Metodologi Islam - Universitas Negeri Padang Repository

'IETODOLOGI

ISLAM

V \ ! C T ~ I ! \ ~ UIv'

IKAN

0 PR'-!l'PS:

.

Fuji dan sgukur c z n u l i s u c m k a n k 2 h a d i r a t Allah
>:arena dengan ridhzNya, genulis telah bnzh~silnenyu-

sun se3:lah k2rj.a tulis ci.e-?_sanj u d d : PIEZODOLOGI ISL,M;I.
'
3 2 1 nengusuz
~ ~
l.:zryz tul-i.5 i:li, c:?;?ulls
b.31ah

L

'I?PI~c~~TL?~'::z~
s2;2l_a

czya

e.5.2

-

:I;?---.TZ.
-.- --v

:;a2:- :;:cl.s:?al.
L.

--

L;zxi~-?_


Daftar isi
Ba3
Bab

. Pendahuluan ..............................
I1. Kelernahan-kelenahan n e t o d e t r a d i s i o n a l ...
1. K e k e l i r u a n d a l a n n e n a h ~ n i2 i q h clan p a r a
F a q i h . I j t i h a d dan p a r a X u j t a h i d ......
I

1

5

.

2

. Pertentangan


.

a n t e r a wahyu dan a k a 1

6

.... 11

3 P e a i s a h a n a n t a r a ~ e a i k i r a ndan tindakan 1 5
4

.

.

Dualisme k u l t u r a l dan r e l i g i u s

........ $7


3ab 111 P r i n s i p - 2 r i n s i ~ u t a n a n e t o d o l o g i I s l a n

... 21

. Xeesaan A l l a h ......................... 21
2 . Kesatuan elam s e n e s t a ................. 24

1

.

a

. T a t z kosmis ........................ 24

3 . P e n c i 9 t a a n : sebuah t u j u a n ukhrawi

c

. Ketundukzn a l a n s e n - e s t a k e ~ a d amanusia


3

.............................. 27

. Kesatuan kebenaran dan p e n g e t a h u ~ n.... 28
. Xesatuan

........................ 32
a . Axanah Tuhan .......................
32
3 . E h a l i f a h ........................... 34
c . Xelengka?zn ........................ 37
5 . Kesatuan u x t n a n u s i a ................. 38
IV . S i s t e m ? e n d i ? i k a n ........................ 47
4

Eab

.. 25


hidup

. Perpaduan dua s i s t e m p e n d i d i k a n ....... 47

1

2

. ?ilenana3k2n v i s i

Islan

................. 55

BAB I

Unat Islam mengalami masa kemunduran, k e r a j a a n
Islam s a t u p e r s a t u d i t a k l u k a n , Rerajaan Usmani sesudab
S u l t a n Sulairnm Al-Qanung t i d a k l a g i menpunyai s u l t a n s u l t a n yzng kuat dart ternama, a k i b a t n y a t e r j a d i pemberontakan d a l a n n e g e r i d i samping n e l a w m dan menghadspi

kekuatan a s i n g d a r i l u a r , D a l m Kerajazn Safawi d i Per-

s i t e r j a d i p u l a perebutan kekuasaan yaqg s i l i h b e r g a n t i .
S e g i t u p u l a d a l m Kerajaan Ei1ughal d i I n d i a s e r i n g t e r j a d i p e ~ b e r o n t a k a ny&g

membavra lemahnya k e r a j a a n t e r s e b u t

dan akhirnya d i k u a s a i o l e h I n g g r i s .
Sarun Masution mengatakan: Dimasa i n i , kekuatan
n i l i t e r dan p o l i t i k umat I s l m nenurun. Dagang dan ekonomi umat I s l a n dengan hilangnya monopoli dagang a n t a r a
Timur dan Barat d a r i tangan mereka n e n j a d i menurun, ilnu pengetahuan d i d u n i a I s l a n d a l m keadaan s t a g n a s i ,
T a r i k a t - t a r i k a t d i l i p u t i o l e h suasana khuraf a t dan sup o s t i s i . I s l a n d i p e n g a r u h i o l e h s i k a ? f a t a l i s , dimana
1
I s l a n dalam keadaan mundur dm statis.
D i pihak l a i n , Eropa menjadi kaya r a y a dan nega-

r a kuat. Sedangkan R u s i a berubah menjadi negzra gang maju d i bawah kekuasaan P i t e r Pang L-gung.
1 aarun d a s u t i o n , Islam D i t i n j a u d m i BerSagai
Aspekn-ya, J l d . I , Zulan 3 i n t ~ . n g , J a k a r t a , 13'74, h. 88.


1

Pada zaman moderen, B a r a t nembebaskan daerah-dae r a h yang d i t a k l u k a n o t o n o n i d i Eropa, nenduduki, menjaj a h dan memecah b e l a h k e s e l u r u h a n d u n i a I s l a m k e c u a l i
T u r k i , k a r e n a d i s i n i kekuatan-kekuatan B a r a t t e r s e b u t
b a h a s i l d i u s i r , Eementara Yamm dan Arab Tengah dan Ba2
r a t t i d a k cukup menarik untuk d i j a d i k a n d a e r a h j a jahan.
Mereka b e r u s a h a mencari kelemahan-kelenahan urnat
Islam yang s e l a m a i n i menj2ja.h n e r e k a , d m a k h i r n y a dun i a Islam d a p a t mereka pecah b e l a h clan hancurkan. Sement a r a s a i n c dan t e k n o l o g i I s l a n n e r e k a p e l a j a r i , mereka
kembangkan dan t e r a p k a n .
Akibat d a r i t r a g e d i t e r s e b u t F a l a h d u n i a I s l a m
merebut-.-sainc d m t e k n o l o g i yang t e l a h l e p a s d a r i t a n g a n
n e r e k a dengan nelakukan w e s t e r n i s a s i dengan h&apan keiayaan umat Islam zanan k l a s i k d a p a t d i c a p a i kembali.

U

Berbagai c a r a dilalrukan, k a l z u p e r l u dengan men jauhkan
Islam d a r i kehidupan masyarakat dan n e g a r a s e p e r t i yang
d i l a k u k a n o l e h Piustafa Karnal d i T u r k i , T e t a p i t e r n y a t a
sekarang B a r a t t e t q s e n a k i n maju d m d u n i a Islam t e t a p
t e r k e b e l a k a n g . S e k u l a r i s a s i d m d e i s l a m i s a s i semakin

berkembang d i tengah-tengah masyarakat.
Usaha untuk menyembuhkan p e n y a k i t t e r s e b u t d i a t a s
a d a l a h dengan n e n g g a l i kembali rnetodologi Islam dan txem-

-

I s m a i l R a j i 21-F'zruqi, ~ s l a z i z a t i o nC f Enowlege,
I n t e r n a t i o n a l of I s l a n i c T h o u ~ h,t IL:02/1~82, h. 17.
2

3
p e l a j a r i dan mengetahui kelemahan-kelemahan metodologi
t r a d i s i o n a l . K i t a h a r u s kembali kepada p r i n s i p - p r i n s i p
metodologi Islam. f.!em~erkenalkankembali kepada para
pemikir Islam metodologi Islarn d m menerapkannya d a l m
d u n i a ilmu pengatahuan,
Kata metodologi b e r a s a l d a r i bahasa Greek "metho"
yang b e r a r t i "melalui" d m "hodos" yang b e r w t i j a l a n
a t a u cara, sedangkan "logos" yang kegudian men j a d i


"logi"

b e r a r t i i l n u pengetahuan t e n t a n g c a r a a t a u j a l a n y a ~ g
dilalui.
T r a d i s i o n a l y a i t u : Doktrin t e n t a n g kebenaran khususnya kebenaran agama, i a t a k pernah ditemukan o l e h eeseorang t e t a p i d i p e r o l e h dalam t r a d i s i . 3
rlletodologi t r a d i s i o n a l i a l a h : Suatu i l n u 9engetahuan t e n t a n s c a r a - c a r a yang diternpuh at au dilakukan o l e h
orang d a l a a membahas dan menganalisis pengetahuan berdas a r k z n t r a d i s i yang b e r l a k u , r.Ietodologi t r a d i s i o n a l i n i
d i p a k a i oleh orang, khukusnya

Islam seaen jak zanan

kemunduran Islam d a l m bidmg ilmu pengetahuan s a n p z i
sekarang d i d u n i a Islm,

I l m i pengetahuan itu bermacam-macam.

Pienurut En-

dmg S a i f udin Anshari , nacam-macan pensetahuan a d a l a h


3 3agobert 3. Sunes e t . a l , D i c t i o n a r y Of F h i l o s o ~ h y ,L i t l e F i e l d Attans, Co, Totowa, iiew y e r s e y , h, 319.

sebaeai berikut :
1. Fengetahuan b i a s a , y a i t u penget =hu.m t e n t a n g

hal-ha1 yang b i a s a saja d i s e b u t dengan pengetahuan.

2. Pengetahuan i l n i a h , y a i t u pengetahuan yang mempunyai s i s t e m d a 3 metode t e r t e n t u dan b i a s a d i s e b u t dengan ilmu pengetahuan.

3. Pengetahuan f i l o s o f i s , y a i t u sezacan i l n u Bang
istimewa yang mencoba meojzwab masalah-mzsalah yarlg t i d a k
t e r j a w a b o l e h i l n u - i l n u b i a s a dan d i s e b u t dengan f i l s a f a t .
4. Pengetahurn t e o l o g i s , y a i t u 2engetahuan keaga4

maan, pengetahuan t e n t a n g agana.

Pengetahuan t e o l o g i s d a p a t p u l a d i b a g i dua macan :
1. Tengetahuan I l a h i a h , yai-bu wahyu (pemberitahu-

a n ) yang b e r a s a l l a n g s u g d a r i .Tuhan.
2. ?engetahurn agaga, y a i t u pensetahuaa yang b ~ r i n t i k m pengetahuan Tuhan clan u l a s a n , k e t e r a n g m , t a f siran dan ~ e r i n c i a n n y ab e r a s a l d a r i i z ~ n u s i a . Yang termasuk
.pengetahurn azama i n i a d a l a h akida5,

s y a r i ' a h dan akhlak,

4 Zndang S a i f u d d i n ilnshari, I l n u , F i l s a f a t dan
Agama, Surabaya, B i ~ aI l n u , 1981, h. 4 j - 4 L b .

S e S a z a i a k i b a t d m i k e r u s a k a n n e n g s r i k m yang d i t i n b u l a k a orang-oran5 non i.Iuslim kepacla u n a t d i d a l a n
abad ke 6 dan ke

7 R i j r i a h ---serS[raa

T a r t a r d m i Tinur

d m serbua-Q pasukan-pasukan S a l i b dari

3arat---

penimpin-

~ e n i n 3 i nt ~ u s l i r nk e h i l m g a n a k a l , dan t i d z k nempunyai ke-

7

ya1rina.n kepada d i r i s ~ n c i i r i ,Karena b e r p i k i r bahwa d u n i a
rnereka akan mengalami bencana, n e r e k a nengambil s i k a p
f a n a t i k s e c a r a h a r f i a h k e ~ a d aS y a r i ' a h .

D i saat itulah

rcereka meningsalkan s u n b e r u t ana k r e a t i v i t a s yang padz
h a 1 t s l a h menpunyai tempat d a l a q apa yang d i s e b u t i j t i had. ienahanan ilmu pen g e t a h u a 2 s e c m a u t u h , denzan 2 e r k a t a a n l a i n tidal.; a d z s e n i s a h a n ant&=a i l n u pengetehuan S y u i l a h d m non S y u i l a h ,
l l- d a k s s p a t u t n z a b z z i oragg-orang
-.
nukmin i t u p e r g i
semuaya ( k e nedan p e r a n g ) . I'iengapa t i d a k p e r g i dar i t i a p t i a p golongan d i a n t m a n e r e k a b e b e r a p a
oran% untuk menyerd~.lpa pengetahurn n e r e k a t e n t a n z
3
u n t u k n e a b e r i ~ e r i n g a t a nkepada k a u ~ n y a
-.a i~i an bdan
l l an e r e k a tel_:Gq Icezbali kepadan;ra,
a mer e k a da*at uenJ.zga O i r i n g a . ( e l - l a u b a h 'l%y:J

3

qT

--

idiudah d i n e n g e r t i k s l 2 u h a 1 t e r s e b u t s e c a a t e k n i s

s a n g a t t e r b a t a s a ~ a b i l ad i b a n d i n g k m dengan i s t i l a h - i s t i l a h f a n a h a a t a u t a f a a a a h a d i dalsm -L-l-?urai yang disebut;
dalam b e r b a g a i eyat

d i t u j u k a n kepada i n t e l e k dan pe-

mahaxnan. S i n ~ k a t n y ada22-k dilcat;akan y a i t u menunjuk kepada
Fengetahurn Islzm se3azz.i s u a t u k e u t u h m Tang b u l a t dan
t i d & terpisah-pisah.
-:-dmya p e n g e ~ g i t mi s t i l a h d a r i k o n o t a s i yang 1u.s

2

Ibicl.
-

men j a d i i s t i l z h t e k n i s yang s e m p i t i n i , s e b e n a r n y a neru2a-

k a sebuah p e t u n j u k s e n a k i n b e s c v n y a kebutuhan umat akan
sebuah arti yarlg umum yang sanzgu? rnewzdahi t e n d e n s i - t 5 n d e n s i k r e a t i f n y a dan a k t i v i t a s n y a yans Sermacm-macan.
Z e n g e r t i = l f i q h yzng d i f 2 h m i pada masa ~e'~:arany
i n i ~ d a l a h~ e n z e r t gi a~r 3 saqget s e q i t s e k a l i dan s a ngat

t e r b a t 3s rnasalah t e r t e n t u s a j a, s e h i n g z a n e n g c r t i a ~

f i q h t e r s e b u t hmya ~ e l i 2 u t ihukux-huku?

72n5 t el&% d i -

susun s e c a r a t e r a t u r o l e h a%lif i q h d a l a g S e n t u k pendaga-tpendapat n e n g e c a i p e r s o a l z n - p e r s o a l z r i k g 3 a s y 8 r z k a t a n y a g
berkembmg pada c a s a n z r e k a a t a u y ~ z gm s r e k a g i k i r k a n send i r i s e s u a i densa

l i n g k u r g a n n y a k e t i k a i t u . Sexudian me-

r e k a rnensanbil d a l i l - c i a l i l l a n s s u n g d a r i a y a t - a y a t A-l-!;ur-

sn dan Hadis a t e u s u g b e r p e n g a n b i l h n hukum: i j n a l

, qias,

i s t i h s a n , i s t i s h z 3 m a s h a l i h n u r s a l a h dan l a i n sebagainya.
S e 5 a ~ a ia k i b a t d z i

c m a yang d e ~ i i 8 i mi t u , 3a42 f i q h ti-

dak b e r k e ~ b a n g .

P e r a l i h a ~ ra r t i i s t i l a b i t u dan h i l m g n y a aspek ein s ~ i sd a i penggunaannya y m s~e n u l a nsru?akzn g 2 r t a r l d l
l ~ o n s e r v a t i s n edan~waT,-raszq 7335 s s ~ a k i ns s n p i t . 2 - h l i - z h l i

-

'a1iku3 1s1zn gzns b e s z z - - - 5 ~ a fi ' i , Lbu 3 a n i f eh, T.Ialik dan

--

.ii-h~adi b n ~ a n b a l - - - meaahazi i s t i l a h c&ungzn

u s h u l fF a 3

bukan s e b a s a i p r i n s i > - p r i n s i p uzun huLzua Islan, t 2 t a ? i
n e r u p ~ k a - rp r i n s i p - p r i n s i ?

? e ? t a n a ciari pemahsaarl Islan

t e r h a d a p k e h i d u p a n dm- r e a l i t a s pada masanya.
P e n g e r t i a n f i q h sscara luas yed?% d i a m b i l d?.ri ist i l a h gaxg t e r d a p z t d a l a a -$l-guran s e g e r t i gang dikemuka-

kan d i a t a s y a i t u f a q z h a d3n t a f a q q a b a , bukan s a j a nezbah a s n a s a l a h hulcun d a n m c s a l a h - n s s a l a h yens b e r k a i ? a z dengannya, t e t a 2 i l e b i h l u a s d a r i pada i t u y a h i mcncaku?
semua ~ e n g e t a h u a r tk e a s a n a a n yang d z l a x -il-!2uran d i s z b u t

dengan k a t a " d i i n "

.

P a r a f a q i h t e r d a l i u l u x a i t u sa'crabat-sahabat

ITaSi,

p e n e r u s - p e n e r u s z e r e k a clz? i z a n - i n a n p e n , d i r i nazha5-~?,z-

hsb yang b e s a r menpunyai k e u n g g u l m p e n g e t a h u a n d i d a l a n
s e t i a ~m a s l a h p a ~ gb e r k a i t a n d e n s a x k e h i d u ~ mkaun ;.iuslin i n . 3'aqih-faqih

d i z a x m k l a s i k t e r s e b u t b e n a r - S e n a r en-

s i k l o p e d i s , s e c a r a p r a k t i s n y a cengu-asai semua d i s i p l i n

~
k e s u s a s t r a a n d a n hukuz h i n g s a z s t r o n o n i d a obst-o5atan.
M2reka a d a l a h tokoh-tolcoh prolesional ganz mengetahxi bah-

-

~a ~ s l a nt i d a k harlya neruga'xsa hukun s a J a t e t a 2 i jl-~ya s e b a g a i i d e a l dan t e o r i , s e b a s a i s e b u a h s i s t e n p e n i k i r a n
d m ' ~ e h i d u ?y~ m d~i h a y 3 t i o l e 5 b e r j u t z - j u t a n a n u s i a ei
q l if i k a s i T s l a 2 yans ';ercialam p r a k t e k gans a k t l ~ a l . 1-,
: i j ,-.--

t i n g g i y a i t u ? e n s e t shmn i ~ t u ii?
t :;en,zenai t u j uan-tu j u s n
hu!cun cereka k u a s a l .

-.

J l k a nereka i t u z d a l a h telad3.n-tcla-

clan g z ~ gn e n a n y a i sssara k~eatifa a s a l z h - m s a l a h kaug

.-

pixslimin o l e h % a r e n a k o n ? e t e n s i
dah past i g e n g e t a h u a i

2.t

.,;ash i f b ~ ti 5 u ,

nz'.ca su-

a n ~ l mk e S i 3 aks;7aam s e o r a s Eaqih

pada masa s e k a r m g i n i t i d a k cukup untuk rnernegang t m p
guag jawab yang d e n g m b e r h a s i l t e l a h d i l a k u k a q o l e h pa-

r a f a q i h d i zanan d a h u l u i t u .

r aqih-faqih yans s e p r t i i t u l a h sebenarnya diharap-

7

kan muncul d i zaaan s2karazlg d a l e 3 r a - l s k a tnenghaclapi t m -

t 9;ngm zaman dengan s e g a l a nacan p e r s o a l z n n y a , s e h i n g z a
a e r e k a d a p a t memecahkea dan nen2awab s 2 z a l a 3acam persoa l a n yanz berkenbang d a l a a nas;mrakatnya,

Icel.selirilan da-

la2 p e n ~ e r t i a nf i q h t i d a k t e r j a d i l q i d i k a l m g z n mat.

Terakda? s i s t e a x e t o d o l o g i t r a d i s i o n a l i t u sebenarnya t e l z h d i l a k u k z q o e r ~ b a h ~ r u adengan
x
3e3eragz usaha.

Yang p a l i n g b e r a n i d a l m x e l a k u k m usaha-usah2 i t u a d a l a h
s e p e r t i yang dilaku'xan o l e h PIu'nan~ad-A.'sctu'n dan gurunya,
J e ~ a l u d d i nAl-df g a n i : Jalm untuk. memperbaiki k ~ a d r , a n
umat I s l a n Bang d e z i l ~ i a nitu ad-ala'n c!enza2 nelenya?!ca-n

Beta?a?un m u s l i n - z u s l i n yanz s s d m n e n y e t u s u i serualz i3ere42 b e r d u a v.ntuk neabuka -~:ezi2ali p i n t u i j t i h a d ,
7

n a n m usaha i n i rnenezai Begagalaa-rlk a r e n s du2 buah a l a s ? ~ .
Alasan yang p e r t m a ,

kualifikasi-kualifiBasl tradisional

3 .larun I'Tasut i o n , Ee!nbaharuan 3 a l a ~I s l a g , 3 u l a n
B i n t a n g , J a k a r t a , 1575, 5. 55.

gang h s u s d i p e n u h i o l e h para n u 3 t a h i d t i d & b e r u b a h dan

dengan d e n i k i a n n e n p e r s e n 2 i t p r a k t e k i j t i h a d kepada l u l u s a n nadrasah t r a d i s i o n a l , a t z u kecada n e r z k a y a ~ gt i d & c
-*

merasak-m p e r l u ~ g ai 2 t i h a d t e r s s S u . t , n=ena

Tzra l u l u s a n

.

s e k o l e h - s n k o l a h t r a d i s i o n a l i t u t e p ~ . t n y ? . a d a l a h penerima
p ~ n d i c i i k ~7211,"
l
xenanarrikan !:eyakin~a kepada n e r e k a bah;;~e
n e t o c l o l o ~ i n y am u t l a k r?.,?nadai clan bahwa m a s d a h y a n s d i h s d s n i 3 u n i a I s l a 2 s e x a t a - n a t z k z r e n a maanusia engzag meny,z?ari n i l a i - n i l a i I s l z z . Xlas?.n yan.2 kedua, ~ e a a h a a m
n u j t a h i d s e b s : g a i fa q i h , y a i t u ses5oT.?.ng yz~lrgnsn~iidi!cannga t e l z h nenbuatnya szngzu? u n t u k n e n t e r j e x a h k z n s e x u e
n a s a l a h ke d a l m t e g a - t e a a hukuc , t e l sh nenbuat keputusan?d-eputusan
-menss:?-ai ~ n a s s l z i l - x ~ s ~ lt ez r?s~e b u t d i ' o m a h kate-

. .

g o r l - ~ a k e s o r i h.;k,?.m,

uesasukkan probleza-probl-e::a

z a a ~

nodersn i n i k s d a l a x k a t e g o r i k ~ L u zs e g a t a .

-Ij.t i h a d yans tel.3.3 s e z 9 i - t i n i c i i ? e r s e n > i t l z g i
d e n g a ~kengatzzm bab:;a z e r e k a t e r u t a ~ ar,eogkonsentrasikan usahanya ke?ada iftz

ss3ubun,rn

atau :reputusan ahli-a.'nli hukun

d e n ~ a na k s i - ~ . k s i s2esifik yang t e l r h d i l a k u -

kz?- k . 9 . u ~z i ~ s l i - . i i nateu ysng h375ak clila'rrukan r n e ~ e k ad i

c f ~ l e xkehidupan s e h a r i - h a i .

-A a r n ? i r d a p e t di??sti:tan,

se-

b a s a i x a n a halnya d i n a s a l z ~ ? a u , faqih a t 211 nu j t a h i d t r z -

d i s i o n a l t i d a k da9at n e l i h c t s u a t u rnas~.lsh s z c a r a seutuhnya, i a hanya d.2pat nenentuk'an

B e s e s u a i a n jraq e k s a k cia-

ri n e r b u a t a - p e r b u a t a n t e r t e n t u d e n ~ a nn o r a a - n o ~ n ~darl
.

11
p e r a t u r a n - p e r a t u r a n yang telzh d i s p e ~ i f i k a s i k d
~ il dalam
s a t u rnazhab a t a u l e b i h . S i t u a s i yang s e p e r t i i n i rnemerlukan sebuah n ~ t o d o l o g ib a r u untuk menbuka kembali pemahsm a k i t a kembali mengenai u s h u l , a t a u su3ber-sunber

pe-

ngetahuan I s l a a . P a r a n u j t a h i d t r a d i s i o n a l t i d a k sanggup
n9nyasun n s t o d o l o g i yang demikizx i n i .

I ' e r t e n t a n z a n antara I.iahp. d a a I;!cal.
X u n ~ k i nsek?.li p2rkenbsn;gan ysaz p a l i n g t r a g i s da-

l m sejnra'll i n t e l e k t u 3 l u2s.t ~ s l a xa d e l a h s a l i n g t e ~ p i s a h n:ja a n t a r a w a h p dda ~ t a a l ::asuk?.ya
.~
l o g i k a Yugani clan pen,zaruhnga t e r h a d a ~bobera>a FIusli.1 yang 'uegitu garxirung
menpergunaka

n3tode-xetodenys u s t u k meyakinkan orang-orarig

non muslin ekan ke73en~ran-lcebenu.an I s l a g t e l a h rn~-~Suzt
va'ngu dan aka1 n e n g a l a x i a i i e a n s i yar,,

seyn-rti i t u . C r G e -

0rari.g' K r i s t e n dan Yahucli beraba6-abad

l a n a n y a nengulu-: d i -

L~

k h o t o 9 i t e r s e b u t , dan ba?y& d i ?nt,,ra nereka ne2bawakannya kepada u z a t sltelah nerska nasuk Islaii.

?IF sa-.?in;

i t u , p e n ~ a r u htasmruf yans j.menzangTap

kebenaran aka1 t i d a k dz32.t d-igerca;~a, ksbenzran s e j e t i
a d a l a h kebenarm yang d i 3 e r o l e h d z r i r a s a :Tans rnexa?cu:
dzlzm h a t i (dzsuq).

A1-Gazali s e b a g z i seorang a h l i t a s z -

wuf nengu._rl~' r e t a s i k a n

LL~-

t u k nenja7:!a3.~ t a n t a n 3 a 1 zzman,

~
e ~ i a kd a il a h~ penialpin,

!?

S e t i z p m u s l i x pacla vraktu i t u

b e r u s a h a s e k u a t t e n a g a n e n c a r i i l m ~ xp e n g e t a h u a n sebanyak-

k e a h l i a n yarrg k o n g r e h e n s i f . :;ezi'llliallny

i t u dipe-rzu>~:.:~

untuk n e n i n s k a k k a n t z r a f hidu? uxat Islaa. S e t i a ~c r o % l e -

na gang ~ u n c u lz t z u t i ~ ~ k du ll t e n g a h - t e n z a h n a s y a r z k a t

r z k aclalah u l a z a a t a u seticizk-tlda1znya ula?;a s e l a l u me>d a 2 i n g i F a r a u n a r a k , s e h i n s g a antara > e ~ i k i rdan ? e x i n ? i n
t i d a k t e r ? i s a h a t a u tiens23 g z r k a t a a n l z i n , s e l a l u b?rs?.%u.

15
Wawasan Islarn pada walxtu awal s e j a r a h I s l a g i t u
doninan, dan h a s r a t u n t u k mewujudkan wawasan I s l a x i n i
d i d a l a z s e j a r a h nenentukan senua t i n d a k a n d a n t i n g k a h
l a k u . I t u l a h k e a s y i k e n d a i s e l u r u h n a s y a r a k a t Islam..
Pada waktu yang bersaaaarr s e o r a n g f a q i h a d a l a h inam, pernincin, p e t a n i , j e n d r a l dan p r o f e s i o n a l .

J i k a dalan se-

s u a t u ha1 i a n e r a s a lemah, naka s e t i a g o r z ~ gd i s e k e l i l i n g n y a dengan senang h a t i akan neinbantu dan n e n g a t a s i
'xekurangzn i t u , S e t i a p orang dsngan cune-cuga r ~ e n b e r i k a n
senua yanz d i ~ i l i k i n y ad e x i c i t a - c i t a I s l a ? .

?!ubungan

d i a n t a r a kaug m u s l i 3 i n >adz s a a t i t u s e d e n i k i z n e r a t n y a
sehingga heleuahan seseorang d i m t 2 r a nereka s e g e r a d i a t a s i o l e h s o l i d a r i t a s d a 3 pengalanan yang l a i n n y a .
T e t a p i dizarnm kezunduran I s l a y , k e t e r ~ a d u a ni t u
t i d a k tumbuh l a g i a n t a r a 3 e n i k i r d m p e n i n p i n , Pernikir
dan pemimpin n u l a i b e r p i s z h d a c bahkan s a l i z g c u r i g a menc u r i g a i . -4kibatnya p a r a ~ e m i k i rdan cendikiay,van a e r a s e
a s i n g dan t e r i s o l i r d a r i p a r a pemimpi.n, s e h i n g z a t e r j a d i l a h gap a n t a r a 9 a r a p e n i k i r d a z p a r a p e n i n p i n . Akibet da-

r i a k s i Dara p e n i k i r t i d a k d a n a t d i s a l u r k a n , nzka merekz
nslakukan a k s i s e n d i r i ya?g kadang-kedang d i c u r i g a i o l e h
eni in pin d m k e ~ u c i a na d a d i = l t a r a

2 a r a p e m i k i r i t u yang

d i t a n g k a p , dan bahkan a d a y s n s d i a n i a g a s a n p a i n a t i .
Kesatupaduan an_tzra ~ e n i k i r a nd a n t i n c a k a n i n i pecah. S a a t keduanya t e r p i s a h n a s i n g - n a s i n g m u l a i nenburuk.

16
Pemimpin-penimpin p o l i t i k dan manusia-ganusia gang memil i k i kekuatan n e n g a l a z i k r i s i s demi k r i s i s t a n ~ an e - ~ e r o l e h rnanf a a t d a r i p e m i k i r a n , t a n ~ ab e r k o n s u l t a s i kepada
p a r a cerdik-pandai.

-Zlibatnya a d a l a h kemandegan yang

neabuat warga-warga gang c e r d i k merasa a s i n g d m s e n z k i n
jauh d a r i k e t e r l i b a t a n a k t i f d i d a l a n u r u s a n u32t.
-4pabila a k s i n e n j a d i senena-nena dan n e n ~ u b a hkekuasaan n e n j a d i k e j a ~ ,n e n i n g g a l k a n r e a l i t a s e n p i r i s , mel e g a s k a n d i r i d a r .l xezaknuran r a k y a t mencoba ~ e z u a s k a ~

.

,

d i r i dengar, xez'aerikan k o x e c t a r - k o ~ e n t a r terha:2zp bukurnengam'oil Generawarigan n i s t i s d i d a l m spek u l a s i suf i , naka ~ e n i k i r a nnex j a d i p a s r a h . 10 3212.;: wakt;u

buku l a m da

y m g s i n 5 k z t s e l u r u h u n a t c e n j a d i acuh t e r h a d a p ? e n i a ? i n -

9 e ~ i n p i . np o l i t i k n g a s e n d i r i . P e r s a u d a r a a n s u f i dengzn t a n-zan t e r b u k a nenerima u x a t y . 2 2 ~b i n g u n s i n i . F e r s a u d z r a a n

i z i memberikan kepada r-~erekad i s p l i n d i r i s p r i t u a l dan
g e n g a l a m a n - 3 e n ~ a l a n a z o i s t i s , dan dengan d e g i k i a n nenber i k a n koirLpensasi kekalahan z e r e k a d i pLnggung s e j a r a h .

. .

E i t a n g a n persauCaraan s u f i 121, a z a n a rzenjeri'xan j a l a n

t a k t e r t a n g ~ u n z k a 2o l e h
k e l u a r d s r i k e s e ! > ~ e n ~ g yzng
zn
s i a ~ a ~ ujuga.
n
F a r a p e n i ~ 2 i nyang t i d a k ada p e n g o n t r o l a i - dan tan-

t a n g a n akan n e l a k u k a n p e r b u a t m semena-xena s e ~ e r t koi
r u p s i , penyelewengan kekuasaan d a n - l a i n s e b a g a i n y a yang
d a c a t merugikan m a t . Umzt t i d a k l a g i r n e n s i k u t i pemim?in
n e r e k a . Piereka l a r i k e d a l a n p e r s a u d a r z a n s u f i d a l e ? ran%k a n e n y a l u r k a n e n e r g i r?ezltal ~ e r e k a . Akibatnga h i l a n g l z h
e k u i v a l e n s i dan k o n v e r b i l i t a s d i d a l a z h a l - h r l

spritual

densan h a l - h a 1 d u n i a w i yz?g n e r u p a k a n k s r a k t e r i s t i k zagan s ~ l b e l u 3 n y a . Usaha yang 9 z d a n u l a n y a dilaku?.can .untuk
aenahan kekejaman d u n i a b e r u b z h ~ e n j a d ik e t i d a k p e d u l i a n
t e r h a d a ~d u n i a . P a r a ?e.i?ikir d m p = z

a u l i y a k neaandzng

ren.iah d a n t e r k u t u k t s r h a d a r , p o l i t i k , dag s e b a l i k n y a p m a
~ e m i m p i np o l i t i k nemandang 9-a

g e r n i k i r s e 5 a g a i lawan 90-

l i t i k n y a yans h a r u s d i s i n z k i r k a n .

ra n i l a i - n i l a i p e r s o n a l clan k e m e s y a r a k a t m , n i l a i - n i l a i
gang dsngan s a n g a t s e x c u r n a t e l a ' ? d i t u n j u k k a n o l e h 47a79i
,-

iJiuhanmad sao: d i d a l a n hidu?nya.

4.

11

Cualisze k u l t u r a l d m r e l i g i u s
-41-Shirat al-:~iust= l q i ~a t a u I' ja l m yan.g l u r u s " yar-g

m e r u ~ a k a nh a r a p a n u a e t se-uanga dz? d i g r a k t e k k a c o l e h kaun n u s l i r n i n d a h u l u , a f i a l a h s e b u z h j a l z n k e s a t u a n a

ll I b i d . ,

h.

21.

MILtK UPt PERPUSTAKKV
!KIP PClOfiwG

~ wa-i

18

wasan Islam, yang n e n g i n t e z r a s i k a n s e n u a t e n d e n s i dan akt i v i t a s manusia n e n j a d i s e b x a h g e l o n b a n g i n t e g r s l 2 e z u j u
realisasi d i r i Islaniah d i d ~ l m
s e j a r a h . 12
!.(awasan t e r s e b u t n e l i p u t i 'oerbagai caba2g iLnu
pengetahuan dan a k t i v i t z s ya-usia yaxg nencakup s a s a l z h
duniawi d a n u'-chrawi, s e ~ e r t ia k i d a h , n u a n a l a h , a k h l a k ,
i b a 2 a 5 , f i l s e f a t , e k o n o n i , p o l i t i k , k e n e q z r a a n d a l~a i n
s e b a g a i n y a yang a n t a r a s a t u sace l a i n n y a s a l i n g b e r k a i t
darl t e r i n t e g r a s i .

S e t e l a h k e r u n t u h a n Isla?, a n t a r 2 k u l t u r a l dan r e l i g i u s n e n j a d i t l r p i s a h dan bahkzn s a l i n g berla~;jana-rl sac
bu

dengen ya?g l a i n n y a . E a l i n i d l s e b a b k a n k a r e n a t e r p i -

s a l b ~ y aa n t a r a ~ e x i k i r a nclan e k s l . J e l e n yang l u r u s menn
j a d i b e r s i n p a n g