Prospek Pelestarian dan Pengembangan Tradisi Menangkap Anggau sebagai Tradisi Kontak Jodoh dan Sosial Ekonomi di Pulau Pagai Utara Selatan di Kepulauan Mentawai - Universitas Negeri Padang Repository
LAPORAN HASlL PENELlTlAN
PPOSPEK PELESTARIAN DAN PENGEMBANGAN
ANGGAU SEBAGAI TRADISI
KONTAK JODBH DAN SOSIAL EKONOMI Dl fULAU
PAGAI U T A R A SELATAN Dl KEPULAUAN MENTAWAI.
~ ~ A ~MENANGKAP
I s I
---
Qleh :
Drs, Nusun Bccsri Amir
(Ketua Tim ~enelitb-
Penelitian ini dibiayai oleh :
Proyek Operasi Dan Perawatan Fasilitas [KIP Padang
Tahun Anggaran 1994 / 1995
Kontrak No. 137 / PT.37.Hm8/N.
1.4.2/ 199p
Tanggal 15 Juni 1994
MlLIK UPT
i
------------------------------,----,--,,------I,I N S T I T U T KEGURUAN DAN I L M U PEDIDIKAN
1995
PERPUSTAKAAN
--..-
PADANG
j
PROSPEK PELESTARIAN DAN PENGEMEANGAN
TRADISI MENANGKAP ANGGAU SEBASAI TRADISI GONTAK JODOH DAN
SOSIAL EKONOMI DI PULAU PAGAI UTARA SELATAN KEP. MENTAWAI
Persanalia Penelitian :
Ketua
: Drs. Hasan Basri Amir
Anggota
: Drs. Hazzia Luth
Drs. Syafruddin
Drs. Sri Ulfa Sentusa
Dra. Susi Evanita
d a 1a m
Pembangunan
F'agai U t a t - a
Pula!-t
Eecao-fatan
S ~ l a t a i ip e t - l u m e r i d a p a t i r a n g g a p a n d a n p e ; - h a t i a n
.;jrsng l e b i h s e r i u s ,
+, a-n
~ s e g iaa a s p e k d:i.
La
kiireria dai-i
desa yang adz. r3i I'::ELczIT!.~.--
i n i 9 (?EX)
d i a n t a i - a n y ~ tet-rnasuk
#emiskinan
yany
kategari
~~is.--
C!E.LS~
kin.
karena
sctmber
d i a l a m i Warga
d a y a aiarnnyclr. y a n g
ir-~i
Mentawai
ianglca,
k u a l i tas sumbet- d a y a m a n u s i . a r i y a y a n g
bukan
tetapi
b:.at-e;--!a
m a s ih sangat rendah,
bahkan d a p a t d i k a t a k a n t e r k e b e l a k a n g .
s a t e ! =.umber ciaya a 1 a r m t e l - p e n d a m
Salah
lihat,
~r - a
p e n i t 1 i.5
st-tmtler da.i.. ala~m 1-.
Ci
fi
f
3
crj
!Ti
+
nl
U
.-!
*C
E
'C:
1
5
rl
r_
ul
75:
C
ITi
.
.
L
.,-l
TI
L7
a
-G
z.i
qp
Ill
112
2
L
m
11
5
U
C
.4
+'
rri
U
L
m
D
ri
,.
c
111
E
f
f
6
9i
4
D
3
0
.rl
u
.
I
I
;
!
r
i6
1.1.1
.rl
.*-I
>.;
.
,P
3.
111
C
C
+-!
.-I
Ki
q
;:
d
r3
C
rrj
:
h
E
:1
n
C
I3
a
L
Ill
U
+?
Ill
:!I
ill
15
u
CL
...
A
I2
(1
a
6
7
0
il:i
L
L-
a
C.
4-1
Ci
4
C
D
.-I
E
[:I
I5
m
15
72
.,+
.C
i:l
-.iTi
-1
L
U.i
n
C
O
-.
C
r!j
&.
C
r5
L
L<
6
5
0-1
U'l
15
a
UI'
c;i
U
.rl
,--i
U
a
C
1%
.?I
t--
6
D
C
r,:
....4
-
!
5
i5
r:n
El
rSI
C
I-
v-I
L7
LI'I
U
Ill
.J
I=
L
5
:'A.
Ki
L
n
-rg
5
1
G!
IJ
1
5
Irrj
L..
i-
L
c:
3
8.-
;i'!
..J
T.4
L
C!
--.
Ci
_I
,:F.
a
t:
L
I-
rri
.PI
04
F'
-
a
iz
rci
.-!
7
.
V
!:..
.rl
(1.1
UI'
-
. r!
.rl
1
3.
...
3
in
!Tj
"I
,."
CL
!Tj
-5
CL
C
r-l
2
L
ti?
C
....
-
!'c
L
.
D
Ll!
L
.'
iii
L?
ill
.I
a
15
.I-!
c$
.-I
.-I
CL
f
3
4
0#
a
".
.d
-1
7
*
r
:I
a
4.
14-
rrj
U'I
0
1
1%
6
Ti
C
C
rl
t
!?j
4-1
17j
C
,"I
I
L
rli
.-1
;
k
4
iTi
.r:
15
..
..
;
;
3
rrj
L
a
3
.t
L
%
5
z
111
..
-1-
+J
C
a
L
i.6
kl
Ll
0
T:
..
2
-CJ
.rl
+i
A
CI
-.
disediakan
dialeh
anggau,
sup
a t a u makanan
Para
w.isa%awan t E .
satt-i
bcrlan.
W i w n r o d k k 1991! a k a n
r a s a n y a yang l e r a t , s a n g a t
menar-ik
d i
d a l a m cara
yang
hasi1
terkenang
s e s u a t ~ tj e n i s makanar-i y a n g k h a s d a r i r - s u a t u
karena
serta
lainnya
d a r i anggau t e r s e b i t t k a r e n a b i n a t a n g angqau
tangkapan d a p a t tahan hidup
dengar,
khas
hygienis?
daerah
bervariasi
penyajiannya.
Selain
itu
m e r e k a s e c a r a uml.im p e r l l - t m e n d a p a t k a n s u a t u k e r i a n g a n b u d a y a
yang
m e m p e s n n a d a r i s e g i k c . ~ ! n ki a n a t a u
pert!-ln j ~ r k a n
mcrtr-!
yang beragam.
k : ~ d u a a s p ~ ki n i I r e r p e r - ~ u h i s e k a l . i g i . t s ~ l e l ? r k s i s t e n s i
" t r a d i s i menangkap m ~ r s i mar~ggat-trr kar-ens b i n a t a n g
nya
akan
menjadi santapan
lezat.
(sup) yang
anggal-!.-
( k h a ~ ) dan
k o n t a k j o d o h n y a t j e r ~ t p a k e n a n c l a n b i t d a v a y a n g uni.k y a n g a k a n
membekas d i h a t i p a r a w i s a t a w a n
k::eduanyapun
warga
Mentawai
akar-I
GBHN
menda'tang kan
eknnorni
e fz k
khususnya dan masyarakat
s e r t a I n d o i ~ e s i acrm?.!n-iny a
Dalam
tersebut.
Sumatera
bagi
Earat.
.
119P8) d i c e t u s k a n
bahwa
kcsadaran
.
dan
.
p a r t l s i p a s i m a s y a r a k a t dalzn-I k e g i . a t a n k e p a r x r - ; n s a t a a r ? p ~ i - t ! - i
d i t i n g k a t k a r ~m e l a l n i . ?.!rsahc?-usaha
kelnmpok-kelcrmpok
n
a
p e r - ~ . y ~ r l ~ t hdaann
r
d
t
penbinaan
j
a
dan
~ ~ s a h a - ~ i s s h laa i n , guns m e m e l i h a r a clan m e m p s r l . : e r r a:l k aar r r d
: ~aln.
i~~?-~q~.mt3ariqb:.a.n
k ~ b u d a ~ , / a . a ,t:~anq~.z.
n
d ~ ? n g a nt e t a p m e n j a g a c i t i - a
kepribadian
usaha
martabat
kepariwisataan
bangza.
Oal.am
rangka
p e r l u d i c e g a h hal-ha1
neningkatkan
yang
dapat
menjadi
kesan
m e r ~ . ~ g i k abnr e h i d u p a n m a s y a r a k a t d a n b a n g s a .
Ada
gejala
yany
selama i n i
dapat
negatif
warga
bahwa
M~ntawai lebih-lebih
t i d a k ma;!
masyarakatrrya
r n e n g a k u i secal-a
para
jujcrr
e k s i s t e n s i k e b u d a y a a n T r a d i s i Menangkap Rnggau
pemuka
mengenai
itu.
Garnun
. .
s e t e l a h d i a d a k a n p z n d e k a t a n d a n p e n . ~ a - ~ a k alna p a n g a n z e p i n -.
tas
t r r a d i s i rrrenagkap anqgat.!
it:-[rnasil-I
berlarizung
am pal.
tra-
s e k a r a r ~ g d e n g a n s e g a l a k e b i a s a a n yang t e l a h m e n j a d i
d i s i sejak dahulu.
M u n g k i n d i 5ati.r s i ~ n-i~rel.,:.s
i
nmci-asa rnali!
a d a n y a t e r j a d i k o i i t . r a k j ccdol-I selama
karena
i n i y a n g u . j c!dn y a b e i - u p s " p e r g a r - [ I a n
m ~ t s i m anggau
f r e e sex y a n g m a i t t i d a k rtia?.t
sisi
~ ~ s t a
prisses
bebas" /
her-5-ifat pras.kit?.:si. Nami!n
l a i n rnereka t i d a k . rrlelihat bahwa a n g g a u
yanq
di.
met-elia
t a n g k a p d a p a t d i . j a d i l t a n k c , m a d i t i , y a n g s a r i g a t , p ~ ~ t ~ n s di aanl
m a r . : .
p a r a t c t r - i s ctn tc!k
her-kunjc!r!g
ke
Men tawai
.
Selain
i t c i m e r e k a t i d a k rr;ernbayangkan k o n t a k j o c l o h p ~ . t n i j a p a t .
difikasi
ke a r - a h F ~ e r c ~ a i - i . l a nrnuda-rnadi
,;iang
sesi-.tai
dirno-.
clengan
t u n t u t a n k e p r i b a d i . a n h a n g ~ , a , s e p e l 7 . t i y a n g c ? i c a n a n q k a n GFt1N
d i atas.
Spcai-a
,1976)
k o n s e p t ~ l :1a
.
tfgtab
PPOSPEK PELESTARIAN DAN PENGEMBANGAN
ANGGAU SEBAGAI TRADISI
KONTAK JODBH DAN SOSIAL EKONOMI Dl fULAU
PAGAI U T A R A SELATAN Dl KEPULAUAN MENTAWAI.
~ ~ A ~MENANGKAP
I s I
---
Qleh :
Drs, Nusun Bccsri Amir
(Ketua Tim ~enelitb-
Penelitian ini dibiayai oleh :
Proyek Operasi Dan Perawatan Fasilitas [KIP Padang
Tahun Anggaran 1994 / 1995
Kontrak No. 137 / PT.37.Hm8/N.
1.4.2/ 199p
Tanggal 15 Juni 1994
MlLIK UPT
i
------------------------------,----,--,,------I,I N S T I T U T KEGURUAN DAN I L M U PEDIDIKAN
1995
PERPUSTAKAAN
--..-
PADANG
j
PROSPEK PELESTARIAN DAN PENGEMEANGAN
TRADISI MENANGKAP ANGGAU SEBASAI TRADISI GONTAK JODOH DAN
SOSIAL EKONOMI DI PULAU PAGAI UTARA SELATAN KEP. MENTAWAI
Persanalia Penelitian :
Ketua
: Drs. Hasan Basri Amir
Anggota
: Drs. Hazzia Luth
Drs. Syafruddin
Drs. Sri Ulfa Sentusa
Dra. Susi Evanita
d a 1a m
Pembangunan
F'agai U t a t - a
Pula!-t
Eecao-fatan
S ~ l a t a i ip e t - l u m e r i d a p a t i r a n g g a p a n d a n p e ; - h a t i a n
.;jrsng l e b i h s e r i u s ,
+, a-n
~ s e g iaa a s p e k d:i.
La
kiireria dai-i
desa yang adz. r3i I'::ELczIT!.~.--
i n i 9 (?EX)
d i a n t a i - a n y ~ tet-rnasuk
#emiskinan
yany
kategari
~~is.--
C!E.LS~
kin.
karena
sctmber
d i a l a m i Warga
d a y a aiarnnyclr. y a n g
ir-~i
Mentawai
ianglca,
k u a l i tas sumbet- d a y a m a n u s i . a r i y a y a n g
bukan
tetapi
b:.at-e;--!a
m a s ih sangat rendah,
bahkan d a p a t d i k a t a k a n t e r k e b e l a k a n g .
s a t e ! =.umber ciaya a 1 a r m t e l - p e n d a m
Salah
lihat,
~r - a
p e n i t 1 i.5
st-tmtler da.i.. ala~m 1-.
Ci
fi
f
3
crj
!Ti
+
nl
U
.-!
*C
E
'C:
1
5
rl
r_
ul
75:
C
ITi
.
.
L
.,-l
TI
L7
a
-G
z.i
qp
Ill
112
2
L
m
11
5
U
C
.4
+'
rri
U
L
m
D
ri
,.
c
111
E
f
f
6
9i
4
D
3
0
.rl
u
.
I
I
;
!
r
i6
1.1.1
.rl
.*-I
>.;
.
,P
3.
111
C
C
+-!
.-I
Ki
q
;:
d
r3
C
rrj
:
h
E
:1
n
C
I3
a
L
Ill
U
+?
Ill
:!I
ill
15
u
CL
...
A
I2
(1
a
6
7
0
il:i
L
L-
a
C.
4-1
Ci
4
C
D
.-I
E
[:I
I5
m
15
72
.,+
.C
i:l
-.iTi
-1
L
U.i
n
C
O
-.
C
r!j
&.
C
r5
L
L<
6
5
0-1
U'l
15
a
UI'
c;i
U
.rl
,--i
U
a
C
1%
.?I
t--
6
D
C
r,:
....4
-
!
5
i5
r:n
El
rSI
C
I-
v-I
L7
LI'I
U
Ill
.J
I=
L
5
:'A.
Ki
L
n
-rg
5
1
G!
IJ
1
5
Irrj
L..
i-
L
c:
3
8.-
;i'!
..J
T.4
L
C!
--.
Ci
_I
,:F.
a
t:
L
I-
rri
.PI
04
F'
-
a
iz
rci
.-!
7
.
V
!:..
.rl
(1.1
UI'
-
. r!
.rl
1
3.
...
3
in
!Tj
"I
,."
CL
!Tj
-5
CL
C
r-l
2
L
ti?
C
....
-
!'c
L
.
D
Ll!
L
.'
iii
L?
ill
.I
a
15
.I-!
c$
.-I
.-I
CL
f
3
4
0#
a
".
.d
-1
7
*
r
:I
a
4.
14-
rrj
U'I
0
1
1%
6
Ti
C
C
rl
t
!?j
4-1
17j
C
,"I
I
L
rli
.-1
;
k
4
iTi
.r:
15
..
..
;
;
3
rrj
L
a
3
.t
L
%
5
z
111
..
-1-
+J
C
a
L
i.6
kl
Ll
0
T:
..
2
-CJ
.rl
+i
A
CI
-.
disediakan
dialeh
anggau,
sup
a t a u makanan
Para
w.isa%awan t E .
satt-i
bcrlan.
W i w n r o d k k 1991! a k a n
r a s a n y a yang l e r a t , s a n g a t
menar-ik
d i
d a l a m cara
yang
hasi1
terkenang
s e s u a t ~ tj e n i s makanar-i y a n g k h a s d a r i r - s u a t u
karena
serta
lainnya
d a r i anggau t e r s e b i t t k a r e n a b i n a t a n g angqau
tangkapan d a p a t tahan hidup
dengar,
khas
hygienis?
daerah
bervariasi
penyajiannya.
Selain
itu
m e r e k a s e c a r a uml.im p e r l l - t m e n d a p a t k a n s u a t u k e r i a n g a n b u d a y a
yang
m e m p e s n n a d a r i s e g i k c . ~ ! n ki a n a t a u
pert!-ln j ~ r k a n
mcrtr-!
yang beragam.
k : ~ d u a a s p ~ ki n i I r e r p e r - ~ u h i s e k a l . i g i . t s ~ l e l ? r k s i s t e n s i
" t r a d i s i menangkap m ~ r s i mar~ggat-trr kar-ens b i n a t a n g
nya
akan
menjadi santapan
lezat.
(sup) yang
anggal-!.-
( k h a ~ ) dan
k o n t a k j o d o h n y a t j e r ~ t p a k e n a n c l a n b i t d a v a y a n g uni.k y a n g a k a n
membekas d i h a t i p a r a w i s a t a w a n
k::eduanyapun
warga
Mentawai
akar-I
GBHN
menda'tang kan
eknnorni
e fz k
khususnya dan masyarakat
s e r t a I n d o i ~ e s i acrm?.!n-iny a
Dalam
tersebut.
Sumatera
bagi
Earat.
.
119P8) d i c e t u s k a n
bahwa
kcsadaran
.
dan
.
p a r t l s i p a s i m a s y a r a k a t dalzn-I k e g i . a t a n k e p a r x r - ; n s a t a a r ? p ~ i - t ! - i
d i t i n g k a t k a r ~m e l a l n i . ?.!rsahc?-usaha
kelnmpok-kelcrmpok
n
a
p e r - ~ . y ~ r l ~ t hdaann
r
d
t
penbinaan
j
a
dan
~ ~ s a h a - ~ i s s h laa i n , guns m e m e l i h a r a clan m e m p s r l . : e r r a:l k aar r r d
: ~aln.
i~~?-~q~.mt3ariqb:.a.n
k ~ b u d a ~ , / a . a ,t:~anq~.z.
n
d ~ ? n g a nt e t a p m e n j a g a c i t i - a
kepribadian
usaha
martabat
kepariwisataan
bangza.
Oal.am
rangka
p e r l u d i c e g a h hal-ha1
neningkatkan
yang
dapat
menjadi
kesan
m e r ~ . ~ g i k abnr e h i d u p a n m a s y a r a k a t d a n b a n g s a .
Ada
gejala
yany
selama i n i
dapat
negatif
warga
bahwa
M~ntawai lebih-lebih
t i d a k ma;!
masyarakatrrya
r n e n g a k u i secal-a
para
jujcrr
e k s i s t e n s i k e b u d a y a a n T r a d i s i Menangkap Rnggau
pemuka
mengenai
itu.
Garnun
. .
s e t e l a h d i a d a k a n p z n d e k a t a n d a n p e n . ~ a - ~ a k alna p a n g a n z e p i n -.
tas
t r r a d i s i rrrenagkap anqgat.!
it:-[rnasil-I
berlarizung
am pal.
tra-
s e k a r a r ~ g d e n g a n s e g a l a k e b i a s a a n yang t e l a h m e n j a d i
d i s i sejak dahulu.
M u n g k i n d i 5ati.r s i ~ n-i~rel.,:.s
i
nmci-asa rnali!
a d a n y a t e r j a d i k o i i t . r a k j ccdol-I selama
karena
i n i y a n g u . j c!dn y a b e i - u p s " p e r g a r - [ I a n
m ~ t s i m anggau
f r e e sex y a n g m a i t t i d a k rtia?.t
sisi
~ ~ s t a
prisses
bebas" /
her-5-ifat pras.kit?.:si. Nami!n
l a i n rnereka t i d a k . rrlelihat bahwa a n g g a u
yanq
di.
met-elia
t a n g k a p d a p a t d i . j a d i l t a n k c , m a d i t i , y a n g s a r i g a t , p ~ ~ t ~ n s di aanl
m a r . : .
p a r a t c t r - i s ctn tc!k
her-kunjc!r!g
ke
Men tawai
.
Selain
i t c i m e r e k a t i d a k rr;ernbayangkan k o n t a k j o c l o h p ~ . t n i j a p a t .
difikasi
ke a r - a h F ~ e r c ~ a i - i . l a nrnuda-rnadi
,;iang
sesi-.tai
dirno-.
clengan
t u n t u t a n k e p r i b a d i . a n h a n g ~ , a , s e p e l 7 . t i y a n g c ? i c a n a n q k a n GFt1N
d i atas.
Spcai-a
,1976)
k o n s e p t ~ l :1a
.
tfgtab