I M P L E M E N T A S I P E N I L A I A N P O R T O F O L I O P A D A G U R U M A T A P E L A J A R A N I P S K E L A S V I I I A D I S M P N E G E R I 6 J E M B E R T A H U N P E L A J A R A N 2 0 1 2 / 2 0 1 3
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
h
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
IMPLEMENTASI PENILAIAN PORTOFOLIO
PADA GURU MATA PELAJARAN IPS
KELAS VIIIA DI SMP NEGERI 6 JEMBER
TAHUN PELAJARAN 2012/2013
SKRIPSI
Oleh
NAYLAH KAFIDA ROHMAH
NIM 080210391007
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN EKONOMI
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
a
nej.
.u
FAKULTAS
KEGURUAN DANgiILMU
lib.u PENDIDIKAN
gilib
://di
://di
http
tp
.id/
/
/
JURUSAN PENDIDIKAN
ILMU PENGETAHUAN
c.id SOSIAL
c.id
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
UNIVERSITAS
http JEMBER
h
2013
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
d/
ac.i
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
:// IMPLEMENTASI PENILAIAN
PORTOFOLIO ttp://
h
http
http
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
PADA GURU MATA PELAJARAN IPS
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u TAHUN PELAJARANili2012/2013
b.u
g
i
://d
http
http
d/
ac.i
d/
ac.i
.u
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
SKRIPSI
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
nej.
nej.
.u
a
nej.
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.id/
/
/
KELAS VIIIA
c.id
c.id DI SMP NEGERI 6 JEMBER
.id/
ac
nej.
.u
.u
ilib
diajukandguna
salah satu syarat untuk
gilib
gmemenuhi
gilibmelengkapi tugas akhir dan
i
i
i
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp
Sarjana Strata Satu (S1)
http
http
http menyelesaikan Program Pendidikan
Jurusan Pendidikan Ilmu Pengetahuan Sosial Program Studi Pendidikan Ekonomi
pada Fakultas
.id/
.id/
.id/ Keguruan dan Ilmu Pendidikan
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
Universitas Jember unej
.une
.
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
Oleh
/
id/
.
c.id
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une NAYLAH KAFIDA ROHMAH
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
NIM 080210391007
://di
://di
http
http
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
JURUSAN
SOSIAL
lib.u
lib.u PENDIDIKAN ILMU PENGETAHUAN
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gi
://di
gi
://di
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http DAN ILMU PENDIDIKAN
http FAKULTAS KEGURUAN
tp
h
ac
nej.
/
STUDI
PENDIDIKAN EKONOMI
PROGRAM.id
.id/
.id/
ac
nej.
h
h
UNIVERSITAS JEMBER
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
http
httpi
http
tp
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
2013
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
id/
ac
nej.
u
tp
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
Indana yang selalu
mengiringi langkahku
.id/ dengan kasih
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
2.
ht Adekku
.id/
h
Ayah bundaku tercinta Bapak Sukimin, S. Pd dan Ibu Nur
.u do’a
sayang
libdan
lib.u
lib.
i
g
i
://d
http
PERSEMBAHAN
http
id/
.id/
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.
. kepada Allah Swt .adan
Syukur alhamdulillah
j c kupersembahkan
j.ac
1.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
skripsi ini//untuk
orang-orang yang /aku
: /di sayangi
: di
p
p
t
t
t
t
h
h
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tersayang
u
ilib.
g
i
d
://
Muhammad
Wildan
http
.id/
ac
nej.
u
ilib.
g
i
d
/
ttp:/ selalu
Kamalihyang
h
memberiku motivasi, keceriaan, jangan menyerah untuk
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
c
mencapai cita-citamu
ej.a
.un
b
i
lib.u
lib.u
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
3. Seluruh
keluarga besarku yang
://d
://d senantiasa mendoakan
://d
http
http
http
h
4. Sahabatku Elok Ni’matun Kamilah yang selalu bersama-
sama berbagi csuka
.id/ atas motivasi,
.id/ dan duka. Terima ckasih
.id/
ac
nej.
a
nej.
g
://di
g
://di
gilib
i
d
/
/
:
p
p
p
tp
.id/
ac
nej.
.u
u
u
kebersamaan,
keceriaan dan sukses
ilib. selalu untuk kita.
ilib.
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
htt Tinggi,
htt TK sampai Perguruan
htt Guru-guruku mulai dari
5.
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
h
terima kasih atas ilmu yang kalian berikan
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
6. Almamater
Studi Pendidikan nej
u
une
.Program
.une yang aku banggakan
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
Ekonomi
Fakultas
Keguruan
dan
Ilmu Pendidikan
:/
:/
:/
http
http
http
h
Universitas Jember.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ٍدَرَﺟﺖ
َـُﻮْااﻟْﻌِﻠْﻢ
ْﱠﺬِ ﻳْﻦَﺗأُو
ْﻣِﻨْﻜُﻢ
ﷲُ ﻟﱠﺬِ ﻳْﻦَآﻣَ ﻨـُﻮْاhاt ِﻳـَﺮْﻓَﻊ
htوَاﻟ
ht
h
/
/
/
.id/“Allah meninggikan orang-orang
c.iddan orang-orang yang j.ac.id
c.id yang beriman diantara jkamu
a
a
.
.
j
e
ne
.une
.underajat”
.udiberi
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ilmu
pengetahuan
beberapa
*
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ac
j.ac mustahil,
“Sesuatu yang
nej. belum dikerjakan seringkalinetampak
ilib.
http
.id/
ac
nej.
.u
tp
http
u
ilib.
dig
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
*)
tp
/ Imam Hasan Al Banna .id/
.id***)
j.ac
e
n
u
.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
h
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
**) Evelyn Underhill
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
g
i
QS.pAl-Mujadilah,
Ayat 11
://d
htt
h
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
h
id/
ac.
nej.
ht
digi
tp://
u
ilib.
http
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Mimpimu
hari ini adalah kenyataan
.une
.uneesok hari,
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
://di
://di Kenyataan hari ini adalah
mimpimu
hari kemarin” *** ttp://d
p
p
t
t
t
t
h
h
h
id/
dig
tp://
ilib.
g
kita:/baru
/dig
/dig yakin kalau kita telah berhasil
://dimelakukannya dengan baik”:/**
tp
gilib
i
d
/
/
:
u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.id/
.id/
.id/
tp
h
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
MOTTO
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
h
id/
id/
/
Saya yang bertanda tangan
c.id di bawah ini:
ac.
nej.
a
nej.
u
u
Nama
ilib.
ilib. : Naylah Kafida Rohmah
g
i
d
/
/
NIM : 080210391007http:
ht
ac
nej.
.u
.u
PERNYATAAN
http
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
Menyatakan bahwa karya tulis yang berjudul “Implementasi Penilaian Portofolio
/
/
/
id/ Tahun Pelajaran
c.id
c.idKelas VIIIA di SMP Negeri
c.idpada Guru Mata Pelajaranj.aIPS
6c.Jember
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.ubukan
.une hasil karya saya sendiri,
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2012/2013”
benar-benar
jiplakan
dari
karya
tulis
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
orang lain. Pendapat atau temuan orang lain yang terdapat dalam skripsi ini dikutip
atau dirujuk berdasarkan kode etik ilmiah. Saya bertanggung jawab atas kebenaran
dan keabsahan isinya. nej.ac
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
id/
.ac.
ac
nej.
ilib.
ilib.
g
ig
Demikian
//dig sebenarnya, tanpa adanya
://dtekanan
:dengan
://di pernyataan ini saya buat
http
http
http
dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika
tp
dikemudian hari penyataan
/
/ ini tidak benar.
/
.idternyata
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
.u
tp
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
u
u
u
ilib.
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
h
Jember, 17 Januari 2013
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
h
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
http
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
.id/
.u
tp
nej.
h
.id/
ac
nej.
h
Naylah Kafida Rohmah
d/
NIM. 080210391007
ac.i
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
c.id
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
/
c.id
a
nej.
a
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
/
Yang menyatakan,
c.id
id/
id/
ac.
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
u
u
PELAJARAN
IPS
ilib.
ilib. PADA GURU MATA d
g
i
/
ttp:/ NEGERI 6 JEMBER
SMP
KELAS VIIIA DI h
.id/
ac
nej.
.u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
lib.u
igi Mahasiswa
://dNama
http
lib.u
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
.u
Drs. Joko Widodo, M.hM
ttp
NIP. 19600217 198603 1 003
http
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.u
c.
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
tp
ac
nej.
.u
NIP. 19660323 199301 1 001
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
http Dr. Sukidin, M. Pd
gilib
i
d
/
/
:
h
/
/
.id/ Disetujui oleh:
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
//di Pembimbing I
://di Dosen Pembimbing IIttp://di
:Dosen
h
http
http
gilib
i
d
/
/
:
tp
http
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
: 2008
ac
nej.
.u
lib.u
igi
: Naylah
Rohmah
://dKafida
Angkatan
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
: 080210391007
htt
digi
tp://
http
h
u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
: Jember, 30 Maret
.une
.une1989
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di IPS / Pendidikan Ekonomi
: Pendidikan
p
p
t
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.id/
Oleh:
NIM
.id/
c
a
.
ej Lahir
Tempat.u/nTgl.
b
i
l
i
ig
p://dJurusan / Prog. Studi
id/
ilib.
ilib.
g
mencapai gelar Sarjana
://diPendidikan (S1)
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.u
dig
tp://
h
h
c
ac
menyelesaikan Program
ej.a Pendidikan IPS dan
nej. Studi Pendidikan EkonominJurusan
.id/
tp
lib.u
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi syarat-syarat untuk
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
://
http
tp
h
.id/
http
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac
nej.
lib
SKRIPSI
digi
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
h
id/
a
nej.
TAHUN PELAJARAN 2012/2013
a
nej.
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
http
a
nej.
/
c.id
lib.u
.u
.u
PERSETUJUAN
http
dig
tp://
ht
digi
tp://
ac
nej.
/
/ PENILAIAN PORTOFOLIO
IMPLEMENTASI
c.id
c.id
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
lib.u
http
h
d/
d/
Hari/Tanggal : 17 Januari 2013 /
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
gili
://di
http
http
http
h
.id/
d/
Drs. Joko
M. M
c.iWidodo,
a
.
j
e
n
NIP.
19600217
198603
1 003
u
b.
id/Si
Drs. Bambang Suyadi,
c.M.
a
.
j
ne
NIP. 19530605
1 003
b.u198403
ac
nej.
.u
.u
gili
://di
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
Sekretaris
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
h
Ketua
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
Tim Penguji:
.id/
.id/
l
l
i
/dig
/
:
p
t
t
h
/
c.id
c.id
: Gedung
FKIP Universitas Jember unej.a
e1j.a
n
u
.
ib.
ib
Tempat
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
PENGESAHAN
http
h
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.i
c.i Guru Mata Pelajaran
Skripsi berjudul “Implementasi
Penilaian Portofolioj.apada
j.ac
id/
.ac.
nej
digi
tp://
ac
nej.
.une
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
idiuji
i
i
IPS Kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember/d
Tahun
Pelajaran 2012/2013” telah
g
g
g
i
i
i
d
d
/
/
:/
:/
:/
http
http
http pada:
dan disahkan
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
Anggota:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
1. Prof. Dr. Bambang
(........................)
.une
.une Hari P, MA
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
2. Dr. Sukidin, M. Pd
.id/
.id/
ac
nej.
.u
ac
nej.
id/
c.
ej.a
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvi
c.
ej.a
ac
nej.
http
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
h
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
Prof. Dr. Sunardi, M. Pd.
NIP
.id/19540501 198303 1 005
nej.
ac
nej.
.id/
http
d/
ac.i
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
Universitas Jember
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac
nej.
ac
nej.
u
Mengesahkanilib.u
ilib.
g
i
d
/dig
/
/
/
:
:
p
p
t
t
Dekan Fakultas Keguruan
dan Ilmu Pendidikan
ht
ht
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
(........................)
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
Implementasi Penilaian Portofolio pada Guru Mata Pelajaran IPS Kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember Tahun Pelajaran 2012/2013; Naylah Kafida Rohmah;
080210391007; 2013; 048 halaman; Program Studi Pendidikan Ekonomi Fakultas
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember.
Pencapaian tujuan pendidikan dapat diketahui melalui kegiatan penilaian.
Penilaian merupakan instrumen yang efektif untuk mengetahui berhasil tidaknya
proses pembelajaran apabila hasilnya dijadikan acuan umpan balik (feedback) bagi
guru maupun siswa itu sendiri. Melalui penilaian hasil belajar, guru dapat mengukur
dan menilai sejauh mana siswa dapat menyerap pengalaman belajar serta sejauh mana
keberhasilan pembelajaran yang dilakukan guru, sehingga guru dapat mengambil
keputusan apa yang sebaiknya dilakukan.
Teknik penilaian terus berkembang sejalan dengan kurikulum yang berlaku.
Teknik penilaian dalam KTSP adalah Penilaian Berbasis Kelas (PBK). Penilaian
berbasis kelas memiliki pengertian bahwa penilaian sebagai kegiatan yang dilakukan
untuk memperoleh dan mengefektifkan informasi tentang hasil belajar siswa di kelas
selama dan setelah kegiatan belajar mengajar. Terdapat beberapa jenis penilaian
berbasis kelas dalam KTSP salah satunya yang dilakukan oleh guru IPS kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember adalah penilaian portofolio. Penilaian portofolio adalah
salah satu instrumen penilaian untuk menilai kompetensi siswa, atau menilai hasil
belajar siswa selama dan setelah kegiatan belajar mengajar dalam pencapaian ranah
kognitif, afektif, dan psikomotor. Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui
implementasi penilaian portofolio pada guru mata pelajaran IPS kelas VIIIA di SMP
Negeri 6 Jember Tahun Pelajaran 2012/2013.
Penelitian ini merupakan penelitian deskriptif kualitatif, yakni menggambarkan
dengan nilai dan kata-kata atau kalimat menurut kategori untuk mengetahui
implementasi penilaian portofolio pada guru mata pelajaran IPS Kelas VIIIA di SMP
vii
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
Negeri 6 Jember. Metode yang digunakan untuk mengumpulkan data dalam
penelitian ini adalah metode observasi, wawancara, dan dokumentasi.
Data utama yang diperoleh dalam penelitian implementasi penilaian portofolio
pada mata pelajaran IPS ekonomi kompetensi dasar mendeskripsikan pelaku
ekonomi: rumah tangga, masyarakat, perusahaan, koperasi, dan negara dapat dilihat
dari instrument penilaian portofolio siswa. Instrumen penilaian portofolio tersebut
berupa tugas membuat peta konsep, membuat makalah, dan membuat kliping.
Hasil analisis penilaian portofolio pada siswa dengan melihat instrumen
penilaian berupa tugas peta konsep, makalah, dan kliping diperoleh rata-rata klasikal
siswa kelas VIIIA sebesar 78,5 yang artinya baik dengan rincian nilai masing-masing
instrumen penilaian tugas peta konsep memperoleh nilai sebesar 78,4, tugas makalah
memperoleh nilai sebesar 77,7 dan tugas kliping memperoleh nilai sebesar 79,3
Berdasarkan hasil dan pembahasan mengenai implementasi penilaian portofolio
pada guru mata pelajaran IPS kelas VIIIA di SMP Negeri 6 Jember tahun pelajaran
2012/2013 disimpulkan bahwa penilaian portofolio yang telah diterapkan guru baik.
Hal tersebut diketahui berdasarkan hasil analisis tugas siswa secara klasikal yang
menunjukkan nilai diatas ketuntasan minimum.
Kata Kunci: Penilaian Portofolio, kriteria penilaian
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpviii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
lib.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
PRAKATA
http
h
d/
d/
.i
c.i karunia-Nya sehingga
Puji syukur kehadirat
j.acAllah Swt atas segala rahmatj.adan
id/
ac.
nej.
h
ini disusun untuk memenuhi
Tahun Pelajaran 2012/2013”. Skripsi
/ salah satu syarat
/
id/
.ac.
/
c.id
c.id
c.id
j.a
j.a
j.a
menyelesaikan pendidikan
une Studi Pendidikan Ekonomiune
une strata satu (S1) pada Program
nej
digi
tp://
ac
nej.
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
penulis dapat
menyelesaikan skripsi yang
berjudul “Implementasi /Penilaian
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
:/
:/
tp:/
http 6 Jember
http pada Guru Mata PelajaranhtIPS
Portofolio
Kelas VIIIA di SMP Negeri
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
pada Jurusan
/ Ilmu
:/dan
:// Sosial Fakultas Keguruan
:// Pendidikan Ilmu Pengetahuan
http
http
http
h
Pendidikan Universitas Jember.
.id/
ac
nej.
ac
nej.
penulis mengucapkan
ib.uterima kasih kepada:
.u
gilib
i
d
/
/
:
Penyelesaian skripsi ini .tidak
Oleh karena itu
/
id/ lepas dari bantuan berbagai.idpihak.
gil
://di
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
1.
Dekan Fakultas Keguruan
ttp
http dan Ilmu
httpProf. Dr. Sunardi, M. Pd,hselaku
Pendidikan Universitas Jember;
tp
.id/
ac
nej.
2.
nej.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
://d
://d
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
Keguruan
igilib Jember;
igilib dan Ilmu Pendidikan Universitas
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/Si, selaku Ketua JurusanaPendidikan
Drs. Sumarjono,acM.
IPS Fakultas
c.id
h
ttp selaku Ketua Program Studi
httpPendidikan
httpDrs. Bambang Suyadi, M.hSi,
3.
tp
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
h
Ekonomi Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember;
4.
id/
id/
id/
c.
c. selaku dosen pembimbing jI.asekaligus
Dr. Sukidin, M.
dosen wali yang ej.ac.
j.aPd
e
e
n
n
n
lib.u
lib.u 1 sampai sekarang;
lib.u
i
i
i
g
g
g
telah
memberiku
bimbingan
mulai
semester
i
i
i
//d
//d
//d
:
:
httpselaku dosen pembimbing hIIttpyang telah
Drs. Joko Widodo, M. M
ttp:
h
5.
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
h
memberiku bimbingan/ dan pengarahan dalam penulisan
/ skripsi ini;
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
6. Seluruh dosen
ini
.une
.une Ekonomi yang selama
.une FKIP Program Studi Pendidikan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
telah
ilmu kepada tsaya
://disampai
://dmemberikan
://di banyak membimbing serta
ht p
http
http
saya dapat menyelesaikan studi ini;
.id/
ac
nej.
/
H. Erwan Salus Prijono,
SMP Negeri 6
.id/ S. Pd, M. Pd selaku kepala.idsekolah
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
.u
Jember;lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
7.
gilib
i
d
/
/
:
8.
ttp Negeri 6
http guru mata pelajaran IPS hSMP
httpWenny Subekti, S. Pd, selaku
Jember terima kasih atas bantuan dan segala kemudahan yang diberikan
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
h
.id/
/
.id
selama melakukan
.acpenelitian;
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
gilib
i
d
/
/
:
tp Negeri 6 Jember terimakasih
9.
telah
http
httpSiswa siswi kelas VIIIAhtSMP
tp
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
g
i
d
/
:/
tp
membantu kelancaran penulisan ini;
d/
d/
.i
c.i Neni, Puput, Sulis,
10. Sahabat-sahabatku
j.aLeni,
j.ac senasib seperjuangan Indah,
.u
igilib
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
Putri,
Iklilah, Lilis, Ayu, Ahmad,
An’im dan teman-teman Pendidikan
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
httpEkonomi angkatan 2008; http
htt
htt
Akhirnya penulis berharap, semoga skripsi ini dapat bermanfaat.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpx
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
h
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
ac
nej.
.id/
.u
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
.id/
lib.u
h
id/
ac.
nej.
ht
.id/
digi
tp://
http
dig
tp://
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
id/
ac.
nej.
h
.id/
ac
nej.
http
id/
ilib.
httpPenulis
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Jember,
p Januari 2013
htt17
tp
htt
.u
.u
.u
dig
tp://
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
dapat saya sebutkan satu/ persatu yang telah
11. Semua pihak yang tidak
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
membantuuterselesaikannya
skripsi
ini.
.une
.une
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i kritik dan saran dari semua
Penulis menerima
//di ini.
p://d pihak demi kesempurnaanp:skripsi
p://d
d
gilib
i
d
/
/
:
h
id/
.ac.
nej
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
ttp:/
ttp:/
h
h
h
HALAMAN
PERSEMBAHAN .........................................................................
ii
HALAMAN MOTTO ........................................................................................
/
/
iii
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
h
/
c.id
j
j
HALAMAN PERNYATAAN
............................................................................
une
une
ivunej.a
HALAMAN PENGESAHAN ............................................................................
vi
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
HALAMAN
v
://
://
:// PERSETUJUAN ...........................................................................
http
http
http
h
......................................................................................................
vii
/
/
/
/
.idRINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA ..........................................................................................................
ix.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di xi
://di
://di
DAFTAR
http
http
http ISI ........................................................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
DAFTAR TABEL ...............................................................................................
h
xiv
/
/
/
/
.idDAFTAR
xv
GAMBAR ..........................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une......................................................................................
b
b
b
i
i
i
DAFTAR LAMPIRAN
xvi
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h PENDAHULUAN ..................................................................................
BAB 1.
1
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
1.1 Latar Belakang .................................................................................
1
1.4 Manfaat Penelitian ...........................................................................
4
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA/ ........................................................................
/
6
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
.u
.u
ttp:/
lib.u
h
ilib
ilib
HALAMAN/dJUDUL
igilib ...........................................................................................
/dig i
/dig
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http ISI
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
.id/
ac
nej.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
2.1 Tinjauan
Terdahulu .........................................................
.6une
.une
.unPenelitian
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i Tentang Penilaian ...................................................................
2.2
7
://di
://di
://dTeori
http
http
http
2.3 Teori Tentang Portofolio ..................................................................
10
2.4 Teori Tentang Penilaian
Portofolio ..................................................
.id/
.id/
11
ac
nej.
ac
nej.
tp
2.4.3 Tujuan, Fungsi, dan Manfaat Penilaian Portofolio ...............
d/
ac.i
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
id/
c.
ej.a
id/
id/
c.
ej.a
h
.id/
h
22
/
/ ................. 23
/
2.4.4 Kelebihan
c.id
c.id
c.iddan Kekurangan Penilaianj.Portofolio
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
xi
t
t
t
h
h
h
c.
ej.a
h
ac
nej.
u
2.4.1lib.Langkah-langkah
Pelaksanaan
Portofolio ............ lib15
.u
.u
libPenilaian
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://d 16
://d
p://d Portofolio .............................
http
httPenilaian
http 2.4.2 Kriteria dan Format
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/
.id/
.id............................................................................
c
c
c
a
a
a
1.2 Rumusan Masalah
4
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g 4
g
g Penelitia ...............................................................................
1.3//dTujuan
://di
://di
: i
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
id/
c.
ej.a
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Mata Pelajaran Ilmu Pengetahuan
Sosial .........................................
http
http
htt2.5
24
2.6 Kerangka Berpikir ............................................................................
27
3.2 Rancangan Penelitian .......................................................................
28
3.3 Definisi Operasional
/
/ Variabel ..........................................................
28
h
/
.id/
.id/
.id/ .....................................................................
.idBAB
c
c
c
c
3.
METODE
PENELITIAN
28
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
3.1 /dTempat
dan Subjek Penelitian ..........................................................
g 28
g
g
dig
://di
://di
:/ i
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
...........................................................
31
3.4.3 Metode Dokumentasi
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
3.5 Metode
Data .......................................................................
32
.une
.une
.uAnalisis
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 32
://di
://di
http
http .....................................................
http 3.5.1 Analisis Tugas Portofolio
33
.id/
ac
nej.
d
://d
://d
tp:// 6 Jember ....................................
http
htNegeri
http 4.1.2 Visi dan Misi SMP
33
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
.id/
ac
nej.
4.1.3 Daftar Nama Guru SMP Negeri 6 Jember ...........................
35
4.2.1 Pemanfaatan Penilaian Portofolio ........................................
37
4.3 Hasil Analisis Penilaian
Portofolio...................................................
/
/
37
4.3.3 Tugas Kliping .......................................................................
39
4.4 Pembahasan ......................................................................................
.id/
.id/
40
h
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
4.1.4 Struktur
Organisasi
...............................................................
36
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
4.2//dData
://di 36
://di
: i Utama ......................................................................................
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.3.1 .Tugas
38
une Peta Konsep ...............................................................
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
Tugas Makalah .....................................................................
://di 38
://di
://d4.3.2
http
http
http
ac
nej.
ac
nej.
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
h
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
ac
nej.
u
4.4.1lib.Aktivitas
Guru dalam Implementasi
lib.u Penilaian Portofolio ...igilib40.u
i
i
g
g
i
i
://d 41
://d Siswa .........................................
://d
http
http
http 4.4.2 Penilaian Tugas Portofolio
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej.
nej.
h
.u
.u
.u
4.1.1
igilib33
igilib
igilib Kondisi Fisik Sekolah ..........................................................
tp
gilib
i
d
/
/
:
h
31
d/
d/
4.1 Data Pendukung
ac.i
ac.i..............................................................................
.u
tp://
3.4.2 Metode Wawancara .............................................................
33
.id/
gilib
i
d
/
/
:
htt
htt
BAB 4. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ...................................
ac
nej.
/
c.id
3.4 MetodeuPengumpulan
Data ..............................................................
31unej.a
ej
ej
n
n
u
.
.
ilib.
ilib
ilib
g
g
g
i
i
i
d
d
d
31
p://
p://
p:// 3.4.1 Metode Observasi .................................................................
htt
ac
nej.
id
.ac.
id
.ac.
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
5.1 Kesimpulan ......................................................................................
46
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
h
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
dig
tp://
h
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
46
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
c
c
c
5.2 Saran .................................................................................................
46
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
DAFTAR BACAAN
...........................................................................................
g. 48
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
dig
digi
tp://
.id/
ac
nej.
tp
BAB 5.
..............................................................................................
http
http
htPENUTUP
d/
ac.i
j.
une
ilib.
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
ttp:/
ttp:/
h
h Penilaian Portofolio TugashPeta Konsep ............................................
2.2 Format
17
2.3 Format Penilaian Portofolio Tugas
Makalah ..................................................
/
/
18
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
id/
ac.
nej.
.u
.u
ttp:/
lib.u
h
ilib
ilib
2.1 Peran Guru
igilib Portofolio ....................
/dig 14
/digdan Siswa dalam Pelaksanaan/dPenilaian
h
/
c.id
20unej.a
j
2.4 Format PenilaianuPortofolio
Tugas Kliping ....................................................
nej
une
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
http TABEL
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
2.5 Perbedaan
21
://
://dengan Assessment Baku ..............
:// antara Assessment Portofolio
http
http
http
h
2.6 Kompetensi dasar, Materi Pelajaran, Kegiatan Pembelajaran dan
...................................................................
26
/
/
/
.id/ Indikator Pencapaian Kompetensi
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
3.1 Analisis TugasibPortofolio
................................................................................
32
.une
.une
.une
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di 34
://di
4.1 Nama
ttp:/
http
httpGuru SMP Negeri 6 Jember h..................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.2 Hasil Analisis Instrumen Tugas Portofolio Siswa ...........................................
h
37
/
/
/ Hasil Analisis Kriteria Penilaian
id/
.id4.3
38
c.id
c..............................
c.id pada Tugas Peta Konsep
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une ................................... ilib39.une
.une Penilaian pada Tugas iMakalah
b
b
i
i
4.4 Hasil Analisis
Kriteria
l
l
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h Tugas Kliping .....................................
h Analisis Kriteria Penilaian pada
4.5 Hasil
39
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.6 Perolehan Nilai Kriteria Penilaian pada Tugas Peta Konsep ..........................
42
/
.id/
.id/
.id/
.id4.7
c
c
c
c
a
a
a
a
Perolehan
Nilai
Kriteria
Penilaian
pada
Tugas
Makalah
................................
43
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
4.8 Perolehan
ig Kriteria Penilaian pada:/Tugas
dig
/dig Kliping ..................................
://di 44
://dNilai
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
h
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
nej
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
h
.id/
.u
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
h
36
id
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
ac.
nej.
.u
.u
h
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
3. Struktur Organisasi .........................................................................................
/
/
id/
.ac.
lib.u
h
ib
1. Denah Sekolah
igilxvii
igilib
igilib ................................................................................................
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http Berpikir ...........................................................................................
2. Kerangka
27
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
httpGAMBAR
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
nej
ttp:/
ttp:/
51
B.2. Wawancara Pada Siswa 1 .............................................................................
/
/
52
id
.ac.
id
.ac.
id/
ac.
nej.
.u
.u
h
h
h
B.1. Wawancara
Pada Guru ..................................................................................
id/
.ac.
lib.u
h
ilib
ilib
ilib ..............................................................................................
A. Matrik Penelitian
/dig 50
/dig
/dig
ttp:/
digi
tp://
http
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
httpLAMPIRAN
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j
B.3. Wawancara Pada
ej 2 .............................................................................
une
unSiswa
53unej.a
C. Silabus Pembelajaran IPS .................................................................................
55
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
B.4. Wawancara
54
://
://
:// Pada Siswa 3 .............................................................................
http
http
http
h
.................................................................
57
/
/
/
/ Rencana Pelaksanaan Pembelajaran
.idD.
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
E. Instrumen Penilaian
Siswa ...............................................................
63
.une
.une
.unPortofolio
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di 69
://di
F.1. Hasil
ttp:/
http
httpAnalisis Tugas Peta Konseph.................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
F.2. Hasil Analisis Tugas Makalah ........................................................................
h
70
/
/
/
/ Analisis Tugas Kliping ...................................................................................
.idF.3.
71
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
.une
.une
.Portofolio
b
b
b
i
i
i
F.4. Nilai Dokumen
..............................................................................
72
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h Penelitian ..................................................................................................
G. Foto
73
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
H. Daftar Riwayat Hidup ......................................................................................
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.u
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
digi
tp://
nej.
u
ilib.
dig
tp://
75
d/
ac.i
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
LAPANGAN
UPACARA
/
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
Musholla
dig
tp://
WC c.id/Dapur
a
nej.
.u
ilib
//dig
d/
.un
ilib
//dig
:
tp:
http
RUANG
/
MULTIMEDIA
c.id
a
.
j
.une
gilib
i
d
/
/
:
tp
KLS VII G
(L. Atas)
/
c.id
a
.
j
neKLS
Lab. VII
BHSA
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
KLS VII E
(L. Atas)
une
lib.
i
g
i
://d
u
d
c.i
ej.a
K
A
N
T
I
N
KLS
/
c.idVIII E
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
id/
ht
c.i
ej.a
h
Lab.IPA
/
c.id
a
(L. Atas)
.
j
e
.un
KLS IX F digilib
://
http
KLS VIII
d/ B
i
.ac.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
Perpustakaan
(L. Atas)
.id/
ac
nej.
lib.u
i
g
i
://d WC
http
http
http
h
POMPA AIR
.id/
ac
nej.
u
.
gilib
i
d
/
/
:
K
A
N
T
I
N
.u
h
.
j.ac
Lab.Kompt
e
n
u
ilib.Atas)
(L.
g
i
d
/
tp:/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
lib.u
i
g
i
KLS IX C://d KLS VII C
http
.un
nej
h
KLS VII B
(L. Atas)
.id/
c
a
.
j
KLS IX D
.une
ilib
//dig
R.
d/
i
.
BK
.ac
.id/
ac
nej.
ac
nej.
d/
http
KK
(L. Atas)
d/
KLS
VIII F
a
nej.
ac
nej.
KLS IX E
ilib
//dig
http
http
h
:
tp:
R.
SIT
.u
gilib
.un
.un
ilib
//dig
h
gilib
i
d
/
/
:
http
c.i
ej.a
lib.uKK
h
j.ac
.u
/di
ttp:/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
KLS IX B
id/
KLS
VIII C
R. TU
.id/
u
h
R. KS
UKS
.id/
une
gilib
i
d
/
/
:
ht
KLS
VIII
/ D
R KURIKULUM
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
R.
OR
/
c.id
a
.
j
.unR.eTAMU
b
i
R. GURU
l
i
g
://di
http
.id/
KLS VII D
(L. Atas)
u
ilib.
dig
tp://
http
j.ac
e
n
KLS
KLSVIII
IX A
A
u
.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
ht
lib.
i
g
i
://d
KLS VII F
(L. Atas)
ac.
nej.
ilib.
j.ac
http
id/
dig
tp://
.id/
h
id/
u
ilib.
c.i
ej.a
.u
gilib
i
d
/
/
:
U
ac.
nej.
ht
KOPSIS
.id/
ac
nej.
id/
dig
tp://
ht
h
http
http
http
dig
tp://
http
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
DENAH SEKOLAH
/
/
SMP
c.idNEGERI 6 JEMBER j.ac.id
a
.
j
un. eHAYAM WURUK 143 JEMBER
.une
.Jl
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
WC
.id
WC
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
xvii
id/
c.
ej.a
WCnej.ac
ac
nej.
http
http
tp
.id/
.id/
/
WC
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
h
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
IMPLEMENTASI PENILAIAN PORTOFOLIO
PADA GURU MATA PELAJARAN IPS
KELAS VIIIA DI SMP NEGERI 6 JEMBER
TAHUN PELAJARAN 2012/2013
SKRIPSI
Oleh
NAYLAH KAFIDA ROHMAH
NIM 080210391007
PROGRAM STUDI PENDIDIKAN EKONOMI
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
a
nej.
.u
FAKULTAS
KEGURUAN DANgiILMU
lib.u PENDIDIKAN
gilib
://di
://di
http
tp
.id/
/
/
JURUSAN PENDIDIKAN
ILMU PENGETAHUAN
c.id SOSIAL
c.id
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
UNIVERSITAS
http JEMBER
h
2013
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.id/
.id/
d/
ac.i
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
u
u
u
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
://
:// IMPLEMENTASI PENILAIAN
PORTOFOLIO ttp://
h
http
http
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
PADA GURU MATA PELAJARAN IPS
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u TAHUN PELAJARANili2012/2013
b.u
g
i
://d
http
http
d/
ac.i
d/
ac.i
.u
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
SKRIPSI
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
nej.
nej.
.u
a
nej.
a
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.id/
/
/
KELAS VIIIA
c.id
c.id DI SMP NEGERI 6 JEMBER
.id/
ac
nej.
.u
.u
ilib
diajukandguna
salah satu syarat untuk
gilib
gmemenuhi
gilibmelengkapi tugas akhir dan
i
i
i
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
tp
Sarjana Strata Satu (S1)
http
http
http menyelesaikan Program Pendidikan
Jurusan Pendidikan Ilmu Pengetahuan Sosial Program Studi Pendidikan Ekonomi
pada Fakultas
.id/
.id/
.id/ Keguruan dan Ilmu Pendidikan
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
Universitas Jember unej
.une
.
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
gilib
i
d
/
/
:
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
Oleh
/
id/
.
c.id
c
a
a
.
.
j
j
.une
.une NAYLAH KAFIDA ROHMAH
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
NIM 080210391007
://di
://di
http
http
.id/
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
JURUSAN
SOSIAL
lib.u
lib.u PENDIDIKAN ILMU PENGETAHUAN
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gi
://di
gi
://di
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http DAN ILMU PENDIDIKAN
http FAKULTAS KEGURUAN
tp
h
ac
nej.
/
STUDI
PENDIDIKAN EKONOMI
PROGRAM.id
.id/
.id/
ac
nej.
h
h
UNIVERSITAS JEMBER
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
http
httpi
http
tp
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
2013
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
id/
ac
nej.
u
tp
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
Indana yang selalu
mengiringi langkahku
.id/ dengan kasih
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
2.
ht Adekku
.id/
h
Ayah bundaku tercinta Bapak Sukimin, S. Pd dan Ibu Nur
.u do’a
sayang
libdan
lib.u
lib.
i
g
i
://d
http
PERSEMBAHAN
http
id/
.id/
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
.
. kepada Allah Swt .adan
Syukur alhamdulillah
j c kupersembahkan
j.ac
1.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
skripsi ini//untuk
orang-orang yang /aku
: /di sayangi
: di
p
p
t
t
t
t
h
h
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
tersayang
u
ilib.
g
i
d
://
Muhammad
Wildan
http
.id/
ac
nej.
u
ilib.
g
i
d
/
ttp:/ selalu
Kamalihyang
h
memberiku motivasi, keceriaan, jangan menyerah untuk
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
c
mencapai cita-citamu
ej.a
.un
b
i
lib.u
lib.u
l
i
i
i
g
g
g
i
i
i
3. Seluruh
keluarga besarku yang
://d
://d senantiasa mendoakan
://d
http
http
http
h
4. Sahabatku Elok Ni’matun Kamilah yang selalu bersama-
sama berbagi csuka
.id/ atas motivasi,
.id/ dan duka. Terima ckasih
.id/
ac
nej.
a
nej.
g
://di
g
://di
gilib
i
d
/
/
:
p
p
p
tp
.id/
ac
nej.
.u
u
u
kebersamaan,
keceriaan dan sukses
ilib. selalu untuk kita.
ilib.
.u
gilib
i
d
/
/
:
a
nej.
htt Tinggi,
htt TK sampai Perguruan
htt Guru-guruku mulai dari
5.
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
dig
tp://
h
terima kasih atas ilmu yang kalian berikan
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
6. Almamater
Studi Pendidikan nej
u
une
.Program
.une yang aku banggakan
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
Ekonomi
Fakultas
Keguruan
dan
Ilmu Pendidikan
:/
:/
:/
http
http
http
h
Universitas Jember.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ٍدَرَﺟﺖ
َـُﻮْااﻟْﻌِﻠْﻢ
ْﱠﺬِ ﻳْﻦَﺗأُو
ْﻣِﻨْﻜُﻢ
ﷲُ ﻟﱠﺬِ ﻳْﻦَآﻣَ ﻨـُﻮْاhاt ِﻳـَﺮْﻓَﻊ
htوَاﻟ
ht
h
/
/
/
.id/“Allah meninggikan orang-orang
c.iddan orang-orang yang j.ac.id
c.id yang beriman diantara jkamu
a
a
.
.
j
e
ne
.une
.underajat”
.udiberi
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
ilmu
pengetahuan
beberapa
*
g
g
g
://di
://di
://di
http
http
http
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ac
j.ac mustahil,
“Sesuatu yang
nej. belum dikerjakan seringkalinetampak
ilib.
http
.id/
ac
nej.
.u
tp
http
u
ilib.
dig
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
*)
tp
/ Imam Hasan Al Banna .id/
.id***)
j.ac
e
n
u
.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
h
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
h
**) Evelyn Underhill
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
i
g
i
QS.pAl-Mujadilah,
Ayat 11
://d
htt
h
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
ac
nej.
h
id/
ac.
nej.
ht
digi
tp://
u
ilib.
http
id/
ac.
nej.
u
ilib.
ac
nej.
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
“Mimpimu
hari ini adalah kenyataan
.une
.uneesok hari,
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
ig
://di
://di Kenyataan hari ini adalah
mimpimu
hari kemarin” *** ttp://d
p
p
t
t
t
t
h
h
h
id/
dig
tp://
ilib.
g
kita:/baru
/dig
/dig yakin kalau kita telah berhasil
://dimelakukannya dengan baik”:/**
tp
gilib
i
d
/
/
:
u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.id/
.id/
.id/
tp
h
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
MOTTO
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiii
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
h
id/
id/
/
Saya yang bertanda tangan
c.id di bawah ini:
ac.
nej.
a
nej.
u
u
Nama
ilib.
ilib. : Naylah Kafida Rohmah
g
i
d
/
/
NIM : 080210391007http:
ht
ac
nej.
.u
.u
PERNYATAAN
http
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
Menyatakan bahwa karya tulis yang berjudul “Implementasi Penilaian Portofolio
/
/
/
id/ Tahun Pelajaran
c.id
c.idKelas VIIIA di SMP Negeri
c.idpada Guru Mata Pelajaranj.aIPS
6c.Jember
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
.une
.ubukan
.une hasil karya saya sendiri,
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
2012/2013”
benar-benar
jiplakan
dari
karya
tulis
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
orang lain. Pendapat atau temuan orang lain yang terdapat dalam skripsi ini dikutip
atau dirujuk berdasarkan kode etik ilmiah. Saya bertanggung jawab atas kebenaran
dan keabsahan isinya. nej.ac
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
id/
.ac.
ac
nej.
ilib.
ilib.
g
ig
Demikian
//dig sebenarnya, tanpa adanya
://dtekanan
:dengan
://di pernyataan ini saya buat
http
http
http
dan paksaan dari pihak manapun serta bersedia mendapat sanksi akademik jika
tp
dikemudian hari penyataan
/
/ ini tidak benar.
/
.idternyata
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
.u
tp
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
u
u
u
ilib.
h
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
h
Jember, 17 Januari 2013
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
digi
tp://
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpiv
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
h
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
http
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
.id/
.u
tp
nej.
h
.id/
ac
nej.
h
Naylah Kafida Rohmah
d/
NIM. 080210391007
ac.i
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
/
c.id
a
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
/
c.id
a
nej.
a
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
/
Yang menyatakan,
c.id
id/
id/
ac.
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
u
u
PELAJARAN
IPS
ilib.
ilib. PADA GURU MATA d
g
i
/
ttp:/ NEGERI 6 JEMBER
SMP
KELAS VIIIA DI h
.id/
ac
nej.
.u
u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
lib.u
igi Mahasiswa
://dNama
http
lib.u
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
.u
Drs. Joko Widodo, M.hM
ttp
NIP. 19600217 198603 1 003
http
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpv
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.u
c.
ej.a
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
tp
ac
nej.
.u
NIP. 19660323 199301 1 001
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
http Dr. Sukidin, M. Pd
gilib
i
d
/
/
:
h
/
/
.id/ Disetujui oleh:
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.u
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
//di Pembimbing I
://di Dosen Pembimbing IIttp://di
:Dosen
h
http
http
gilib
i
d
/
/
:
tp
http
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
: 2008
ac
nej.
.u
lib.u
igi
: Naylah
Rohmah
://dKafida
Angkatan
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
: 080210391007
htt
digi
tp://
http
h
u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
: Jember, 30 Maret
.une
.une1989
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di IPS / Pendidikan Ekonomi
: Pendidikan
p
p
t
t
t
t
h
h
ac.
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.id/
Oleh:
NIM
.id/
c
a
.
ej Lahir
Tempat.u/nTgl.
b
i
l
i
ig
p://dJurusan / Prog. Studi
id/
ilib.
ilib.
g
mencapai gelar Sarjana
://diPendidikan (S1)
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
.u
dig
tp://
h
h
c
ac
menyelesaikan Program
ej.a Pendidikan IPS dan
nej. Studi Pendidikan EkonominJurusan
.id/
tp
lib.u
diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi syarat-syarat untuk
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
://
http
tp
h
.id/
http
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac
nej.
lib
SKRIPSI
digi
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
nej
h
id/
a
nej.
TAHUN PELAJARAN 2012/2013
a
nej.
id/
.ac.
gilib
i
d
/
/
:
http
a
nej.
/
c.id
lib.u
.u
.u
PERSETUJUAN
http
dig
tp://
ht
digi
tp://
ac
nej.
/
/ PENILAIAN PORTOFOLIO
IMPLEMENTASI
c.id
c.id
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
lib.u
http
h
d/
d/
Hari/Tanggal : 17 Januari 2013 /
id/
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
gili
://di
http
http
http
h
.id/
d/
Drs. Joko
M. M
c.iWidodo,
a
.
j
e
n
NIP.
19600217
198603
1 003
u
b.
id/Si
Drs. Bambang Suyadi,
c.M.
a
.
j
ne
NIP. 19530605
1 003
b.u198403
ac
nej.
.u
.u
gili
://di
tp
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
Sekretaris
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
h
Ketua
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
Tim Penguji:
.id/
.id/
l
l
i
/dig
/
:
p
t
t
h
/
c.id
c.id
: Gedung
FKIP Universitas Jember unej.a
e1j.a
n
u
.
ib.
ib
Tempat
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
PENGESAHAN
http
h
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
.i
c.i Guru Mata Pelajaran
Skripsi berjudul “Implementasi
Penilaian Portofolioj.apada
j.ac
id/
.ac.
nej
digi
tp://
ac
nej.
.une
.une
b
b
i
i
lib.u
l
l
idiuji
i
i
IPS Kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember/d
Tahun
Pelajaran 2012/2013” telah
g
g
g
i
i
i
d
d
/
/
:/
:/
:/
http
http
http pada:
dan disahkan
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
Anggota:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
c
c
a
a
.
.
j
j
1. Prof. Dr. Bambang
(........................)
.une
.une Hari P, MA
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
://di
://di
p
p
t
t
t
t
h
h
2. Dr. Sukidin, M. Pd
.id/
.id/
ac
nej.
.u
ac
nej.
id/
c.
ej.a
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpvi
c.
ej.a
ac
nej.
http
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
h
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
Prof. Dr. Sunardi, M. Pd.
NIP
.id/19540501 198303 1 005
nej.
ac
nej.
.id/
http
d/
ac.i
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
gilib
i
d
/
/
:
Universitas Jember
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac
nej.
ac
nej.
u
Mengesahkanilib.u
ilib.
g
i
d
/dig
/
/
/
:
:
p
p
t
t
Dekan Fakultas Keguruan
dan Ilmu Pendidikan
ht
ht
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
(........................)
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
Implementasi Penilaian Portofolio pada Guru Mata Pelajaran IPS Kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember Tahun Pelajaran 2012/2013; Naylah Kafida Rohmah;
080210391007; 2013; 048 halaman; Program Studi Pendidikan Ekonomi Fakultas
Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember.
Pencapaian tujuan pendidikan dapat diketahui melalui kegiatan penilaian.
Penilaian merupakan instrumen yang efektif untuk mengetahui berhasil tidaknya
proses pembelajaran apabila hasilnya dijadikan acuan umpan balik (feedback) bagi
guru maupun siswa itu sendiri. Melalui penilaian hasil belajar, guru dapat mengukur
dan menilai sejauh mana siswa dapat menyerap pengalaman belajar serta sejauh mana
keberhasilan pembelajaran yang dilakukan guru, sehingga guru dapat mengambil
keputusan apa yang sebaiknya dilakukan.
Teknik penilaian terus berkembang sejalan dengan kurikulum yang berlaku.
Teknik penilaian dalam KTSP adalah Penilaian Berbasis Kelas (PBK). Penilaian
berbasis kelas memiliki pengertian bahwa penilaian sebagai kegiatan yang dilakukan
untuk memperoleh dan mengefektifkan informasi tentang hasil belajar siswa di kelas
selama dan setelah kegiatan belajar mengajar. Terdapat beberapa jenis penilaian
berbasis kelas dalam KTSP salah satunya yang dilakukan oleh guru IPS kelas VIIIA
di SMP Negeri 6 Jember adalah penilaian portofolio. Penilaian portofolio adalah
salah satu instrumen penilaian untuk menilai kompetensi siswa, atau menilai hasil
belajar siswa selama dan setelah kegiatan belajar mengajar dalam pencapaian ranah
kognitif, afektif, dan psikomotor. Tujuan dari penelitian ini adalah untuk mengetahui
implementasi penilaian portofolio pada guru mata pelajaran IPS kelas VIIIA di SMP
Negeri 6 Jember Tahun Pelajaran 2012/2013.
Penelitian ini merupakan penelitian deskriptif kualitatif, yakni menggambarkan
dengan nilai dan kata-kata atau kalimat menurut kategori untuk mengetahui
implementasi penilaian portofolio pada guru mata pelajaran IPS Kelas VIIIA di SMP
vii
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
Negeri 6 Jember. Metode yang digunakan untuk mengumpulkan data dalam
penelitian ini adalah metode observasi, wawancara, dan dokumentasi.
Data utama yang diperoleh dalam penelitian implementasi penilaian portofolio
pada mata pelajaran IPS ekonomi kompetensi dasar mendeskripsikan pelaku
ekonomi: rumah tangga, masyarakat, perusahaan, koperasi, dan negara dapat dilihat
dari instrument penilaian portofolio siswa. Instrumen penilaian portofolio tersebut
berupa tugas membuat peta konsep, membuat makalah, dan membuat kliping.
Hasil analisis penilaian portofolio pada siswa dengan melihat instrumen
penilaian berupa tugas peta konsep, makalah, dan kliping diperoleh rata-rata klasikal
siswa kelas VIIIA sebesar 78,5 yang artinya baik dengan rincian nilai masing-masing
instrumen penilaian tugas peta konsep memperoleh nilai sebesar 78,4, tugas makalah
memperoleh nilai sebesar 77,7 dan tugas kliping memperoleh nilai sebesar 79,3
Berdasarkan hasil dan pembahasan mengenai implementasi penilaian portofolio
pada guru mata pelajaran IPS kelas VIIIA di SMP Negeri 6 Jember tahun pelajaran
2012/2013 disimpulkan bahwa penilaian portofolio yang telah diterapkan guru baik.
Hal tersebut diketahui berdasarkan hasil analisis tugas siswa secara klasikal yang
menunjukkan nilai diatas ketuntasan minimum.
Kata Kunci: Penilaian Portofolio, kriteria penilaian
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpviii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
tp
lib.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
PRAKATA
http
h
d/
d/
.i
c.i karunia-Nya sehingga
Puji syukur kehadirat
j.acAllah Swt atas segala rahmatj.adan
id/
ac.
nej.
h
ini disusun untuk memenuhi
Tahun Pelajaran 2012/2013”. Skripsi
/ salah satu syarat
/
id/
.ac.
/
c.id
c.id
c.id
j.a
j.a
j.a
menyelesaikan pendidikan
une Studi Pendidikan Ekonomiune
une strata satu (S1) pada Program
nej
digi
tp://
ac
nej.
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
penulis dapat
menyelesaikan skripsi yang
berjudul “Implementasi /Penilaian
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
:/
:/
tp:/
http 6 Jember
http pada Guru Mata PelajaranhtIPS
Portofolio
Kelas VIIIA di SMP Negeri
u
ilib.
g
i
d
/
:/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
pada Jurusan
/ Ilmu
:/dan
:// Sosial Fakultas Keguruan
:// Pendidikan Ilmu Pengetahuan
http
http
http
h
Pendidikan Universitas Jember.
.id/
ac
nej.
ac
nej.
penulis mengucapkan
ib.uterima kasih kepada:
.u
gilib
i
d
/
/
:
Penyelesaian skripsi ini .tidak
Oleh karena itu
/
id/ lepas dari bantuan berbagai.idpihak.
gil
://di
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
1.
Dekan Fakultas Keguruan
ttp
http dan Ilmu
httpProf. Dr. Sunardi, M. Pd,hselaku
Pendidikan Universitas Jember;
tp
.id/
ac
nej.
2.
nej.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
://d
://d
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
Keguruan
igilib Jember;
igilib dan Ilmu Pendidikan Universitas
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/Si, selaku Ketua JurusanaPendidikan
Drs. Sumarjono,acM.
IPS Fakultas
c.id
h
ttp selaku Ketua Program Studi
httpPendidikan
httpDrs. Bambang Suyadi, M.hSi,
3.
tp
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
h
Ekonomi Fakultas Keguruan dan Ilmu Pendidikan Universitas Jember;
4.
id/
id/
id/
c.
c. selaku dosen pembimbing jI.asekaligus
Dr. Sukidin, M.
dosen wali yang ej.ac.
j.aPd
e
e
n
n
n
lib.u
lib.u 1 sampai sekarang;
lib.u
i
i
i
g
g
g
telah
memberiku
bimbingan
mulai
semester
i
i
i
//d
//d
//d
:
:
httpselaku dosen pembimbing hIIttpyang telah
Drs. Joko Widodo, M. M
ttp:
h
5.
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
h
memberiku bimbingan/ dan pengarahan dalam penulisan
/ skripsi ini;
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
6. Seluruh dosen
ini
.une
.une Ekonomi yang selama
.une FKIP Program Studi Pendidikan
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
telah
ilmu kepada tsaya
://disampai
://dmemberikan
://di banyak membimbing serta
ht p
http
http
saya dapat menyelesaikan studi ini;
.id/
ac
nej.
/
H. Erwan Salus Prijono,
SMP Negeri 6
.id/ S. Pd, M. Pd selaku kepala.idsekolah
ac
nej.
gi
://di
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
.u
Jember;lib.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
7.
gilib
i
d
/
/
:
8.
ttp Negeri 6
http guru mata pelajaran IPS hSMP
httpWenny Subekti, S. Pd, selaku
Jember terima kasih atas bantuan dan segala kemudahan yang diberikan
tp
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
httpix
http
tp
h
.id/
/
.id
selama melakukan
.acpenelitian;
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
gilib
i
d
/
/
:
tp Negeri 6 Jember terimakasih
9.
telah
http
httpSiswa siswi kelas VIIIAhtSMP
tp
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
g
i
d
/
:/
tp
membantu kelancaran penulisan ini;
d/
d/
.i
c.i Neni, Puput, Sulis,
10. Sahabat-sahabatku
j.aLeni,
j.ac senasib seperjuangan Indah,
.u
igilib
u
.une
.une
b
b
i
i
l
l
ilib.
i
i
Putri,
Iklilah, Lilis, Ayu, Ahmad,
An’im dan teman-teman Pendidikan
g
g
g
i
i
i
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
httpEkonomi angkatan 2008; http
htt
htt
Akhirnya penulis berharap, semoga skripsi ini dapat bermanfaat.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
c.
ej.a
.id/
ac
nej.
id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpx
c.
ej.a
h
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
h
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
.u
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
h
.id/
ac
nej.
.id/
.u
tp
ht
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
.id/
lib.u
h
id/
ac.
nej.
ht
.id/
digi
tp://
http
dig
tp://
ht
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
id/
ac.
nej.
h
.id/
ac
nej.
http
id/
ilib.
httpPenulis
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
.u
.id/
ac
nej.
.u
.u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Jember,
p Januari 2013
htt17
tp
htt
.u
.u
.u
dig
tp://
h
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac.
nej.
dapat saya sebutkan satu/ persatu yang telah
11. Semua pihak yang tidak
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
membantuuterselesaikannya
skripsi
ini.
.une
.une
. ne
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
i kritik dan saran dari semua
Penulis menerima
//di ini.
p://d pihak demi kesempurnaanp:skripsi
p://d
d
gilib
i
d
/
/
:
h
id/
.ac.
nej
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
ttp:/
ttp:/
h
h
h
HALAMAN
PERSEMBAHAN .........................................................................
ii
HALAMAN MOTTO ........................................................................................
/
/
iii
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
h
/
c.id
j
j
HALAMAN PERNYATAAN
............................................................................
une
une
ivunej.a
HALAMAN PENGESAHAN ............................................................................
vi
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
HALAMAN
v
://
://
:// PERSETUJUAN ...........................................................................
http
http
http
h
......................................................................................................
vii
/
/
/
/
.idRINGKASAN
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PRAKATA ..........................................................................................................
ix.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di xi
://di
://di
DAFTAR
http
http
http ISI ........................................................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
DAFTAR TABEL ...............................................................................................
h
xiv
/
/
/
/
.idDAFTAR
xv
GAMBAR ..........................................................................................
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une......................................................................................
b
b
b
i
i
i
DAFTAR LAMPIRAN
xvi
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h PENDAHULUAN ..................................................................................
BAB 1.
1
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
1.1 Latar Belakang .................................................................................
1
1.4 Manfaat Penelitian ...........................................................................
4
BAB 2. TINJAUAN PUSTAKA/ ........................................................................
/
6
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
.u
.u
ttp:/
lib.u
h
ilib
ilib
HALAMAN/dJUDUL
igilib ...........................................................................................
/dig i
/dig
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
DAFTAR
http ISI
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
.id/
ac
nej.
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
2.1 Tinjauan
Terdahulu .........................................................
.6une
.une
.unPenelitian
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i Tentang Penilaian ...................................................................
2.2
7
://di
://di
://dTeori
http
http
http
2.3 Teori Tentang Portofolio ..................................................................
10
2.4 Teori Tentang Penilaian
Portofolio ..................................................
.id/
.id/
11
ac
nej.
ac
nej.
tp
2.4.3 Tujuan, Fungsi, dan Manfaat Penilaian Portofolio ...............
d/
ac.i
ej.
n
lib.u
i
g
i
d
tp://
id/
c.
ej.a
id/
id/
c.
ej.a
h
.id/
h
22
/
/ ................. 23
/
2.4.4 Kelebihan
c.id
c.id
c.iddan Kekurangan Penilaianj.Portofolio
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
xi
t
t
t
h
h
h
c.
ej.a
h
ac
nej.
u
2.4.1lib.Langkah-langkah
Pelaksanaan
Portofolio ............ lib15
.u
.u
libPenilaian
i
i
i
g
g
g
i
i
i
://d 16
://d
p://d Portofolio .............................
http
httPenilaian
http 2.4.2 Kriteria dan Format
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
.id/
.id/
.id............................................................................
c
c
c
a
a
a
1.2 Rumusan Masalah
4
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g 4
g
g Penelitia ...............................................................................
1.3//dTujuan
://di
://di
: i
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
h
id/
c.
ej.a
h
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p Mata Pelajaran Ilmu Pengetahuan
Sosial .........................................
http
http
htt2.5
24
2.6 Kerangka Berpikir ............................................................................
27
3.2 Rancangan Penelitian .......................................................................
28
3.3 Definisi Operasional
/
/ Variabel ..........................................................
28
h
/
.id/
.id/
.id/ .....................................................................
.idBAB
c
c
c
c
3.
METODE
PENELITIAN
28
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
3.1 /dTempat
dan Subjek Penelitian ..........................................................
g 28
g
g
dig
://di
://di
:/ i
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
...........................................................
31
3.4.3 Metode Dokumentasi
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
ne
3.5 Metode
Data .......................................................................
32
.une
.une
.uAnalisis
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di 32
://di
://di
http
http .....................................................
http 3.5.1 Analisis Tugas Portofolio
33
.id/
ac
nej.
d
://d
://d
tp:// 6 Jember ....................................
http
htNegeri
http 4.1.2 Visi dan Misi SMP
33
d/
ac.i
j.
une
ilib.
dig
d/
c.i
ej.a
.un
ilib
//dig
tp:
.id/
ac
nej.
4.1.3 Daftar Nama Guru SMP Negeri 6 Jember ...........................
35
4.2.1 Pemanfaatan Penilaian Portofolio ........................................
37
4.3 Hasil Analisis Penilaian
Portofolio...................................................
/
/
37
4.3.3 Tugas Kliping .......................................................................
39
4.4 Pembahasan ......................................................................................
.id/
.id/
40
h
.id/
.id/
.id/
c
c
c
a
a
a
4.1.4 Struktur
Organisasi
...............................................................
36
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
4.2//dData
://di 36
://di
: i Utama ......................................................................................
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
4.3.1 .Tugas
38
une Peta Konsep ...............................................................
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
i
Tugas Makalah .....................................................................
://di 38
://di
://d4.3.2
http
http
http
ac
nej.
ac
nej.
tp
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
h
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
ac
nej.
u
4.4.1lib.Aktivitas
Guru dalam Implementasi
lib.u Penilaian Portofolio ...igilib40.u
i
i
g
g
i
i
://d 41
://d Siswa .........................................
://d
http
http
http 4.4.2 Penilaian Tugas Portofolio
.u
gilib
i
d
/
/
:
nej.
nej.
h
.u
.u
.u
4.1.1
igilib33
igilib
igilib Kondisi Fisik Sekolah ..........................................................
tp
gilib
i
d
/
/
:
h
31
d/
d/
4.1 Data Pendukung
ac.i
ac.i..............................................................................
.u
tp://
3.4.2 Metode Wawancara .............................................................
33
.id/
gilib
i
d
/
/
:
htt
htt
BAB 4. HASIL PENELITIAN DAN PEMBAHASAN ...................................
ac
nej.
/
c.id
3.4 MetodeuPengumpulan
Data ..............................................................
31unej.a
ej
ej
n
n
u
.
.
ilib.
ilib
ilib
g
g
g
i
i
i
d
d
d
31
p://
p://
p:// 3.4.1 Metode Observasi .................................................................
htt
ac
nej.
id
.ac.
id
.ac.
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
5.1 Kesimpulan ......................................................................................
46
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiii
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
h
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
dig
tp://
h
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
46
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.id/
.id/
.id/
c
c
c
5.2 Saran .................................................................................................
46
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
DAFTAR BACAAN
...........................................................................................
g. 48
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
dig
digi
tp://
.id/
ac
nej.
tp
BAB 5.
..............................................................................................
http
http
htPENUTUP
d/
ac.i
j.
une
ilib.
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
ttp:/
ttp:/
h
h Penilaian Portofolio TugashPeta Konsep ............................................
2.2 Format
17
2.3 Format Penilaian Portofolio Tugas
Makalah ..................................................
/
/
18
id/
.ac.
id
.ac.
id
.ac.
id/
ac.
nej.
.u
.u
ttp:/
lib.u
h
ilib
ilib
2.1 Peran Guru
igilib Portofolio ....................
/dig 14
/digdan Siswa dalam Pelaksanaan/dPenilaian
h
/
c.id
20unej.a
j
2.4 Format PenilaianuPortofolio
Tugas Kliping ....................................................
nej
une
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
http TABEL
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
2.5 Perbedaan
21
://
://dengan Assessment Baku ..............
:// antara Assessment Portofolio
http
http
http
h
2.6 Kompetensi dasar, Materi Pelajaran, Kegiatan Pembelajaran dan
...................................................................
26
/
/
/
.id/ Indikator Pencapaian Kompetensi
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
3.1 Analisis TugasibPortofolio
................................................................................
32
.une
.une
.une
b
b
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di 34
://di
4.1 Nama
ttp:/
http
httpGuru SMP Negeri 6 Jember h..................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.2 Hasil Analisis Instrumen Tugas Portofolio Siswa ...........................................
h
37
/
/
/ Hasil Analisis Kriteria Penilaian
id/
.id4.3
38
c.id
c..............................
c.id pada Tugas Peta Konsep
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une ................................... ilib39.une
.une Penilaian pada Tugas iMakalah
b
b
i
i
4.4 Hasil Analisis
Kriteria
l
l
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h Tugas Kliping .....................................
h Analisis Kriteria Penilaian pada
4.5 Hasil
39
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
4.6 Perolehan Nilai Kriteria Penilaian pada Tugas Peta Konsep ..........................
42
/
.id/
.id/
.id/
.id4.7
c
c
c
c
a
a
a
a
Perolehan
Nilai
Kriteria
Penilaian
pada
Tugas
Makalah
................................
43
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
4.8 Perolehan
ig Kriteria Penilaian pada:/Tugas
dig
/dig Kliping ..................................
://di 44
://dNilai
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxiv
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
h
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id
.ac.
nej
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxv
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
lib.u
digi
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
.id/
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
h
.id/
.u
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
h
36
id
.ac.
nej
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
ac.
nej.
.u
.u
h
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
3. Struktur Organisasi .........................................................................................
/
/
id/
.ac.
lib.u
h
ib
1. Denah Sekolah
igilxvii
igilib
igilib ................................................................................................
d
d
d
/
/
/
/
/
/
:
:
:
http
http
http Berpikir ...........................................................................................
2. Kerangka
27
nej
digi
tp://
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
httpGAMBAR
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
Halaman
nej
ttp:/
ttp:/
51
B.2. Wawancara Pada Siswa 1 .............................................................................
/
/
52
id
.ac.
id
.ac.
id/
ac.
nej.
.u
.u
h
h
h
B.1. Wawancara
Pada Guru ..................................................................................
id/
.ac.
lib.u
h
ilib
ilib
ilib ..............................................................................................
A. Matrik Penelitian
/dig 50
/dig
/dig
ttp:/
digi
tp://
http
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
ac
nej.
.u
.u
DAFTAR
httpLAMPIRAN
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
h
/
c.id
j
B.3. Wawancara Pada
ej 2 .............................................................................
une
unSiswa
53unej.a
C. Silabus Pembelajaran IPS .................................................................................
55
ilib.
ilib.
ilib.
g
g
g
i
i
i
d
d
d
B.4. Wawancara
54
://
://
:// Pada Siswa 3 .............................................................................
http
http
http
h
.................................................................
57
/
/
/
/ Rencana Pelaksanaan Pembelajaran
.idD.
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
E. Instrumen Penilaian
Siswa ...............................................................
63
.une
.une
.unPortofolio
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
://di 69
://di
F.1. Hasil
ttp:/
http
httpAnalisis Tugas Peta Konseph.................................................................
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
F.2. Hasil Analisis Tugas Makalah ........................................................................
h
70
/
/
/
/ Analisis Tugas Kliping ...................................................................................
.idF.3.
71
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
une
.une
.une
.Portofolio
b
b
b
i
i
i
F.4. Nilai Dokumen
..............................................................................
72
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h Penelitian ..................................................................................................
G. Foto
73
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
H. Daftar Riwayat Hidup ......................................................................................
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
d/
ac.i
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.id/
id/
c.
ej.a
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
httpxvi
http
tp
h
.id/
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
h
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
.u
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
digi
tp://
nej.
u
ilib.
dig
tp://
75
d/
ac.i
h
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
LAPANGAN
UPACARA
/
/
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
d
ac.i
.
j
e
n
u
ilib.
Musholla
dig
tp://
WC c.id/Dapur
a
nej.
.u
ilib
//dig
d/
.un
ilib
//dig
:
tp:
http
RUANG
/
MULTIMEDIA
c.id
a
.
j
.une
gilib
i
d
/
/
:
tp
KLS VII G
(L. Atas)
/
c.id
a
.
j
neKLS
Lab. VII
BHSA
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
KLS VII E
(L. Atas)
une
lib.
i
g
i
://d
u
d
c.i
ej.a
K
A
N
T
I
N
KLS
/
c.idVIII E
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
id/
ht
c.i
ej.a
h
Lab.IPA
/
c.id
a
(L. Atas)
.
j
e
.un
KLS IX F digilib
://
http
KLS VIII
d/ B
i
.ac.
nej
.u
gilib
i
d
/
/
:
h
Perpustakaan
(L. Atas)
.id/
ac
nej.
lib.u
i
g
i
://d WC
http
http
http
h
POMPA AIR
.id/
ac
nej.
u
.
gilib
i
d
/
/
:
K
A
N
T
I
N
.u
h
.
j.ac
Lab.Kompt
e
n
u
ilib.Atas)
(L.
g
i
d
/
tp:/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
lib.u
i
g
i
KLS IX C://d KLS VII C
http
.un
nej
h
KLS VII B
(L. Atas)
.id/
c
a
.
j
KLS IX D
.une
ilib
//dig
R.
d/
i
.
BK
.ac
.id/
ac
nej.
ac
nej.
d/
http
KK
(L. Atas)
d/
KLS
VIII F
a
nej.
ac
nej.
KLS IX E
ilib
//dig
http
http
h
:
tp:
R.
SIT
.u
gilib
.un
.un
ilib
//dig
h
gilib
i
d
/
/
:
http
c.i
ej.a
lib.uKK
h
j.ac
.u
/di
ttp:/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
KLS IX B
id/
KLS
VIII C
R. TU
.id/
u
h
R. KS
UKS
.id/
une
gilib
i
d
/
/
:
ht
KLS
VIII
/ D
R KURIKULUM
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
R.
OR
/
c.id
a
.
j
.unR.eTAMU
b
i
R. GURU
l
i
g
://di
http
.id/
KLS VII D
(L. Atas)
u
ilib.
dig
tp://
http
j.ac
e
n
KLS
KLSVIII
IX A
A
u
.
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
ht
lib.
i
g
i
://d
KLS VII F
(L. Atas)
ac.
nej.
ilib.
j.ac
http
id/
dig
tp://
.id/
h
id/
u
ilib.
c.i
ej.a
.u
gilib
i
d
/
/
:
U
ac.
nej.
ht
KOPSIS
.id/
ac
nej.
id/
dig
tp://
ht
h
http
http
http
dig
tp://
http
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
DENAH SEKOLAH
/
/
SMP
c.idNEGERI 6 JEMBER j.ac.id
a
.
j
un. eHAYAM WURUK 143 JEMBER
.une
.Jl
d/
ac.i
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
WC
.id
WC
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
id/
c.
ej.a
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
xvii
id/
c.
ej.a
WCnej.ac
ac
nej.
http
http
tp
.id/
.id/
/
WC
id/
c.
ej.a
h
id/
c.
ej.a