Ringkasan matematika sma ipa Trigonometri
- 6. tan (A - B) =
- −
1 (A –B)
1 tan
1. Sin A + sin B = 2 sin
Jumlah/selisih perkalian
1. 2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B) 2 2 cos A sin B = sin (A+B) – sin (A-B) 3 2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B) 4. -2sin A sin B = cos (A+B) – cos(A-B)
Rumus Jumlah Fungsi : Perkalian jumlah/selisih
A −
2 A
3. tan 2A = 2 ) (tan
1 (A + B) cos
Rumus-rumus Sudut Rangkap : 1. sin 2A = 2 sin A cosA 2. cos 2A = 2 cos A - 2 sin A
1 tan tan
. tan tan
B A B A
−
1 tan tan
2
2
B A B A
1 (A + B) cos
2
1 (A + B) sin
2
4. cos A - cos B = - 2 sin
1 (A –B)
2
2
1 (A –B)
3. cos A + cos B = 2 cos
1 (A –B)
2
1 (A + B) sin
2
2. Sin A - sin B = 2 cos
. tan tan
5. tan (A + B) =
- 2 cos
α α
TRIGONOMETRI Pengertian Sinus, Cosinus dan Tangen
Sin α =
r y
r y Cos α =
r x α
x Tan
α
=
x y Hubungan Fungsi Trigonometri : 1. 2 sin
α
α
= 1 2. tan
α
=
cos sin 3. sec α =
3. cos (A + B) = cos A cos B – sin A Sin B 4. cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B
α
1. sin (A + B) = sin A cos B + cos A Sin B 2. sin (A - B) = sin A cos B - cos A Sin B
α Rumus-rumus Penjumlahan dan Pengurangan :
α 7. 2 cot an α
α
6. 2 tan
sin cos
α α
=
α
1 5 . cotan
sin
α
1 4. cosec α =
cos
- 1 = 2 sec
- 1 = 2 cos ec
- r = x y
- P (r, ) P (x,y)
- Diagram garis bilangan
- Grafik fungsi trigonometri
- −
- −
- 2sin A sin B = cos (A+B) – cos(A-B) sin A sin B = -
- 2
- 2
- – cos(A-B) = - = -
Sudut-sudut istimewa : Tanda-tanda fungsi pada setiap kuadrant :
θ
45
60
90 Sin
2
1
2
Cos (180 + θ ) = -cos θ tan (180 + θ ) = tan θ Kuadrant IV : Sin (360 -
) = -sin
α
θ
1
2
2
1 3 1 Cos
1
1
1
30
1 Tan
α β
2
θ
tan (180 - θ ) = -tan θ Kuadrant III : Sin (180 +
θ
) = -cos
θ
Kuadrant I Sin (90 - θ ) = cos θ Cos (90 - θ ) = sin θ tan (90 - θ ) = cotan θ Kuadratn II : Sin (180 - θ ) = sin θ Cos (180 -
2
Hubungan nilai perbandingan sudut di semua kuadrant:
3
2
III IV Tan + Cos +
2
θ
3
1 3 1
3 ~
Kuadrant I α
Kuadrant II
180 -
α Kuadrant III
180 +
α Kuadrant IV
360 -
α
Sin + + - - Cos + - - + Tan + - + -
) = -sin
Cos (360 - θ ) = cos θ tan (360 - θ ) = -tan θ
A c B
Luas segitiga =
aturan sinus α
sin
a
=
β sin b
=
γ sin c
Aturan cosinus 1. 2 a = 2 b + 2 c - 2bc cos
α 2. 2 b = 2 a + 2 c - 2ac cos
β 3. 2 c = 2 a + 2 b - 2ab cos
γ Luas Segitiga
2
Aturan sinus dan cosinus
1 ab sin
γ
=
II I Sin + Semua +
1 ac sin
β
=
2
1 bc sin α
a
γ
C b
2
Persamaan dan pertidaksamaan Trigonometri
Hubungan Koordinat Cartesius dan Koordinat Kutub :
1. Persamaan Rumus umum penyelesaian persamaan trigonometri
P(r, ) koordinat kutub
α adalah :
y
a. sin x = sin , maka x = + k. 360
α 1 α
180 - 360 x = ( ) + k. 2 α
α
x b. cos x = cos , maka x = + k. 360
± α 1 , 2 α
P (x,y) P (r, )
→ α
180 c. tan x = tan α , maka x = α + k. 2 2
y
didapat dari tan =
α α Persamaan umum trigonometri adalah : x
a cos x + b sin x = c : dimana c = k cos (x - )
α 2 2
α →
dengan k = a b : x = r cos ; y = r sin
α α
persamaan lengkapnya: jadi , p (x,y) = p(r cos α , r sin α ) a cos x + b sin x = k cos (x - ) = c
α Nilai Maksimum dan Minimum b
didapat dari tan =
α α a
1. Jika y = k cos (x + n ) dengan k > 0 maka
π
Syarat agar persamaan a cos x + b sin x = c mempunyai
a. maksimum jika y = k dimana cos (x + n ) = 1
π
jawaban adalah : sehingga (x + n π )= 0 2 2 2
b. minimum jika y = -k dimana cos (x + n π ) = -1 c ≤ a + b sehingga (x + n )=
π π
2. Jika y = k sin (x + n ) dengan k > 0 maka
π
2. Pertidaksamaan
a. maksimum jika y = k dimana sin (x + n ) = 1
π π
Pertidaksamaan-pertidaksamaan trigonometri seperti sehingga (x + n )=
π
2 sin ax ≤
c, cos ax ≥ c dan sebagainya dapat diselesaiakan dengan menggunakan langkah-langkah b. minimum jika y = -k dimana sin (x + n ) = -1
π
umum pertidaksamaan seperti :
3
π
sehingga (x + n )=
π
2
Fungsi Trigonometri: .
Ciri-ciri grafik fungsi sinus (sinusoida) y = sin x
a. Mempunyai nilai maksimum 1 dan nilai minimu -1
b. Mempunyai amplitudo ½ ( nilai maksimum – nilai minimum) = ½ (1 – (-1)) = ½ .(2) = 1
c. Memiliki Periode sebesar 2 π
d. Periodisitas fungsi : sin (x + k.2 π ) = sin x, k
∈
bilangan bulat
2. Fungsi Cosinus : f(x) = cos x Ciri-ciri grafik fungsi cosinus : y = cos x
a. Mempunyai nilai maksimum 1 dan nilai minimu -1
b. Mempunyai amplitudo ½ ( nilai maksimum – nilai minimum) = ½ (1 – (-1)) = ½ .(2) = 1
c. Memiliki Periode sebesar 2 π
d. Periodisitas fungsi : cos (x + k.2 π ) = cos x, k ∈ bilangan bulat
Ciri-ciri grafik fungsi y = tan x adalah :
a. Nilai maksimum = +~ (positif tidak terhinggaa) dan nilai minimum = - ~ (minus tak terhingga)
b. Mempunyai perioda sebesar π
c. Periodaisitas fungsi tan (x +k. π ) = tan x, k bilangan bulat
∈
α α α α − + + − + +
3
1
2
3
=
30 cos 60 sin
α α =
2
60 sin
cos 30 cos 2 cos
=
) ) 60 sin( 60 sin(
1
) ) 30 cos( 30 cos(
α α α α
) ) 60 sin( 60 sin(
) ) 30 cos( 30 cos(
= − + +
Jawab: 2 sin A cos B = sin (A+B) + sin (A-B) 2 cos A cos B= cos (A+B) + cos (A-B)
3 D. 1
1
3
3 B. -
3 E.
1
2
= 1 Jawabannya adalah D UN2010
3 C.
2
1
4
π ) – cos(A-B)} =
3
{ cos (
1
1
4
{ cos (A+B) – cos(A-B)} =
1
{ cos (A+B) – cos(A-B)}
1
3 Jawab:
3. Diketahui (A+B) =
4
1 D.
2
B. -
1 E. 1
2
A. –1 C.
. Nilai dari cos (A – B) = ….
1
4
π dan sin A sin B =
3
3
A. -
1. Himpunan penyelesaian persamaan 2cos
3
11 ,
6
B.
3 2 π π
4 ,
3
π π E.
2 ,
α α α α .…
3
π π C.
6
5 ,
6
A.
2 x – 3 cos x + 1 = 0 untuk 0 < x < 2π adalah ….
Contoh Soal : UN2010
6
π π D.
3
5 ,
3
π π Jawab: 2cos 2 x – 3 cos x + 1 = 0 ; misal cos x = y 2y 2 - 3y + 1 = 0 (2y -1) (y -1) = 0
) ) 60 sin( 60 sin(
) ) 30 cos( 30 cos(
2. Hasil dari = − + +
2
3
2y-1 = 0 y =
2
1
π π Jawabannya adalah D UN2010
3
5 ,
1
π ) tidak memenuhi 0 < x < 2π Himpunan penyelesaiannya adalah
) y-1 = 0 y = 1 cos x = 1 x = 0 dan 360 (2
3 5 π
cos x =
3
x = 60 (
π ) dan 300 (
1
1
1 Jawab:
{ – cos(A-B)} = -
2
2
4
1
1
1
2
1
cos A - cos B = - 2 sin (A + B) sin (A –B)
2
2
2
4
2
1
1 Sin A - sin B = 2 cos (A + B) sin (A –B)
1
1
2
2
= cos(A-B) +
2
2
cos(A-B) = 1 =
Jawabannya adalah E UN2011 = = -
4. Himpunan penyelesaian persamaan cos 2x + cos x = 0, adalah....
≤ ≤ 180 √
A. {45 , 120 } C. {60 , 135 } E. {60 , 180 } = - = √3
B. {45 , 135 } D. {60 , 120 } Jawabannya adalah E
Jawab: UN2011 cos 2x + cos x = 0 2 2 2 2
6. Diketahui (A+B) = dan Sin A Sin B = , Nilai dari cos (A- B) = … cos 2x = cos x - sin x = cos x – (1 - cos x) 2 = 2 x - 1
cos A. -1 B. - C. D. E.
1 sehingga 2 Jawab: 2 x - 1 + cos x = 0
cos 2x + cos x = cos
(A+B) = maka cos (A+B) = cos = Cos 60 = (2 cos x - 1 )(cos x + 1) = 0 2 cos x – 1 = 0 cos x + 1 = 0 cos (A+B) = CosA Cos B – Sin A Sin B 2 cos x = 1 cos x = -1 = CosA Cos B – CosA Cos B = + =
1
cos x =
x = 180 (di kuadran ke-2)
2 x = 60
cos (A- B) = cos A cos B + sin A Sin B = + = 1 Himpunan penyelesaiannya adalah 60 atau 180 Jawabannya adalah E Jawabannya adalah E UN2011 5. Nilai = .....
1
1 A. - √3 B. − √3 C. − √3
2
3 √ D.
3 E. √3
UN2012
1
2
1
(75 + 165 ) sin
2
1
(75 –165 ) = 2 cos
2
. 240 sin
1
2
1
(-90 ) = 2 cos 120 sin (-45 ) sin – = - sin cos – = cos tan – = tan Cos (180 -
θ ) = - cos
θ = 2 cos (180 – 60 ) . – sin 45 = - 2 cos 60 . – sin 45 = 2. ½ . ½ √2 = ½ √2 Jawabannya D UN2012
9. Diketahui α – β = dan sin α . sin β = dengan α dan β merupakan sudut lancip. Nilai cos (α + β) = ...
A. 1 B. C. D. E. 0 Jawab: cos (A + B) = cos A cos B – sin A Sin B cos (A - B) = cos A cos B + sin A Sin B cos A cos B = cos (A - B) - sin A Sin B cos (α + β) = cos α cos β – sin α sin β
(A –B) sin 75° - sin165 = 2 cos
2
7. Himpunan penyelesaian persamaan cos2x -2cos x = -1; 0 < x < 2π adalah ....
= + 0. 2π ; 2 x
A. { 0, π, π, 2π } C. { 0, π, π, π } E. { 0, π, π }
B. { 0, π, π, 2π } D. { 0, π, π } Jawab: cos2x = cos 2 x – sin 2 x = cos 2 x – (1 – cos 2 x) = 2 cos 2 x - 1 cos2x -2cos x = -1
2 cos 2 x – 1 – 2 cos x + 1 = 0 2 cos 2 x – 2cos x = 0 cos 2 x – cos x = 0 cosx . (cosx – 1) = 0 cos x = 0 ; cos x = 1 cos x = cos cos x = cos 0 cos x = cos
α , maka 2 , 1 x
= ± α + k.
360
cos x = cos 1 x
=- + 1. 2π = = cos x = cos 0 1 x
(A + B) sin
= 0 + 0. 2π ; 2 x
= 0 + 1. 2π = 0 = 2π karena intervalnya 0 < x < 2π, maka nilai yang memenuhi adalah dan Tidak ada jawaban UN2012 8. Nilai dari sin 75° - sin165° adalah ....
A.
√2 D. √2 B.
√3 E. √6 C. √6 Jawab:
Sin A - sin B = 2 cos
2
1
= cos (α - β) - sin α sin β - sin α sin β = cos – ¼ - ¼ = ½ - ½ = 0 Jawabannya E