahun 198 I dahulu. Asas program itu ialah
memperuntukkan lebih banyak masa untuk mengukuhkan murid dalam 3M, terurama dl
menulis dan

3 ), dan rnengurangkan bcban pernbclajaran 'kandungan" mala
Tahap 1 (Tahun 1
pelajaran. Perlaksanaannya menghadapi beberapa rnasalah, kerana diharap guru scndiri
lebih banyak menyediakan bahan pcngajaran-pembclajaran scndiri, tcrutama pcnvcdiaan
lembaran kerja, ujian berkala yang kerap Ini mcmbebankan guru. dan mcnguraugka»
ini tebh nda];
masa dan tumpuan sebenar daJam pengajaran 3M mund
Kclernahan
dibaik:i dengan cepat, menyebabkan matlamat KBSR tidak tercapai scpcnuhnya Hahkan
apa yang berlaku kernudian ialah bertarnbah banyak mata pelajaran dan
'kandungan' ( content) dimasukkan, menjadikan kurikulum sekolah rcndah "hc:rat"
semula Tekanan untuk murid 'rnemaham dan "rncngingat untuk lulus ccmcrlanp dalarn
peperiksaan UPSR ditekan semuJa.
-

'

'

_

Kernudian

diperkenalkan juga berbagai

program

"pendidikan

pcmulihan untuk
pcndidikan khax diadakan

khas dan

mengajar khas murid yang tercicir atau lemah dalam 3M. Guru
untuk rnengajar masa yang khas murid-murid yang lcmah dalarn 3M
Program gerakan mernbaca juga diadakan, rnisalnva projck Nilarn

'

ini

rnengamalkan
'pengahran murid rncngikut kcbolchan aLtdcrnd,
iaitu berdasarkan prestasi dalam uj ian tahunan, dcngan IU) uan untuk mcrnbcri "IUIllPU.