PUPUJIAN DI PASANTRÉN SYAFI’IYAH AL-FALAH DÉSA MEKARJAYA KECAMATAN BUNGBULANG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP.

PUPUJIAN DI PASANTRÉN SYAFI’IYAH AL-FALAH

DÉSA MEKARJAYA KECAMATAN BUNGBULANG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP

SKRIPSI

Diajengkeun pikeun Nyumponan Salah Sahiji Sarat Nyangking Gelar Sarjana Pendidikan

ku

Abdurahman Wahid 1004552

JURUSAN PENDIDIKAN BAHASA DAERAH FAKULTAS PENDIDIKAN BAHASA DAN SENI

UNIVERSITAS PENDIDIKAN INDONESIA 2013

Lembar Pengesahan Skripsi

Abdurahman Wahid 1004552

PUPUJIAN DI PASANTRÉN SYAFI’IYAH AL-FALAH DÉSA MEKARJAYA

KECAMATAN BUNGBULANG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN PUPUJIAN DI SMP

Disaluyuan jeung disahkeun ku: Pangaping I,

Dr. Dedi Koswara, M. Hum. NIP 195906141986011002

Pangaping II,

Dr. Ruswendi Permana, M.Hum. NIP 19501011986011001

Kauninga ku,

Pupuhu Jurusan Pendidikan Bahasa Daérah Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

Universitas Pendidikan Indonesia

Dr. H. Dingding Haerudin, M.Pd. NIP 196408221989031001

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Baha Pangajaran ngaregepkeun

pupujian di SMP

Oleh

Abdurahman Wahid

Sebuah skripsi yang diajukan untuk memenuhi salah satu syarat memperoleh gelar Sarjana pada Fakultas Pendidikan Bahasa dan Seni

© Abdurahman Wahid 2014 Universitas Pendidikan Indonesia

Januari 2014

Hak Cipta dilindungi undang-undang

Skripsi ini tidak boleh diperbanyak seluruhnya atau sebagian, dengan dicetak ulang, difoto kopi, atau cara lainnya tanpa ijin dari penulis

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

PUPUJIAN DI PASANTRÉN SYAFI’IYAH AL-FALAH DÉSA MEKARJAYA KECAMATAN BUNGBULANG

KABUPATÉN GARUT

PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP1 Abdurahman Wahid2

ABSTRAK

Penelitian ini bertujuan untuk mengiventarisasi, menganalisis unsur-unsur sastranya serta bisa dijadikan alternatif untuk bahan pembelajaran menyimak pupujian di SMP. Hal ini dilatarbelakangi oleh pentingnya memelihara sastra utamanya pupujian yang sudah jarang digunakan oleh masyarakat. Metode yang dipakai dalam penelitian ini adalah metode deskritif dengan tehnik studi pustaka, observasi, wawancara, dan tehnik dokumentasi. Pupujian di Pesantren Syafi’iyah Al-Falah yang berhasil dikumpulkan berjumlah 22 pupujian. Dari 22 pupujian yang terkumpul, diambil 17 untuk dijadikan sampel dan analisisnya didasarkan pada bentuk, isi, arti, dan fungsi. Setelah dianalisis, dapat disimpulkan bahwa isi 17 pupujian tersebut berdasarkan bentuknya, paling banyak dibentuk oleh 32 bait dan paling sedikit 2 bait. Isinya mengenai: 1) berdo’a dan minta ampunan kepada Allah, 2) solawat kepada Nabi, 3) nasihat kepada manusia supaya banyak beramal baik sebelum ajal menjemput, 4) tobat kepada Allah, 5) minta sapaat kepada Nabi, dan 6) pepatah kepada manusai bahwa hidup di dunia ituh hanya sementara. Secara umum arti yang terdapat dalam pupujian tersebut merupakan ajaran agama. Fungsi dari pupujian tersebut adalah untuk: 1) menunggu jamaah solat, 2) pengajian ibu-ibu, dan 3) mengaji di pesantrén. Hasil penelitian ini bisa dijadikan bahan pembelajaran bahasa dan sastra Sunda untuk SMP, karna isi yang tekandung dalam pupujian memiliki nilai pendidikan, moral, dan agama yang sangat bemanfaat bagi perekembangan siswa.

Kata Kunci : pupujian, pembelajaran, menyimak

1 _{Skripsi ini dibawah bimbingan Dr. Dedi Koswara, M. Hum., dan Dr. Ruswendi Permana M. Hum.} 2

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

PUPUJIAN IN ISLAMIC SCHOOL SYAFI’YAH AL-FALAH DISTRICT MEKARJAYA SUBDISTRICT BUNGBULANG REGENCY GARUT FOR LISTENING COMPREHESION

IN JUNIOR HIGH SHOOL

ABDURAHMAN WAHID

ABSTRACT

This research is entitled “Pupujian in Islamic School Syafi’iyah Al-Falah district Mekarjaya subdistrict Bungbulang regency Garut for listening comprehension in Junior High School” was aimed to inventory, analyze the elements of literature as well as can be an alternative for a course of study of listening comprehension in Junior High School. This research employed descriptive method with techniques: references, observation, interview, and documentation technique. Pupujian in Islamic School Syafi’iyah Al-Falah that succeeds being collected were 22 canticles. From those, being taken 17 to be a sample and analyzed based on form, meaning and function. After being analyzed, can be concluded that the contents of those are 1) prayed and beg forgiveness to Allah, 2) invocation to prophet, 3) advice to human in order to do much charities before die, 4) repent to Allah, 5) beg blessing to prophet, and 6) proverb to human that life is only temporary. These findings can be an alternative as a course of study sundanese literature and local language charge for Junior High School because the content in the pupujian has moral and education values which are very valuable for student’s improvement.

Keywords: pupujian, study, listening comprehension.

1) This minithesis under guidance Dr. Dedi Koswara, M.Hum. and Dr. Ruswendi Permana, M.Hum.

2) Student majoring Local Language Education Faculty of Language and Arts Education Indonesia University of Education, 2010 degree.

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR EUSI

Kaca

ABSTRAK ... i

PANGJAJAP ... ii

TAWIS NUHUN ... iii

DAPTAR EUSI ... v

DAPTAR TABÉL ... viii

DAPTAR BAGAN ... xii

DAPTAR LAMPIRAN ... xiii

DAPTAR SINGGETAN ... xiv

BAB I BUBUKA ... 1

1.1 Kasang Tukang Masalah... 1

1.2 Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah... 3

1.2.1 Idéntifikasi Masalah ... 3

1.2.2 Rumusan Masalah ... 3

1.3 Tujuan Panalungtikan ... 4

1.4 Mangpaat Panalungtikan ... 4

1.5 Sistematika Panulisan Skripsi ... 4

BAB II PUPUJIAN JEUNG PANGAJARAN ... 6

2.1 Sastra... 6

2.2 Wangun Karya Sastra ... 6

2.3 Pupujian ... 8

2.4 Sajarah Kamekaran Pupujian ... 8

2.5 Fungsi Pupujian ... 9

2.6 Papasingan Pupujian ... 10

2.6.1 Dumasar kana Wangun ... 10

2.6.2 Dumasar kana Eusi ... 10

2.6.3 Dumasar kana Harti ... 12

2.7 Purwakanti ... 14

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

2.9 Nyusun Bahan Pangajaran ... 15

2.10 Ngaregepkeun ... 15

2.10.1 Wangenan Ngaregepkeun ... 15

2.10.2 Tujuan Ngaregepkeun ... 16

2.10.3 Téhnik Ngaregepkeun ... 16

2.11 Pangajaran Ngaregepkeun dina SKKD Basa jeung Sastra Sunda ... 17

BAB III MÉTODOLOGI PANALUNGTIK ... 20

3.1 Sumber Data jeung Lokasi Panalungtikan ... 20

3.1.1 Sumber Data Panalungtikan ... 20

3.1.2 Lokasi Géografis Tempat Panalungtikan ... 20

3.2 Desain Panalungtikan ... 20

3.3 Métode Panalungtikan ... 21

3.4 Wangenan Operasional ... 22

3.5 Instrumén Panalungtikan ... 23

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data... 23

3.7 Téhnik Ngolah Data ... 26

3.8 Léngkah-léngkah Panalungtikan ... 26

BAB IV PUISI PUPUJIAN DI PASANTRÉN SYAFI’IYAH AL-FALAH DESA MEKARJAYA KECAMATAN BUNGBULANG KABUPATÉN GARUT PIKEUN BAHAN PANGAJARAN NGAREGEPKEUN DI SMP ... 28

4.1 Déskripsi Kaayaan Pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah ... 28

4.2 Judul Pupujian ... 28

4.3 Wangun, Eusi, Harti, jeung Fungsi Pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al -Falah ... 29

4.3.1 “Niat Ngaos” ... 30

4.3.2 “Do’a Saatos Ngaos”... 34

4.3.3 “Éling-éling Umat” ... 38

4.3.4 “Nabi Urang” ... 41

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4.3.6 “Ahlakulbanén” ... 55

4.3.7 “Ngalatih Tauhid” ... 59

4.3.8 “Murangkalih Jujur”... 65

4.3.9 “Budak nu Bakti ka Alloh” ... 69

4.3.10 “Ngagungkeun Nabi Muhammad” ... 74

4.3.11 “Maot Ngadodoho” ... 79

4.3.12 “Dauh Nabi” ... 84

4.3.13 “Anak Adam” ... 90

4.3.14 “Alloh Maha Gagah”... 96

4.3.15 “Isro Mi’raj” ... 101

4.3.16 “Naraka Jahannam” ... 104

4.3.17 “Éling-éling Ihwan” ... 109

4.3.18 Kacindekan Analisis... 115

4.4 Nyusun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun... 130

4.4.1 Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Pupujian ... 131

4.4.2 Tapsiran Dumasar Hasil analisis Pupujian ... 138

BAB V Panutup ... 140

5.1 Kacindekan ... 140

5.2 Saran ... 141

DAPTAR PUSTAKA ... 143 LAMPIRAN

1

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB I

BUBUKA

1.1 Kasang Tukang Masalah

Kamekaran budaya Sunda dina kahirupan manusa henteu lepas tina paktor anu mangaruhanana, salah sahijina nya éta minat jeung kahayang masarakat kana karya sastra. Ieu hal patali jeung kalungguhan karya sastra salaku karya seni. Karya sastra téh mangupa krétivitas manusa pikeun méré kasenangan éstétis dina ngaprésiasi jeung nyiptakeunana.

Nurutkeun Isnéndés (2007: 17) karya sastra Sunda kabagi kana tilu bagian, nya éta prosa (wangun lancaran), puisi (wangun ugeran) jeung drama (wangun guneman).

Dina puisi aya nu ngawujud carita jeung teu ngawujud carita. Puisi anu ngawujud carita nya éta pantun. Nu teu ngawujud carita di antarana mantra (asihan, singalar, asihan, jangjawokan, ajian), sisindiran (paparikan, rarakitan, wawangsalan), pupuh (dangding, guguritan), sajak, sarta kakawihan, sa’ir (sawér jeung pupujian).

Pupujian dina basa Sunda sok disebut nadoman. Pupujian hirup di lingkungan pasantrén jeung tempat ngaji anu aya hubunganana jeung ajaran-ajaran agama Islam. Ari gelarna, bareng jeung asup sarta sumebarna agama Islam di Jawa Barat, kira-kira dina taun 1580, sabada Karajaan Pajajaran runtag, terus takluk ku karajaan Islam (Koswara, 2010:79).

Nurutkeun Rosidi (2010: 90) puisi pupujian téh sumebarna sacara lisan, diarapalkeun ku santri-santri atawa ahli masjid nu ngagambarkeun ayana silaturahmi di antara para ahli masjid jeung santri-santri ti rupa-rupa pasantrén.

Dina hirup kumbuhna, pupujian mangrupa bagian tina sastra daérah anu kudu dimumulé, sabab éta téh salah sahiji titinggal budaya karuhun pikeun ngajembaran kabudayaan nasional. Ieu hal luyu jeung UUD 1945 pasal 32 yén: “kebudayaan bangsa ialah kebudayaan yang timbul sebagai buah usaha budi rakyat Indonesia seluruhnya. Kebudayaan lama dan asli, yang terdapat sebagai puncak-puncak kebudayaan bangsa”.

2

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Salah sahiji tarékah pikeun ngariksa budaya daérah pangpangna nu mangrupa sastra lisan nya éta kucara diayakeun panalungtikan kana éta karya sastra, contona panalungtikan ngeunaan pupujian anu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah, Désa Mekarjaya, Kecamatan Bungbulang, Kabupatén Garut pikeun bahan panagjaran ngaregepkeun pupujian di SMP.

Pupujian-pupujian anu aya di Pasantrén Syafi’iyyah Al-Falah Désa Mekarjaya, Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut, kawilang alus upama dikumpulkeun jeung dianalisis, sarta méré ajén kana kalungguhanana, sabab pupujian téh mangrupa budaya titinggal karuhun Sunda anu luhur ajéna. Pupujian téh mangrupa budaya Sunda nu euyeub pisan ku bahan lenyepaneun, patali jeung kahirupan manusa boh mangsa ayeuna boh mangsa nu bakal kasorang. Contona pupujian ngeunaan ibadah, cilaka jalma anu ngagugu kana hawa napsuna, maot dina kayaan khusnul khotimah (alus panungtungan), jeung maot dina kayaan su’ul khotimah (goréng panungtung).

Pupujian nu ditalungtik di Pasantrén Syafi’iyyah Al-Falah téh nya éta pupujian anu masih kénéh dinadomkeun ku barudak santri di pasantrén jeung jamaah masjid. Eusina mangrupa pépéling muji kaagungan Pangéran, solawat ka Rosululloh, du’a jeung tobat ka Alloh, ménta sapaat ka Rosululloh, sarta pupujian ngeunaan ajaran agama.

Aya sababaraha panalungtikan nu geus ngabahas ngeunaan pupujian, di antarana nu kungsi ditalungtik ku M. Sirojul Munir (2004) judulna “Analisis Puisi Pupujian di Kampung Ciodéng Désa Andir Kacamatan Balééndah Kabupatén Bandung”, Rini Marlina (2000) anu judulna “Pupujian di Désa Cibarégbég Kacamatan Cibeber Kabupatén Cianjur pikeun Bahan Pangajaran Aprésiasi Puisi Sekolah Lanjutan Tingkat Pertama”, jeung Dédy Hérmawan (2000) “Analisis Pupujian di Kampung Lusian Désa Sukapada Kacamatan Pagerageung Kabupatén Tasikmalaya”.

Dina SKKD basa Sunda kelas tujuh, aya kompetensi dasar ngaregepkeun puisi pupujian. Upama dipatalikeun ieu panalungtikan jeung SKKD, tangtu raket patalina. Hartina, pupujian anu ditalungtik bisa dijadikeun bahan pangajaran di SMP.

3

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Dumasar kana éta hal, prakprakan ieu panalungtikan museurkeun panitén kana puisi pupujian. Ku kituna, ieu panalungtikan téh dijudulan “Pupujian di Pasantrén Syafi’iyyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di SMP”.

1.2 Idéntifikasi Jeung Rumusan Masalah 1.2.1 Idéntifikasi Masalah

Dumasar kasang tukang di luhur, karya sastra Sunda téh kacida réa jeung jembarna. Pupujian minangka salah sahiji bagian tina karya sastra anu perlu ditalungtik. Ieu di handap mangrupa masalah nu diidéntifikasi tina kasang tukang di luhur.

1) Déskripsi kaayaan pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut;

2) Inventaris pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut;

3) Analisis pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut dumasar kana wangun, eusi, harti, jeung fungsi;

4) Wangun bahan pangajaran tina pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al -Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut.

1.2.2 Rumusan Masalah

Luyu jeung kasang tukang anu geus dipérélékeun di luhur, masalah anu rék dipedar dirumuskeun dina wangun patalékan ieu di handap:

1) Kumaha kaayaan pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut?

2) Pupujian naon waé nu kapanggih di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut?

3) Kumaha wangun, eusi, harti, jeung fungsi pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut?

4

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

4) Kumaha wangun bahan pangajaran tina pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut?

1.2 Tujuan Panalungtikan

Unggal kagiatan panalungtikan miboga tujuan nu jadi udagan bisa kahontal. Tujuan dina ieu panalungtikan nya éta:

1) Ngadéskripsikeun kaayaan pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut;

2) Ngainvéntaris pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut;

3) Nganalisis wangun, eusi, harti, jeung fungsi pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut; jeung

4) Nyieun wangun bahan pangajaran tina pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut.

1.4 Mangpaat Panalungtikan

Mangpaat nu dipiharep tina ieu panalungtikan téh bisa méré mangpaat hususna pikeun anu nulis, umuma pikeun pihak séjén di antarana baé:

1) Pikeun nu nalungtik, nambahan élmu pangaweruh ngeunaan pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyyah Al-Falah;

2) Pikeun siswa, bisa mikanyaho pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyyah Al -Falah upama diajar pupujian di sakola;

3) Pikeun guru, bisa dijadikeun bahan pangajaran pupujian di sakola SMP; jeung 4) Dipiharep tina ieu panalungtikan, bisa ngeuyeuban kana khazanah budaya

bangsa, hususna ngeunaan budaya Sunda.

5

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

BAB I : Bubuka, medar ngeunaan kasang tukang masalah, watesan jeung rumusan masalah, tujuan panalungtikan, mangfaat panalungtikan, jeung sistematika panulisan skripsi.

BAB II : Dasar-dasar tiori, medar ngeunaan wangenan sasatra, wangun karya sasatra, wangenan pupujian, wangenan pupujian, sejarah kamekaran pupujian, fungsi pupujian, papasingan pupujian dumasar kana (wangun, eusi, harti, jeung fungsi), purwakanti pupujian, bahan pangajaran, jeung nuyusun bahan pangajaran. BAB III : Métodologi panalungtikan, medar ngeunaan déskripsi wewengkon,

populasi jeung sampel, métode jeung téhnik panalungtikan, tahap ngumpulkeun data, tahap ngolah data, jeung tahap nyusun laporan. BAB IV : Medar ngeunaan hasil analisis pupujian di Pasantrén Syafi’iyah Al

-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut, nu ngawengku hasil analisis data, daftar tabél hasil analisis, jeung bahan pangajaran ngaregepkeun.

BAB V : Panutup, nu ngawengku kacindekanjeung saran. DAFTAR PUSTAKA

20

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB III

MÉTODOLOGI PANALUNGTIKAN

3.1 Sumber Data jeung Lokasi Panalungtikan 3.1.1 Sumber Data Panalungtikan

Sugiyono (2012:308) nétélakeun yén dina ngumpulkeun data bisa ngagunakeun sumber primer jeung sumber sekunder. Sumber primer nya éta sumber data nu langsung dibikeun ka nu ngumpulkeun data atawa panalungtik, sedengkeun sumber sekunder nya éta sumber data nu teu langsung dibikeun ka panalungtik, misalna ngaliwatan jalma lian atawa ngaliwatan dokumén.

Sumber data dina ieu panalungtikan téh nya éta Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut.

3.1.2 Lokasi Géografis Tempat Panalungtikan

Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah mangrupa salah sahiji pasantrén nu aya di Désa Mekarjaya, Kecamatan Bungbulang, Kabupatén Garut. Ieu pasantrén téh beulah kulon diwatesan ku Désa Wangunjaya, beulah kalér diwatesan ku Désa Tegalega, beulah wétan diwatesan ku Désa Hanjuang, beulah kidul diwatesan ku Désa Cihikeu.

Jumlah santri nu aya di pasantrén Syafi’iyah Al-Falah dina taun 2013 nya éta aya 430 santri, 300 santri lalaki jeung 130 santri awéwé. Jumlah guru ngaji aya 15 urang, lurah santri aya 12 urang.

3.2 Desain Panalungtikan

Desain panalungtikan nye éta bagbagan prosés panalungtikan anu mangrupa studi pustaka, obsérvasi, wawancara, ngmpulkeun data, ngolah data, jeung satuluyna data dijadikeun eusi panalungtikan.

21

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Bagan 3.1

3.3 Métode Panalungtikan

Métode mangrupa salah sahiji cara anu digunakeun pikeun ngahontal tujuan dina panalungtikan. Cara nu digunakeun dumasar kana tinimbangan anu nalungtik sabada nyawang tujuan jeung objék anu rék ditalungtik.

Arikunto (2010: 203) nétélekeun métode panalungtikan nya éta cara anu dipaké ku panalungtik dina ngumpulkeun data panalungtikan.

Métode anu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta métode déskriptif. Tegesna métode anu ngagambarkeun jeung ngajéntrékeun kaayaan jeung kajadian anu keur disanghareupan. Ieu métode digunakeun lantaran data anu ditalungtik leuwih nyoko kana bahan anu bisa dianalisis ku cara déskriptif.

Istilah “déskriptif” asalna tina basa Inggris to describe nu hartina ngajéntrékeun atawa ngagambarkeun hiji hal, misalna kaayaan, kondisi, situasi,

observasi

Wawancara

Ngumpulkeun data

Ngolah data

Data dijadikeu eusi panalungtikan skripsi

22

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

peristiwa, jeung kagiatan (Arikunto, 2010:3). Métode déskriptif ogé miboga tujuan pikeun ngadéskripsikeun, nyieun gambaran sacara sistematis, faktual, sarta akurat ngeunaan fakta-fakta, anu sipat jeung hubunganna nyoko kana kaayaan daérah nu tangtu. Tujuan ngagunakeun métodé déskriptif dina ieu panalungikan nya éta nyangking data tur méré gambaran ngeunaan wangun jeung eusi tina pupujian anu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut.

3.4 Wangenan Operasional

Sangkan leuwih jéntré jeung babari dina ngalaksanakeun ieu panalungtikan, diperlukeun katerangan sangkan teu nimbulkeun rupa-rupa tapsiran. Ieu katerangan téh patali jeung judul panalungtikan, diwincik ieu di handap:

1) Pupujian

“Puji, kecap-kecap atawa ucapan pikeun ngagungkeun Nu Maha Kawasa: Sadaya puji kagungan (kanggo) Alloh, Pangéran sakabéh alam, tarjamahan tina

Alhamdulillahi robil ‘alamin; muji, nyebut rupa-rupa kaagungan, kapunjulan atawa

kaalusan; muji ka Pangéran, nyebut jenengan-jenengan Alloh nu mulya; Pupujian, 1. Kecap barang kecap-kecap nu sok dipaké muji Alloh atwa Rosululloh; 2. Kecap pagawéan ngedalkeun atawa ngalagukeun puji-pujian ka Alloh atawa ka Rosul-Na”. (Kamus Umum Basa Sunda, 2009: 401).

2) Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah

Ngaran salah sahiji pasantrén nu aya di Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut, nu masih ngajarkeun pupujian ka para santrina.

3) Bahan Pangajaran ngaregepkeun

Bahan pangajaran nya éta sajumlahing matéri anu rék ditepikeun ka murid dina prosés diajar-ngajar. Dina hakékatna bahan pangajaran mangrupa eusi tina mata pelajaran atawa bidang studi anu dibikeun ka siswa luyu jeung kurikulum anu dipakéna. Ngaregepkeun (menyimak) nya éta kagiatan maham jeung nanggap wacana

23

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

lisan ngaliwatan ngadéngékeun lambang-lambang sora ujaran. Ngaregepkeun mangrupa salasahiji kaparigelan berbahasa reseptif.

3.5 Instrumén Panalungtikan

Nurutkeun Arikunto (2010:203), instrumen panalungtikan nya éta alat atawa pasilitas nu digunakeun ku panalungtik dina ngumpulkeun data sangakan leuwih gampang jeung hasilna leuwih hadé, hartina leuwih taliti, lengkep, sistematika, jeung leuwih gampang ngolahna.

Instrumen nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta:

1) Alat nu dipaké dina panalungtikan nya éta kaméra digital jeung handpone

digunakeun pikeun ngumpulkeun data pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah

Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut.

2) Pedoman wawancara nu eusina sajumlahing patalékan anu diasongkeun ka narasumber, pertanyaana nya éta:

a. Pupujian naon waé nu kapanggih ku Ibu/Bapa? b. Kumha rumpaka pupujiana?

c. Éta pupujian téh dinadomkeuna dimana, iraha jeung dina acara naon? d. Éta pupupujian téh fungsina jang naon?

24

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu FORMAT WAWANCARA

Ngumpulkeun Data Pupjian di Pasantrén Salafiyah Kecamatan Pakénjéng Kabupatén Garut

No. Narasumber: A. Data Narasumber

1. Ngaran :

2. Umur :

3. Jenis Klamin :

4. Pakasaban :

5. Kalungguhan :

6. Padumukan :

B. Data Pupujian

1. Judul Pupujian : 2. Rumpaka Pupujian :

3. Dinadomkeun :

(iraha, di mana, jeung dina acara naon)

4. Fungsi Pupujian :

Garut, Januari 2013 Nu nalungtik,

25

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu 3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik ngumpulkeun data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta téhnik studi pustaka jeung wawancara. Léngkah-léngkahna nya éta:

1) Nangtukeun pasantrén nu rék dijadikeun sumber data

2) Ngayakeun wawancara pikeun ngumpulkeun data nu mangrupa pupujian 3) Ngaidéntifikasi data nu geus kapanggih

3.7 Téhnik Ngolah Data

Sanggeus data hasil panalungtikan dikumpulkeun, satuluyna ngolah data. Téhnik ngolah data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta ku cara purvosive sampeling.

Purvosive Sampeling nya éta téhnik nyokot sampel sumber data ku tinimbangan nu tangtu. Tinimbangan nu tangtu ieu, saperti hiji jalma nu dianggap paling nyaho kana naon anu dipiharep, atawa nu dianggap ngawasa matéri anu ditalungtik, anu ngalantarankeun bisa ngalancarkeun panalungtik neuleuman objék/situasi sosial anu keur ditalungtik (Sugiyono, 2012:300).

Sabada ngumpulkeun data, data nu geus dikumpulkeun téh diolah dumasar kana téhnik-téhnik ngolahna anu geus dipedar tiheula.

Léngkah-léngkahna nya éta: 1) Transkripsi pupujian

2) Ngelompokeun pupujian 3) Nyieun papasingan pupujian 4) Nganalisis pupujian

5) Ngadéskripsikeun pupujian 6) Nafsirkeun pupujian

138

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu BAB V

PANUTUP

5.1 Kacindekan

Pupujian mangrupa salah sahiji wangun karya sastra dina wangun puisi heubeul anu sumebarna sacara lisan. Pupujian masih hirup dilingkungan pasantrén, saperti pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah, Désa Mekarjaya, Kecamatan Bungbulang, Kabupatén Garut, masih kénéh dipaké ku santri-santrina. Ieu hal bisa katitén atawa dibuktikeun ku cara diayakeun panalungtikan ngeunaan pupujian di pasantrén.

Bisa dicindekkeun yén pupujian nu kapanggih di Pasantrén Syafi’iyah Al -Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut 22 pupujian. Saterusna dina nagtukeun pupujian anu rék dianalis dipilih ku cara (sampel purposive) nu dianggap bisa ngawakilan tina sakabéh pupujian, ahirna pupujian nu dianalisis 17 anu judulna nya éta “Niat Ngaos”, “Do’a Saatos Ngas”, “Éling-éling Umat”, “Nabi Urang”, “Syahadataén”, “Ahlakul Banén”, “Ngalatih Tauhid”, “Murangkalih Jujur”, “Budak nu Bakti ka Alloh”, “Ngagungkeun Nabi Muhammad”, “Maot Ngadodoho”, “Dauh Nabi”, “Anak Adam”, “Alloh Maha Gagah”, “Isri Mi’raj”, “Naraka Jahanam, “Surga”, “Éling-éling Ihwan”.

Analisis dumasar kana wangun pangsaeutikna 2 pada, jeung panglobana 32 pada. Jumlah padalisan rata-rata diwangun ku 4 padalisan (wangun kantétan opat). Kitu deui jumlah engang, ieu ogé kaayaan teu kauger, dina harti robah-robah. Engang anu kapanggih jumlahna ti mimiti 7 nepi ka 14 engang.

Basa anu dipaké dina pupujian nya éta basa Sunda jeung campuran (Arab Sunda). Pupujian nu aya di pasantrén Syafi’iyah Al-Falah anu maké basa Sunda aya 19 judul pupujian, jeung anu maké basa campuran (Arab Sunda) aya hiji judul pupujian. Jadi lolobana pupujian nu aya di pasantrén Syafi’iyah Al-Falah ngagunakeun basa Sunda.

139

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Eusi pupujian bisa diwincik, nu muji kaagungan Pangéran aya sajudul pupujian, solawat ka Rosul aya sajudul pupujian, ngado’a jeung tobat ka Pangéran aya 4 judul pupujian, nganaséhat aya 3 judul pupujian, jeung panagajaran agama 12 judul pupujian. Sedengkeun analisis dumasar kana harti ngawengku kana harti saujratna, rasa, nada jeung itikad.

Pupujian nu fungsina keur nungguan jamaah solat aya 7 judul pupujian, pupujian anu fungsina dina pangajian rutinan ibu-ibu aya 4 judul pupujian, pupujian nu fungsina waktu barudak ngaji di pasantrén aya 8 judul pupujian.

Tina hasil ieu panalungtikan, bisa dijadikeun wangun bahan pangajaran di SMP kelas VII lantara matéri pupujian aya dina SKKD.

5.1 Saran

Sabada ngayakeun panalungtikan pupujian ngeunaan wangun, eusi, harti jeung fungsi karasa pisan mangpatna pikeun nu nalungtik, di antrana bisa nambahan élmu pangaweruh ngeunaan karya sastra Sunda, jeung bisa mikanyaho karya sastra wangun pupujian di wewengkon sorangan. Salianti éta eusi nu aya dina pupujian ogé miboga mangpaat jeung ajén nu luhurna sangkan bisa diamalkeun dina kahirupan sapopoé.

Dumasar kana éta hal aya sababaraha hal anu perlu ditepikeun diantarana, pikeun para siswa kudu wanoh kana karya sastra Sunda nu salah sahijina pupujian. Sangkan siswa wanoh yén Sunda ogé beunghar ku karya sastrana. Alusna mah matéri pupujian téh henteu ngansaukur diteupikeun di kelas hiji wungkul, tapi ogé ditepikeun di kelas dua jeung kelas tilu. Sacara teu langsung pangajaran pupujian bisa méré papatah jeung ngatur kahirupan sangkan leuwih hadé.

Pikeun guru nu nyekel pangajaran basa Sunda, dina nepikeun pangajaran, hususna pangajaran sastra ulah matok kana buku pakét waé tapi bisa dirojong ku pangaweruh nu aya dimasarakat, misalna nitah siswa sangkan néangan pupujian diwewengkona masing-masing, sangkan siswa leuwih motékar dina nambahan élmu pangaweruh nu leuwih jembar.

140

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu

Pikeun masarakat pupujian téh terus diriksa sangkan tetep hirup kucara dipaké dina kahirupan sapopé, upama pupujian rék solat berjamaah, pangajian rutinan ibu-ibu, ngajarkeun pangajaran agama di tempat ngaji, jeung dina waktu miéling poé kaagamaan misalna satiap bulan Robiul Awal (muludan), jeung miéling isro mi’raj dina bulan Rajab (rajaban).

141

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu DAPTAR PUSTAKA

Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. (2009). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: PT Kiblat.

Dinas Pendidikan Propinsi Jawa Barat. (2006). Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Jawa Barat.

Faturohman, jeung Sobari. (2010). Strategi Ngajar Mengajar. Bandung: PT Reflika Aditama.

Hermawan, D. (2006). Analisis Pupujian di Kampung Lusian Désa Sukapada Kecamatan Pagerageung Kabupatén Tasikmalaya. JPBD FPBS UPI.

(Http://su.wikipedia.org./wiki/pupujian)

Isnendes, R. (2007). Teori Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI.

Koswara. D. (2007). Diktat Kuliah Sastra Sunda Buhun. Bandung: JPBD FPBS UPI.

Koswara, D. (2010). Diktat Racikan Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI.

LBSS. (2007). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: Geger Sunten.

Rosidi, A. (2010). Sawér jeung Pupujian. Bandung: PT Kiblat Buku Utama.

Ruhaliah. (2002). Diklat Kuliah Sejarah Sasatra Sunda. Bandung: JPBD FPBS UPI.

Semi, A. M. (2009). Antonomi Sasatra. Bandung: Angkasa Raya padang.

Solehudin, D. (2012). Pupujian di Kampung Manis Désa Haurkuning Kecamatan Nusahérang Kabupatén Kuningan Pikeun Bahan Pangajatan Ngaregepkeun di SMP. Bandung: JPBD FPBS UPI Bandung.

Sudaryat, Y. spk. (2007). Makaya Basa. Bandung: Sonagar Press.

Sugono, D. skk. (2008). Kamus Bahasa Indonesia. Jakarta: Pusat Bahasa.

142

Abdurahman Wahid, 2014

Pupujian Di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut Pikeun Bahan Pangajaran Ngaregepkeun Di Smp

Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu | perpustakaan.upi.edu Sumarjo, J. (1986). Apresiasi Kasustraan. Jakarta: PT Gramedia.

Tarigan, H.G. (2008). Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidkan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: UPI.

3.6 Téhnik Ngumpulkeun Data

Téhnik ngumpulkeun data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta téhnik studi pustaka jeung wawancara. Léngkah-léngkahna nya éta:

1) Nangtukeun pasantrén nu rék dijadikeun sumber data

2) Ngayakeun wawancara pikeun ngumpulkeun data nu mangrupa pupujian 3) Ngaidéntifikasi data nu geus kapanggih

3.7 Téhnik Ngolah Data

Sanggeus data hasil panalungtikan dikumpulkeun, satuluyna ngolah data. Téhnik ngolah data nu dipaké dina ieu panalungtikan nya éta ku cara purvosive sampeling.

Purvosive Sampeling nya éta téhnik nyokot sampel sumber data ku tinimbangan nu tangtu. Tinimbangan nu tangtu ieu, saperti hiji jalma nu dianggap paling nyaho kana naon anu dipiharep, atawa nu dianggap ngawasa matéri anu ditalungtik, anu ngalantarankeun bisa ngalancarkeun panalungtik neuleuman objék/situasi sosial anu keur ditalungtik (Sugiyono, 2012:300).

Sabada ngumpulkeun data, data nu geus dikumpulkeun téh diolah dumasar kana téhnik-téhnik ngolahna anu geus dipedar tiheula.

Léngkah-léngkahna nya éta: 1) Transkripsi pupujian

2) Ngelompokeun pupujian 3) Nyieun papasingan pupujian 4) Nganalisis pupujian

5) Ngadéskripsikeun pupujian 6) Nafsirkeun pupujian

BAB V PANUTUP

5.1 Kacindekan

Pupujian mangrupa salah sahiji wangun karya sastra dina wangun puisi heubeul anu sumebarna sacara lisan. Pupujian masih hirup dilingkungan pasantrén,

saperti pupujian nu aya di Pasantrén Syafi’iyah Al-Falah, Désa Mekarjaya, Kecamatan Bungbulang, Kabupatén Garut, masih kénéh dipaké ku santri-santrina. Ieu hal bisa katitén atawa dibuktikeun ku cara diayakeun panalungtikan ngeunaan pupujian di pasantrén.

Bisa dicindekkeun yén pupujian nu kapanggih di Pasantrén Syafi’iyah Al -Falah Désa Mekarjaya Kecamatan Bungbulang Kabupatén Garut 22 pupujian. Saterusna dina nagtukeun pupujian anu rék dianalis dipilih ku cara (sampel purposive) nu dianggap bisa ngawakilan tina sakabéh pupujian, ahirna pupujian nu dianalisis 17 anu judulna nya éta “Niat Ngaos”, “Do’a Saatos Ngas”, “Éling-éling

Umat”, “Nabi Urang”, “Syahadataén”, “Ahlakul Banén”, “Ngalatih Tauhid”,

“Murangkalih Jujur”, “Budak nu Bakti ka Alloh”, “Ngagungkeun Nabi Muhammad”,

“Maot Ngadodoho”, “Dauh Nabi”, “Anak Adam”, “Alloh Maha Gagah”, “Isri

Mi’raj”, “Naraka Jahanam, “Surga”, “Éling-éling Ihwan”.

Analisis dumasar kana wangun pangsaeutikna 2 pada, jeung panglobana 32 pada. Jumlah padalisan rata-rata diwangun ku 4 padalisan (wangun kantétan opat). Kitu deui jumlah engang, ieu ogé kaayaan teu kauger, dina harti robah-robah. Engang anu kapanggih jumlahna ti mimiti 7 nepi ka 14 engang.

Basa anu dipaké dina pupujian nya éta basa Sunda jeung campuran (Arab Sunda). Pupujian nu aya di pasantrén Syafi’iyah Al-Falah anu maké basa Sunda aya 19 judul pupujian, jeung anu maké basa campuran (Arab Sunda) aya hiji judul

pupujian. Jadi lolobana pupujian nu aya di pasantrén Syafi’iyah Al-Falah ngagunakeun basa Sunda.

Eusi pupujian bisa diwincik, nu muji kaagungan Pangéran aya sajudul pupujian, solawat ka Rosul aya sajudul pupujian, ngado’a jeung tobat ka Pangéran aya 4 judul pupujian, nganaséhat aya 3 judul pupujian, jeung panagajaran agama 12 judul pupujian. Sedengkeun analisis dumasar kana harti ngawengku kana harti saujratna, rasa, nada jeung itikad.

Pupujian nu fungsina keur nungguan jamaah solat aya 7 judul pupujian, pupujian anu fungsina dina pangajian rutinan ibu-ibu aya 4 judul pupujian, pupujian nu fungsina waktu barudak ngaji di pasantrén aya 8 judul pupujian.

Tina hasil ieu panalungtikan, bisa dijadikeun wangun bahan pangajaran di SMP kelas VII lantara matéri pupujian aya dina SKKD.

5.1 Saran

Sabada ngayakeun panalungtikan pupujian ngeunaan wangun, eusi, harti jeung fungsi karasa pisan mangpatna pikeun nu nalungtik, di antrana bisa nambahan élmu pangaweruh ngeunaan karya sastra Sunda, jeung bisa mikanyaho karya sastra wangun pupujian di wewengkon sorangan. Salianti éta eusi nu aya dina pupujian ogé miboga mangpaat jeung ajén nu luhurna sangkan bisa diamalkeun dina kahirupan sapopoé.

Dumasar kana éta hal aya sababaraha hal anu perlu ditepikeun diantarana, pikeun para siswa kudu wanoh kana karya sastra Sunda nu salah sahijina pupujian. Sangkan siswa wanoh yén Sunda ogé beunghar ku karya sastrana. Alusna mah matéri pupujian téh henteu ngansaukur diteupikeun di kelas hiji wungkul, tapi ogé ditepikeun di kelas dua jeung kelas tilu. Sacara teu langsung pangajaran pupujian bisa méré papatah jeung ngatur kahirupan sangkan leuwih hadé.

Pikeun guru nu nyekel pangajaran basa Sunda, dina nepikeun pangajaran, hususna pangajaran sastra ulah matok kana buku pakét waé tapi bisa dirojong ku pangaweruh nu aya dimasarakat, misalna nitah siswa sangkan néangan pupujian diwewengkona masing-masing, sangkan siswa leuwih motékar dina nambahan élmu

Pikeun masarakat pupujian téh terus diriksa sangkan tetep hirup kucara dipaké dina kahirupan sapopé, upama pupujian rék solat berjamaah, pangajian rutinan ibu-ibu, ngajarkeun pangajaran agama di tempat ngaji, jeung dina waktu miéling poé kaagamaan misalna satiap bulan Robiul Awal (muludan), jeung miéling isro mi’raj dina bulan Rajab (rajaban).

DAPTAR PUSTAKA

Arikunto, S. (2010). Prosedur Penelitian Suatu Pendekatan Praktik. Jakarta: Rineka Cipta.

Danadibrata, R. A. (2009). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: PT Kiblat.

Dinas Pendidikan Propinsi Jawa Barat. (2006). Standar Kompetensi dan Kompetensi Dasar Mata Pelajaran Bahasa dan Sastra Sunda. Jawa Barat.

Faturohman, jeung Sobari. (2010). Strategi Ngajar Mengajar. Bandung: PT Reflika Aditama.

Hermawan, D. (2006). Analisis Pupujian di Kampung Lusian Désa Sukapada Kecamatan Pagerageung Kabupatén Tasikmalaya. JPBD FPBS UPI.

(Http://su.wikipedia.org./wiki/pupujian)

Isnendes, R. (2007). Teori Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI.

Koswara. D. (2007). Diktat Kuliah Sastra Sunda Buhun. Bandung: JPBD FPBS UPI. Koswara, D. (2010). Diktat Racikan Sastra. Bandung: JPBD FPBS UPI.

LBSS. (2007). Kamus Umum Basa Sunda. Bandung: Geger Sunten.

Rosidi, A. (2010). Sawér jeung Pupujian. Bandung: PT Kiblat Buku Utama.

Ruhaliah. (2002). Diklat Kuliah Sejarah Sasatra Sunda. Bandung: JPBD FPBS UPI. Semi, A. M. (2009). Antonomi Sasatra. Bandung: Angkasa Raya padang.

Solehudin, D. (2012). Pupujian di Kampung Manis Désa Haurkuning Kecamatan Nusahérang Kabupatén Kuningan Pikeun Bahan Pangajatan Ngaregepkeun di SMP. Bandung: JPBD FPBS UPI Bandung.

Sudaryat, Y. spk. (2007). Makaya Basa. Bandung: Sonagar Press.

Sugono, D. skk. (2008). Kamus Bahasa Indonesia. Jakarta: Pusat Bahasa. Sugiyono. (2013). Metode Penelitian Pendidikan. Bandung: Al Fabeta.

Sumarjo, J. (1986). Apresiasi Kasustraan. Jakarta: PT Gramedia.

Tarigan, H.G. (2008). Menyimak Sebagai Suatu Keterampilan Berbahasa. Bandung: Angkasa.

Universitas Pendidkan Indonesia. (2012). Pedoman Penulisan Karya Ilmiah. Bandung: UPI.