ISTILAH-ISTILAH DALAM ARSITEKTUR RUMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DESA PASIR EURIH KECAMATAN TAMANSARI KABUPATEN BOGOR UNTUK BAHAN PEMBELAJARAN MEMBACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII.

(1)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

ISTILAH-ISTILAH DALAM ARSITEKTUR RUMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DESA PASIR EURIH

KECAMATAN TAMANSARI KABUPATEN BOGOR

UNTUK BAHAN PEMBELAJARAN MEMBACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII1

Ari Dwi Hidayanti2

ABSTRAK

Penelitian ini mempunyai tujuan untuk mendeskripsikan: (1) bentuk dan proses cara membangun rumah adat yang ada di Kampung Budaya Sindangbarang, (2) istilah-istilah yang berkaitan dengan arsitektur rumah adat di Kampung Budaya Sindangbarang, (3) pelarapan istilah-istilah arsitektur rumah Sunda ke dalam bahan pembelajaran membaca artikel budaya kelas XII. Data yang terkumpul dianalisis menggunakan metode deskripsi. Hasil dari penelitian ini terdapat 108 (100%) istilah hal-hal yang berkaitan dengan arsitektur rumah Sunda. Dari 108 (100%) istilah yang telah ditemukan, diklasifikasikan lagi berdasarkan: (1) macam-macam jenis bangunan rumah berdasarkan fungsinya terdapat 12 (11,1%) istilah, (2) ragam hias terdapat 2 (1,8%) istilah, (3) bagian yang ada di bawah rumah terdapat 11 (10,1%) istilah, (4) bagian yang ada di tengah rumah terdapat 15 (13,8%) istilah, (5) bagian yang ada di atas rumah terdapat 23 (21,2%) istilah, (6) proses cara mendirikan rumah terdapat 5 (4,6%) istilah, (7) bahan dan syarat-syarat yang mendukung dalam mendirikan rumah ada 25 (23,1%) istilah, dan peralatan yang diperlukan dalam mendirikan rumah ada 15 (13,8%) istilah. Penelitian ini bermanfaat untuk menambah pengetahuan mengenai kebudayaan. Adapun untuk dunia pendidikan, penelitian ini bisa dijadikan salah satu alternatif bahan pembelajaran membaca tentang artikel kebudayaan di kelas XII.

Kata Kunci: istilah, arsitektur rumah sunda, membaca artikel

1Skripsi di bawah bimbingan Dr. Ruhaliah, M.Hum dan Drs. Dede Kosasih, M.Si.


(2)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

THE TERMS OF TRADITIONAL HOUSE ARCHITECTURE AT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DESA PASIR EURIH

KECAMATAN TAMAN SARI KABUPATÉN BOGOR

FOR TEACHING MATERIALS OF ARTICLES ABOUT CULTURES FOR GRADE XII1

Ari Dwi Hidayanti2

ABSTRACT

This research has a purpose to describe: (1) The shape and process of building a traditional house located in Kampung Budaya Sidangbarang, (2) The terms related to Sundanese traditional house architecture in Kampung Budaya Sindangbarang, and (3) The application of the terms of Sundanese traditional house architecture in the. The data collection was analyzed by using descriptive method. This research revealed that there were 108 terms (100%) found related to traditional house of Sundanese architecture. Out of the 108 terms (100%), it was then classified by: (1) The kinds of house-building based on its function (12 terms, 11,1%), (2) its ornaments (2 terms, 1.8%); (3) the house section beneath the buiding (11 terms, 10,1%), (4) the house section inside the house-building (15 terms, 13.8%), (5) the house section above the house-house-building (23 terms, 21.2%), the process of building the house (5 terms, 4.6%), (7) the materials and requirements needed to build the house (25 terms, 23,1%), and the equipments used in building the house (15 terms, 13,8%). The research findings can be used as the contribution toward the research about cultures. Regarding the pedagogical implication, this study can be used as one of the teaching materials alternatives in the form of articles about cultures for Grade XII.

Key word: terms, Sundanese traditional house architecture, reading articles

1This research was conducted under the supervision of Dr. Ruhaliah, M.Hum and Drs. Dede

Kosasih, M.Si.


(3)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

DAPTAR EUSI

Kaca

PERNYATAAN ...i

PANGJAJAP ... ii

CATUR NUHUN ... iii

ABSTRAK ... vii

DAPTAR EUSI ... x

DAPTAR TABÉL ... xiii

DAPTAR BAGAN ...xiv

DAPTAR GAMBAR ... xv

DAPTAR SINGGETAN ... xvii

DAPTAR LAMPIRAN ... xviii

BAB I BUBUKA 1.1 Kasang Tukang Masalah ... 1

1.2 Rumusan Masalah ... 5

1.3 Tujuan Panalungtikan ... 5

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 6

1.4.1 Mangpaat Tioritis ... 6

1.4.2 Mangpaat Praktis ... 6

1.5 Sistematika Tulisan ... 6

BAB II ULIKAN PUSTAKA 2.1 Istilah, Budaya, Arsitéktur, Imah Adat Sunda, jeung Bahan Pangajaran Maca ... 8

2.1.1 Istilah ... 8

2.1.1.1Wangenan Istilah ... 8

2.1.1.2Bédana Istilah jeung Kecap ... 9

2.1.2 Budaya ... 10

2.1.2.1Wangenan Budaya ... 10


(4)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.1.2.3Unsur-unsur Kabudayaan ... 13

2.1.3 Arsitéktur ... 14

2.1.3.1Wangenan Arsitéktur ... 14

2.1.3.2Ciri-ciri Arsitéktur Tradisional ... 15

2.1.4 Imah Adat Sunda ... 16

2.1.4.1Ciri-ciri Has Imah Adat Sunda ... 16

2.1.4.2Rupa-rupa Wangun Suhunan ... 17

2.1.4.3Babagian Imah ... 21

2.1.4.4Ragam Hias (Minangka Aksesoris) ... 27

2.1.5 Bahan Pangajaran ... 33

2.1.5.1Wangenan Bahan Pangajaran ... 33

2.1.5.2Bahan Pangajaran Maca ... 34

2.1.5.3Kriteri Milih Bahan Ajar Maca ... 35

2.1.5.4Prinsip-prinsip Bahan Ajar Maca ... 36

2.1.5.5SKKD Pangajaran Maca Artikel Budaya Kelas XII ... 36

2.2 Panalungtikan Saméméhna ... 38

2.3 Kalungguhan Tiori ... 39

BAB III MÉTODE PANALUNGTIKAN 3.1 Desain Panalungtikan ... 41

3.2 Subjék (Partisipan) jeung Lokasi Panalungtikan ... 42

3.2.1 Subjék (Partisipan) ... 42

3.2.2 Lokasi Panalungtikan ... 43

3.2.2.1Letak Géografis Désa Pasir Eurih ... 43

3.2.2.2Kondisi Sosial Budaya ... 44

3.2.2.3Peta Désa Pasir Eurih ... 46

3.3 Ngumpulkeun Data ... 47

3.3.1 Instrumén Panalungtikan ... 47

3.3.2 Téhnik Ngumpulkeun Data ... 48

3.4 Analisis Data ... 49 BAB IV HASIL PANALUNGTIKAN JEUNG PEDARAN


(5)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.1 Gambaran Umum Kampung Budaya Sindangbarang ... 50

4.2 Istilah Wangun jeung Cara Ngadegkeun Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang ... 51

4.2.1 Istilah Wangun Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang ... 51

4.2.1.1Istilah Wangunan Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang Dumasar Pungsina ... 58

4.2.1.2Istilah Babagian Imah di Kampung Budaya Sindangbarang ... 64

4.2.2 Istilah Cara Ngadegkeun Imah di Kampung Budaya Sindangbarang ... 67

4.3 Istilah Arsitéktur Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang ... 72

4.3.1 Papasingan Istilah-istilah dina Arsitéktur Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang ... 4.3.1.1Istilah Wangunan Dumasar Pungsina ... 78

4.3.1.2Istilah Ragam Hias ... 79

4.3.1.3Istilah Babagian Handap Imah ... 80

4.3.1.4Istilah Babagian Tengah Imah ... 82

4.3.1.5Istilah Babagian Luhur Imah ... 83

4.3.1.6Istilah Cara Ngadegkeun Imah ... 85

4.3.1.7Istilah Bahan jeung Sarat-sarat Ngadegkeun Imah ... 85

4.3.1.8Istilah Pakakas dina Ngadegkeun Imah ... 87

4.4 Matéri Bahan Pangajaran Maca Artikel ... 88

4.4.1 Évaluasi ... 91

BAB V KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI 5.1 Kacindekan... 96

5.2 Rékoméndasi ... 97

DAPTAR PUSTAKA ... 99

LAMPIRAN ... 101


(6)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB III

MÉTODE PANALUNGTIKAN

Métode mangrupa cara atawa prosédur anu digunakeun pikeun ngalakukeun hiji hal. Dumasar kana rumusan masalah jeung udagan anu hayang dihontal, métode anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif. Panalungtikan kualitatif nyaéta panalungtikan anu sipatna déskriptif, data anu dikumpulkeun leuwih loba dina wangun kekecapan atawa gambar tibatan angka-angka (Moléong dina Basrowi & Suwandi, 2008, kc. 187).

Métode kualitatif atawa deskriptif ieu digunakeun pikeun

ngadéskripsikeun istilah-istilah dina arsitektur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang, Desa Pasir Eurih, Kacamatan Taman Sari, Kabupatén Bogor pikeun bahan pangajaran maca di kelas XII. Garapanana museur kana kumaha wangunan imahna, cara ngadegkeunana, naon waé istilah-istilahna, sarta kumaha implikasina kana bahan pangajaran maca artikel budaya di kelas XII.

3.1 Desain Panalungtikan

Dina ieu panalungtikan ngagunakeun métode kualitatif atawa déskriptif. Ku kituna, desain panalungtikan dina ieu panalungtikan, nya éta ieu di handap.

Bagan 3.1 Desain Panalungtikan Perencanaan

Ngumpulkeun Data

Ngolah Data

Nyieun Kacindekan


(7)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

1) Perencanaan

Perencanaan mangrupa léngkah awal dina ngalakukeun panalungtikan. Dina perencanaan eusina ngawengku nangtukeun masalah, ngarumuskeun masalah, ngawatesan masalah, nangtukeun métode jeung teknik panalungtikan, sarta nangtukeun sumber data.

2) Ngumpulkeun data

Dina ngumpulkeun data ngawengku téknik observasi, téknik wawancara, téknik dokuméntasi, jeung studi pustaka.

3) Ngolah data

Data anu geus dicangking ngaliwatan téhnik observasi, wawancara, dokuméntasi, jeung studi pustaka tuluy diolah sangkan ngahasilkeun hiji kacindekan. Léngkah anu dilaksanakeun dina ngolah data sacara gurat badag, nya éta: a) tahap nyadiakeun data, b) tahap analisis data, jeung c) tahap midangkeun hasil analisis data.

4) Nyieun kacindekan

Dina nyieun kacindekan mangrupa nyindekkeun hasil data anu geus diolah.

5) Nulis Laporan

Léngkah akhir dina panalungtikan nya éta nulis laporan tina hasil data anu geus diolah, jeung dicindekkeun téa.

3.2 Subjék (Partisipan) jeung Lokasi Panalungtikan 3.2.1 Subjék (Partisipan)

Subjék atawa partisipan dina ieu panalungtikan miboga harti sumber data atawa sumber informasi. Dina ieu panalungtikan digunakeun métode kualitatif. Data anu diperlukeun dina ieu panalungtikan kudu lengkep sangkan ngahasilkeun panalungtikan anu miboga kualitas nu alus.

Arikunto (2013, kc. 21-22) nétélakeun, sumber data dibagi jadi dua, nya éta data primer jeung data sekunder. Data primer nya éta data anu bentukna mangrupa vérbal atawa kekecapan sacara lisan, sedengkeun data sekunder nya éta data anu dicangking tina dokumén-dokumén, foto, film, rekaman vidéo, benda-benda jeung hal-hal lianna anu bisa nambahan data primér.

Kitu ogé anu diébréhkeun Moléong (dina Arikunto, 2013, kc. 22), sumber data panalungtikan kualitatif mangrupa kekecapan lisan atawa tulisan jeung


(8)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

benda-benda nu ditengetan ku panalungtik sacara detail sangkan kaungkab ma’na

jeung data anu hayang dicangkingna.

Dumasar kana tiori di luhur, cindekna anu jadi sumber data atawa subjék (partisispan) dina ieu panalungtikan dibagi jadi dua, nya éta jalma atawa manusa jeung barang. Sumber data anu mangrupa jalma atawa manusa nya éta informan-informan anu aya pakaitna jeung Kampung Budaya Sindangbarang, sarta informan anu dipercaya jeung nu apal kana arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang. Kadua, anu jadi sumber data barang nya éta mangrupa benda-benda atawa dokumén-dokumén nu aya pakaitna jeung arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang. Benda-benda éta nya éta imah adatna sorangan, sarta dokumén-dokumén nu dimaksud nya éta mangrupa foto-foto, jeung rekaman anu eusina mangrupa hasil wawancara.

Anu dijadikeun informan dina ieu panalungtikan nya éta jalma atawa manusa anu aya pakaitna jeung Kampung Budaya Sindangbarang. Éta informan téh jumlahna aya tilu, di antarana Ahmad Mikami Sumawijaya (44 taun), Ukat Sukatna (54 taun), jeung Suryadi Fallah (45 taun).

3.2.2 Lokasi Panalungtikan

3.2.2.1 Letak Géografis Désa Pasir Eurih

Lokasi ieu panalungtikan nya éta di Désa Pasir Eurih anu perenahna di Rt.02/Rw.08, Kacamatan Tamansari, Kabupatén Bogor. Désa Pasir Eurih nya éta salasahiji désa di Kacamatan Tamansari anu lega wilayahna kurang leuwih

285.394 km2. Wates administratif pamaréntahan Désa Pasir Eurih Kacamatan

Tamansari, nya éta:

 Beulah kulon : Désa Parakan., Kacamatan Ciomas

 Beulah kalér : Désa Sirnagalih

 Beulah wétan : Désa Tamansari

 Beulah kidul : Désa Sukaresmi

Désa Pasir Eurih dibagi jadi opat Dusun, 14 Rukun Warga (RW) jeung 57 Rukun Tetangga (RT). Sacara umum, kaayaan topografi Désa Pasir Eurih nya éta


(9)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

jangkungna antara 500 – 700 méter (dpl). Suhuna ogé rata-rata 27,5oC, sarta

kamiringan antara 25o-35o.

3.2.2.2 Kondisi Sosial Budaya

Kondisi Sosisal Budaya Désa Pasir Eurih ngawengku kependudukan,

atikan, jeung pakasaban.

1) Kependudukan/Démografi

Jumlah penduduk Désa Pasir Eurih nya éta 11.393 urang. Jumlah lalaki aya 5.900 urang, sedengkeun jumlah awéwé aya 5.493 urang.

Tabel 3.1

Jumlah Penduduk Désa Pasir Eurih

Sumber : Data Desa Pasir Eurih tahun 2014

Sangkan leuwih écés, jumlah penduduk dipasing-pasing dumasar umur, ti umur 0 taun nepi ka 60 taun ka luhur. Sacara rinci bisa katitén tina data di handap.

Tabel 3.2

Struktur Umur Penduduk Désa Pasir Eurih

No Struktur Umur Lalaki Awéwé Jumlah

1 2 3 4 5

1 0-4 916 829 1.745

2 5-9 587 507 1.094

3 10-14 553 531 1.084

4 15-19 560 488 1.048

5 20-24 541 510 1.051

6 25-29 441 422 863

7 30-34 501 439 940

8 35-39 465 406 871

9 40-44 376 376 742

10 45-49 303 302 604

11 50-54 209 245 454

12 55-59 219 218 437

13 60 taun ka luhur 200 214 414

Lalaki Awéwé Jumlah

1 2 3


(10)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Jumlah 5.900 5.493 11.393

Sumber : Data Desa Pasir Eurih tahun 2014

2) Atikan

Atikan masarakat Désa Pasir Eurih lolobana lulusan SD. Éta hal bisa katitén tina data di handap.

Tabel 3.3 Tingkat Pendidikan

No Tingkat Pendidikan Penduduk Jumlah

1 2 3

1 Henteu Tamat SD 577

2 Tamat SD 3.233

3 Tamat SLTP 3.066

4 Tamat SLTA 1.405

5 Tamat Akademi 168

6 Tamat Perguruan Tinggi/Sarjana 87

Sumber : Data Desa Pasir Eurih tahun 2014

3) Pakasaban

Pakasaban masarakat Désa Pasir Eurih, Kacamatan Tamansari, nya éta karyawan swasta 667 urang, patani 610 urang, jeung pangrajin sapatu 340 urang. Sangkan leuwih écés, data di handap mangrupa rupa-rupa pakasaban masarakat Désa Pasir Eurih.

Tabel 3.4

Pakasaban Masarakat Désa Pasir Eurih

No Pakasaban Jumlah

1 2 3

1 Karyawan Swasta 667

2 Patani 610

3 Pangrajin Sapatu 340

4 Buruh 329

5 Patukangan 313

6 Padagang 312

7 Supir 156

8 PNS 67

9 Ojég 56


(11)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

11 Pensiunan 14

12 TNI/Polri 7

Sumber : Data Desa Pasir Eurih tahun 2014

4) Basa jeung Agama

Basa anu digunakeun ku masarakat Désa Pasir Eurih pikeun komunikasi sapopoé nya éta basa Sunda. Basa Sunda anu digunakeun biasana basa Sunda sedeng. Tapi aya ogé sababaraha penduduk anu ngagunakeun basa Indonésia pikeun komunikasi. Anu ngagunakeun basa Indonésia nya éta sababaraha masarakat anu lain penduduk asli Désa Pasir Eurih. Salian ti éta, agama anu diagem ku masarakat Désa Pasir Eurih mayoritas Islam. Éta hal katitén tina ayana sababaraha masjid di lingkungan Désa Pasir Eurih.

3.2.2.3 Peta Désa Pasir Eurih

Désa Pasir Eurih aya opat Dusun, 14 Rukun Warga (RW) jeung 57 Rukun Tetangga (RT). Lokasi anu dijadikeun tempat panalungtikan (Kampung Budaya Sindangbarang) nya éta ayana di Rt.02/Rw.08. Sangkan leuwih écés, di handap ieu mangrupa peta Désa Pasir Eurih, Kacamatan Tamansari, Kabupatén Bogor.


(12)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Gambar 3.1 Peta Lokasi Panalungtikan 3.3 Ngumpulkeun Data

3.3.1 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nya éta alat atawa pasilitas anu digunakeun ku panalungtik dina ngumpulkeun data sangkan prosés panalungtikan leuwih gampang dipigawé jeung leuwih alus hasilna. Variasi jenis instrumén panalungtikan bisa mangrupa: angkét, padoman wawancara, jeung padoman pengamatan (Arikunto, 2013, kc. 203). Instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta pedoman wawancara. Dina pedoman wawancara, eusina mangrupa pertanyaan-pertanyaan anu digunakeun pikeun nyangking data ngeunaan arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang sacara teleb, di antarana ieu di handap.

Tabel 3.5 Pedoman Wawancara


(13)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BIODATA INFROMAN Wasta :

Tempat/Ping Gumelar : Padumukan : Pakasaban : Agama : Atikan :

Pertanyaan

1. Kumaha sajarah Kampung Budaya Sindangbarang?

2. Naon tujuan diwangunna Kampung Budaya Sindangbarang?

3. Aya sabaraha wangunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang?

4. Naon waé ngaran-ngaran wangunan imah di Kampung Budaya

Sindangbarang?

5. Kumaha bentuk adegan imah di Kampung Budaya Sindangbarang?

6. Kumaha bentuk suhunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang?

7. Naon harti jeung ajén falsafah dina suhunan imah di Kampung Budaya

Sindangbarang?

8. Naon waé pungsi-pungsi wangunan imah di Kampung Budaya Sindang

Barang?

9. Hiasan naon waé anu digunakeun dina wangunan imah Kampung Budaya

10.Naon pungsi jeung harti dina éta hiasan téh?

11.Kumaha cara ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang?

12.Ritual naon waé anu dilakukeun dina ngadegkeun imah?

13.Hal-hal atawa sarat-sarat naon waé anu kudu disadiakeun dina ritual

ngadegkeun imah?

14.Pakakas naon waé anu digunakeun dina ngadegkeun imah?

15.Naon waé istilah-istilah anu aya dina arsitéktur imah adat Kampung

Budaya Sindangbarang? 3.3.3 Téhnik Ngumpulkeun Data


(14)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Téhnik ngumpulkeun data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta téhnik observasi, téhnik wawancara, jeung dokuméntasi.

1) Observasi

Dina harti psikologik, observasi atawa anu disebut ogé pengamatan

(nengetan), ngawengku kagiatan anu museurkeun panitén kana hiji objék ku cara ngagunakeun sakabéh alat indra (Arikunto, 2013, kc. 199).

2) Wawancara

Wawancara nya éta paguneman anu miboga maksud nu tangtu. Éta

paguneman dilakukeun ku dua pihak, nya éta nu ngawawancara (interviewer)

salaku nu ngajukeun pertanyaan, jeung nu diwawancara (interviewee)

(Moleong, 2011, kc. 186).

3) Dokuméntasi

Dokuméntasi, asalna tina kecap dokuméntasi anu hartina barang-barang tinulis. Dina ngalaksanakeun métode dokuméntasi, panalungtik nengetan benda-benda tinulis saperti buku-buku, majalah, dokumén, catetan jsb (Arikunto, 2013, kc. 201).

3.4 Analisis Data

Data-data anu geus dicangking tuluy dianalisis. Nurutkeun Seiddel (dina Moleong, 2011, kc. 248), runtuyan analisis data kualitatif ngawengku:

1) Nyatet kajadian atawa peristiwa anu aya di lapangan. Éta catetan téh

dikodean sangkan gampang dina néangan sumber datana.

2) Ngumpulkeun data, milih data, nyieun klasifikasi data, nyieun sintésis data,

nyieun ringkesan, sarta nyieun indéks.

3) Kagiatan mikir, néangan cara sangkan kategori data nu geus aya miboga

ma’na. Éta kagiatan bisa mangrupa néangan pola hubungan-hubungan, sarta


(15)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB V

KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI 5.1 Kacindekan

Ieu skripsi judulna “Istilah-Istilah dina Arsitéktur Imah Adat Kampung

Budaya Sindangbarang Désa Pasir Eurih Kacamatan Tamansari Kabupatén Bogor

pikeun Bahan Ajar Maca Artikel Budaya Kelas XII”. Ieu panalungtikan

ngagunakeun métode déskriptif, sarta ngagunakeun téhnik studi pustaka, obsérvasi, wawancara, jeung dokuméntasi. Hasil nu kapaluruh tina ieu panalungtikan, nya éta ngeunaan wangun atawa bentuk imah nu aya di Kampung Budaya Sindangbarang, cara ngadegkeun imah, istilah-istilah anu pakait jeung arsitéktur imah, sarta larapna hasil panalungtikan pikeun bahan pangajaran maca artikel budaya kelas XII.

Wangun imah di Kampung Budaya Sindangbarang mangrupa panggung. Ukuran kolongna henteu pati jangkung, kurang leuwih 60 cm. Wangun dingdingna ogé manjang ka tukang sarta jangkungna kurang leuwih 3 méter ti lanté nepi ka para. Aya dua panto anu ngalengkepan imah, nya éta panto hareup jeung tukang. Tuluy jandéla di imah adat Kampung Budaya Sindangbarang umumna ngagunakeun kaca.

Suhunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang wangunna disebut

gado bangkong. Wangun suhunan imah anu di bagian luhur, bentukna nyungcung

mirip jeung gado bangkong. Lamun ditilik tina sakabéh wangun suhunan, ieu suhunan kawas bangkong nu keur siap-siap rék luncat. Ajén falsafah dina ieu suhunan, nya éta urang salaku jalma anu ngeusian imah kudu salawasna siap siaga dina nyanghareupan musuh, lawan, atawa marabahaya. Salian ti éta aya ragam hias anu pungsina ngahias imah sangkan leuwih alus katiténna. Ragam hias anu aya dina wangunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang nya éta bubuay

jeung warogé.

Di Kampung Budaya Sindangbarang aya 22 wangunan (umpi). Dumasar kana pungsina, éta wangunan téh jumlahna aya 12 rupa, di antarana: 1) imah gedé; 2) imah girang serat; 3) saung talu; 4) saung lisung; 5) leuit; 6) imah pasanggrahan; 7) imah paneungeun; 8) imah pangiwa; 9) tajug balé agung; 10)


(16)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

balé pangriungan; 11) imah cenderamata jeung; 12) tampian. Unggal wangunan miboga pungsina sorangan.

Prosés ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang dilakukeun

sacara gotong royong. Runtuyan cara ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang di antarana ngalelemah, ngadék kai, melak umpak, ngadegkeun suhunan, jeung syukuran imah. Pakakas anu dibutuhkeun dina ngadegkeun imah nya éta balincong, bedog, benang (cedo), garpu, kampak, kihkir, linggis, pacul, paku, palu, paseuk, péso raut, ragaji, sugu, jeung tatah. Salian ti éta, bahan jeung sarat-sarat anu ngarojong dina ngadegkeun imah di antarana aya sasajén, parawanten, rurujakeun, jrrd.

Dumasar hasil panalungtikan, kapanggih 108 (100%) istilah anu aya pakaitna jeung arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang. Tina 108 (100%) istilah éta, dipasing-pasing deui dumasar kana wangunan imah dumasar pungsina, nya éta aya 12 (11,1%) istilah, ragam hias aya 2 (1,8%) istilah, babagian handap imah aya 11 (10,1%) istilah, babagian tengah imah aya 15 (13,8%) istilah, babagian luhur imah aya 23 (21,2%) istilah, cara ngadegkeun imah aya 5 (4,6%) istilah, bahan jeung sarat-sarat nu ngarojong dina ngadegkeun imah aya 25 (23,1%) istilah, jeung pakakas dina ngadegkeun imah aya 15 (13,8%) istilah.

Tina hasil ieu panalungtikan ngeunaan istilah arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang, bisa dijadikeun salah sahiji alternatif bahan pangajaran maca artikel budaya di Kelas XII. Istilah-istilah anu aya dina arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang mangrupa salah sahiji kabudayaan anu aya di tatar Sunda. Ku kituna, penting pisan istilah arsitéktur imah Sunda dipikawanoh ku masarakat umum, hususna ku siswa di sakola anu saluyu jeung SKKD maca di tingkat SMA/SMK/MA kelas XII pangajaran basa jeung sastra Sunda.

5.2 Rékoméndasi

Dumasar kana hasil panalungtikan, aya sawatara rékoméndasi pikeun pihak-pihak nu patali jeung ieu panalungtikan, saperti panalungtik, pamaréntah, guru, jeung masarakat.


(17)

Ari Dwi Hidayanti, 2015

ISTILAH-ISTILAH DINA ARSITÉKTUR IMAH ADAT KAMPUNG BUDAYA SINDANGBARANG DÉSA PASIR EURIH KACAMATAN TAMANSARI KABUPATÉN BOGOR PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Pikeun mahasiswa anu rék nalungtik ngeunaan arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang, dipiharep bisa leuwih euyeub deui boh tina segi dokuméntasi boh narasumberna. Salian ti éta, dipiharep bisa nalungtik leuwih teleb deui ngeunaan rupa-rupa kabudayaan anu can kapaluruh di Kampung Budaya Sindangbarang. Dina ieu hal, pamaréntah ogé kudu leuwih ngarojong jeung merhatikeun Kampung Budaya Sindangbarang dina hal ngajaga kualitas wangunan imah adat, ngamekarkeun fasilitas-fasilitas anu can kahontal, jeung leuwih ngawanohkeun deui kabudayaan anu aya di Kampung Budaya Sindangbarang ka masarakat luar, hususna masarakat Bogor sorangan.

Pikeun guru, istilah-istilah anu dipedar dina ieu panalungtikan bisa dijadikeun salah sahiji alternatif bahan pangajaran maca artikel ngeunaan budaya kelas XII. Dipiharep guru salaku anu ngadidik siswa bisa leuwih kréatif dina nepikeun matéri anu saluyu jeung konsép KTSP 2006 pangajaran basa jeung sastra Sunda. Pamungkas, ku ayana ieu skripsi dipiharep masarakat umum bisa leuwih apal kana istilah-istilah anu aya pakitna jeung arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang.


(1)

47

Gambar 3.1 Peta Lokasi Panalungtikan 3.3 Ngumpulkeun Data

3.3.1 Instrumén Panalungtikan

Instrumén panalungtikan nya éta alat atawa pasilitas anu digunakeun ku panalungtik dina ngumpulkeun data sangkan prosés panalungtikan leuwih gampang dipigawé jeung leuwih alus hasilna. Variasi jenis instrumén panalungtikan bisa mangrupa: angkét, padoman wawancara, jeung padoman pengamatan (Arikunto, 2013, kc. 203). Instrumén anu digunakeun dina ieu panalungtikan nya éta pedoman wawancara. Dina pedoman wawancara, eusina mangrupa pertanyaan-pertanyaan anu digunakeun pikeun nyangking data ngeunaan arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang sacara teleb, di antarana ieu di handap.

Tabel 3.5 Pedoman Wawancara


(2)

48

BIODATA INFROMAN Wasta :

Tempat/Ping Gumelar : Padumukan : Pakasaban : Agama : Atikan :

Pertanyaan

1. Kumaha sajarah Kampung Budaya Sindangbarang?

2. Naon tujuan diwangunna Kampung Budaya Sindangbarang?

3. Aya sabaraha wangunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang? 4. Naon waé ngaran-ngaran wangunan imah di Kampung Budaya

Sindangbarang?

5. Kumaha bentuk adegan imah di Kampung Budaya Sindangbarang? 6. Kumaha bentuk suhunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang? 7. Naon harti jeung ajén falsafah dina suhunan imah di Kampung Budaya

Sindangbarang?

8. Naon waé pungsi-pungsi wangunan imah di Kampung Budaya Sindang Barang?

9. Hiasan naon waé anu digunakeun dina wangunan imah Kampung Budaya 10.Naon pungsi jeung harti dina éta hiasan téh?

11.Kumaha cara ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang? 12.Ritual naon waé anu dilakukeun dina ngadegkeun imah?

13. Hal-hal atawa sarat-sarat naon waé anu kudu disadiakeun dina ritual ngadegkeun imah?

14.Pakakas naon waé anu digunakeun dina ngadegkeun imah?

15.Naon waé istilah-istilah anu aya dina arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang?


(3)

49

Téhnik ngumpulkeun data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta téhnik observasi, téhnik wawancara, jeung dokuméntasi.

1) Observasi

Dina harti psikologik, observasi atawa anu disebut ogé pengamatan

(nengetan), ngawengku kagiatan anu museurkeun panitén kana hiji objék ku cara ngagunakeun sakabéh alat indra (Arikunto, 2013, kc. 199).

2) Wawancara

Wawancara nya éta paguneman anu miboga maksud nu tangtu. Éta paguneman dilakukeun ku dua pihak, nya éta nu ngawawancara (interviewer)

salaku nu ngajukeun pertanyaan, jeung nu diwawancara (interviewee)

(Moleong, 2011, kc. 186). 3) Dokuméntasi

Dokuméntasi, asalna tina kecap dokuméntasi anu hartina barang-barang tinulis. Dina ngalaksanakeun métode dokuméntasi, panalungtik nengetan benda-benda tinulis saperti buku-buku, majalah, dokumén, catetan jsb (Arikunto, 2013, kc. 201).

3.4 Analisis Data

Data-data anu geus dicangking tuluy dianalisis. Nurutkeun Seiddel (dina Moleong, 2011, kc. 248), runtuyan analisis data kualitatif ngawengku:

1) Nyatet kajadian atawa peristiwa anu aya di lapangan. Éta catetan téh dikodean sangkan gampang dina néangan sumber datana.

2) Ngumpulkeun data, milih data, nyieun klasifikasi data, nyieun sintésis data, nyieun ringkesan, sarta nyieun indéks.

3) Kagiatan mikir, néangan cara sangkan kategori data nu geus aya miboga

ma’na. Éta kagiatan bisa mangrupa néangan pola hubungan-hubungan, sarta nyieun temuan-temuan umum.


(4)

97 BAB V

KACINDEKAN JEUNG RÉKOMÉNDASI 5.1 Kacindekan

Ieu skripsi judulna “Istilah-Istilah dina Arsitéktur Imah Adat Kampung Budaya Sindangbarang Désa Pasir Eurih Kacamatan Tamansari Kabupatén Bogor pikeun Bahan Ajar Maca Artikel Budaya Kelas XII”. Ieu panalungtikan ngagunakeun métode déskriptif, sarta ngagunakeun téhnik studi pustaka, obsérvasi, wawancara, jeung dokuméntasi. Hasil nu kapaluruh tina ieu panalungtikan, nya éta ngeunaan wangun atawa bentuk imah nu aya di Kampung Budaya Sindangbarang, cara ngadegkeun imah, istilah-istilah anu pakait jeung arsitéktur imah, sarta larapna hasil panalungtikan pikeun bahan pangajaran maca artikel budaya kelas XII.

Wangun imah di Kampung Budaya Sindangbarang mangrupa panggung. Ukuran kolongna henteu pati jangkung, kurang leuwih 60 cm. Wangun dingdingna ogé manjang ka tukang sarta jangkungna kurang leuwih 3 méter ti lanté nepi ka para. Aya dua panto anu ngalengkepan imah, nya éta panto hareup jeung tukang. Tuluy jandéla di imah adat Kampung Budaya Sindangbarang umumna ngagunakeun kaca.

Suhunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang wangunna disebut

gado bangkong. Wangun suhunan imah anu di bagian luhur, bentukna nyungcung

mirip jeung gado bangkong. Lamun ditilik tina sakabéh wangun suhunan, ieu suhunan kawas bangkong nu keur siap-siap rék luncat. Ajén falsafah dina ieu suhunan, nya éta urang salaku jalma anu ngeusian imah kudu salawasna siap siaga dina nyanghareupan musuh, lawan, atawa marabahaya. Salian ti éta aya ragam hias anu pungsina ngahias imah sangkan leuwih alus katiténna. Ragam hias anu aya dina wangunan imah di Kampung Budaya Sindangbarang nya éta bubuay jeung warogé.

Di Kampung Budaya Sindangbarang aya 22 wangunan (umpi). Dumasar kana pungsina, éta wangunan téh jumlahna aya 12 rupa, di antarana: 1) imah gedé; 2) imah girang serat; 3) saung talu; 4) saung lisung; 5) leuit; 6) imah pasanggrahan; 7) imah paneungeun; 8) imah pangiwa; 9) tajug balé agung; 10)


(5)

97 balé pangriungan; 11) imah cenderamata jeung; 12) tampian. Unggal wangunan miboga pungsina sorangan.

Prosés ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang dilakukeun

sacara gotong royong. Runtuyan cara ngadegkeun imah di Kampung Budaya Sindangbarang di antarana ngalelemah, ngadék kai, melak umpak, ngadegkeun suhunan, jeung syukuran imah. Pakakas anu dibutuhkeun dina ngadegkeun imah nya éta balincong, bedog, benang (cedo), garpu, kampak, kihkir, linggis, pacul, paku, palu, paseuk, péso raut, ragaji, sugu, jeung tatah. Salian ti éta, bahan jeung sarat-sarat anu ngarojong dina ngadegkeun imah di antarana aya sasajén, parawanten, rurujakeun, jrrd.

Dumasar hasil panalungtikan, kapanggih 108 (100%) istilah anu aya pakaitna jeung arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang. Tina 108 (100%) istilah éta, dipasing-pasing deui dumasar kana wangunan imah dumasar pungsina, nya éta aya 12 (11,1%) istilah, ragam hias aya 2 (1,8%) istilah, babagian handap imah aya 11 (10,1%) istilah, babagian tengah imah aya 15 (13,8%) istilah, babagian luhur imah aya 23 (21,2%) istilah, cara ngadegkeun imah aya 5 (4,6%) istilah, bahan jeung sarat-sarat nu ngarojong dina ngadegkeun imah aya 25 (23,1%) istilah, jeung pakakas dina ngadegkeun imah aya 15 (13,8%) istilah.

Tina hasil ieu panalungtikan ngeunaan istilah arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang, bisa dijadikeun salah sahiji alternatif bahan pangajaran maca artikel budaya di Kelas XII. Istilah-istilah anu aya dina arsitéktur imah adat Kampung Budaya Sindangbarang mangrupa salah sahiji kabudayaan anu aya di tatar Sunda. Ku kituna, penting pisan istilah arsitéktur imah Sunda dipikawanoh ku masarakat umum, hususna ku siswa di sakola anu saluyu jeung SKKD maca di tingkat SMA/SMK/MA kelas XII pangajaran basa jeung sastra Sunda.

5.2 Rékoméndasi

Dumasar kana hasil panalungtikan, aya sawatara rékoméndasi pikeun pihak-pihak nu patali jeung ieu panalungtikan, saperti panalungtik, pamaréntah, guru, jeung masarakat.


(6)

97 Pikeun mahasiswa anu rék nalungtik ngeunaan arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang, dipiharep bisa leuwih euyeub deui boh tina segi dokuméntasi boh narasumberna. Salian ti éta, dipiharep bisa nalungtik leuwih teleb deui ngeunaan rupa-rupa kabudayaan anu can kapaluruh di Kampung Budaya Sindangbarang. Dina ieu hal, pamaréntah ogé kudu leuwih ngarojong jeung merhatikeun Kampung Budaya Sindangbarang dina hal ngajaga kualitas wangunan imah adat, ngamekarkeun fasilitas-fasilitas anu can kahontal, jeung leuwih ngawanohkeun deui kabudayaan anu aya di Kampung Budaya Sindangbarang ka masarakat luar, hususna masarakat Bogor sorangan.

Pikeun guru, istilah-istilah anu dipedar dina ieu panalungtikan bisa dijadikeun salah sahiji alternatif bahan pangajaran maca artikel ngeunaan budaya kelas XII. Dipiharep guru salaku anu ngadidik siswa bisa leuwih kréatif dina nepikeun matéri anu saluyu jeung konsép KTSP 2006 pangajaran basa jeung sastra Sunda. Pamungkas, ku ayana ieu skripsi dipiharep masarakat umum bisa leuwih apal kana istilah-istilah anu aya pakitna jeung arsitéktur imah adat di Kampung Budaya Sindangbarang.


Dokumen yang terkait

Analisis Kelayakan Usaha Agrowisata Kampung Budaya Sindangbarang Kecamatan Tamansari Kabupaten Bogor

6 38 310

Komodifikasi upacara tradisional seren taun dalam pembentukan identitas komunitas: studi kasus Kampung Budaya Sindangbarang, Desa Pasireurih, Kecamatan Tamansari, Kabupaten Bogor, Jawa Barat

4 31 81

Analisis Faktor-Faktor yang Memengaruhi Alokasi Infak Rumah Tangga: Studi Kasus Desa Pasir Eurih Kecamatan Tamansari Kabupaten Bogor

0 3 56

Strategi Penerjemahan Istilah-Istilah Budaya Politik dalam Buku Teks Civic Culture dan Terjemahannya Budaya Politik

1 6 24

Strategi Penerjemahan Istilah-Istilah Budaya Khusus dalam Majalah Garuda

0 5 9

ISTILAH-ISTILAH DINA KASENIAN JIGPRAK DI DESA SITU ILIR KECAMATAN CIBUNGBULANG BOGOR PIKEUN BAHAN PANGAJARAN MACA PEDARAN NGEUNAAN KASENIAN DI SMA KELAS XII.

1 15 14

UNSUR SEMIOTIK DALAM TRADISI NGIKIS DI DESA KARANGKAMULYAN KABUPATEN CIAMIS UNTUK BAHAN PEMBELAJARAN MEMBACA ARTIKEL BUDAYA DI SMA KELAS XII.

0 3 12

PERANAN MASYARAKAT SINDANGBARANG DALAM MELESTARIKAN KESENIAN ‘PAREBUT SEENG’ DI KABUPATEN BOGOR: Studi Etnografi pada Masyarakat di Kampung Sindangbarang Desa Pasir Eurih Kecamatan Tamansari Kabupaten Bogor.

3 10 47

SISTEM PERALATAN DAN TEKNOLOGI MASYARAKAT KAMPUNG NAGA UNTUK ALTERNATIF BAHAN AJAR MEMBACA ARTIKEL BUDAYA DI SMA KELAS XII.

0 35 25

AJEN ESTETIKA DINA ARSITEKTUR IMAH ADAT KAMPUNG NAGA DESA NEGLASARI KACAMATAN SALAWU KABUPATEN TASIKMALAYA PIKEUN BAHAN AJAR MACA ARTIKEL BUDAYA KELAS XII.

0 44 26