Ringkasan matematika sma ipa Trigonometri

  • 6. tan (A - B) =

  1 (A –B)

  1 tan

  1. Sin A + sin B = 2 sin

  Jumlah/selisih perkalian

  1. 2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B) 2 2 cos A sin B = sin (A+B) – sin (A-B) 3 2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B) 4. -2sin A sin B = cos (A+B) – cos(A-B)

  Rumus Jumlah Fungsi : Perkalian jumlah/selisih

  A

  2 A

  3. tan 2A = 2 ) (tan

  1 (A + B) cos

  Rumus-rumus Sudut Rangkap : 1. sin 2A = 2 sin A cosA 2. cos 2A = 2 cos A - 2 sin A

  1 tan tan

  . tan tan

  B A B A

  −

  1 tan tan

  2

  2

  B A B A

  1 (A + B) cos

  2

  1 (A + B) sin

  2

  4. cos A - cos B = - 2 sin

  1 (A –B)

  2

  2

  1 (A –B)

  3. cos A + cos B = 2 cos

  1 (A –B)

  2

  1 (A + B) sin

  2

  2. Sin A - sin B = 2 cos

  . tan tan

  5. tan (A + B) =

  • 2 cos

  α α

  TRIGONOMETRI Pengertian Sinus, Cosinus dan Tangen

  Sin α =

  r y

  r y Cos α =

  r x α

  x Tan

  α

  =

  x y Hubungan Fungsi Trigonometri : 1. 2 sin

  α

  α

  = 1 2. tan

  α

  =

  cos sin 3. sec α =

  3. cos (A + B) = cos A cos B – sin A Sin B 4. cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B

  α

  1. sin (A + B) = sin A cos B + cos A Sin B 2. sin (A - B) = sin A cos B - cos A Sin B

  α Rumus-rumus Penjumlahan dan Pengurangan :

  α 7. 2 cot an α

  α

  6. 2 tan

  sin cos

  α α

  =

  α

  1 5 . cotan

  sin

  α

  1 4. cosec α =

  cos

  • 1 =
  • 2 sec

    • 1 =
    • 2 cos ec

        Sudut-sudut istimewa : Tanda-tanda fungsi pada setiap kuadrant :

        θ

        45

        60

        90 Sin

        2

        1

        2

        Cos (180 + θ ) = -cos θ tan (180 + θ ) = tan θ Kuadrant IV : Sin (360 -

        ) = -sin

        α

        θ

        1

        2

        2

        1 3 1 Cos

        1

        1

        1

        30

      1 Tan

        α β

        2

        θ

        tan (180 - θ ) = -tan θ Kuadrant III : Sin (180 +

        θ

        ) = -cos

        θ

        Kuadrant I Sin (90 - θ ) = cos θ Cos (90 - θ ) = sin θ tan (90 - θ ) = cotan θ Kuadratn II : Sin (180 - θ ) = sin θ Cos (180 -

        2

        Hubungan nilai perbandingan sudut di semua kuadrant:

        3

        2

        III IV Tan + Cos +

        2

        θ

        3

        1 3 1

        3 ~

        Kuadrant I α

        Kuadrant II

        180 -

        α Kuadrant III

        180 +

        α Kuadrant IV

        360 -

        

      α

        Sin + + - - Cos + - - + Tan + - + -

        ) = -sin

        Cos (360 - θ ) = cos θ tan (360 - θ ) = -tan θ

        A c B

        Luas segitiga =

        aturan sinus α

        sin

        a

        =

        β sin b

        =

        γ sin c

        Aturan cosinus 1. 2 a = 2 b + 2 c - 2bc cos

        α 2. 2 b = 2 a + 2 c - 2ac cos

        β 3. 2 c = 2 a + 2 b - 2ab cos

        γ Luas Segitiga

        2

        Aturan sinus dan cosinus

        1 ab sin

        γ

        =

        II I Sin + Semua +

        1 ac sin

        β

        =

        2

        1 bc sin α

        a

        γ

        C b

        2

        Persamaan dan pertidaksamaan Trigonometri

        Hubungan Koordinat Cartesius dan Koordinat Kutub :

        1. Persamaan Rumus umum penyelesaian persamaan trigonometri

        P(r, ) koordinat kutub

        α adalah :

        y

        a. sin x = sin , maka x = + k. 360

        α 1 α

        180 - 360 x = ( ) + k. 2 α

        α

        x b. cos x = cos , maka x = + k. 360

        ± α 1 , 2 α

        P (x,y) P (r, )

        → α

        180 c. tan x = tan α , maka x = α + k. 2 2

      • r = x y

        y

        didapat dari tan =

        α α Persamaan umum trigonometri adalah : x

        a cos x + b sin x = c : dimana c = k cos (x - )

        α 2 2

        α →

        dengan k = a b : x = r cos ; y = r sin

      • P (r, ) P (x,y)

        α α

        persamaan lengkapnya: jadi , p (x,y) = p(r cos α , r sin α ) a cos x + b sin x = k cos (x - ) = c

        α Nilai Maksimum dan Minimum b

        didapat dari tan =

        α α a

        1. Jika y = k cos (x + n ) dengan k > 0 maka

        π

        Syarat agar persamaan a cos x + b sin x = c mempunyai

        a. maksimum jika y = k dimana cos (x + n ) = 1

        π

        jawaban adalah : sehingga (x + n π )= 0 2 2 2

        b. minimum jika y = -k dimana cos (x + n π ) = -1 c ≤ a + b sehingga (x + n )=

        π π

        2. Jika y = k sin (x + n ) dengan k > 0 maka

        π

        2. Pertidaksamaan

        a. maksimum jika y = k dimana sin (x + n ) = 1

        π π

        Pertidaksamaan-pertidaksamaan trigonometri seperti sehingga (x + n )=

        π

        2 sin ax ≤

        c, cos ax ≥ c dan sebagainya dapat diselesaiakan dengan menggunakan langkah-langkah b. minimum jika y = -k dimana sin (x + n ) = -1

        π

        umum pertidaksamaan seperti :

        3

        π

        sehingga (x + n )=

        π

      • Diagram garis bilangan

        2

      • Grafik fungsi trigonometri

        Fungsi Trigonometri: .

        Ciri-ciri grafik fungsi sinus (sinusoida) y = sin x

        a. Mempunyai nilai maksimum 1 dan nilai minimu -1

        b. Mempunyai amplitudo ½ ( nilai maksimum – nilai minimum) = ½ (1 – (-1)) = ½ .(2) = 1

        c. Memiliki Periode sebesar 2 π

        d. Periodisitas fungsi : sin (x + k.2 π ) = sin x, k

        ∈

        bilangan bulat

        2. Fungsi Cosinus : f(x) = cos x Ciri-ciri grafik fungsi cosinus : y = cos x

        a. Mempunyai nilai maksimum 1 dan nilai minimu -1

        b. Mempunyai amplitudo ½ ( nilai maksimum – nilai minimum) = ½ (1 – (-1)) = ½ .(2) = 1

        c. Memiliki Periode sebesar 2 π

        d. Periodisitas fungsi : cos (x + k.2 π ) = cos x, k ∈ bilangan bulat

        Ciri-ciri grafik fungsi y = tan x adalah :

        a. Nilai maksimum = +~ (positif tidak terhinggaa) dan nilai minimum = - ~ (minus tak terhingga)

        b. Mempunyai perioda sebesar π

        c. Periodaisitas fungsi tan (x +k. π ) = tan x, k bilangan bulat

        ∈

        α α α α − + + − + +

        3

        1

        2

        3

        =

        30 cos 60 sin

        α α =

        2

        60 sin

        cos 30 cos 2 cos

        =

        ) ) 60 sin( 60 sin(

        1

        ) ) 30 cos( 30 cos(

        α α α α

        ) ) 60 sin( 60 sin(

        ) ) 30 cos( 30 cos(

        = − + +

        Jawab: 2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B) 2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B)

        3 D. 1

        1

        3

        3 B. -

        3 E.

        1

        2

        = 1 Jawabannya adalah D UN2010

        3 C.

        2

        1

        4

        π ) – cos(A-B)} =

        3

        { cos (

        1

        1

        4

        { cos (A+B) – cos(A-B)} =

        1

        { cos (A+B) – cos(A-B)}

        1

        3 Jawab:

        3. Diketahui (A+B) =

        4

        1 D.

        2

        B. -

        1 E. 1

        2

        A. –1 C.

        . Nilai dari cos (A – B) = ….

        1

        4

        π dan sin A sin B =

        3

        3

        A. -

      1. Himpunan penyelesaian persamaan 2cos

        3

        11 ,

        6

          

          

        B.

        3 2 π π

        4 ,

        3

          

          

        π π E.

        2 ,

        α α α α .…

        3

          

          

        π π C.

        6

        5 ,

        6

          

          

        A.

        2 x – 3 cos x + 1 = 0 untuk 0 < x < 2π adalah ….

        Contoh Soal : UN2010

        6

        π π D.

          

          

        3

        5 ,

        3

        π π Jawab: 2cos 2 x – 3 cos x + 1 = 0 ; misal cos x = y 2y 2 - 3y + 1 = 0 (2y -1) (y -1) = 0

        ) ) 60 sin( 60 sin(

        ) ) 30 cos( 30 cos(

        2. Hasil dari = − + +

        2

        3

        2y-1 = 0 y =

        2

        1

        π π Jawabannya adalah D UN2010

        3

        5 ,

          

        1

          

        π ) tidak memenuhi 0 < x < 2π Himpunan penyelesaiannya adalah

        ) y-1 = 0 y = 1 cos x = 1 x = 0 dan 360 (2

        3 5 π

        cos x =

        3

        x = 60 (

        π ) dan 300 (

      • 2sin A sin B = cos (A+B) – cos(A-B) sin A sin B = -
      • 2
      • 2

        1

        1

        1 Jawab:

        { – cos(A-B)} = -

        2

        2

        4

        1

        1

        1

        2

        1

        cos A - cos B = - 2 sin (A + B) sin (A –B)

      • – cos(A-B) = - = -

        2

        2

        2

        4

        2

        1

        1 Sin A - sin B = 2 cos (A + B) sin (A –B)

        1

        1

        2

        2

        = cos(A-B) +

        2

        2

        cos(A-B) = 1 =

        Jawabannya adalah E UN2011 = = -

        4. Himpunan penyelesaian persamaan cos 2x + cos x = 0, adalah....

        ≤ ≤ 180 √

        A. {45 , 120 } C. {60 , 135 } E. {60 , 180 } = - = √3

        B. {45 , 135 } D. {60 , 120 } Jawabannya adalah E

        Jawab: UN2011 cos 2x + cos x = 0 2 2 2 2

        6. Diketahui (A+B) = dan Sin A Sin B = , Nilai dari cos (A- B) = … cos 2x = cos x - sin x = cos x – (1 - cos x) 2 = 2 x - 1

        cos A. -1 B. - C. D. E.

        1 sehingga 2 Jawab: 2 x - 1 + cos x = 0

        cos 2x + cos x = cos

        (A+B) = maka cos (A+B) = cos = Cos 60 = (2 cos x - 1 )(cos x + 1) = 0 2 cos x – 1 = 0 cos x + 1 = 0 cos (A+B) = CosA Cos B – Sin A Sin B 2 cos x = 1 cos x = -1 = CosA Cos B – CosA Cos B = + =

        1

        cos x =

        x = 180 (di kuadran ke-2)

        2 x = 60

        cos (A- B) = cos A cos B + sin A Sin B = + = 1 Himpunan penyelesaiannya adalah 60 atau 180 Jawabannya adalah E Jawabannya adalah E UN2011 5. Nilai = .....

        1

        1 A. - √3 B. − √3 C. − √3

        2

        3 √ D.

        3 E. √3

        UN2012

        1

        2

        1

        (75 + 165 ) sin

        2

        1

        (75 –165 ) = 2 cos

        2

        . 240 sin

        1

        2

        1

        (-90 ) = 2 cos 120 sin (-45 ) sin – = - sin cos – = cos tan – = tan Cos (180 -

        θ ) = - cos

        θ = 2 cos (180 – 60 ) . – sin 45 = - 2 cos 60 . – sin 45 = 2. ½ . ½ √2 = ½ √2 Jawabannya D UN2012

        9. Diketahui α – β = dan sin α . sin β = dengan α dan β merupakan sudut lancip. Nilai cos (α + β) = ...

        A. 1 B. C. D. E. 0 Jawab: cos (A + B) = cos A cos B – sin A Sin B cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B cos A cos B = cos (A - B) - sin A Sin B cos (α + β) = cos α cos β – sin α sin β

        (A –B) sin 75° - sin165 = 2 cos

        2

        7. Himpunan penyelesaian persamaan cos2x -2cos x = -1; 0 < x < 2π adalah ....

        = + 0. 2π ; 2 x

        A. { 0, π, π, 2π } C. { 0, π, π, π } E. { 0, π, π }

        B. { 0, π, π, 2π } D. { 0, π, π } Jawab: cos2x = cos 2 x – sin 2 x = cos 2 x – (1 – cos 2 x) = 2 cos 2 x - 1 cos2x -2cos x = -1

        2 cos 2 x – 1 – 2 cos x + 1 = 0 2 cos 2 x – 2cos x = 0 cos 2 x – cos x = 0 cosx . (cosx – 1) = 0 cos x = 0 ; cos x = 1 cos x = cos cos x = cos 0 cos x = cos

        α , maka 2 , 1 x

        = ± α + k.

        360

        cos x = cos 1 x

        =- + 1. 2π = = cos x = cos 0 1 x

        (A + B) sin

        = 0 + 0. 2π ; 2 x

        = 0 + 1. 2π = 0 = 2π karena intervalnya 0 < x < 2π, maka nilai yang memenuhi adalah dan Tidak ada jawaban UN2012 8. Nilai dari sin 75° - sin165° adalah ....

        A.

        √2 D. √2 B.

        √3 E. √6 C. √6 Jawab:

        Sin A - sin B = 2 cos

        2

        1

        = cos (α - β) - sin α sin β - sin α sin β = cos – ¼ - ¼ = ½ - ½ = 0 Jawabannya E