COOH COO- K+ O COOH
Gambar 1. Peralatan yang dipergunakan dalam volumetri (Chang, 2005) !
" #
$ % &
' (
- )
) ' (
#
- # , -./ , -.
# ' ! (
# " '0.1(
$ + %
2 &
3
4
5 2 # 4 " 6 & & . - '0.1( 0.4 '$7& $ (
, -. 0-. #
4 #
$ 2 #
8 %
2 #
&
9
: $
# ; #
$ ; :
4 #
; ' ( < !
< = ' ( = 29 7 377 , $ 4- % 37 ) 7 77 9 .4
4- $ 7 77 9 , -. > 3 5 ) , -. $! A → , $ 4- % 4- % A $. . $ 4- % A , $ 4- % $.
< '7 )( = '3 5 )( < 7 35 .4 < ! < ?'7 77 )( = 37 )@ ! 7 35 < 3 ! 7 35 < & &&
, $ 4- % <'& && .4 ( = ' , $ 4- % $ .4 ( = ' 75 , $ 4- % ( <$%3 %$
: )
- < )
) < )
4-
'&$& ( '67 75 ( < 3 % )
< )
77B < $6 %B )
=
.4 ( 377
%
$
4 " , $ 4- % 2 7 37 : # $$ $ ) 7 $7 9 .4
! " ' ( ' 776 ( . A $$ $ .4 = '5 %5 ,
%7 ) = 777 ) ) = 7 %$5 < &$& +- %
. . $ +- & %7 ) %$ 5B +- % 29 +- % <67 75 8 "
!"#$" %& !'
B "
, $ 4- % ( < 5 %5 5 %5 , $ 4- % ) .4
, $ 4- % , $ 4- % < ' 7 ) .4 ( = '7 $7 ) .4 ( = ' , $ 4- % $ .4 ( = ' 75
- % . $ +- & 3 % ) . $ +- & "
$ " ' ( ( )
- 2 ' C ( % → A $!
- % A . $ - → . $ & $. A +- & A +- % $ .
2D< 29 $ < 67 75 $ < &7 7% . , $ 4- % $37 ) 7 37 , $! A → .4 4- % A $. . $ 4- % A , 4- $. $ %
29 75 $ < 3% , $ 4- % "
<
2D < '7 3 )( = '7 $3 )( = '3% ( < EE
( ' 3 7 ) 7 9 , $ 4- % ' 73 EE ( 8 " , $ 4- % < ! " = 4 , $4-% ! # "
7 , 4-
$ %
, 4- < 3 ) = < 7 3 , 4-
$ % $ %
)
73 EE , 4-
$ %
, 4- < 7 3 , 4- =
$ % $ %
, 4-
$ %
< 3% 7 , $ 4- % ) 3% , 4- $ % 3) A
$ 7 9 , > 377 )
, $ 4- % 8 " )
- . < $ %
- . = < 7 7&EE$
3
4
$ .
3 -.
7 7&EE$
4
$ .
3 -.
9 4
$ .
3
4
$ .
. < $63 . = = 777 . 5% & .
$ .
< F&& =
7
!% .
F&& =
7
!%
. 777 ) < = < 7 F& . ) 7 ) )
F%
! .
G
!
H < = 7 F& < 7 $F
!
3
4
) 77 . )
$ , A
) 7 $53 , $ 4- % 377 ) % " .
C $ %
4 $ . 3 -. '&5 7F ( % 3 ) 8 " & .
C $63 4 % 44--. ' 5% & ( 7 ) ' F%B ( 8 " 4 % 44--.
.
F%B . . A ! . . A A ! . $FB
G. H < 4 . = 7 $F < 7 F& = 7 $F < 7 7&F ) G ! H F%B 4 .
G. A H < G ! H
7 , A
) , $
4- %
< 377 ) = = = < 7 $53 , $
4- %
7
3
73EE , $
4- %
, $
4- %
4
$ .
3
-.&5 7F
4
$ .
3
-.4
$ .
- . < < 7 7 &%
- . ) % 3 ) . .
- )
- $&& % 2 4
-
2 4- = < 3$ 6 2 4
- 5% %
- 7 $ 5 2 4
% )
% I '4,(
5
7
5 )
% I '4,(
5 %
A = = = < 3 FF =
7 !& A
) .,-
7 %
% I '4,(
) ) &$ )
77 F7 .,- %
= = < < EE& .,-
% )
4 .,-%
< EE& .,- %
) .,-
%
5% 7 .,-
%
) 3 6 .,- %
5 %$E $
5 G0 A H <
' # $ ) 7 76 9 2 4 $ 2 4 $ $. $ - '$&& % ( 8 "
$ $.
2 4 $ $. $ - 3$ 6 2 4 $ $. $ -
# $ ) ( . A C 5% % % I '4,( 5 '%$E $ ( 8 " 5% %
7 5 ) 777 )
) . .,- % '5% 7 ( # # &$ F7B .,- % '8 8( 8 " ) )
)
7 76 2 4
$ $.
$
$ ) = < 7 $ 5 2 4
$
7
$ $.
$
$ $.
$
$ $.
$
$ $.
$
% I '4,(
5
= <
# * 77 ) 5 9 .4 # # 6 %FB '8 8( .4 '%5 3 (
%
%F .4 .4
6 =7 4 < < $ 9
.4 = = )
77 %5 3 .4
2 .4) 5 .4 < 7 5 = = .4 <
77 ) 777 ) ) 2 )
< 7 73 ) 37 ) = .4 < 7 5 .4 $ .4
D # 37 ) .4 77 )
(
- 37 ) .4 $E F ) 2 '-.( 7 7 E5% 9 $ #
- " $9 - 5. $9 A 74- $ A 6. $
- & A 34 $ & A 8 " $ 09 - & ∝
- I
- B I < = 77B < 37 6 B
- .,- % # . $ %7 ) ,. & +4, 7 && 9 .
- 0-. ,. & ,. % ,. % 37 ) 7 737%3 9 . $ & . $ &
- 7 $ & 9 , -. % )
- . < 37 ) . = 7 737%3 +-
- <$ 3 F3 . $ & +- , -. .
- ,. +- $ & % < $ 3 F3 ! 7 5F35 < 6& E . $ &
- $ & %
- , < 6& E . =
- 2 ',. (
- & $ $ &
- 6 $3 ) 7 7 5 ' C(<
- , $ $ % $ 5 ) 7 77E&F 9 * $
- , +
- ) , +
- , + $
- $ ,
- 3 4-
- 4- < '7 7E76% ! 7 7&7E ( , =
- $ ,
. .4 > 8 " $ .4 ∝ 2 '-.( $ 2 '-.(
$
2 '-.( < $E F ) 2 '-.( = 7 7 E5%
$ $
) 2 '-.(
$
$ .4 .4 < '$E F = 7 7 E5%( 2 '-.( =
$
2 '-.(
$ '$E F = 7 7 E5% = $( .4 4 <
.4 37 ) .4
< 7 7$%%$6 ) .4 < 7 7$%%$6 9 , 7 $ $ , $ $ & 4 ' - %& 77 ( &% % ) 09 - &
. 09 - & ! $! A $A
3 , $ 4 $ & -
,
4 - $ 09 - $ $ & &09 - < 7 $ $ - , 4 = = & $ $ &
4 - - %& , 3 ,
4 $ $ & $ $ &
$ 7 $ $ 09 - =
& %&
3 09 - < < 7 7 &5$ 9
4 &
&% % ) 09 - &
( ( * $A 7 67&7
2 I 7 7$$&$ 9 09 - &F $$ ) & # . ( BI '33 6&F - ( ( BI % & '$% 3& ! $A A $A %A (
" 9 - & A 3I 6. ! $A
9 A 3I A &. - $ ∝ 8 " 9 - &
3 I
$A $A 7 7$$&$ 09 -
3 I 33 6&F
I & $A
I < &F $$ ) 09 - = = = &
$A ) 09 - 09 -
I & & $A
I $A
B I < = 77B < %5 FFB ! $A ∝
9 - & ∝
3 I $A I - % & % ∝
I !
3 I - % & % 9 - &
3 I $% 3& - - 7 7$$&$ 09 -
I & % & % &
I = = = < &F $$ ) 09 - - % & &
) 09 -
I - % 09 - & & % &
% &
% &
$ $A % FF5
B. '$77 3E ( > 8 " $A !
. '+4,( $ . A $+4, . '+4,( $ ' C( $A ∝
. $ ,. & +4,
$A $A 7 && ,. +4, . $77 3E . & $A
. < &F $$ ) ,. +4, = = =
& $A
) ,. +4, $ ,. +4, .
& &
$A . $A
B . < = 77B < 5 &FB
% A ',. - 7 &F33 ( & $ $ &
4
( B ',. ( - . (B, ' & 77F ( & $ $ & 4 ' $& 7 ( 8 " A $! ( . +- +- $ & ,. % . $ & A $,. % $,. & A +- & ∝ ∝ . +- . +- +- $ & , -. $ & A $, -. - , $ & A $. $
. $ ,. +- +- $ & % $ & . $ , -.
. +-
$ &
$ & $ & +- ) .
$ &
$ & . < % ) , -. = 7 +-
$ & = $ & ) , -. $ , -.
<7 5F35 +- . $ & 9 .
. $ ,. $ , ∝ ∝
$ ,
$ &
+- .
$ &
< % 56%6 , , 2 , < % 56%6 , = & 77F
, 2 , B, < =
77B < 7 63B
2 ( ',. ( & $ $ & % % 4 - $ ,. $ ,. $ & " +- . ∝
',. & ( $ 4 $ & . $ & - +- ',. ( 4 -
& $ $ &
4 < 6& E . = - +- ',. (
& $ $ & $ & +- .
$ &
$& ',. ( 4 -
& $ $ &
2 4 < 6& E ',. ( 4 = - ',. ( -
& $ $ & & $ $ &
',. ( -
4
& $ $ &
4 & $ $ &
B',. ( 4 < =
77B < &6 7FB
2
& 4- $7 % ) 4- $ $ - 3 37 4 * A 34- * * - $ 3 ' ( ' ( $ ' ( A 4- $ ' ( $! ! $!
8 7 9 , $ $ % $ ' ( A $+ $ % ' C( $* ' C( A + &
. 4- '$6 7 ( > 8 " ∝ 3 4- ∝ * $ $ $ + - , * $ $ % 3 4- ∝ $ , $ $ %
$ $ %
, + - < 6 $3 + ) , = 7 7 7 -
$ $ % $ $ %
$ $ %
< 7 7E76% + - , $ $ %
$ $ $ % < $ 5 ) * = 7 77E&F =
$ ) * *
$ $ $ $ % - + < 7 7&7E , 9 + , $ $ % $ < 7 7E76% ! 7 7&7E
$ $ %
$ $ %
< 7 $&6 4-
$6 7 4- 4- < 7 $&6 4- = < % &E35 4-
% &E35 4- ,- )$
$7 % )