21
2.1.5: Finansiamentu
Seksaun finansiamentu iha Livru Orsamentu ne e hatudu kona-ba komponentes oioin e e selu a d fise fiskal iha
o ti a si a oi ai d fise fiskal defi e uda reseitas domestika menus total despezas. Item finansiamentu bot iha orsamentu 2014 mak RSE, foti
osan barak liu RSE husi Fundu Minarai, Emprêstimu no saldo kaixa.
2.2: Revizaun kona-ba Reforma sira Lao Dadaun
Sistema Jestaun Finansas Públika JFP konsiste husi instituisaun, lei no infra-estrutura tek olojia i fo asau e e liu husi e e ak Governu gasta, kobra no jere osan tomak.
“iste a Fi a sas Pú lika e e fo te i po ta te a Timor-Leste hodi mantein kresimentu eko ó iku e e fo te, ko t ola ko upasau o hala o ho efisi sia p estasau se isu.
Iha Timor-Leste, siste a JFP e e efeti u k usial te es atu transforma rekursus minerais
ba rikeza públika. Governu i ple e ta o a p og a a efo a JFP e e fo te o
kompreensivu. Reforma e e ko pleksu o ko e aspetus dife e tes JFPPFM, ta a e e
ak selesio a de it aspetus a e hodi desk e e iha e e. Dokumentu sira-seluk e e bele hetan publikamente, hanesan Planu Estratéjiku Ministériu Finansas nian, deskreve detalha
liu kona-ba pr og a a efo
a e e. E t e efo as JFP e e te i iha lete , efo as foi
daudau e e i klui kategoria jeral tolu: Primeiru paradigma foun no únika ida ba Orsamentu Jeral Estadu
e e i t oduz iha 2013. Pa adig a fou e e ak konsensu entre Governu ho Opozisaun. Rezultadu
husi ko se su e e ak iha komisaun ida kompostu husi reprezentantes husi komisoens Parlamentu Nasional tomak hodi diskuti kona-ba
proposta orsamentu hamutuk ho Governu no Orsamentu Jeral Estadu 2013 Parlamentu Nasional aprova ho
u a i idade. “ituasau ú ika ida e e ep eze ta Timor-Leste nia karakter no kultura demokrasia ba dezenvolvimentu, tanba nasaun
e e sei iha faze i isial dezenvolvimentu.
Pa adig a e e la ós ko t aditó iu ho atu eza he ks and alan es entre Governu ho Parlamentu, tanba sei iha debates iha nível komisaun. Segundu hodi kaer
metin kultura konsensu ba programa dezenvolvimentu nasional . Ba ba dahuluk Governu
konvida membrus Parlamentu Nasional, inklui membrus Opozisaun atu partisipa iha 2013 Yellow Road Workshop hodi diskuti kona-ba dezafius no oportunidades no define
prioridades nasionais ho envelope fiskal ba .
Yello ‘oad Wo kshop e e ala ga ba parseirus dezenvolvimentu ho entidades relevantes sira seluk. Terseiru Estabelesimentu
Tribunal Auditoria ida ba projetus Governu ia a ko t atus ho alo e e liu tokon 5.
22
2.3: Panorama Ekonomia