Profil Jurusan Pendidikan Dunia Usaha FPIPS IKIP Padang - Universitas Negeri Padang Repository
LAPORAN PENELITIAN
INSTITUSUVALIDASI SETAWAT
PROFIL
JURUSAN PENDIDIKAN DUMA USAHA
FPIPS IKIP PADANG
OLEH
PEN ELlTl
Penelitian ini dibiayai oleh :
Proyek Operasi dan Perawatan Fasilitas IKIP Padang
Tahun Anggaran 199111992
Surat Perjanjian Kerja No. :120/PT37.H9/N.2.2/1991
Tanggal 13 September 1991
-
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PADANG
1992
LAPORAN PENELITIAN
INSTITUSIIVALIDASI SEJAWAT
PROFIL PROGRAM JURUSAN
PENDIDIKAN DUNIA USAHA FPIPS IKIP PADANG
Personalia Peneliti
Ketua
Anggoh
: Dr. Z. Mawardi Effendi
: 1. Dm.Nasrul Sumar
2. Drs. Auzar Luky
3. Dr. Bustari Muchtar
4. Dm. Muslim Ahmad
h,.,, I r,/ LIFT FZRFUSTP.I.(!\APJ
1
p,
J . . .
.
.
411
r> .b'
' "
. .
p
p
p
p
p
-
-
-
-
-
.-I
-
-
ABSTRTAK
P e n e l i t i a n i n i b e r s i f a t d e s k r i p t i f yang b e r t u j u a n untuk
mengungkapkan p r o f i l J u r u s a n P e n d i d i k a n D u n i a U e a h a (PDU)
F P I P S I K I P P a d a n g m e l a l u i enam komponen s t a n d a r l e u i b a g a
P e n d i d i k a n T e n a g a P e n d i d i k a n (LPTK) , y a n g m e l i p u t i : Organisiasi
d a n Manaj emen, K u r i k u l u m ,
Program
pengalaman
L a p a n g a n (PPL) , D o s e n , ~ a h a s i ' s w a , d a n S a r a n a .
I n f o r m a s i m e n g e n a i komponen-komponen
LPTK
d ij a r i n g
dokumen
dari
pimpinan
jurusan,
dosen,
mahasiswa,
yang a d a pada b e r b a g a i sumber yang
menggunakan
kuesioner,
pedoman
pengambilan d a t a dokumentasi.
Data y a n g s u d a h d i k u m p u l k a n
tersebut
wawancara,
disajikan
relevan
dan
dengan
dan
format
dalam
bentuk
f r e k u e n s i d a n p e r s e n t a s e menurut p i l i h a n jawaban yang
sudah
d i d i s a i n sebelumnya.
I n f o r m a s i y a n g s u d a h d i p e r o l e h p a d a umumnya m e n u n j u k k a n
bahwa s e b a h a g i a n b e s a r s t a n d a r LPTK s u d a h d i p e n u h i .
Namun
s e t i a p komponen s t a n d a r t e r s e b u t m a s i h b i s a d i t i n g k a t k a n
lagi.
I n i b e r a r t i peluang bagi jurusan
i n i untuk b i s a
D i masa-masa y a n g a k a n
d a t a n g peluang u n t u k meningkatkan j u r u s a n t e r s e b u t seyogianyalah dipergunakan sebaik-baiknya.
semakin
b a i k masih t e r b u k a l e b a r .
#
PENGANTAR
Penelitian
m'erupakan
.perguruan t i n g g i .
dosen
IKIP
Padang
salah
satu
karya
ilmiah
Karya i l m i a h i n i h a r u s d i l a k s a n a k a n
dalam rangka
meningkatkan
mutu,
di
oleh
baik
s e b a g a i d o s e n maupun s e b a g a i p e n e l i t i .
Oleh karena i t u , P u s a t P e n e l i t i a n IKIP Padang
berusaha
mendorong d o s e n / p e n e l i t i u n t u k melakukan p e n e l i t i a n
bagian
dari
k e g i a t a n akademiknya.
Dengan
sebagai
demikian
mutu
dosen/peneliti dan h a s i l penelitiannya dapat d i tingkatkan .
A k h i r n y a s a y a merasa g e m b i r a p e n e 1 i t i . m i n i t e l a h d a p a t
d i s e l e s a i k a n o l e h p e n e l i t i dengan m,elalui p r o s e s pemeriksaan
dari
Tim
P e n i l a i Usul dan Laporan P e n e l i t i a n
Puslit
Padang.
Padang, F e b r u a r i 1992
Kepala Pusat P e n e l i t i a n
IKIP
DAFTAR
IS1
Halaman
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ii
.........................................
iii
......................................
v
DAFTAR I S 1
DAFTAR TABEL
I . PEBDAHULUAN
A . L a t a r Belakang d a n Pembenaran .............
B . P e n g e r t i a n V a l i d a s i Sejawat ...............
C . Tujuan P e n e l i t i a n .........................
D . Sumber Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E . Instrumen .................................
I1 .
1
2
3
3
5
F . B a t a s a n d a n Waktu P e n e l i t i a n
5
G . A n a l i s i s Data
6
..............
.............................
ORGANISASI DAN MANAJEMEN
A . Pengelola .................................
B Program ...................................
7
12
C. Organisasi
15
.
................................
I11 . KURIKULUM
A . Tujuan I n s t i t u s i o n a l Jurusan
B.
C.
D.
E.
F.
G.
I V.
i
..............
........................
S t r u k t u r Kurikulum
Materi K u r i k u l u m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
S i l a b i / S a t u a n Acara P e r k u l i a h a n (SAP) . . . . .
P r o s e s B e l a j a r Mengajar ...................
Praktikum .................................
Penyusunan Rencana K u l i a h . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
20
25
27
31
40
44
PROGRAM PENGALAMAN LAPANGAN ( P P L )
A . Pedoman P e l a k s a n a a n PL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Observasi Sekolah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iii
47
53
C . Latihan Mengajar T e r b a t a s
.................
D . P r a k t e k Mengajar d i Sekolah
V.
...............
DOSEN
A . K u a l i f i k a s i d a n J u m l a h Dosen . . . . . . . . . . . . . .
B . Pengembangan Dosen ........................
.........................
Dosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C . Beban Tugas d o s e n
D . Tanggung Jawab
VI
.
MAHASISWA
A . Rencana S t u d i Mahasiswa
...................
B . K e t e r t i b a n M e n g i k u t i K e g i a t a n Akademik . . . .
C . P a r t i s i p a s i M a h a s i s w a d a l a m K e g i a t a n KO-/
..........................
D . Layanan Bimbingan d a n Penyuluhan . . . . . . . . . .
E . E v a l u a s i Pencapaian Mahasiswa .............
Ekstra-kurikuler
VII
.
SARANA
A
B
. Workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Kepustakaan
................................
DAFTAR
TABEL
No.
Nama Tabel
1.1
P o p u l a s i d a n S a m p e l Dosen M e n u r u t F u n g s i d a n
Golongan
Halaman
...................................
1.2
P o p u l a s i d a n Sampel Mahasiswa
menurut S t r a -
2.1
2.2
Jabatan dan Pangkat Pengelola
..............
Tingkat Pendidikan Terakhir Pengelola
3.1
Penyampaian T u j u a n
......
2.3 T i n g k a t k e b e r h a s i l a n p r o g r a m . . . . . . . . . . . . . . .
Kepada Mahasiswa
3.2
3.3
Pendidikan
Jurusan
...........................
P e n d a p a t Dosen T e n t a n g P e n j a b a r a n
Program ke D a l a m Kompetensi T e r t e n t u
Perbandingan
PDU
Kompetensi
Mata-Mata
Tujuan
.......
Kuliah
Yang Ada d i J u r u s a n PDU d e n g a n Yang Digariskan o l e h IKIP Padang
.......................
3.4
K e s e s u a i a n A l o k a s i J y m l a h s k s Komponen MKDU,
3.5
MKDK, MKPBM, d a n MKBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K e t e r s e d i a a n Mata K u l i a h P i l i h a n u n t u k MKDU,
MKDK, MKPBM, d a n MKBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
.............
S y a r a t Pengambilan J a l u r T e s i s
3.7
P e r n y a t a a n Dosen d a n
Mahasiswa
n y a m p a i a n Pedoman P e n u l i s a n T e s i s
3.8
Pernyataan
3.9
t e n t a n g Pe-
..........
Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
s u k a r a n Mengambil J a l u r T e s i s
Sya-
Ke-
..............
Acuan Mutu P e r k u l i a h a n M e n u r u t Dosen
.......
........
3.10 T e r b i t a n S u n b e r - S u m b e r y a n g D i p a k a i
3.11 K e l e n g k a p a n S u s u n a n S i l a b i M e n u r u t Dosen . . .
3.12 P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g
Bagaimana S i l a b i Disampaikan kepada
Mahasiswa
vi
No.
Nama Tabel
Halaman
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
Ba-
.................
gaimana S i l a b i Diperbanyak
P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g Kapan
........
S i l a b i Disampaikan Kepada Mahasiswa
P e r n y a t a a n Dpsen t e n t a n g J u m l a h
y a n g Mempunyai S A P / S i l a b i
Mata K u l i a h
..................
P e r n y a a n Mahasiswa Mengenai P e n j e l a s a n
Awal Perkuliahan
pada
...........................
J u m l a h Dosen Memberikan Bahan-Bahan
Tertulis
J u m l a h Dosen y a n g B e r u s a h a M e l i b a t k a n
siswa S e c a r a A k t i f
.........................
P e n d a p a t Dosen Mengenai
Metoda yang D i p a k a i
Maha-
Kriteria
Pemilihan
........................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
s u a i a n Perkuliahan dengan S i l a b i
Kese-
...........
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
n y a T a t a T e r t i b Akademik
Ada-
...................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g Pencat a t a n Kehadiran Perkuliahan
................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g P e l a k sanaan Tugas T e r s t r u k t u r . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa
tentang
Apa
y a n g D i l a k u k a n Dosen T e r h a d a p T u g a s T e r s t r u k tur
........................................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
Jurnlah
Dosen y a n g Melaksanakan T u g a s T e r s t r u k t u r
..
P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i Apa S n j n A s p e k
Praktikum Dicantumkan dalam S i l a b i
P e r n y a t a a n M a h a s i s w a Mengena
i
.......
B a g a 1 mprna Pem-
b i m b i n g a n P r a k t i k u m o l e h Dosen . . . .
.......
P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a Mengearlai
As-
p e k P r a k t i k u m y a n g Dicatat . . . . . . . . . . . . . . . .
vii
No.
Nama Tabel
Halaman
3.29 P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a M e n g e n a i
Pe-
laksanaan Praktikum yang Tercantum dalam Sil a b i ........................................
3.30 P e n d a p a t D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g T u j u a n
I
Praktikum ...................................
3.31 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i P i h a k y a n g T e r l i b a t dalam Penyusunan.Rencana Perkuliahan..
3.32 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a
Mengenai
Hal-Hal
y a n g D i p e r t i m b a n g k a n d a l a m Menyusun
Perkuliahan
Apa
Rencana
................................
3.33 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i K e s e m p a t a n Mer u b a h Rencana K u l i a h
........................
3.34 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i P i h a k y a n g Memb a n t u Merubah R e n c a n a K u l i a h
4.1
Tingkat Kepatuhan Tentang
...............
P e r s y a r a t a n Dosen
~ e m b i r n b i nd~a n G u r u Pamong M e n u r u t D o s e n
4.2
T i n g k a t K e p a t u h a n T e r h a d a p P e r s y a r a t a n Maha-
s i s w a PL M e n u r u t D o s e n PL
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
PL
..................
P i h a k - P i h a k y a n g M e n i l a i PL M a h a s i s w a
r u t M a h a s i s w a d a n D o s e n P e m b i m b i n g PL
Menu-
......
Hal-Hal y a n g D i o b s e r v a s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C a r a P e n g a t u r a n PL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sasaran Observasi ..........................
Komponen L a p o r a n K a s u s y a n g D i n i l a i
........
Komponen y a n g D i b a t a s i d a l a m L a t i h a n Menga-
jar T e r b a t a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.9 Aspek-Aspek y a n g D i n i l a i d a l a m L a t i h a n Mengajar Terbatas ............................
4.10 B a n y a k K a l i M a h a s i s w a M e l a k s a n a k a n L a t i h a n
Mengajar Sebelum Mengikuti U j i a n
...........
4.11 P e m b i m b i n g M a h a s i s w a M e l a k s a n a k a n PL . . . . . . .
4.12 T i n g k a t K e h a d i r a n D o s e n P e m b i m b i n g . . . . . . . . .
43
43
viii
No.
Halaman
Nama Tabel
4 . 1 3 T i n g k a t K e h a d i r a n G u r u Pamong M e n u r u t Mahasiswa
......................................
62
......................
63
4 . 1 4 A s p e k PL y a n g D i n i l a i
I
5.1
I
Keadaan
Dosen
dan Golongan
I
I
i
I
...............................
J u m l a h Dosen M e n u r u t I j a z a h
5.3
Dimiliki ....................................
J u m l a h D o s e n Yang S e d a n g M e n g i k u t i P r o g r a m
Pascasarjana
I
~
Menurut Pangkat
5.2
I
I
J u r u s a n PDU
Tertinggi
yang
...............................
................
68
5.5
Beban T u g a s Dosen D a l a m S k s
5.6
F r e k u e n s i K u l i a h D u a p u l u h Mata k u l i a h Semes-
..................
siswa
C a r a Penyusunan Rencana S t u d i
Dasar P e n y u s u n a n
Rencana
Studi
6.5
6.6
................
Rencana S t u d i
M e n u r u t Dosen PA d a n M a h a s i s w a
..............
74
74
A d a n y a A t u r a n A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n d a n Ma-
....................................
75
U s a h a P e r b a i k a n A t u r a n d a n T a t a T e r t i b Menur u t D o s e n BS-PBM d a n M a h a s i s w a
6.8
72
Persmester
P i h a k y a n g membantu P e r u b a h a n
hasiswa
6.7
72
Persmester
.............
Kesempatan Merobah Rencana S t u d i
Menurut Dosen d a n Mahasiswa
71
M e n u r u t Dosen
............................
M e n u r u t Dosen PA d a n M a h a s i s w a
6.4
Maha-
......................................
PA d a n M a h a s i s w a
6.3
69
Materi Yang d i m u a t d i d a l a m Pedoman P e n y u s u n a n R e n c a n a S t u d i M e n u r u t D o s e n PA d a n
6.2
66
67
K e i k u t s e r t a a n Dosen d a l a m K e g i a t a n I l m i a h
6.1
65
..
5.4
t e r Genap d a n G a n j i l 1 9 9 1
64
.............
76
P e r s e n t a s e K e h a d i r a n M a h a s i s w a d a l a m Duabel a s Mata K u l i a h
............................
77
No.
Nama Tabel
Halaman
6.9
P e n c a t a t a n K e h a d i r a n D a l a m K u l i a h d a n Kegiat-
...........
a n A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n BS-PBM
6 . 1 0 J e n i s - J e n i s Penyimpangan P e r a t u r a n y a n g
p a t D i b e r i k a n S a n k s i Akademik Menurut
siswa d a n D o s e n
I
DaMaha-
............................
6.11 J e n i s Program KO-/Ekstra-kurikuler
78
79
yang Ter-
....................
80
6.12 J e n i s Kegiatan KO-/Eksra-kurikuler yang Terlaksana ....................................
81
s e d i a Menurut Mahasiswa
6 . 1 3 P e n d a p a t Mahasiswa
Tentang
J e n i s Pelayanan
..............
y a n g D i s e d i a k a n O l e h P u s a t BP
6.14 Pendapat
Mahasiswa
83
Tentang
Cara Pelayanan
y a n g D i b e r i k a n o l e h P u s a t BP
...............
83
.........
84
6 . 1 6 Sumber P e n i l a i a n M e n u r u t Dosen d a n M a h a s i s w a
85
6 . 1 5 T e m p a t P u s a t BK M e l a y a n i M a h a s i s w a
6.17 J e n i s E v a l u a s i yang Digunakan d o s e n
6 . 1 8 Bentuk E v a l u a s i yang Digunakan
........
i . . . . . . . . . . . .
6 . 1 9 Penentuan Nilai A k h i r S e m e s t e r . . . . . . . . . . . . .
6 . 2 0 C a r a Pemberian B a l i k a n T e r h a d a p Mahasiswa ..
6 . 2 1 P e n g h a r g a a n t e r h a d a p P r e s t a s i Akademik
n u r u t D o s e n BS-PBM
Me-
.........................
6.22 Jadwal Pemberian Penghargaan t e r h a d a p
t a s i A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n BS-PBM
Pres-
.........
6 . 2 3 C a r a M e m p e r o l e h d a n Menyimpan H a s i l E v a l u a s i
M e n u r u t Dosen d a n M a h a s i s w a
................
6 . 2 4 P e n d a p a t Mahasiswa d a n Dosen t e n t a n g K e s e d i aan Sarana untuk Praktikum .................
6 . 2 5 C a r a P e n g g u n a a n S a r a n a P r a k t i k u m M e n u r u t Dos e n BS-PBM
.................................
I
Halaman
No.
N a m a Tabel
7.1
R a t i o L u a s Masing-Masing Workshop d e n g a n Juml a h Mahasiswa
7.2
..............................
Pendapat Mahasiswa t e n t a n g K e t e r s e d i a a n
r a n a untuk Praktikum
Sa-
.......................
I - PENDAHULUAN
A. L a t a r Belakang d a n Pembenaran
Penelitian
banyaknya
diilhami
lenggarkan
of
Institusi/Validasi
oleh
program
akreditasi
penilaian
pendidikan
pra
jabatan
guru,
yaitu
dise-
Accreditation
P e l a k s a n a a n PI/VS
baru yang dipandang s a n g a t
sedikit
yang
o l e h the National Council for the
Teacher Education (NCATE).
unsur
S e j a w a t (PI/VS)
memasukkan
penting
Program
dalam
Pengalaman
Lapangan.
P e l a k s a n a a n PI/VS memang b e l u m m e n j a d i t r a d i s i d i n e g a -
ra k i t a , p a d a h a l p e r a n a n n y a d a l a m p e m a n t a p a n p e n y e l e n g g a r a a n
pendidikan
pra-jabatan
profesional,
bila
dilakukan
secara
baik, sangat besar.
Pada
dengan
tahun 1987 d i IKIP Padang
disponsori
oleh
m e l i p u t i hanya l i m a
PZLPTK,
jurusan.
PI/VS
Koperasi
untuk
di
saja.
jurusan
dilaksanakan
PI/VS
yang
jurusan
Pada waktu i t u yang d i j a d i k a n
PDU
adalah
program
Pendidikan
Kemudian t a h u n 1 9 8 8 .IKIP P a d a n g
melaksanakan
kalinya
Salah satunya adalah
P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU)..
objek
untuk pertama
h a 1 y a n g sama
untuk
memutuskan
duapuluh
program
s t u d i l a i n n y a dengan b i a y a IKIP s e n d i r i .
Setelah
lebih
kurang
empat
tahun
berlalu,
sudah
s e p a t u t u n y a p u l a s e k a r a n g d i l a k u k a n p e n e l i t i a n PI/VS,
untuk
melihat
waktu
profil "diri sendiri".
Apakah selama
t e r s e b u t d i p e r o l e h kemajuan a t a u t i d a k .
nya
bagi
kita
h a n y a b e r j a l a n d i tempat s a j a .
kurun
Mana t a h u
sebetul-
samping
itu,
j u r u s a n PDU p e l a k s a n a a n PI/VS k a l i i n i mempunyai
arti
Di
v a l i d a s i sejawat pdu
I
penting
yang
khusus
pula,
karena
meliputi
2
keseluruhan
I
I
p r o g r a m s t u d i y a n g a d a d i j u r u s a n PDU.
i
B. Pengertian Validasi Sejawat
I
s a t u c a r a y a n g umum d i p e r g u n a k a n
Salah
kelayakan
1
Dalam
I
program, b i a s a n y a dinamakan
banyak
akreditasi
program,
d i t u j u k a n pada jumlah, j e n i s ,
akademik,
dengan
I
anggaran
pelaksanaan,
dilakukan
oleh
yang
untuk
menilai
akreditasi
program.
perhatian
terutama
d a n mutu s a r a n a f i s i k ,
disediakan,
dan sebagainya.
penilai-penilai
tenaga
kesesuaian
Penilaian
dari luar
atau
rencana
ini
dapat
katakanlah
" d a r i atas".
I
Di
samping
i t u , penilaian dapat pula
dilakukan
oleh
1
penialai-penilai
d a r i d a l a m , d i mana p r a k a r s a d a n
tanggung
I
jawab p e n i a l a i a n a t a u k a t a k a n l a h "peningkatan d i r i
sendiri"
I
i
tumbuh
d a r i penyelenggara program i t u s e n d i r i .
Pendekatan yang s e s u a i u n t u k mencapai t u j u a n i n i a d a l a h
melalui
I
penelaahan
Supaya
d i r i oleh
lembaga
penelaahan t e r s e b u t o b j e k t i f ,
secara k e s e j a w a t a n .
yang
bersangkutan.
hendaklah
divalidasi
Hasil v a l i d a s i , b e r u p a p e r s e p s i - p e r s e p -
si dan f a k t a lainnya s e l a n j u t n y a digunakan sebagai
untuk menyepakati tindakan-tindakan
landasan
pembinaan s e r t a p e r b a i k -
a n y a n g p e r l u d i l a k u k a n d i masa-masa y a n g a k a n d a t a n g .
Ini
b e r a r t i p e n d e k a t a n v a l i d a s i sejawat memandang bahwa k e g i a t a n
p e n i l a i a n merupakan b a h a g i a n y a n g t i d a k b i s a d i p i s a h k a n d a r i
kegiatan
utuh,
pengembangan p r o g r a m s e b a g a i s u a t u p e r a n g k a t
sehingga p r a k a r s a dan tanggung
jawab
yang
pelaksanaannya
v a l i d a s i sejawat pdu
secara s i s t e m a t i s d i t u m b u h k a n d a n d i b i n a p a d a
3
masing-masing
lembaga.
sejawat, dengan d e m i k i a n , t e r u t a m a s e k a l i d i -
Validasi
o l e h : 1 ) hubungan s e t a r a a n t a r a y a n g d i n i l a i
tandai
yang
m e n i l a i , 2 ) penumbuhan s e c a r a s i s t e m a t i s p r a k a r s a
kemampuan l e m b a g a u n t u k m e n i l a i d i r i , y a n g k e m u d i a n
kan
dengan
prasyarat
memperbaiki
untuk bertumbuhnya
diri
prakarsa
secara t e r u s menerus, d a n
dan
merupa-
dan
kemampuan
3)
terbinanya
hubungan f u n g s i o n a l a n t a r a p e n i l a i a n dengan p e r e n c a n a a n .
C. Tujuan P e n e l i t i a n
Penelitian
ini
bertujuan untuk
menggambarkan
profil
J u r u s a n P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU) F P I P S I K I P P a d a n g d a l a m
enam komponen s t a n d a r Lembaga P e n d i d i k a n T e n a g a K e p e n d i d i k a n
yang
meliputi:
kurikulum;
3)
1 ) komponen o r g a n i s a s i
dan
program pengalaman lapangan;
manajemen;
2)
dosen;
5)
4)
m a h a s i s w a ; d a n 6 ) komponen s a r a n a .
D . Sumber Data
Data
siswa,
relevan.
dikumpulkan d a r i pimpinan j u r u s a n ,
dan
dokumen
yang a d a
pada
dosen,
berbagai
Khusus u n t u k d o s e n d a n m a h a s i s w a
maha-
sumber
dipakai
strata.
Untuk d o s e n , s t r a t a d i d a s a r k a n p a d a f u n g s i n y a
terdiri
dari:
dosen bidang s t u d i (BS) dan
atau
teknik
yang
penasehat
a k a d e m i k (PA) d a n a t a u p e m b i m b i n g p e n g a l a m a n l a p a n g a n
bidang
yang
s t u d i dan a t a u p e n a s e h a t akademik, dan dosen
(PL)
,
bidang
v a l i d a s i s e j awat p d u
studi
saja.
sebanyak
20
Jumlah dosen yang d i j a d i k a n sampel
orang.
Komposisi sampel
dosen
4
ditetapkan
untuk
setiap
s t r a t a d i p e r l i h a t k a n m e l a l u i t a b e l 1.1.
T a b e l 1.1 P o p u l a s i d a n S a m p e l D o s e n M e n u r u t
F u n g s i dan Golongan
I
I
I
I
I
I
I BS
I BS+PA I BS+PA+PLI
I
I
I
Golongan
I
I
I
I PO- 1
I pu- I
I
si
I
I
I
I
I
I Jumlah I
Fungsi
IV
I
I11
1 8
-
I
I
1
1
4
9
I
I
1
1
I
1
14
9
I
18
26
1
I
I Jumlah
1 8
1 1 3
I 2 3
1 4 4
I
I
I
I
I
I
I
IV
I
I
1 Sam-1
I11
I pel I
I
I Jumlah
-
I
2
1
1 4
1
4
I
I
I
1 4
1
I
I
1
1
6
4
I
6
I
1
I
I
I
I
8
12
1
1
10
I
20
S t r a t a u n t u k mahasiswa d . i d a s a r k a n p a d a t a h u n masuk, d a n
program
tesis,
Di
studi.
samping i t u
juga
diperhatikan
d a n non t e s i s , s e r t a y a n g s u d a h d a n belum
pengalaman
lapangan.
mahasiswa
menurut
Jumlah
Dengan
demikian
s t r a t a mahasiswa
mengikuti
komposisi
adalah
jalur
sampel
seperti
pada
m a h a s i s w a j u r u s a n PDU y a n g t e r d a f t a r p a d a
saat
penelitian
ini
d i l a k u k a n a d a l a h 587 o r a n g .
ditetapkan
20%
dari
jumlah
mahasiswa.
Jumlah
Dengan
sampel
demikian
j u m l a h n y a a d a l a h 117 o r a n g .
Jumlah
lapangan
sampel
mahasiswa
adalah
yang
39 o r a n g .
sudah
Dari
sebanyak sepuluh orang.
tesis adalah
orang,
melakukan
mahasiswa
Sedangkan
ini
pengalaman
dijadikan
mahasiswa
jalur
l i m a d i antaranya d i j a d i k a n sampel.
v a l i d a s i s e j a w a t pdu
T a b e l 1.1 P o p u l a s i
Strata.
r
d a n Sampel Mahasiswa
menurut
I
I
I
I
I
Angkatan
I
Program s t u d i
I
I
ADP
I
1
I
I 1991/1992
I 1990/1991
I 1989/1990
1 1988/1989
I 1985/1987
I
I J u m l a h
I
1
I
1
1
I
-
1
23
45
58
29
17
1
1
I
1
22
40
28
25
22
1
1
1
1
I
137
I s I Tahun p e r t a m a l
t
l i t
I
I Total
1 84
8
15
25
34
13
1
1
TTN
I
1
14
14
18
33
20
1
95
99
1
84
+
137
1
1
1
1
1
I
I
1
172
1
I
I
1
1
1
I
I
1
KOP
1
I
1
I
AKT
1
I
I
5
+ 172 + 95 + 99
587
1
I
I
1
I
I Tahun p e r t a m a l
I J u m l a h
I - I
I Total
1
27
1
I
34
19
17
1
+
27
+
1
20
I
I
34 + 1 9 + 2 0
= 117
1
I
I
I
E. Instrumen
Ada
tiga
pengumpulan
jenis
data
instrumen
yaitu
:
(1)
yang
digunakan
kuesioner
(2)
dalam
pedoman
wawancara d a n ( 3 ) pedoman p e n g a m b i l a n d a t a d o k u m e n t a s i .
F . B a t a s a n d a n Waktu P e n e l i t i a n .
Komponen-komponen
penelitian
bahagian
ini,
enam
terdahulu,
s t a n d a r LPTK y a n g d i g a m b a r k a n
komponen
adalah
seperti
keadaan
pada
dikemukakan
semester
dalam
pada
Juli-
Desember
1990
s a m p a i d e n g a n semester
Juli-Desember
1991,
a t a u u n t u k t i g a semester.
G . A n a l i s i s Data
A n a l i s i s d a t a t e r b a t a s p a d a p e n g h i t u n g a n fr e k u e n s i
dan
p e r s e n t a s e s a j a , lnenuru t p i l i h a n y a n g d i b u a t o l e h r e s p o n d e n .
Ada
pertanyaan yang b i s a dijawab responden l e b i h d a r i
jawaban,
satu
dan a d a p u l a yang d i j a w a b dengan s a t u jawaban saja.
Untuk
j awaban,
diberikan.
pertanyaan
yang d a p a t dijawan l e b i h
dari
satu
p e r s e n tase d i d a s a r k a n p a d a banyaknya jawaban
yang
S e h i n g g a w a l a u p u n r e s p o n d e n 20 r n i s a l n y a , j a w a b a n
d a p a t m e n j a d i 40 d a n s e t e r u s n y a .
DAN
11- ORGANISASI
Komponen
M A N A J E M E N
o r g a n i s a s i d a n manajemen d i t i n j a u
aspek yang mel'iputi:
dari
tiga
1) p e n g e l o l a , 2 ) p r o g r a m , d a n 3 ) o r g a -
nisasi.
A. Pengelola
Pengelola
jurusan
mencakup
Ketua
S e k r e t a r is
dan
J u r u s a n , Ketua dan S e k r e t a r i s Program S t u d i serta Ketua
Sekretaris
program
Work-Shop
yang
terdapat
pada
dan
masing-masing
studi.
1. J a b a t a n d a n P a n g k a t P e n g e l o l a
J a b a t a n dan p a n g k a t masing-masing p e n g e l o l a , m u l a i d a r i
Ketua
dan
Sekretaris
Jurusan
sampai
dengan
Ketua
dan
S e k r e t a r i s Work-Shop d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 2 . 1 .
Tabel 2.1 :Jabatan dan Pangkat Pengelola Jurusan
P e n d i d i k a n Dunia Usaha
1
I
I
J a b a t a n
Ketua Jurusan
Sekretaris Jurusan
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n
Koperasi
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendidikan Koperasi
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n
Akutansi
S e k r e t a r i s Program S t u d i pendidikan Akutansi
Ketua Program S t u d i Pendidikan
T a t a Niaga
I
I
pangkat
Lektor Kepala
L e k t o r Muda
Lektor Kepala
L e k t o r
L e k tor K e p a l a
Madya
Asisten Ahli
L e k t o r
I
I go1.l
v a l i d a s i sejawat pdu
1
J a b a t a n
1 8.
I
1 9.
I
110.
I
I
pangkat
8
1 gol.1
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-l
d i k a n T a t a Niaga
I L e k t o r
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Administrasi Perkantoran
I L e k t o r Madya
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-I
dikan Administrasi Perkantoran I A s s . Ahli
I
I
1III.dl
I
I
1III.dl
I
I
IIII.bl
2. Pendidikan Pengelola.
T i n g k a t p e n d i d i k a n t e r a k h i r para p e n g e l o l a J u r u s a n
mulai
dari
Sekretaris
Ketua
dan
Sekretaris
Jurusan,
Program S t u d i serta Ketua dan
PDU
Ketua
Sekretaris
dan
Work-
Shop masing-masingnya d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 2.2
Tabel 2.2 : Tingkat Pendidikan Terakhir Pengelola
J u r u s a n PDU.
I
I
I
I
l Pendidikan t e r a k h i r
I
Ketua Jurusan
I Sarjana pendidikan
Sekretaris Jurusan
I S a r j a n a , A k t a V.B
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Koperasi
I Sarjana Pendidikan
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pen- I
didikan Koperasi
IPasca Sarjana S.3.
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Akutansi
l Sarjana Pendidikan
S e k r e t a r i s Program S t u d i pen- I
didikan Akutansi
ISarjana Pendidikan
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
T a t a Niaga
I P a s c a S a r j a n a S . 3.
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-I
d i k a n T a t a Niaga
IPasca Sarjana S.3.
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n l S a r j a n a P e n d i d i k a n ,
Administrasi Perkantoran
lAkta V.
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi- I S a r j a n a P e n d i d i k a n
d i k a n A d m i n i s t r a s i P e r k a n t o r a n l Akta V. B.
I
I
I
J a b a t a n
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
-J
v a l i d a s i sejawat pdu
9
3 . Wawasan d a n P e n g a l a m a n P e n g e l o l a .
,
K e t u a J u r u s a n PDU mempunyai p e n g a l a m a n t i d a k s a j a
tingkat
institusi
pengalaman
Nasional
dan
pada
antara
daerah t e t a p i
tingkat
juga
nasional.
punya
wawasan
Pengalaman
tingkat
mata
l a i n s e b a g a i p e n y u s u n materi
pada
kuliah
k o p e r a s i u n t u k t i n g k a t p e r g u r u a n t i n g g i p a d a t a h u n 1986 yang
d i h a d i r i o l e h utusan-utusan
LPTK d a r i s e l u r u h 1 n d o n e s i a . P a d a
t i n g k a t d a e r a h pengalaman Ketua J u r u s a n a n t a r a l a i n
penyusun
PUSKUD
bentuk-bentuk
d i
pengalaman
perumus
Barat
Sumatera
pada
penataran
tingkat
pada
untuk
anggota
tahun
1981.
institusi
antara
mata-mata k u l i a h PBM
komposisi
sebagai
KUD
dan
Sedangkan
lain
jurusan
sebagai
PDU
pada
pengalaman b a i k
pada
tahun 1985.
S e k r e t a r i s J u r u s a n PDU mempunyai
tingkat
d a e r a h maupun i n s t i t u s i . P a d a t i n g k a t d a e r a h
punya
pengalaman s e b a g a i a n g g o t a k o o r d i n a t o r anggaran proyek
I
Sumatera
Barat.
Sedangkan
pengalaman
pada
tingkat
i n s t i t u s i a n t a r a l a i n sebagai pelaksana anggaran proyek
IKIP
Padang
kurikulum
Ketua
besar
t a h u n 1984-1986,
Program
dan
anggota
tidak
P3T
penyusun
S t u d i p a d a j u r u s a n PDU .
dan s e k r e t a r i s program studi/work-shop
dipegang
pengalaman
I
pada
Dati
oleh
staf
pengajar
yang
s a j a pada t i n g k a t i n s t i t u s i
sebagian
sudah
tetapi
pada t i n g k a t daerah. Sebagian k e c i l diantaranya sudah
pengalaman pada t i n g k a t n a s i o n a l .
n8btp
fv I- !
"+lCLI
l
$.P1
It.:
-
. F?ACIICTI?YRAN
C ~
- . - . I '
1
punya
juga
punya
v a l i d a s i sejawat p d u
10
4. L a t a r Belakang dan pengalaman P e n g e l o l a .
Berdasarkan
terhadap
angket
dan
wawancara
yang
dilakukan
p e n g e l o l a j u r u s a n d i p e r o l e h i n f o r m a s i bahwa
Ketua
J u r u s a n PDU s e b e l u m m e n d u d u k i j a b a t a n s e k a r a n g j u g a memegang
jabatan
Selain
s e b a g a i K e t u a J u r u s a n PDU p a d a
itu
priode
p e r n a h m e n j a b a t s e b a g a i Pembantu
Administrasi
pada
sebelumnya.
Dekan
Bidang
6 tahun, serta
F P I P S I K I P P a d a n g selama
p e n g a l a m a n k e r j a s e b a g a i s e k r e t a r i s j u r u s a n PDU
punya
tahun-tahun
sebelumnya.
Sekretaris
juga
pada
menjabat
sebelumnya.
J u r u s a n s e b e l u m memegang
jabatan
s e b a g a i s e k r e t a r i s j u r u s a n PDU
s e b a g a i p e n g e l o l a keuangan
selama
8
tahun.
Duduk
sebagai
pada
pada
priode
pernah
memegang
tingkat
institut
Selain i t u sekretaris jurusan
jabatan
sekarang
panitia
perencana
dan
pengembangan I K I P Padang p a d a p r i o d e 1989-1990.
Lebih l a n j u t , k e t u a dan s e k r e t a r i s program
studi/work-
shop d i j a b a t oleh s t a f pengajar yang pada priode
j u g a memegang
sudah
sebelumnya
j a b a t a n y a n g sama. Umumnya p a r a p e n g e l o l a
punya pengalaman t e r u t a m a pada t i n g k a t i n s t i t u s i
daerah,
dan
sebagian
kecil
diantaranya
sudah
ini
dan
punya
pengalaman pada t i n g k a t i n s t i t u s i .
3
. .*
.,-
5. P e n y e l e n g g a r a a n T u g a s P e n g e l o l a .
Hasil
wawancara
mengimformasikan
yang
bahwa
dilakukan
r,,
,,-.- . PT~~VJSTAKAAN
: -7
.,
m * r%P
"
terhadap
penyelenggaraan
tugas
mencakup b e r b a g a i a s p e k , s e p e r t i memberi g a g a s a n ,
~ I -
,I
pengelola
pengelola
motivasi,
.
'
v a l i d a s i sejawat p d u
pengendalian,
serta
pengawasan
bimbingan.
Bila
g a g a s a n b a r u yang b e r t u j u a n u n t u k kemajuan d a n
jurusan,
akan melemparkan g a g a s a n t e r s e b u t dalam
resmi
yang
gagasan
jurusan,
terdapat
pengembangan
maka k e t u a j u r u s a n d a n k e t u a - k e t u a p r o g r a m
studi
dihadiri oleh s t a f pengajar
tersebut
d a p a t diwujudkan
bidang
suatu
jurusan,
men j a d i
11
forum
sehingga
program
kerja
.
Tugas
pengelola
pelaksanaan
mengawasi
selanjutnya
adalah
program k e r j a yang s u d a h
dan
mahasiswa
diputuskan
tersebut,
baik
pengajar,
mendorong semua p i h a k
dan
karyawan
mengendalikan
staf
administrasi
untuk
ikut
b e r p a r t i s i p a s i dalam pelaksanaan gagasan t e r s e b u t .
Imformasi
yang
tugas
penyelenggaraan
kesamaan dengan
diperoleh
hasil
pengelola jurusan.
dari
pengelola
wawancara
mahasiswa
ternyata
yang
terhadap
juga
dilakukan
punya
terhadap
S e l a i n merasa d i b e r i p e r a n a n d a l a m
tugas
p e n g e l o l a a n , s e p e r t i dalam penyelenggaraan s e m i n a r akademik,
kemah
m a h a s i s w a t e t a p i j u g a merasa
bakti
dalam kegiatan
lain
yang
ikut
dilibatkan
b e r s i f a t ko/ekstra kurikuler.
6. Kepribadian P e n g e l o l a .
Hasil
mahasiswa
penilaian
wawancara yang d i l a k u k a n kepada p a r a
tentang
yang
kepribadian
pengelola
b e r b e d a . Umumnya d o s e n
pengelola
sekarang
pengayom,
dan
hanya
lebih
bersifat
sebagian
dosen
memperlihatkan
nengenukakan
teman
kecil
dan
sejawat
diantaranya
bahwa
dan
yang
menyatakan s e b a g a i panutan.
pd'le
!I.'
T PERPUS~DKA~~N
! Ia F
v a l i d a s i sejawat p d u
Lebih
l a n j u t h a s i l wawancara y a n g
dilakukan
12
terhadap
I
I
mahasiswa
mengimformasikan bahwa s e b a g i a n
I
mengatakan k e p e r i b a d i a n p e n g e l o l a s e k a r a n g cendrung
1
sebagai
pengayom
dan
panutan,
dan
besar
tidak
mahasiswa
dinilai
seorangpun
memberikan p e n i l a i a n s e b a g a i teman sejawat.
Program
yang dimaksudkan d i s i n i a d a l a h
program
yang
d i k e l o l a o l e h p a r a p e n g e l o l a j u r u s a n PDU t e r m a s u k d i d a l a m n y a
program d a r i bidang-bidang
dalam
dana
s t u d i , d a n work-shop y a n g
berada
lingkungan j u r u s a n yang pembiayaannya d i b a n t u
dengan
SPP
program
dan
DPP I K I P P a d a n g
tersebut
pendidikan
masyarakat,
dan
menyangkut
pengajaran,
pembinaan
tahun
1990/1991.
program-program
penelitian,
hubungan
Program-
pengembangan
pengabdian
akademik
civitas
pada
dengan
lingkungan, serta k e g i a t a n pelayanan a d m i n i s t r a s i .
1. J e n i s p r o g r a m .
Program pendidikan dan pengajaran yang sudah dan sedang
dilaksanakan
program
antara
bidang
lain
studi,
pembakuan
revisi
kurikulum
silabi
dan
berbagai
Satuan
Acara
I
I
Perkuliahan,
dibutuhkan
Lebih
I
melengkapi
untuk
lanjut
alat-alat
pengajaran dan
serta
latihan
program j u r u s a n j u g a m e l i p u t i
material
pada
dan ke koperasi-koperasi,
work-shop.
praktek
n y a t a mahasiswa ke b e r b a g a i i n s t a n s i pemerintah,
yang
kerja
perusahaan
t e r u t a m a K o p e r a s i U n i t Desa.
v a l i d a s i sejawat p d u
Program
pendidikan
penelitian
dan
terutama
pengajaran
telah diselesaikan yaitu;
Kuliah
PKLH
.
dipusatkan
Ada d u a t o p i k
pada
.
i3
aspek
.
penelitian
yang
1) E k s p e r i m e n M e t o d a M e n g a j a r Mata
t e r h a d a p S i k a p Yang B e r w a w a s a n L i n g k u n g a n ,
Kemampuan M e n g a j a r M a h a s i s w a J u r u s a n PDU d i
2)
Sekolah-Sekolah
Latihan.
Program pengabdian kepada masyarakat t e r u t a m a d i l a k u k a n
melalui
2
kemah k e r j a m a h a s i s w a , s e b a n y a k
kali.
kemah k e r j a m a h a s i w a i n i t e r u t a m a d i p u s a t k a n p a d a
jalan
b a r u d i d a e r a h kemah k e r j a ,
ibadah,
pembersihan
kebersihan dan penataan lingkungan,
Kegiatan
pembukaan
rumah-rumah
pembuatan
p e m u g a r a n l a p a n g a n / s a r a n a o l a h raga, s e r t a p e m b i n a a n
dan
mental
..
masyarakat m e l a l u i ceramah-ceramah.
Selain
program
dua
jenis
program
yang
dikemukakan
diatas
pembinaan c i v i t a s akademika dan hubungannya
lingkungan
antara
d e n g a n KUD-KUD,
l a i n dalam bentuk
PUSKUD, BUKOPIN s e r t a
hubungan
dengan
kerja
sama
perusahaan-perusahaan
dan i n s t a n s i pemerintahan lainnya.
Jenis
relevan
dimaksud
p r o g r a m y a n g d i k e m u k a k a n d i a t a s nampaknya
dengan
kurang
program-program
j u r u s a n PDU.
Akan
terdokumentasi
tetapi
secara
program-program
baik.
yang dilakukan seakan-akan
cukup
Selain
tidak
itu
dilakukan
secara b e r k e s i n a b u n g a n .
2. K e b e r h a s i l a n program.
Informasi
menunjukkan
yang
bahwa
diperoleh
untuk
dari
t a h u n 1991 a d a
pimpinan
18
jurusan
program
yang
'
,
v a l i d a s i sejawat. p d u
.
dilaksanakan
program
d i
oleh
jurusan.
Program
b i d a n g .pendid.ikan dan
pengabdian
kepada
masyarakat ,
tersebut
pengajaran,
dan
14
meliputi
penelitian,
pembinaan
civitas
a k a d e m i k a . K e b e r h a s i l a n p r o g r a m j u r u s a n PDU d a p a t d i t e l u s u r i
.
dari tabel 2.3
Tabel : 2.3 Tingkat k e b e r h a s i l a n program j u r u s a n
I
-
I
I no I j e n i s
I
I
I
1
1
I
I
I
program
jumlah
kegiatan
I
I
l r e n c a n a I t e r l a k s a n a l s i a p ( % )l
I 1
1 2
1 3
1 4
1
I Pendidikan & pengajaran 1
1 Penelitian
I
1 Pengabdian Masyarakat
1
1 Pembinaan c i v i t a s akade-l
I mika
1
I
I
t
I
I'
I
I
I
2
2
4
10
2
2
4
1 100.--1
I loo.--[
1 100.--1
I
I
1 60
1
I
I
1 78.--1
6
I
I
I
J u m l a h
I
18
1
14
Dari t a b e l 2 . 3 d a p a t d i s i m p u l k a n b a h w a d a r i 18
yang
I
I
direncanakan yang t e r l a k s a n a a d a l a h
program
sebanyak 14
atau
d e n g a n t i n g k a t k e b e r h a s i l a n 7 8 %.
3. P e n d o k u m e n t a s i a n h a s i l p e n y e l e n g g a r a a n p r o g r a m .
Menurut
pimpinan
penyelenggaraan
dilakukan
dokumen
program
yang
, sebagian
sudah
maupun
sudah didokumentasikan walaupun
Pendokumentasian
observasi
j u r u s a n PDU
i n i sudah t e r l a k s a n a
menunjukkan
jurusan
dokumen-dokumen
belum
yang
bahwa
yang
belum
secara
dan
rapi,
a d a kurang terjaga dengan
s u k a r ditemukan dalam waktu s i n g k a t .
hasil
sedang
sempurna.
s e k i t a r 90 % .
penyimpanan
dilakukan
dari
Hasil
pengarsipan
sehingga
baik,
dan
v a l i d a s i sejawat p d u
Dalam b u k u Pedoman I K I P P a d a n g t e r c a n t u m b a h w a
Pendidikan
Dunia
Pendidikan
Ilmu
program
Usaha
yang
Pengetahuan
bernaung
Sosial
Fakultas
dari
s t u d i P e n d i d i k a n T a t a Niaga
program
dan
empat
.
a d a l a h : (1) p r o g r a m
S t u d i , masing-masingnya
Pendidikan Koperasi, ( 2 ) program s t u d i Pendidikan
(3)
Jurusan
dibawah
terdiri
15
'
,
studi
Akutansi,
program
(4)
s t u d i Pendidikan Administrasi Perkantoran.
Organisasi
merupakan
d a n manajemen m a s i n g - m a s i n g
program
studi
kesatuan yang t i d a k t e r p i s a h d a r i o r g a n i s a s i
dan
managemen j u r u s a n . U n t u k k e l a n c a r a n k e g i a t a n s e t i a p
program
s t u d i ditunjuk seorang ketua dan seorang s e k r e t a r i s
program
yang bertanggung jawab kepada k e t u a j u r u s a n .
Selain
yang
masing-masingnya
Work-Shop.
langsung
Studi
baik
i t u j u r u s a n PDU j u g a m e m i l i k i 4 b u a h
Para
kepada
d i k e l o l a o l e h Ketua
pengelola
work-shop
Ketua Jurusan.
Agar
dan
work-shop
Sekretaris
bertanggung
jawab
pengelolaan
Program
d a n p e n g e l o l a a n Work-shop d a p a t t e r k o o r d i n a s i
maka, j a b a t a n k e t u a d a n s e k r e t a r i s w o r k - s h o p
secara
langsung
d i j a b a t o l e h k e t u a d a n s e k r e t a r i s program s t u d i .
1
Menurut
informasi
yang
disampaikan
-
oleh
sekretaris
I
maupun
1
o r g a n i s a s i J u r u s a n PDU d a n p r o g r a m s t u d i s u d a h m e n g i k u t i P P .
ketua
jurusan
sekitar
70
79
No.30 t a h u n 1 9 8 9 , d a n l e b i h d a r i 8 0 p e r s e n
I
I
I
I
persen
struktur
deskripsi
tugas
sudah dipedomani .
Organisasi
unsur-unsur
yang
dimaksudkan
disini
hanya
meliputi
yang t e r d a p a t dalam s t r u k t u r o r g a n i s a s i ,
serta
'
.
,
~ a l i d a s i ~ s e j a w ap dt u
penjelasan
dalam
t u g a s , wewenang d a n t a n g g u n g j a w a b s e t i a p
melaksanakan
program bidang-bidang
kegiatan pada
tingkat
jurusan
16
unsur
maupun
studi.
1. K e s e s u a i a n s t r u k t u r o r g a n i s a s i d e n g a n p e r a t u r a n .
Hampir
seluruh
unsur-unsur
yang
ada
pada
I
o r g a n i s a s i j u r u s a n P e n d i d i k a n Dunia Usaha s u d a h
!
dengan
PP
30 tahun 1989, serta
No.
struktur
disesuaikan-
peraturan
lain
yang
b e r h u b u n g a n d e n g a n o r g a n i s a s i d a n T a t a Kerja I K I P P a d a n g .
Hasil
wawancara
dengan p a r a pengelola
d i s i m p u l k a n bahwa u n s u r - u n s u r
tingkat
jurusan meliputi;
jurusan,
ketua
3)
1 ) ketua jurusan,
program
bidang
bidang
s t u d i , 5) k e t u a
program
bidang
studi,
Hal
7)
studi,
work-shop,
kelompok
pada
2)
sekretaris ,
4)
sekretaris
6)
sekretaris
dosen,
i n i s e s u a i dengan informasi
d a r i s t a f pengajar jurusan
dapat
o r g a n i s a s i yang t e r d a p a t
program
mahasiswa.
jurusan
HIMA,
8)
yang
'
9)
dijaring
.
2. D e s k r i p s i tugas/wewenang d a n t a n g g u n g jawab
setiap unit kerja.
Menurut
informasi
yang
disampaikan
oleh
pengelola
j'urusan, d e s k r i p s i tugas/wewenang d a n tanggung jawab masingmasing
PP.
No.
u n i t k e r j a sebagian besar sudah
30
pengelolaan
I
I
ada.
th.
disesuaikan
1989. Lebih l a n j u t l e b i h
sudah didasarkan kepada
dari
deskripsi
80
tugas
dengan
persen
yang I
'
. ,
.
'
3. A l u r k e g i a t a n d a n d o k u m e n
Menurut
sekretaris
alirn
Ketua,
sekretaris
serta
jurusan
w o r k s h o p , p a d a j u r u s a n PDU s u d a h
ketua .dan
terdapat
k e r j a s e b a g a i pedoman p e l a k s a n a a n k e g i a t a n ,
belum
sempurna
sebagaimana
diharapkan.
walaupun
Selain
j u g a t e l a h dilaksanakan pendokumentasian terhadap
k e g i a t a n dimaksud
Dilihat
tata.
.
itu'
kegiatan-
.
dari
didokumentasikan,
sudut
bagaimana
kegiatan
tersebut
masalah penataan dan pengarsipan
dokumen
nampaknya m a s i h p e r l u d i t i n g k a t k a n . Dengan d e m i k i a n
dokumen
tersebut
tidak
saja akan t e r p e l i h a r a
tetapi
juga
.
mudah
.
ditemukan p a d a s e t i a p saat d i b u t u h k a n .
4. Arus komunikasi.
.
Arus komunikasi t e n t a n g pelaksanaan kebijaksanaan
setiap
unit
k e r j a o r g a n i s a s i j u r u s a n PDU
pada
pada' prinsipnya
t i d a k s a j a d a t a n g d a r i atas d a n d a r i bawah t e t a p i j u g a
dari
i n t r a u n i t dan a n t a r u n i t .
Arus komunikasi s e p e r t i yang dikemukakan d i a t a s menurut
p e n g e l o l a j u r u s a n t i d a k saja b e r j a l a n secara f o r m a l m i s a l n y a
melalui
resmi,
surat-surat
dalam
rapat
dan
pertemuan-
p e r t e m u a n l a i n n y a s e r t a pemberitahuan/pengumuman
I
pada
media
.
tulis
yang
tersedia
ini
tetapi
dapat
menurut
juga
berjalan
informal.
Sejauh
k0munikas.i
dalam s e t i a p dan a n t a r u n i t lierja
PDU s u d a h b e r j a l a n d e n g a n b a i k .
pengelola
jurusan,
pada
seca.ra
arus
jurusan
.
.
111
-
KURIKULUM
meli-
Komponen k u r i k u l u m d i t i n j a u d a r i e n a m a s p e k y a n g
1) t u j u a n i n s t i t u s i o n a l j u r u s a n ,
puti:
2) s t r u k t u r
l u m , 3 ) materi k u r i k u l u m , 4 ) s i l a b i / s a t u a n
kuriku-
acara p e r k u l i a h a n
5) p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r , d a n 6) p r a k t i k u m .
(SAP),
A. Tujuan I n s t i t u s i o n a l J u r u s a n
1. K e s e s u a i a n t u j u a n j u r u s a n d e n g a n t u g a s p o k o k I K I P
Jurusan
P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU)
bertujuan
untuk
mengembangkan k e p r i b a d i a n , wawasan p e n g e t a h u a n d a n p e m i k i r a n
agar
p a r a s a r j a n a yang d i h a s i l k a n d a p a t l e b i h peka dan ter-
b u k a y a n g d i s e r t a i d e n g a n rasa p e n u h t a n g g u n g j a w a b
s e b a g a i ilnuwan/cendakiawan,
manusia,
s e b a g a i warga
rakat
d a n warga I n d o n e s i a d a l a m m e n g a t a s i b e r b a g a i
yang
senantiasa
dihadapi
dalam
sebagai
kehidupan
masya-
masalah
nyata
(IKIP
P a d a n g : 1990: 3 4 0 ) .
Kalau
atas,
diperhatikan
ternyata
Padang,
yang
tujuan pendidikan jurusan
t u j u a n t e r s e b u t s e s u a i dengan
antara
l a i n menyebutkan
bahwa
PDU- d i
tujuan
IKIP
IKIP
Padang.
b e r t u j u a n u n t u k m e n g h a s i l k a n l u l u s a n y a n g mempunyai s p e k t r u m
pengetahuan,
mengembangkan
yang
Esa.
sikap
dan keterampilan yang t e p a t
kemampuan p e r s o n a l , ' p r o f e s i o n a l ,
berlandaskan
dan
dan
k e p a d a k e t a k w a a n k e p a d a Tuhan Yang
dapat
sosial
Maha
v a l i d a s i s e j a w a t pdu
Agar
t u j u a n ' - p e n d i d i k a n d i j u r u s a n PDU
mahasiswa,
I
maka
tujuan i n i
disampaikan
dipahami
kepada
oleh
mahasiswa
melalui
buku pedoman, o l e h k e t u a j u r u s a n
khusus,
o l e h dosen d i kelas, o l e h penasehat
akademik,
melalui
brosur
dan
tentang
bagaimana
khusus.
Pernyataan
t uj u a n
dalam
dosen
pendidikan
jurusan
19
kesempatan
dan
mahasiswa
disampaikan
k e p a d a m a h a s i s w a d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 3.1.
T a b e l 3.1. P e n y a m p a i a n T u j u a n P e n d i d i k a n J u r u s a n PDU
Kepada Mahasiswa
I
I
I
I
I
I No.1 C a r a p e n y a m p a i a n
I
I
I
I
I
1
1
1
1
I
1
1
I
1
1
1
1
I
I
2
3
4
5
1
D i t u l i s d a l a m b u k u pedoman
Disampaikan k e t u a j u r u s a n
Disampaikan d o s e n d i k e l a s
Disampaikan P.A.
Disampaikan m e l a l u i b r o s u r
I Mahasiswa I
I
I
I
I f I
% I
Dosen
I
I
I
I
1
I
I
I
f
I
X
I
I
I
I
I
1
1
I
1 12
1
4
1 10
1 8
1
6
1 30,OI
1 10,OI
1 25,Ol
1 20,Ol
1 15,OI
I
1
1
1
1
140
1100,01204
I
I
I
I
I
I
1
Jumlah
140,7
113,7
114,7
116,Z
114,7
,
1
1
1100,OI
I
I
83
28
30
33
30
I
I
I
S e b a g i a n b e s a r d o s e n d a n m a h a s i s w a s e p a k a t bahwa t u j u a n
p e n d i d i k a n j u r u s a n PDU d i s a m p a i k a n k e p a d a m a h a s i s w a
buku
pedoman.
,p e n a s e h a t
D i samping i t u j u g a disampaikan
akademik, dan melalui. b r o s u r
melalui
oleh
dosen
.
2. Penjabaran t u j u a n i n s t i t u s i o n a l ke dalam kurikulum
Tujuan
jurusan
IKIP Padang d i j a b a r k a n ke dalam
d a n program yang a d a , d a n kemudian secara
o n a l d i j a b a r k a n ke dalam tujuan-tujuan
dosen
tujuan
yang
dijadikan
responden
mata k u l i a h .
menyatakan
bahwa
setiap
operasiSeluruh
tujuan
program s t u d i merupakan p e n j a b a r a n l a n g s u n g t u g a s pokok IKIP
Padang.
Di
samping i t u , pendapat
dosen
mengenai
apakah
'
v a l i d a s i sejawat pdu
1
I
I
tujuan
program
kompetensi
sebagian
studi
dijabarkan
ke
dalam
perangkat
t e r t e n t u , d i s i m ~ u l k a np a d a t a b e l 3 . 2 .
besar
dosen
berpendapat
bahwa
ha1
20
Ternyata
i-tu
memang
dilakukan tetapi t i d a k lengkap.
1
Tabel 3.2
I
P e n d a p a t Dosen T e n t a n g P e n j a b a r a n T u j u a n
P r o g r a m k e Dalam K o m p e t e n s i T e r t e n t u
I
INo
I
I 1
1 2
1 3
I
I
I
I Bentuk penjabaran
I
I
I
I
I D i j a b r a k a n secara l e n g k a p
1 6
1 12
1 2
1
1
1
I
f
1 Tidak dijabarkan
I
I Jumlah
I
I
30
1
60
1
10
1
l
100,O 1
1
%
I
I
1 Dijabarkan tetapi t i d a k lengkap
I
1
I
l
I
120
1
I
I
I
B. S t r u k t u r K u r i k u l u m
1. K e s e s u a i a n komponen k u r i k u l u m
Dalam
bahwa
kurikulum
yaitu
komponen:
Dasar
Kuliah
Belajar
I
I
Buku Pedoman I K I P P a d a n g
1991-1993
IKIP Padang t e r d i r i
dari
dicantumkan
1) Mata K u l i a h Dasar Umum ( M K D U ) ,
K e p e n d i d i k a n (MKDK)
Mengajar
(MKBS),
, 3)
Mata
d a n 4 ) Mata K u l i a h
komponen
mata k u l i a h i n i a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
MKDK
program S 1 jumlah s k s
1 2 s k s , MKPBM 1 6 s k s , d a n
144
sks,
ini
untuk
MKBS
menjadi
untuk
Sedangkan
untuk j a l u r tesis ditambah 16 s k s
Studi
masing-masing
MKDU
104.
jumlahnya
Proses
Bidang
Untuk
Mata
2)
Ku l i a h
(MKBS).
sks,
komponen
empat
jalur
12
Sehingga
non-tesis.
lagi,
masing-
m a s i n g 6 s k s u n t u k t e s i s d a n 1 0 s k s u n t u k MKBS.
I
K u r i k u l u m j u r u s a n PDU j u g a t e r d i r i d a r i komponen
MKDK,
MKPBM,
dan
MKBS.
Tentu saja
komposisi
d i
MKDU,
antara
v a l i d a s i sejawat pdu
kompenen mata-mata k u l i a h d i s e s u a i k a n d e n g a n a p a y a n g
digariskan
pada
tingkat
mata
institut.
masing
komponen
ku l i a h p a d a
dengan
yang digariskan o l e h
Perbandingan
kurikulum
IKIP Padang
.
21
.
sudah
masing-
jurusan
:
PDU
digambarkan
pada
tabel 3.3
T a b e l 3 . 3 P e r b a n d i n g a n Komponen Mata-Mata K u l i a h
Yang Ada d i J u r u s a n PDU d e n g a n Ynag D i g a r i s k a n o l e h IKIP Padang
I
I
I
I No. I
I
I
I
I
I
1
1 2
1 3
1 4
I
I
1
1
1
I
I
I
Komponen
MKDU
MKDK
MKPBM
MKBS ( n o n t e s i s )
MKBS ( t e s i s )
Tabel
kecil
I
PDU
I
I
I
I
I
I
12
1
12
1
16
1 104-108
1
120
I
I
I
1
I
I
I
m e m p e r l i h a t k a n bahwa
3.3
I
I
IKIP
I
I
I
15
12
16
101-105
117
I
I
1
1
I
1
hanya
ada
perbedtian
k o m p o s i s i s k s d a l a m komponen mata k u l i a h PBM
dan
d a l a m k u r i k u l u m j u r u s a n PDU d e n g a n k o m p o s i s i k u r i k u l u m
d i a t u r pada t i n g k a t i n s t i t u t .
ini
Dirjen
dilakukan melalui
Dikti,
dan
tidak
menyimpang
dari
PDU
ketentuan
jurusan
rapat
BS
.yang
Menurut pimpinan j u r u s a n
perbedaan-perbedaan
yang
dihadiri oleh selauruh s t a f pengajar.
T a b e l 3 . 4
INSTITUSUVALIDASI SETAWAT
PROFIL
JURUSAN PENDIDIKAN DUMA USAHA
FPIPS IKIP PADANG
OLEH
PEN ELlTl
Penelitian ini dibiayai oleh :
Proyek Operasi dan Perawatan Fasilitas IKIP Padang
Tahun Anggaran 199111992
Surat Perjanjian Kerja No. :120/PT37.H9/N.2.2/1991
Tanggal 13 September 1991
-
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PADANG
1992
LAPORAN PENELITIAN
INSTITUSIIVALIDASI SEJAWAT
PROFIL PROGRAM JURUSAN
PENDIDIKAN DUNIA USAHA FPIPS IKIP PADANG
Personalia Peneliti
Ketua
Anggoh
: Dr. Z. Mawardi Effendi
: 1. Dm.Nasrul Sumar
2. Drs. Auzar Luky
3. Dr. Bustari Muchtar
4. Dm. Muslim Ahmad
h,.,, I r,/ LIFT FZRFUSTP.I.(!\APJ
1
p,
J . . .
.
.
411
r> .b'
' "
. .
p
p
p
p
p
-
-
-
-
-
.-I
-
-
ABSTRTAK
P e n e l i t i a n i n i b e r s i f a t d e s k r i p t i f yang b e r t u j u a n untuk
mengungkapkan p r o f i l J u r u s a n P e n d i d i k a n D u n i a U e a h a (PDU)
F P I P S I K I P P a d a n g m e l a l u i enam komponen s t a n d a r l e u i b a g a
P e n d i d i k a n T e n a g a P e n d i d i k a n (LPTK) , y a n g m e l i p u t i : Organisiasi
d a n Manaj emen, K u r i k u l u m ,
Program
pengalaman
L a p a n g a n (PPL) , D o s e n , ~ a h a s i ' s w a , d a n S a r a n a .
I n f o r m a s i m e n g e n a i komponen-komponen
LPTK
d ij a r i n g
dokumen
dari
pimpinan
jurusan,
dosen,
mahasiswa,
yang a d a pada b e r b a g a i sumber yang
menggunakan
kuesioner,
pedoman
pengambilan d a t a dokumentasi.
Data y a n g s u d a h d i k u m p u l k a n
tersebut
wawancara,
disajikan
relevan
dan
dengan
dan
format
dalam
bentuk
f r e k u e n s i d a n p e r s e n t a s e menurut p i l i h a n jawaban yang
sudah
d i d i s a i n sebelumnya.
I n f o r m a s i y a n g s u d a h d i p e r o l e h p a d a umumnya m e n u n j u k k a n
bahwa s e b a h a g i a n b e s a r s t a n d a r LPTK s u d a h d i p e n u h i .
Namun
s e t i a p komponen s t a n d a r t e r s e b u t m a s i h b i s a d i t i n g k a t k a n
lagi.
I n i b e r a r t i peluang bagi jurusan
i n i untuk b i s a
D i masa-masa y a n g a k a n
d a t a n g peluang u n t u k meningkatkan j u r u s a n t e r s e b u t seyogianyalah dipergunakan sebaik-baiknya.
semakin
b a i k masih t e r b u k a l e b a r .
#
PENGANTAR
Penelitian
m'erupakan
.perguruan t i n g g i .
dosen
IKIP
Padang
salah
satu
karya
ilmiah
Karya i l m i a h i n i h a r u s d i l a k s a n a k a n
dalam rangka
meningkatkan
mutu,
di
oleh
baik
s e b a g a i d o s e n maupun s e b a g a i p e n e l i t i .
Oleh karena i t u , P u s a t P e n e l i t i a n IKIP Padang
berusaha
mendorong d o s e n / p e n e l i t i u n t u k melakukan p e n e l i t i a n
bagian
dari
k e g i a t a n akademiknya.
Dengan
sebagai
demikian
mutu
dosen/peneliti dan h a s i l penelitiannya dapat d i tingkatkan .
A k h i r n y a s a y a merasa g e m b i r a p e n e 1 i t i . m i n i t e l a h d a p a t
d i s e l e s a i k a n o l e h p e n e l i t i dengan m,elalui p r o s e s pemeriksaan
dari
Tim
P e n i l a i Usul dan Laporan P e n e l i t i a n
Puslit
Padang.
Padang, F e b r u a r i 1992
Kepala Pusat P e n e l i t i a n
IKIP
DAFTAR
IS1
Halaman
ABSTRAK . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
ii
.........................................
iii
......................................
v
DAFTAR I S 1
DAFTAR TABEL
I . PEBDAHULUAN
A . L a t a r Belakang d a n Pembenaran .............
B . P e n g e r t i a n V a l i d a s i Sejawat ...............
C . Tujuan P e n e l i t i a n .........................
D . Sumber Data . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
E . Instrumen .................................
I1 .
1
2
3
3
5
F . B a t a s a n d a n Waktu P e n e l i t i a n
5
G . A n a l i s i s Data
6
..............
.............................
ORGANISASI DAN MANAJEMEN
A . Pengelola .................................
B Program ...................................
7
12
C. Organisasi
15
.
................................
I11 . KURIKULUM
A . Tujuan I n s t i t u s i o n a l Jurusan
B.
C.
D.
E.
F.
G.
I V.
i
..............
........................
S t r u k t u r Kurikulum
Materi K u r i k u l u m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
S i l a b i / S a t u a n Acara P e r k u l i a h a n (SAP) . . . . .
P r o s e s B e l a j a r Mengajar ...................
Praktikum .................................
Penyusunan Rencana K u l i a h . . . . . . . . . . . . . . . . .
18
20
25
27
31
40
44
PROGRAM PENGALAMAN LAPANGAN ( P P L )
A . Pedoman P e l a k s a n a a n PL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
B. Observasi Sekolah . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
iii
47
53
C . Latihan Mengajar T e r b a t a s
.................
D . P r a k t e k Mengajar d i Sekolah
V.
...............
DOSEN
A . K u a l i f i k a s i d a n J u m l a h Dosen . . . . . . . . . . . . . .
B . Pengembangan Dosen ........................
.........................
Dosen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C . Beban Tugas d o s e n
D . Tanggung Jawab
VI
.
MAHASISWA
A . Rencana S t u d i Mahasiswa
...................
B . K e t e r t i b a n M e n g i k u t i K e g i a t a n Akademik . . . .
C . P a r t i s i p a s i M a h a s i s w a d a l a m K e g i a t a n KO-/
..........................
D . Layanan Bimbingan d a n Penyuluhan . . . . . . . . . .
E . E v a l u a s i Pencapaian Mahasiswa .............
Ekstra-kurikuler
VII
.
SARANA
A
B
. Workshop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.
Kepustakaan
................................
DAFTAR
TABEL
No.
Nama Tabel
1.1
P o p u l a s i d a n S a m p e l Dosen M e n u r u t F u n g s i d a n
Golongan
Halaman
...................................
1.2
P o p u l a s i d a n Sampel Mahasiswa
menurut S t r a -
2.1
2.2
Jabatan dan Pangkat Pengelola
..............
Tingkat Pendidikan Terakhir Pengelola
3.1
Penyampaian T u j u a n
......
2.3 T i n g k a t k e b e r h a s i l a n p r o g r a m . . . . . . . . . . . . . . .
Kepada Mahasiswa
3.2
3.3
Pendidikan
Jurusan
...........................
P e n d a p a t Dosen T e n t a n g P e n j a b a r a n
Program ke D a l a m Kompetensi T e r t e n t u
Perbandingan
PDU
Kompetensi
Mata-Mata
Tujuan
.......
Kuliah
Yang Ada d i J u r u s a n PDU d e n g a n Yang Digariskan o l e h IKIP Padang
.......................
3.4
K e s e s u a i a n A l o k a s i J y m l a h s k s Komponen MKDU,
3.5
MKDK, MKPBM, d a n MKBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
K e t e r s e d i a a n Mata K u l i a h P i l i h a n u n t u k MKDU,
MKDK, MKPBM, d a n MKBS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3.6
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
.............
S y a r a t Pengambilan J a l u r T e s i s
3.7
P e r n y a t a a n Dosen d a n
Mahasiswa
n y a m p a i a n Pedoman P e n u l i s a n T e s i s
3.8
Pernyataan
3.9
t e n t a n g Pe-
..........
Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
s u k a r a n Mengambil J a l u r T e s i s
Sya-
Ke-
..............
Acuan Mutu P e r k u l i a h a n M e n u r u t Dosen
.......
........
3.10 T e r b i t a n S u n b e r - S u m b e r y a n g D i p a k a i
3.11 K e l e n g k a p a n S u s u n a n S i l a b i M e n u r u t Dosen . . .
3.12 P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g
Bagaimana S i l a b i Disampaikan kepada
Mahasiswa
vi
No.
Nama Tabel
Halaman
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
Ba-
.................
gaimana S i l a b i Diperbanyak
P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g Kapan
........
S i l a b i Disampaikan Kepada Mahasiswa
P e r n y a t a a n Dpsen t e n t a n g J u m l a h
y a n g Mempunyai S A P / S i l a b i
Mata K u l i a h
..................
P e r n y a a n Mahasiswa Mengenai P e n j e l a s a n
Awal Perkuliahan
pada
...........................
J u m l a h Dosen Memberikan Bahan-Bahan
Tertulis
J u m l a h Dosen y a n g B e r u s a h a M e l i b a t k a n
siswa S e c a r a A k t i f
.........................
P e n d a p a t Dosen Mengenai
Metoda yang D i p a k a i
Maha-
Kriteria
Pemilihan
........................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
s u a i a n Perkuliahan dengan S i l a b i
Kese-
...........
P e r n y a t a a n Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
n y a T a t a T e r t i b Akademik
Ada-
...................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g Pencat a t a n Kehadiran Perkuliahan
................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g P e l a k sanaan Tugas T e r s t r u k t u r . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa
tentang
Apa
y a n g D i l a k u k a n Dosen T e r h a d a p T u g a s T e r s t r u k tur
........................................
P e n d a p a t Dosen d a n Mahasiswa t e n t a n g
Jurnlah
Dosen y a n g Melaksanakan T u g a s T e r s t r u k t u r
..
P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i Apa S n j n A s p e k
Praktikum Dicantumkan dalam S i l a b i
P e r n y a t a a n M a h a s i s w a Mengena
i
.......
B a g a 1 mprna Pem-
b i m b i n g a n P r a k t i k u m o l e h Dosen . . . .
.......
P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a Mengearlai
As-
p e k P r a k t i k u m y a n g Dicatat . . . . . . . . . . . . . . . .
vii
No.
Nama Tabel
Halaman
3.29 P e r n y a t a a n D o s e n d a n M a h a s i s w a M e n g e n a i
Pe-
laksanaan Praktikum yang Tercantum dalam Sil a b i ........................................
3.30 P e n d a p a t D o s e n d a n M a h a s i s w a t e n t a n g T u j u a n
I
Praktikum ...................................
3.31 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i P i h a k y a n g T e r l i b a t dalam Penyusunan.Rencana Perkuliahan..
3.32 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a
Mengenai
Hal-Hal
y a n g D i p e r t i m b a n g k a n d a l a m Menyusun
Perkuliahan
Apa
Rencana
................................
3.33 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i K e s e m p a t a n Mer u b a h Rencana K u l i a h
........................
3.34 P e r n y a t a a n M a h a s i s w a M e n g e n a i P i h a k y a n g Memb a n t u Merubah R e n c a n a K u l i a h
4.1
Tingkat Kepatuhan Tentang
...............
P e r s y a r a t a n Dosen
~ e m b i r n b i nd~a n G u r u Pamong M e n u r u t D o s e n
4.2
T i n g k a t K e p a t u h a n T e r h a d a p P e r s y a r a t a n Maha-
s i s w a PL M e n u r u t D o s e n PL
4.3
4.4
4.5
4.6
4.7
4.8
PL
..................
P i h a k - P i h a k y a n g M e n i l a i PL M a h a s i s w a
r u t M a h a s i s w a d a n D o s e n P e m b i m b i n g PL
Menu-
......
Hal-Hal y a n g D i o b s e r v a s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
C a r a P e n g a t u r a n PL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Sasaran Observasi ..........................
Komponen L a p o r a n K a s u s y a n g D i n i l a i
........
Komponen y a n g D i b a t a s i d a l a m L a t i h a n Menga-
jar T e r b a t a s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
4.9 Aspek-Aspek y a n g D i n i l a i d a l a m L a t i h a n Mengajar Terbatas ............................
4.10 B a n y a k K a l i M a h a s i s w a M e l a k s a n a k a n L a t i h a n
Mengajar Sebelum Mengikuti U j i a n
...........
4.11 P e m b i m b i n g M a h a s i s w a M e l a k s a n a k a n PL . . . . . . .
4.12 T i n g k a t K e h a d i r a n D o s e n P e m b i m b i n g . . . . . . . . .
43
43
viii
No.
Halaman
Nama Tabel
4 . 1 3 T i n g k a t K e h a d i r a n G u r u Pamong M e n u r u t Mahasiswa
......................................
62
......................
63
4 . 1 4 A s p e k PL y a n g D i n i l a i
I
5.1
I
Keadaan
Dosen
dan Golongan
I
I
i
I
...............................
J u m l a h Dosen M e n u r u t I j a z a h
5.3
Dimiliki ....................................
J u m l a h D o s e n Yang S e d a n g M e n g i k u t i P r o g r a m
Pascasarjana
I
~
Menurut Pangkat
5.2
I
I
J u r u s a n PDU
Tertinggi
yang
...............................
................
68
5.5
Beban T u g a s Dosen D a l a m S k s
5.6
F r e k u e n s i K u l i a h D u a p u l u h Mata k u l i a h Semes-
..................
siswa
C a r a Penyusunan Rencana S t u d i
Dasar P e n y u s u n a n
Rencana
Studi
6.5
6.6
................
Rencana S t u d i
M e n u r u t Dosen PA d a n M a h a s i s w a
..............
74
74
A d a n y a A t u r a n A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n d a n Ma-
....................................
75
U s a h a P e r b a i k a n A t u r a n d a n T a t a T e r t i b Menur u t D o s e n BS-PBM d a n M a h a s i s w a
6.8
72
Persmester
P i h a k y a n g membantu P e r u b a h a n
hasiswa
6.7
72
Persmester
.............
Kesempatan Merobah Rencana S t u d i
Menurut Dosen d a n Mahasiswa
71
M e n u r u t Dosen
............................
M e n u r u t Dosen PA d a n M a h a s i s w a
6.4
Maha-
......................................
PA d a n M a h a s i s w a
6.3
69
Materi Yang d i m u a t d i d a l a m Pedoman P e n y u s u n a n R e n c a n a S t u d i M e n u r u t D o s e n PA d a n
6.2
66
67
K e i k u t s e r t a a n Dosen d a l a m K e g i a t a n I l m i a h
6.1
65
..
5.4
t e r Genap d a n G a n j i l 1 9 9 1
64
.............
76
P e r s e n t a s e K e h a d i r a n M a h a s i s w a d a l a m Duabel a s Mata K u l i a h
............................
77
No.
Nama Tabel
Halaman
6.9
P e n c a t a t a n K e h a d i r a n D a l a m K u l i a h d a n Kegiat-
...........
a n A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n BS-PBM
6 . 1 0 J e n i s - J e n i s Penyimpangan P e r a t u r a n y a n g
p a t D i b e r i k a n S a n k s i Akademik Menurut
siswa d a n D o s e n
I
DaMaha-
............................
6.11 J e n i s Program KO-/Ekstra-kurikuler
78
79
yang Ter-
....................
80
6.12 J e n i s Kegiatan KO-/Eksra-kurikuler yang Terlaksana ....................................
81
s e d i a Menurut Mahasiswa
6 . 1 3 P e n d a p a t Mahasiswa
Tentang
J e n i s Pelayanan
..............
y a n g D i s e d i a k a n O l e h P u s a t BP
6.14 Pendapat
Mahasiswa
83
Tentang
Cara Pelayanan
y a n g D i b e r i k a n o l e h P u s a t BP
...............
83
.........
84
6 . 1 6 Sumber P e n i l a i a n M e n u r u t Dosen d a n M a h a s i s w a
85
6 . 1 5 T e m p a t P u s a t BK M e l a y a n i M a h a s i s w a
6.17 J e n i s E v a l u a s i yang Digunakan d o s e n
6 . 1 8 Bentuk E v a l u a s i yang Digunakan
........
i . . . . . . . . . . . .
6 . 1 9 Penentuan Nilai A k h i r S e m e s t e r . . . . . . . . . . . . .
6 . 2 0 C a r a Pemberian B a l i k a n T e r h a d a p Mahasiswa ..
6 . 2 1 P e n g h a r g a a n t e r h a d a p P r e s t a s i Akademik
n u r u t D o s e n BS-PBM
Me-
.........................
6.22 Jadwal Pemberian Penghargaan t e r h a d a p
t a s i A k a d e m i k M e n u r u t D o s e n BS-PBM
Pres-
.........
6 . 2 3 C a r a M e m p e r o l e h d a n Menyimpan H a s i l E v a l u a s i
M e n u r u t Dosen d a n M a h a s i s w a
................
6 . 2 4 P e n d a p a t Mahasiswa d a n Dosen t e n t a n g K e s e d i aan Sarana untuk Praktikum .................
6 . 2 5 C a r a P e n g g u n a a n S a r a n a P r a k t i k u m M e n u r u t Dos e n BS-PBM
.................................
I
Halaman
No.
N a m a Tabel
7.1
R a t i o L u a s Masing-Masing Workshop d e n g a n Juml a h Mahasiswa
7.2
..............................
Pendapat Mahasiswa t e n t a n g K e t e r s e d i a a n
r a n a untuk Praktikum
Sa-
.......................
I - PENDAHULUAN
A. L a t a r Belakang d a n Pembenaran
Penelitian
banyaknya
diilhami
lenggarkan
of
Institusi/Validasi
oleh
program
akreditasi
penilaian
pendidikan
pra
jabatan
guru,
yaitu
dise-
Accreditation
P e l a k s a n a a n PI/VS
baru yang dipandang s a n g a t
sedikit
yang
o l e h the National Council for the
Teacher Education (NCATE).
unsur
S e j a w a t (PI/VS)
memasukkan
penting
Program
dalam
Pengalaman
Lapangan.
P e l a k s a n a a n PI/VS memang b e l u m m e n j a d i t r a d i s i d i n e g a -
ra k i t a , p a d a h a l p e r a n a n n y a d a l a m p e m a n t a p a n p e n y e l e n g g a r a a n
pendidikan
pra-jabatan
profesional,
bila
dilakukan
secara
baik, sangat besar.
Pada
dengan
tahun 1987 d i IKIP Padang
disponsori
oleh
m e l i p u t i hanya l i m a
PZLPTK,
jurusan.
PI/VS
Koperasi
untuk
di
saja.
jurusan
dilaksanakan
PI/VS
yang
jurusan
Pada waktu i t u yang d i j a d i k a n
PDU
adalah
program
Pendidikan
Kemudian t a h u n 1 9 8 8 .IKIP P a d a n g
melaksanakan
kalinya
Salah satunya adalah
P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU)..
objek
untuk pertama
h a 1 y a n g sama
untuk
memutuskan
duapuluh
program
s t u d i l a i n n y a dengan b i a y a IKIP s e n d i r i .
Setelah
lebih
kurang
empat
tahun
berlalu,
sudah
s e p a t u t u n y a p u l a s e k a r a n g d i l a k u k a n p e n e l i t i a n PI/VS,
untuk
melihat
waktu
profil "diri sendiri".
Apakah selama
t e r s e b u t d i p e r o l e h kemajuan a t a u t i d a k .
nya
bagi
kita
h a n y a b e r j a l a n d i tempat s a j a .
kurun
Mana t a h u
sebetul-
samping
itu,
j u r u s a n PDU p e l a k s a n a a n PI/VS k a l i i n i mempunyai
arti
Di
v a l i d a s i sejawat pdu
I
penting
yang
khusus
pula,
karena
meliputi
2
keseluruhan
I
I
p r o g r a m s t u d i y a n g a d a d i j u r u s a n PDU.
i
B. Pengertian Validasi Sejawat
I
s a t u c a r a y a n g umum d i p e r g u n a k a n
Salah
kelayakan
1
Dalam
I
program, b i a s a n y a dinamakan
banyak
akreditasi
program,
d i t u j u k a n pada jumlah, j e n i s ,
akademik,
dengan
I
anggaran
pelaksanaan,
dilakukan
oleh
yang
untuk
menilai
akreditasi
program.
perhatian
terutama
d a n mutu s a r a n a f i s i k ,
disediakan,
dan sebagainya.
penilai-penilai
tenaga
kesesuaian
Penilaian
dari luar
atau
rencana
ini
dapat
katakanlah
" d a r i atas".
I
Di
samping
i t u , penilaian dapat pula
dilakukan
oleh
1
penialai-penilai
d a r i d a l a m , d i mana p r a k a r s a d a n
tanggung
I
jawab p e n i a l a i a n a t a u k a t a k a n l a h "peningkatan d i r i
sendiri"
I
i
tumbuh
d a r i penyelenggara program i t u s e n d i r i .
Pendekatan yang s e s u a i u n t u k mencapai t u j u a n i n i a d a l a h
melalui
I
penelaahan
Supaya
d i r i oleh
lembaga
penelaahan t e r s e b u t o b j e k t i f ,
secara k e s e j a w a t a n .
yang
bersangkutan.
hendaklah
divalidasi
Hasil v a l i d a s i , b e r u p a p e r s e p s i - p e r s e p -
si dan f a k t a lainnya s e l a n j u t n y a digunakan sebagai
untuk menyepakati tindakan-tindakan
landasan
pembinaan s e r t a p e r b a i k -
a n y a n g p e r l u d i l a k u k a n d i masa-masa y a n g a k a n d a t a n g .
Ini
b e r a r t i p e n d e k a t a n v a l i d a s i sejawat memandang bahwa k e g i a t a n
p e n i l a i a n merupakan b a h a g i a n y a n g t i d a k b i s a d i p i s a h k a n d a r i
kegiatan
utuh,
pengembangan p r o g r a m s e b a g a i s u a t u p e r a n g k a t
sehingga p r a k a r s a dan tanggung
jawab
yang
pelaksanaannya
v a l i d a s i sejawat pdu
secara s i s t e m a t i s d i t u m b u h k a n d a n d i b i n a p a d a
3
masing-masing
lembaga.
sejawat, dengan d e m i k i a n , t e r u t a m a s e k a l i d i -
Validasi
o l e h : 1 ) hubungan s e t a r a a n t a r a y a n g d i n i l a i
tandai
yang
m e n i l a i , 2 ) penumbuhan s e c a r a s i s t e m a t i s p r a k a r s a
kemampuan l e m b a g a u n t u k m e n i l a i d i r i , y a n g k e m u d i a n
kan
dengan
prasyarat
memperbaiki
untuk bertumbuhnya
diri
prakarsa
secara t e r u s menerus, d a n
dan
merupa-
dan
kemampuan
3)
terbinanya
hubungan f u n g s i o n a l a n t a r a p e n i l a i a n dengan p e r e n c a n a a n .
C. Tujuan P e n e l i t i a n
Penelitian
ini
bertujuan untuk
menggambarkan
profil
J u r u s a n P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU) F P I P S I K I P P a d a n g d a l a m
enam komponen s t a n d a r Lembaga P e n d i d i k a n T e n a g a K e p e n d i d i k a n
yang
meliputi:
kurikulum;
3)
1 ) komponen o r g a n i s a s i
dan
program pengalaman lapangan;
manajemen;
2)
dosen;
5)
4)
m a h a s i s w a ; d a n 6 ) komponen s a r a n a .
D . Sumber Data
Data
siswa,
relevan.
dikumpulkan d a r i pimpinan j u r u s a n ,
dan
dokumen
yang a d a
pada
dosen,
berbagai
Khusus u n t u k d o s e n d a n m a h a s i s w a
maha-
sumber
dipakai
strata.
Untuk d o s e n , s t r a t a d i d a s a r k a n p a d a f u n g s i n y a
terdiri
dari:
dosen bidang s t u d i (BS) dan
atau
teknik
yang
penasehat
a k a d e m i k (PA) d a n a t a u p e m b i m b i n g p e n g a l a m a n l a p a n g a n
bidang
yang
s t u d i dan a t a u p e n a s e h a t akademik, dan dosen
(PL)
,
bidang
v a l i d a s i s e j awat p d u
studi
saja.
sebanyak
20
Jumlah dosen yang d i j a d i k a n sampel
orang.
Komposisi sampel
dosen
4
ditetapkan
untuk
setiap
s t r a t a d i p e r l i h a t k a n m e l a l u i t a b e l 1.1.
T a b e l 1.1 P o p u l a s i d a n S a m p e l D o s e n M e n u r u t
F u n g s i dan Golongan
I
I
I
I
I
I
I BS
I BS+PA I BS+PA+PLI
I
I
I
Golongan
I
I
I
I PO- 1
I pu- I
I
si
I
I
I
I
I
I Jumlah I
Fungsi
IV
I
I11
1 8
-
I
I
1
1
4
9
I
I
1
1
I
1
14
9
I
18
26
1
I
I Jumlah
1 8
1 1 3
I 2 3
1 4 4
I
I
I
I
I
I
I
IV
I
I
1 Sam-1
I11
I pel I
I
I Jumlah
-
I
2
1
1 4
1
4
I
I
I
1 4
1
I
I
1
1
6
4
I
6
I
1
I
I
I
I
8
12
1
1
10
I
20
S t r a t a u n t u k mahasiswa d . i d a s a r k a n p a d a t a h u n masuk, d a n
program
tesis,
Di
studi.
samping i t u
juga
diperhatikan
d a n non t e s i s , s e r t a y a n g s u d a h d a n belum
pengalaman
lapangan.
mahasiswa
menurut
Jumlah
Dengan
demikian
s t r a t a mahasiswa
mengikuti
komposisi
adalah
jalur
sampel
seperti
pada
m a h a s i s w a j u r u s a n PDU y a n g t e r d a f t a r p a d a
saat
penelitian
ini
d i l a k u k a n a d a l a h 587 o r a n g .
ditetapkan
20%
dari
jumlah
mahasiswa.
Jumlah
Dengan
sampel
demikian
j u m l a h n y a a d a l a h 117 o r a n g .
Jumlah
lapangan
sampel
mahasiswa
adalah
yang
39 o r a n g .
sudah
Dari
sebanyak sepuluh orang.
tesis adalah
orang,
melakukan
mahasiswa
Sedangkan
ini
pengalaman
dijadikan
mahasiswa
jalur
l i m a d i antaranya d i j a d i k a n sampel.
v a l i d a s i s e j a w a t pdu
T a b e l 1.1 P o p u l a s i
Strata.
r
d a n Sampel Mahasiswa
menurut
I
I
I
I
I
Angkatan
I
Program s t u d i
I
I
ADP
I
1
I
I 1991/1992
I 1990/1991
I 1989/1990
1 1988/1989
I 1985/1987
I
I J u m l a h
I
1
I
1
1
I
-
1
23
45
58
29
17
1
1
I
1
22
40
28
25
22
1
1
1
1
I
137
I s I Tahun p e r t a m a l
t
l i t
I
I Total
1 84
8
15
25
34
13
1
1
TTN
I
1
14
14
18
33
20
1
95
99
1
84
+
137
1
1
1
1
1
I
I
1
172
1
I
I
1
1
1
I
I
1
KOP
1
I
1
I
AKT
1
I
I
5
+ 172 + 95 + 99
587
1
I
I
1
I
I Tahun p e r t a m a l
I J u m l a h
I - I
I Total
1
27
1
I
34
19
17
1
+
27
+
1
20
I
I
34 + 1 9 + 2 0
= 117
1
I
I
I
E. Instrumen
Ada
tiga
pengumpulan
jenis
data
instrumen
yaitu
:
(1)
yang
digunakan
kuesioner
(2)
dalam
pedoman
wawancara d a n ( 3 ) pedoman p e n g a m b i l a n d a t a d o k u m e n t a s i .
F . B a t a s a n d a n Waktu P e n e l i t i a n .
Komponen-komponen
penelitian
bahagian
ini,
enam
terdahulu,
s t a n d a r LPTK y a n g d i g a m b a r k a n
komponen
adalah
seperti
keadaan
pada
dikemukakan
semester
dalam
pada
Juli-
Desember
1990
s a m p a i d e n g a n semester
Juli-Desember
1991,
a t a u u n t u k t i g a semester.
G . A n a l i s i s Data
A n a l i s i s d a t a t e r b a t a s p a d a p e n g h i t u n g a n fr e k u e n s i
dan
p e r s e n t a s e s a j a , lnenuru t p i l i h a n y a n g d i b u a t o l e h r e s p o n d e n .
Ada
pertanyaan yang b i s a dijawab responden l e b i h d a r i
jawaban,
satu
dan a d a p u l a yang d i j a w a b dengan s a t u jawaban saja.
Untuk
j awaban,
diberikan.
pertanyaan
yang d a p a t dijawan l e b i h
dari
satu
p e r s e n tase d i d a s a r k a n p a d a banyaknya jawaban
yang
S e h i n g g a w a l a u p u n r e s p o n d e n 20 r n i s a l n y a , j a w a b a n
d a p a t m e n j a d i 40 d a n s e t e r u s n y a .
DAN
11- ORGANISASI
Komponen
M A N A J E M E N
o r g a n i s a s i d a n manajemen d i t i n j a u
aspek yang mel'iputi:
dari
tiga
1) p e n g e l o l a , 2 ) p r o g r a m , d a n 3 ) o r g a -
nisasi.
A. Pengelola
Pengelola
jurusan
mencakup
Ketua
S e k r e t a r is
dan
J u r u s a n , Ketua dan S e k r e t a r i s Program S t u d i serta Ketua
Sekretaris
program
Work-Shop
yang
terdapat
pada
dan
masing-masing
studi.
1. J a b a t a n d a n P a n g k a t P e n g e l o l a
J a b a t a n dan p a n g k a t masing-masing p e n g e l o l a , m u l a i d a r i
Ketua
dan
Sekretaris
Jurusan
sampai
dengan
Ketua
dan
S e k r e t a r i s Work-Shop d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 2 . 1 .
Tabel 2.1 :Jabatan dan Pangkat Pengelola Jurusan
P e n d i d i k a n Dunia Usaha
1
I
I
J a b a t a n
Ketua Jurusan
Sekretaris Jurusan
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n
Koperasi
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendidikan Koperasi
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n
Akutansi
S e k r e t a r i s Program S t u d i pendidikan Akutansi
Ketua Program S t u d i Pendidikan
T a t a Niaga
I
I
pangkat
Lektor Kepala
L e k t o r Muda
Lektor Kepala
L e k t o r
L e k tor K e p a l a
Madya
Asisten Ahli
L e k t o r
I
I go1.l
v a l i d a s i sejawat pdu
1
J a b a t a n
1 8.
I
1 9.
I
110.
I
I
pangkat
8
1 gol.1
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-l
d i k a n T a t a Niaga
I L e k t o r
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Administrasi Perkantoran
I L e k t o r Madya
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-I
dikan Administrasi Perkantoran I A s s . Ahli
I
I
1III.dl
I
I
1III.dl
I
I
IIII.bl
2. Pendidikan Pengelola.
T i n g k a t p e n d i d i k a n t e r a k h i r para p e n g e l o l a J u r u s a n
mulai
dari
Sekretaris
Ketua
dan
Sekretaris
Jurusan,
Program S t u d i serta Ketua dan
PDU
Ketua
Sekretaris
dan
Work-
Shop masing-masingnya d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 2.2
Tabel 2.2 : Tingkat Pendidikan Terakhir Pengelola
J u r u s a n PDU.
I
I
I
I
l Pendidikan t e r a k h i r
I
Ketua Jurusan
I Sarjana pendidikan
Sekretaris Jurusan
I S a r j a n a , A k t a V.B
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Koperasi
I Sarjana Pendidikan
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pen- I
didikan Koperasi
IPasca Sarjana S.3.
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
Akutansi
l Sarjana Pendidikan
S e k r e t a r i s Program S t u d i pen- I
didikan Akutansi
ISarjana Pendidikan
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n I
T a t a Niaga
I P a s c a S a r j a n a S . 3.
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi-I
d i k a n T a t a Niaga
IPasca Sarjana S.3.
Ketua Program S t u d i P e n d i d i k a n l S a r j a n a P e n d i d i k a n ,
Administrasi Perkantoran
lAkta V.
S e k r e t a r i s Program S t u d i Pendi- I S a r j a n a P e n d i d i k a n
d i k a n A d m i n i s t r a s i P e r k a n t o r a n l Akta V. B.
I
I
I
J a b a t a n
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
-J
v a l i d a s i sejawat pdu
9
3 . Wawasan d a n P e n g a l a m a n P e n g e l o l a .
,
K e t u a J u r u s a n PDU mempunyai p e n g a l a m a n t i d a k s a j a
tingkat
institusi
pengalaman
Nasional
dan
pada
antara
daerah t e t a p i
tingkat
juga
nasional.
punya
wawasan
Pengalaman
tingkat
mata
l a i n s e b a g a i p e n y u s u n materi
pada
kuliah
k o p e r a s i u n t u k t i n g k a t p e r g u r u a n t i n g g i p a d a t a h u n 1986 yang
d i h a d i r i o l e h utusan-utusan
LPTK d a r i s e l u r u h 1 n d o n e s i a . P a d a
t i n g k a t d a e r a h pengalaman Ketua J u r u s a n a n t a r a l a i n
penyusun
PUSKUD
bentuk-bentuk
d i
pengalaman
perumus
Barat
Sumatera
pada
penataran
tingkat
pada
untuk
anggota
tahun
1981.
institusi
antara
mata-mata k u l i a h PBM
komposisi
sebagai
KUD
dan
Sedangkan
lain
jurusan
sebagai
PDU
pada
pengalaman b a i k
pada
tahun 1985.
S e k r e t a r i s J u r u s a n PDU mempunyai
tingkat
d a e r a h maupun i n s t i t u s i . P a d a t i n g k a t d a e r a h
punya
pengalaman s e b a g a i a n g g o t a k o o r d i n a t o r anggaran proyek
I
Sumatera
Barat.
Sedangkan
pengalaman
pada
tingkat
i n s t i t u s i a n t a r a l a i n sebagai pelaksana anggaran proyek
IKIP
Padang
kurikulum
Ketua
besar
t a h u n 1984-1986,
Program
dan
anggota
tidak
P3T
penyusun
S t u d i p a d a j u r u s a n PDU .
dan s e k r e t a r i s program studi/work-shop
dipegang
pengalaman
I
pada
Dati
oleh
staf
pengajar
yang
s a j a pada t i n g k a t i n s t i t u s i
sebagian
sudah
tetapi
pada t i n g k a t daerah. Sebagian k e c i l diantaranya sudah
pengalaman pada t i n g k a t n a s i o n a l .
n8btp
fv I- !
"+lCLI
l
$.P1
It.:
-
. F?ACIICTI?YRAN
C ~
- . - . I '
1
punya
juga
punya
v a l i d a s i sejawat p d u
10
4. L a t a r Belakang dan pengalaman P e n g e l o l a .
Berdasarkan
terhadap
angket
dan
wawancara
yang
dilakukan
p e n g e l o l a j u r u s a n d i p e r o l e h i n f o r m a s i bahwa
Ketua
J u r u s a n PDU s e b e l u m m e n d u d u k i j a b a t a n s e k a r a n g j u g a memegang
jabatan
Selain
s e b a g a i K e t u a J u r u s a n PDU p a d a
itu
priode
p e r n a h m e n j a b a t s e b a g a i Pembantu
Administrasi
pada
sebelumnya.
Dekan
Bidang
6 tahun, serta
F P I P S I K I P P a d a n g selama
p e n g a l a m a n k e r j a s e b a g a i s e k r e t a r i s j u r u s a n PDU
punya
tahun-tahun
sebelumnya.
Sekretaris
juga
pada
menjabat
sebelumnya.
J u r u s a n s e b e l u m memegang
jabatan
s e b a g a i s e k r e t a r i s j u r u s a n PDU
s e b a g a i p e n g e l o l a keuangan
selama
8
tahun.
Duduk
sebagai
pada
pada
priode
pernah
memegang
tingkat
institut
Selain i t u sekretaris jurusan
jabatan
sekarang
panitia
perencana
dan
pengembangan I K I P Padang p a d a p r i o d e 1989-1990.
Lebih l a n j u t , k e t u a dan s e k r e t a r i s program
studi/work-
shop d i j a b a t oleh s t a f pengajar yang pada priode
j u g a memegang
sudah
sebelumnya
j a b a t a n y a n g sama. Umumnya p a r a p e n g e l o l a
punya pengalaman t e r u t a m a pada t i n g k a t i n s t i t u s i
daerah,
dan
sebagian
kecil
diantaranya
sudah
ini
dan
punya
pengalaman pada t i n g k a t i n s t i t u s i .
3
. .*
.,-
5. P e n y e l e n g g a r a a n T u g a s P e n g e l o l a .
Hasil
wawancara
mengimformasikan
yang
bahwa
dilakukan
r,,
,,-.- . PT~~VJSTAKAAN
: -7
.,
m * r%P
"
terhadap
penyelenggaraan
tugas
mencakup b e r b a g a i a s p e k , s e p e r t i memberi g a g a s a n ,
~ I -
,I
pengelola
pengelola
motivasi,
.
'
v a l i d a s i sejawat p d u
pengendalian,
serta
pengawasan
bimbingan.
Bila
g a g a s a n b a r u yang b e r t u j u a n u n t u k kemajuan d a n
jurusan,
akan melemparkan g a g a s a n t e r s e b u t dalam
resmi
yang
gagasan
jurusan,
terdapat
pengembangan
maka k e t u a j u r u s a n d a n k e t u a - k e t u a p r o g r a m
studi
dihadiri oleh s t a f pengajar
tersebut
d a p a t diwujudkan
bidang
suatu
jurusan,
men j a d i
11
forum
sehingga
program
kerja
.
Tugas
pengelola
pelaksanaan
mengawasi
selanjutnya
adalah
program k e r j a yang s u d a h
dan
mahasiswa
diputuskan
tersebut,
baik
pengajar,
mendorong semua p i h a k
dan
karyawan
mengendalikan
staf
administrasi
untuk
ikut
b e r p a r t i s i p a s i dalam pelaksanaan gagasan t e r s e b u t .
Imformasi
yang
tugas
penyelenggaraan
kesamaan dengan
diperoleh
hasil
pengelola jurusan.
dari
pengelola
wawancara
mahasiswa
ternyata
yang
terhadap
juga
dilakukan
punya
terhadap
S e l a i n merasa d i b e r i p e r a n a n d a l a m
tugas
p e n g e l o l a a n , s e p e r t i dalam penyelenggaraan s e m i n a r akademik,
kemah
m a h a s i s w a t e t a p i j u g a merasa
bakti
dalam kegiatan
lain
yang
ikut
dilibatkan
b e r s i f a t ko/ekstra kurikuler.
6. Kepribadian P e n g e l o l a .
Hasil
mahasiswa
penilaian
wawancara yang d i l a k u k a n kepada p a r a
tentang
yang
kepribadian
pengelola
b e r b e d a . Umumnya d o s e n
pengelola
sekarang
pengayom,
dan
hanya
lebih
bersifat
sebagian
dosen
memperlihatkan
nengenukakan
teman
kecil
dan
sejawat
diantaranya
bahwa
dan
yang
menyatakan s e b a g a i panutan.
pd'le
!I.'
T PERPUS~DKA~~N
! Ia F
v a l i d a s i sejawat p d u
Lebih
l a n j u t h a s i l wawancara y a n g
dilakukan
12
terhadap
I
I
mahasiswa
mengimformasikan bahwa s e b a g i a n
I
mengatakan k e p e r i b a d i a n p e n g e l o l a s e k a r a n g cendrung
1
sebagai
pengayom
dan
panutan,
dan
besar
tidak
mahasiswa
dinilai
seorangpun
memberikan p e n i l a i a n s e b a g a i teman sejawat.
Program
yang dimaksudkan d i s i n i a d a l a h
program
yang
d i k e l o l a o l e h p a r a p e n g e l o l a j u r u s a n PDU t e r m a s u k d i d a l a m n y a
program d a r i bidang-bidang
dalam
dana
s t u d i , d a n work-shop y a n g
berada
lingkungan j u r u s a n yang pembiayaannya d i b a n t u
dengan
SPP
program
dan
DPP I K I P P a d a n g
tersebut
pendidikan
masyarakat,
dan
menyangkut
pengajaran,
pembinaan
tahun
1990/1991.
program-program
penelitian,
hubungan
Program-
pengembangan
pengabdian
akademik
civitas
pada
dengan
lingkungan, serta k e g i a t a n pelayanan a d m i n i s t r a s i .
1. J e n i s p r o g r a m .
Program pendidikan dan pengajaran yang sudah dan sedang
dilaksanakan
program
antara
bidang
lain
studi,
pembakuan
revisi
kurikulum
silabi
dan
berbagai
Satuan
Acara
I
I
Perkuliahan,
dibutuhkan
Lebih
I
melengkapi
untuk
lanjut
alat-alat
pengajaran dan
serta
latihan
program j u r u s a n j u g a m e l i p u t i
material
pada
dan ke koperasi-koperasi,
work-shop.
praktek
n y a t a mahasiswa ke b e r b a g a i i n s t a n s i pemerintah,
yang
kerja
perusahaan
t e r u t a m a K o p e r a s i U n i t Desa.
v a l i d a s i sejawat p d u
Program
pendidikan
penelitian
dan
terutama
pengajaran
telah diselesaikan yaitu;
Kuliah
PKLH
.
dipusatkan
Ada d u a t o p i k
pada
.
i3
aspek
.
penelitian
yang
1) E k s p e r i m e n M e t o d a M e n g a j a r Mata
t e r h a d a p S i k a p Yang B e r w a w a s a n L i n g k u n g a n ,
Kemampuan M e n g a j a r M a h a s i s w a J u r u s a n PDU d i
2)
Sekolah-Sekolah
Latihan.
Program pengabdian kepada masyarakat t e r u t a m a d i l a k u k a n
melalui
2
kemah k e r j a m a h a s i s w a , s e b a n y a k
kali.
kemah k e r j a m a h a s i w a i n i t e r u t a m a d i p u s a t k a n p a d a
jalan
b a r u d i d a e r a h kemah k e r j a ,
ibadah,
pembersihan
kebersihan dan penataan lingkungan,
Kegiatan
pembukaan
rumah-rumah
pembuatan
p e m u g a r a n l a p a n g a n / s a r a n a o l a h raga, s e r t a p e m b i n a a n
dan
mental
..
masyarakat m e l a l u i ceramah-ceramah.
Selain
program
dua
jenis
program
yang
dikemukakan
diatas
pembinaan c i v i t a s akademika dan hubungannya
lingkungan
antara
d e n g a n KUD-KUD,
l a i n dalam bentuk
PUSKUD, BUKOPIN s e r t a
hubungan
dengan
kerja
sama
perusahaan-perusahaan
dan i n s t a n s i pemerintahan lainnya.
Jenis
relevan
dimaksud
p r o g r a m y a n g d i k e m u k a k a n d i a t a s nampaknya
dengan
kurang
program-program
j u r u s a n PDU.
Akan
terdokumentasi
tetapi
secara
program-program
baik.
yang dilakukan seakan-akan
cukup
Selain
tidak
itu
dilakukan
secara b e r k e s i n a b u n g a n .
2. K e b e r h a s i l a n program.
Informasi
menunjukkan
yang
bahwa
diperoleh
untuk
dari
t a h u n 1991 a d a
pimpinan
18
jurusan
program
yang
'
,
v a l i d a s i sejawat. p d u
.
dilaksanakan
program
d i
oleh
jurusan.
Program
b i d a n g .pendid.ikan dan
pengabdian
kepada
masyarakat ,
tersebut
pengajaran,
dan
14
meliputi
penelitian,
pembinaan
civitas
a k a d e m i k a . K e b e r h a s i l a n p r o g r a m j u r u s a n PDU d a p a t d i t e l u s u r i
.
dari tabel 2.3
Tabel : 2.3 Tingkat k e b e r h a s i l a n program j u r u s a n
I
-
I
I no I j e n i s
I
I
I
1
1
I
I
I
program
jumlah
kegiatan
I
I
l r e n c a n a I t e r l a k s a n a l s i a p ( % )l
I 1
1 2
1 3
1 4
1
I Pendidikan & pengajaran 1
1 Penelitian
I
1 Pengabdian Masyarakat
1
1 Pembinaan c i v i t a s akade-l
I mika
1
I
I
t
I
I'
I
I
I
2
2
4
10
2
2
4
1 100.--1
I loo.--[
1 100.--1
I
I
1 60
1
I
I
1 78.--1
6
I
I
I
J u m l a h
I
18
1
14
Dari t a b e l 2 . 3 d a p a t d i s i m p u l k a n b a h w a d a r i 18
yang
I
I
direncanakan yang t e r l a k s a n a a d a l a h
program
sebanyak 14
atau
d e n g a n t i n g k a t k e b e r h a s i l a n 7 8 %.
3. P e n d o k u m e n t a s i a n h a s i l p e n y e l e n g g a r a a n p r o g r a m .
Menurut
pimpinan
penyelenggaraan
dilakukan
dokumen
program
yang
, sebagian
sudah
maupun
sudah didokumentasikan walaupun
Pendokumentasian
observasi
j u r u s a n PDU
i n i sudah t e r l a k s a n a
menunjukkan
jurusan
dokumen-dokumen
belum
yang
bahwa
yang
belum
secara
dan
rapi,
a d a kurang terjaga dengan
s u k a r ditemukan dalam waktu s i n g k a t .
hasil
sedang
sempurna.
s e k i t a r 90 % .
penyimpanan
dilakukan
dari
Hasil
pengarsipan
sehingga
baik,
dan
v a l i d a s i sejawat p d u
Dalam b u k u Pedoman I K I P P a d a n g t e r c a n t u m b a h w a
Pendidikan
Dunia
Pendidikan
Ilmu
program
Usaha
yang
Pengetahuan
bernaung
Sosial
Fakultas
dari
s t u d i P e n d i d i k a n T a t a Niaga
program
dan
empat
.
a d a l a h : (1) p r o g r a m
S t u d i , masing-masingnya
Pendidikan Koperasi, ( 2 ) program s t u d i Pendidikan
(3)
Jurusan
dibawah
terdiri
15
'
,
studi
Akutansi,
program
(4)
s t u d i Pendidikan Administrasi Perkantoran.
Organisasi
merupakan
d a n manajemen m a s i n g - m a s i n g
program
studi
kesatuan yang t i d a k t e r p i s a h d a r i o r g a n i s a s i
dan
managemen j u r u s a n . U n t u k k e l a n c a r a n k e g i a t a n s e t i a p
program
s t u d i ditunjuk seorang ketua dan seorang s e k r e t a r i s
program
yang bertanggung jawab kepada k e t u a j u r u s a n .
Selain
yang
masing-masingnya
Work-Shop.
langsung
Studi
baik
i t u j u r u s a n PDU j u g a m e m i l i k i 4 b u a h
Para
kepada
d i k e l o l a o l e h Ketua
pengelola
work-shop
Ketua Jurusan.
Agar
dan
work-shop
Sekretaris
bertanggung
jawab
pengelolaan
Program
d a n p e n g e l o l a a n Work-shop d a p a t t e r k o o r d i n a s i
maka, j a b a t a n k e t u a d a n s e k r e t a r i s w o r k - s h o p
secara
langsung
d i j a b a t o l e h k e t u a d a n s e k r e t a r i s program s t u d i .
1
Menurut
informasi
yang
disampaikan
-
oleh
sekretaris
I
maupun
1
o r g a n i s a s i J u r u s a n PDU d a n p r o g r a m s t u d i s u d a h m e n g i k u t i P P .
ketua
jurusan
sekitar
70
79
No.30 t a h u n 1 9 8 9 , d a n l e b i h d a r i 8 0 p e r s e n
I
I
I
I
persen
struktur
deskripsi
tugas
sudah dipedomani .
Organisasi
unsur-unsur
yang
dimaksudkan
disini
hanya
meliputi
yang t e r d a p a t dalam s t r u k t u r o r g a n i s a s i ,
serta
'
.
,
~ a l i d a s i ~ s e j a w ap dt u
penjelasan
dalam
t u g a s , wewenang d a n t a n g g u n g j a w a b s e t i a p
melaksanakan
program bidang-bidang
kegiatan pada
tingkat
jurusan
16
unsur
maupun
studi.
1. K e s e s u a i a n s t r u k t u r o r g a n i s a s i d e n g a n p e r a t u r a n .
Hampir
seluruh
unsur-unsur
yang
ada
pada
I
o r g a n i s a s i j u r u s a n P e n d i d i k a n Dunia Usaha s u d a h
!
dengan
PP
30 tahun 1989, serta
No.
struktur
disesuaikan-
peraturan
lain
yang
b e r h u b u n g a n d e n g a n o r g a n i s a s i d a n T a t a Kerja I K I P P a d a n g .
Hasil
wawancara
dengan p a r a pengelola
d i s i m p u l k a n bahwa u n s u r - u n s u r
tingkat
jurusan meliputi;
jurusan,
ketua
3)
1 ) ketua jurusan,
program
bidang
bidang
s t u d i , 5) k e t u a
program
bidang
studi,
Hal
7)
studi,
work-shop,
kelompok
pada
2)
sekretaris ,
4)
sekretaris
6)
sekretaris
dosen,
i n i s e s u a i dengan informasi
d a r i s t a f pengajar jurusan
dapat
o r g a n i s a s i yang t e r d a p a t
program
mahasiswa.
jurusan
HIMA,
8)
yang
'
9)
dijaring
.
2. D e s k r i p s i tugas/wewenang d a n t a n g g u n g jawab
setiap unit kerja.
Menurut
informasi
yang
disampaikan
oleh
pengelola
j'urusan, d e s k r i p s i tugas/wewenang d a n tanggung jawab masingmasing
PP.
No.
u n i t k e r j a sebagian besar sudah
30
pengelolaan
I
I
ada.
th.
disesuaikan
1989. Lebih l a n j u t l e b i h
sudah didasarkan kepada
dari
deskripsi
80
tugas
dengan
persen
yang I
'
. ,
.
'
3. A l u r k e g i a t a n d a n d o k u m e n
Menurut
sekretaris
alirn
Ketua,
sekretaris
serta
jurusan
w o r k s h o p , p a d a j u r u s a n PDU s u d a h
ketua .dan
terdapat
k e r j a s e b a g a i pedoman p e l a k s a n a a n k e g i a t a n ,
belum
sempurna
sebagaimana
diharapkan.
walaupun
Selain
j u g a t e l a h dilaksanakan pendokumentasian terhadap
k e g i a t a n dimaksud
Dilihat
tata.
.
itu'
kegiatan-
.
dari
didokumentasikan,
sudut
bagaimana
kegiatan
tersebut
masalah penataan dan pengarsipan
dokumen
nampaknya m a s i h p e r l u d i t i n g k a t k a n . Dengan d e m i k i a n
dokumen
tersebut
tidak
saja akan t e r p e l i h a r a
tetapi
juga
.
mudah
.
ditemukan p a d a s e t i a p saat d i b u t u h k a n .
4. Arus komunikasi.
.
Arus komunikasi t e n t a n g pelaksanaan kebijaksanaan
setiap
unit
k e r j a o r g a n i s a s i j u r u s a n PDU
pada
pada' prinsipnya
t i d a k s a j a d a t a n g d a r i atas d a n d a r i bawah t e t a p i j u g a
dari
i n t r a u n i t dan a n t a r u n i t .
Arus komunikasi s e p e r t i yang dikemukakan d i a t a s menurut
p e n g e l o l a j u r u s a n t i d a k saja b e r j a l a n secara f o r m a l m i s a l n y a
melalui
resmi,
surat-surat
dalam
rapat
dan
pertemuan-
p e r t e m u a n l a i n n y a s e r t a pemberitahuan/pengumuman
I
pada
media
.
tulis
yang
tersedia
ini
tetapi
dapat
menurut
juga
berjalan
informal.
Sejauh
k0munikas.i
dalam s e t i a p dan a n t a r u n i t lierja
PDU s u d a h b e r j a l a n d e n g a n b a i k .
pengelola
jurusan,
pada
seca.ra
arus
jurusan
.
.
111
-
KURIKULUM
meli-
Komponen k u r i k u l u m d i t i n j a u d a r i e n a m a s p e k y a n g
1) t u j u a n i n s t i t u s i o n a l j u r u s a n ,
puti:
2) s t r u k t u r
l u m , 3 ) materi k u r i k u l u m , 4 ) s i l a b i / s a t u a n
kuriku-
acara p e r k u l i a h a n
5) p r o s e s b e l a j a r m e n g a j a r , d a n 6) p r a k t i k u m .
(SAP),
A. Tujuan I n s t i t u s i o n a l J u r u s a n
1. K e s e s u a i a n t u j u a n j u r u s a n d e n g a n t u g a s p o k o k I K I P
Jurusan
P e n d i d i k a n D u n i a U s a h a (PDU)
bertujuan
untuk
mengembangkan k e p r i b a d i a n , wawasan p e n g e t a h u a n d a n p e m i k i r a n
agar
p a r a s a r j a n a yang d i h a s i l k a n d a p a t l e b i h peka dan ter-
b u k a y a n g d i s e r t a i d e n g a n rasa p e n u h t a n g g u n g j a w a b
s e b a g a i ilnuwan/cendakiawan,
manusia,
s e b a g a i warga
rakat
d a n warga I n d o n e s i a d a l a m m e n g a t a s i b e r b a g a i
yang
senantiasa
dihadapi
dalam
sebagai
kehidupan
masya-
masalah
nyata
(IKIP
P a d a n g : 1990: 3 4 0 ) .
Kalau
atas,
diperhatikan
ternyata
Padang,
yang
tujuan pendidikan jurusan
t u j u a n t e r s e b u t s e s u a i dengan
antara
l a i n menyebutkan
bahwa
PDU- d i
tujuan
IKIP
IKIP
Padang.
b e r t u j u a n u n t u k m e n g h a s i l k a n l u l u s a n y a n g mempunyai s p e k t r u m
pengetahuan,
mengembangkan
yang
Esa.
sikap
dan keterampilan yang t e p a t
kemampuan p e r s o n a l , ' p r o f e s i o n a l ,
berlandaskan
dan
dan
k e p a d a k e t a k w a a n k e p a d a Tuhan Yang
dapat
sosial
Maha
v a l i d a s i s e j a w a t pdu
Agar
t u j u a n ' - p e n d i d i k a n d i j u r u s a n PDU
mahasiswa,
I
maka
tujuan i n i
disampaikan
dipahami
kepada
oleh
mahasiswa
melalui
buku pedoman, o l e h k e t u a j u r u s a n
khusus,
o l e h dosen d i kelas, o l e h penasehat
akademik,
melalui
brosur
dan
tentang
bagaimana
khusus.
Pernyataan
t uj u a n
dalam
dosen
pendidikan
jurusan
19
kesempatan
dan
mahasiswa
disampaikan
k e p a d a m a h a s i s w a d a p a t d i l i h a t p a d a t a b e l 3.1.
T a b e l 3.1. P e n y a m p a i a n T u j u a n P e n d i d i k a n J u r u s a n PDU
Kepada Mahasiswa
I
I
I
I
I
I No.1 C a r a p e n y a m p a i a n
I
I
I
I
I
1
1
1
1
I
1
1
I
1
1
1
1
I
I
2
3
4
5
1
D i t u l i s d a l a m b u k u pedoman
Disampaikan k e t u a j u r u s a n
Disampaikan d o s e n d i k e l a s
Disampaikan P.A.
Disampaikan m e l a l u i b r o s u r
I Mahasiswa I
I
I
I
I f I
% I
Dosen
I
I
I
I
1
I
I
I
f
I
X
I
I
I
I
I
1
1
I
1 12
1
4
1 10
1 8
1
6
1 30,OI
1 10,OI
1 25,Ol
1 20,Ol
1 15,OI
I
1
1
1
1
140
1100,01204
I
I
I
I
I
I
1
Jumlah
140,7
113,7
114,7
116,Z
114,7
,
1
1
1100,OI
I
I
83
28
30
33
30
I
I
I
S e b a g i a n b e s a r d o s e n d a n m a h a s i s w a s e p a k a t bahwa t u j u a n
p e n d i d i k a n j u r u s a n PDU d i s a m p a i k a n k e p a d a m a h a s i s w a
buku
pedoman.
,p e n a s e h a t
D i samping i t u j u g a disampaikan
akademik, dan melalui. b r o s u r
melalui
oleh
dosen
.
2. Penjabaran t u j u a n i n s t i t u s i o n a l ke dalam kurikulum
Tujuan
jurusan
IKIP Padang d i j a b a r k a n ke dalam
d a n program yang a d a , d a n kemudian secara
o n a l d i j a b a r k a n ke dalam tujuan-tujuan
dosen
tujuan
yang
dijadikan
responden
mata k u l i a h .
menyatakan
bahwa
setiap
operasiSeluruh
tujuan
program s t u d i merupakan p e n j a b a r a n l a n g s u n g t u g a s pokok IKIP
Padang.
Di
samping i t u , pendapat
dosen
mengenai
apakah
'
v a l i d a s i sejawat pdu
1
I
I
tujuan
program
kompetensi
sebagian
studi
dijabarkan
ke
dalam
perangkat
t e r t e n t u , d i s i m ~ u l k a np a d a t a b e l 3 . 2 .
besar
dosen
berpendapat
bahwa
ha1
20
Ternyata
i-tu
memang
dilakukan tetapi t i d a k lengkap.
1
Tabel 3.2
I
P e n d a p a t Dosen T e n t a n g P e n j a b a r a n T u j u a n
P r o g r a m k e Dalam K o m p e t e n s i T e r t e n t u
I
INo
I
I 1
1 2
1 3
I
I
I
I Bentuk penjabaran
I
I
I
I
I D i j a b r a k a n secara l e n g k a p
1 6
1 12
1 2
1
1
1
I
f
1 Tidak dijabarkan
I
I Jumlah
I
I
30
1
60
1
10
1
l
100,O 1
1
%
I
I
1 Dijabarkan tetapi t i d a k lengkap
I
1
I
l
I
120
1
I
I
I
B. S t r u k t u r K u r i k u l u m
1. K e s e s u a i a n komponen k u r i k u l u m
Dalam
bahwa
kurikulum
yaitu
komponen:
Dasar
Kuliah
Belajar
I
I
Buku Pedoman I K I P P a d a n g
1991-1993
IKIP Padang t e r d i r i
dari
dicantumkan
1) Mata K u l i a h Dasar Umum ( M K D U ) ,
K e p e n d i d i k a n (MKDK)
Mengajar
(MKBS),
, 3)
Mata
d a n 4 ) Mata K u l i a h
komponen
mata k u l i a h i n i a d a l a h s e b a g a i b e r i k u t :
MKDK
program S 1 jumlah s k s
1 2 s k s , MKPBM 1 6 s k s , d a n
144
sks,
ini
untuk
MKBS
menjadi
untuk
Sedangkan
untuk j a l u r tesis ditambah 16 s k s
Studi
masing-masing
MKDU
104.
jumlahnya
Proses
Bidang
Untuk
Mata
2)
Ku l i a h
(MKBS).
sks,
komponen
empat
jalur
12
Sehingga
non-tesis.
lagi,
masing-
m a s i n g 6 s k s u n t u k t e s i s d a n 1 0 s k s u n t u k MKBS.
I
K u r i k u l u m j u r u s a n PDU j u g a t e r d i r i d a r i komponen
MKDK,
MKPBM,
dan
MKBS.
Tentu saja
komposisi
d i
MKDU,
antara
v a l i d a s i sejawat pdu
kompenen mata-mata k u l i a h d i s e s u a i k a n d e n g a n a p a y a n g
digariskan
pada
tingkat
mata
institut.
masing
komponen
ku l i a h p a d a
dengan
yang digariskan o l e h
Perbandingan
kurikulum
IKIP Padang
.
21
.
sudah
masing-
jurusan
:
PDU
digambarkan
pada
tabel 3.3
T a b e l 3 . 3 P e r b a n d i n g a n Komponen Mata-Mata K u l i a h
Yang Ada d i J u r u s a n PDU d e n g a n Ynag D i g a r i s k a n o l e h IKIP Padang
I
I
I
I No. I
I
I
I
I
I
1
1 2
1 3
1 4
I
I
1
1
1
I
I
I
Komponen
MKDU
MKDK
MKPBM
MKBS ( n o n t e s i s )
MKBS ( t e s i s )
Tabel
kecil
I
PDU
I
I
I
I
I
I
12
1
12
1
16
1 104-108
1
120
I
I
I
1
I
I
I
m e m p e r l i h a t k a n bahwa
3.3
I
I
IKIP
I
I
I
15
12
16
101-105
117
I
I
1
1
I
1
hanya
ada
perbedtian
k o m p o s i s i s k s d a l a m komponen mata k u l i a h PBM
dan
d a l a m k u r i k u l u m j u r u s a n PDU d e n g a n k o m p o s i s i k u r i k u l u m
d i a t u r pada t i n g k a t i n s t i t u t .
ini
Dirjen
dilakukan melalui
Dikti,
dan
tidak
menyimpang
dari
PDU
ketentuan
jurusan
rapat
BS
.yang
Menurut pimpinan j u r u s a n
perbedaan-perbedaan
yang
dihadiri oleh selauruh s t a f pengajar.
T a b e l 3 . 4