HUBUNGAN ANTARA KADAR HIGH MOLECULAR WEIGHT ADIPONECTIN DENGAN KOMPONEN SINDROM METABOLIK PADA PEREMPUAN MENOPAUSE.

TESIS

PEMBERIAN L-CARNITINE DAPAT
MENGHAMBAT PENINGKATAN JUMLAH
STEATOSIS, KADAR ALT DAN AST TIKUS WISTAR
JANTAN YANG DIBERI MINYAK JELANTAH

SYSKA MARTALA DEWI

PROGRAM PASCASARJANA
UNIVERSITAS UDAYANA
DENPASAR
2016

TESIS

PEMBERIAN L-CARNITINE DAPAT
MENGHAMBAT PENINGKATAN JUMLAH
STEATOSIS, KADAR ALT DAN AST TIKUS WISTAR
JANTAN YANG DIBERI MINYAK JELANTAH


SYSKA MARTALA DEWI
NIM. 1490761013

PROGRAM MAGISTER
PROGRAM STUDI BIOMEDIK-ANTI AGING MEDICINE
UNIVERSITAS UDAYANA
DENPASAR
2016
ii

PEMBERIAN L-CARNITINE DAPAT
MENGHAMBAT PENINGKATAN JUMLAH
STEATOSIS, KADAR ALT DAN AST TIKUS WISTAR
JANTAN YANG DIBERI MINYAK JELANTAH

Tesis untuk Memperoleh Gelar Magister
pada Program Magister, Program Studi Biomedik-Anti Aging Medicine
Program Pascasarjana Universitas Udayana

SYSKA MARTALA DEWI

NIM. 1490761013

PROGRAM MAGISTER
PROGRAM STUDI BIOMEDIK-ANTI AGING MEDICINE
UNIVERSITAS UDAYANA
DENPASAR
2016
iii

Lembar Pengesahan

TESIS INI TELAH DISETUJUI
PADA TANGGAL...................................

Pembimbing I,

Pembimbing II,

Prof. dr. I Gusti Made Aman, Sp. FK


Prof.Dr.dr Wimpie I. Pangkahila, SpAnd, FAACS

NIP. 194606191976021001

NIP. 194612131971071001

Mengetahui
Ketua Program Studi Biomedik-Anti Aging Medicine
Program Pascasarjana
Universitas Udayana

Dr. dr. Gde. Ngurah Indraguna Pinatih, M.Sc, Sp. GK
NIP. 195805211985031002

DAFTAR ISI
Halaman
SAMPUL DALAM ................................................................................ .....

ii


LEMBAR PENGESAHAN ................................................................... .....

iv

PENETAPAN PENGUJI .............................................................................

v

SURAT PERNYATAAN BEBAS PLAGIAT ....................................... .....

vi

UCAPAN TERIMA KASIH .......................................................................

vii

ABSTRAK .............................................................................................. .....

x


ABSTRACT ................................................................................................

xi

DAFTAR ISI ...............................................................................................

xii

DAFTAR TABEL .......................................................................................

xv

DAFTAR GAMBAR ...................................................................................

xvi

DAFTAR SINGKATAN .............................................................................

xvii


BAB I

BAB II

PENDAHULUAN .......................................................................

1

1.1 Latar Belakang ....................................................................

1

1.2 Rumusan Masalah ...............................................................

8

1.3 Tujuan Penelitian ................................................................

9


1.4 Manfaat penelitian...............................................................

9

KAJIAN PUSTAKA ...................................................................

11

2.1 Penuaan ...............................................................................

11

2.2 Minyak Jelantah .................................................................

15

2.2.1 Definisi minyak jelantah ...........................................

15


2.2.2 Dampak minyak jelantah terhadap kesehatan ...........

19

2.3 Hati .....................................................................................

22

2.3.1 Fisiologi hati .............................................................

22

2.3.2 Anatomi dan histologi hati........................................

24

2.3.3 Patologi hati ..............................................................

27


2.3.4 Parameter klinis kerusakan hati ................................

29

2.4 Non-alcoholic Fatty Liver Diseases (NAFLD) ..................

30

2.5 L-Carnitine .........................................................................

36

2.5.1 Peranan L-Carnitine dalam metabolisme lemak.......

37

2.5.2 L-Carnitine sebagai antioksidan ...............................

42


2.6 Hewan Coba .......................................................................

42

BAB III KERANGKA BERPIKIR, KONSEP DAN HIPOTESIS ...........

44

3.1 Kerangka Berpikir ...............................................................

44

3.2 Konsep Penelitian ...............................................................

46

3.3 Hipotesis Penelitian.............................................................

47


BAB IV METODE PENELITIAN ............................................................

48

4.1 Rancangan Penelitian ..........................................................

48

4.2 Tempat dan Waktu Penelitian .............................................

49

4.3 Populasi dan Sampel ...........................................................

49

4.3.1 Populasi.....................................................................

49

4.3.2 Kriteria sampel ..........................................................

49

4.3.3 Penentuan Besaran sampel .......................................

50

4.4 Variabel ...............................................................................

50

4.5 Definisi operasional variabel ..............................................

51

4.6 Alat dan Bahan ....................................................................

52

4.7 Prosedur Penelitian .............................................................

53

4.7.1. Penentuan dosis minyak jelantah....... .......................

53

4.7.2. Persiapan penelitian....... ...........................................

54

4.7.3 Pelaksanaan penelitian ..... ........................................

54

4.8 Alur Penelitian...... ...............................................................

56

ii

4.9 Analisis Data...... .................................................................

57

HASIL PENELITIAN .................................................................

58

5.1 Analisis Deskriptif ..............................................................

58

5.2 Uji Normalitas Data ............................................................

61

5.3 Uji Homogenitas Data .........................................................

62

5.4 Uji Komparabilitas ..............................................................

62

5.4.1 Uji Komparabilitas Jumlah Steatosis ........................

62

4.3.2 Uji Komparabilitas Kadar ALT ................................

64

4.3.3 Uji Komparabilitas Kadar AST ................................

65

BAB VI PEMBAHASAN .........................................................................

68

6.1 Subyek Penelitian ................................................................

68

6.2 Distribusi dan Homogenitas Data Hasil Penelitian .............

68

6.3 Pengaruh Pemberian L-Carnitine terhadap Jumlah
Steatosis, Kadar ALT dan AST...........................................

69

BAB VII SIMPULAN DAN SARAN ........................................................

75

7.1 Simpulan .............................................................................

75

7.2 Saran....................................................................................

75

DAFTAR PUSTAKA ..................................................................................

76

LAMPIRAN

87

BAB V

...........................................................................................

DAFTAR TABEL
iii

Tabel

Halaman

5.1 Hasil Analisis Deskriptif Data Jumlah Steatosis……..………….……

60

5.2

Hasil Analisis Deskriptif Data Kadar ALT dan AST .........................

60

5.3

Hasil Uji Normalitas Data Antar Kelompok ......................................

61

5.4

Hasil Uji Homogenitas Data Antar Kelompok ...................................

62

5.5 Komparasi Rerata Jumlah Steatosis antar Kelompok..………….……

63

5.6

Komparasi Rerata Kadar ALT antar Kelompok .................................

64

5.7

Komparasi Rerata Kadar AST antar Kelompok .................................

66

iv

DAFTAR GAMBAR

Gambar

Halaman

2.1 Fungsi Utama Hati dalam Tubuh …………………..………….……

24

2.2

Anatomi Hati Tikus ...........................................................................

25

2.3

Histologi hati Tikus ..........................................................................

27

2.4

Diagram Hipotesis “two-hit theory” Patogeneis NAFLD ..................

32

2.5

Gambaran Histopatologi Hati yang mengalami Steatosis .. ...............

35

2.6

Struktur Kimia Molekul L-Carnitine ……… .....................................

36

2.7

Peran L-Carnitine dalam Metabolisme Lipid ………….. ..................

38

3.1

Konsep Penelitian ...............................................................................

46

4.1

Rancangan Penelitian .........................................................................

48

4.2

Alur Penelitian ....................................................................................

56

5.1

Histopatologi Jaringan Hati Kelompok Kontrol (P0) .........................

59

5.2

Histopatologi Jaringan Hati Kelompok Perlakuan (P1) .....................

59

5.3

Grafik Perbandingan Rerata Jumlah Steatosis....................................

63

5.4

Grafik Perbandingan Rerata Kadar ALT ............................................

65

5.5

Grafik Perbandingan Rerata Kadar AST ............................................

67

v

DAFTAR SINGKATAN

A4M

: American Academy of Anti-Aging Medicine

AAM

: Anti Aging Medicine

ALT

: Alanin aminotransaminase

AST

: Aspartat Transaminase

FLD

: Fatty Liver Disease

FSH

: Follicle Stimulating Hormone

GH

: Growth Hormone

HDL

: High Density Lipoproteins

IGF-1

: Insulin Growth Factor-1

LDL

: Low Density Lipoproteins

LH

: Luteinizing Hormone

MDA

: Malondialdehid

NAFLD

: Nonalcoholic Fatty Liver Disease

NASH

: Nonalcoholic Steatohepatitis

SOD

: Superoxide Dismutase

vi