Metode Bagi Dua (Biseksi)

Metode Bagi Dua (Biseksi)

Ide awal metode ini adalah metode tabel, dimana area dibagi menjadi N bagian. Hanya
saja metode biseksi ini membagi range menjadi dua bagian, dari dua bagian ini dipilih bagian
mana yang mengandung dan bagian yang tidak mengandung akar dua. Hal ini dilakukan
berulang-ulang hingga diperoleh akar persamaan.
Untuk menggunakan metode biseksi, terlebih dahulu ditentukan batas bawah (a) dan batas (b).
kemudian dihitung nilai tengahnya:
=
Dari nilai x ini perlu dilakukan pe ngecekan keberadaan akar. Secara matematik, suatu range
terdapat akar persamaan bila f(a) dan f(b) berlawanan tanda atau dituliskan:
.





C>

@A
@A


@A

%
2

/%

7 ln 2 > ln b − a − ln ε
7>

<

ket: in adalah logaritma natura

@A B
@A B

Yang dalam hal ini R adalah jumlah lelaran (jumlah pembagian selang) yang dibutuhkan untuk
menjamin bahwa c adalah hampiran akar yang memiliki galat kurang dari %.

Contoh : 1
=2−

1. Hitung D2, misalkan
Maka:

1) = 1 dan (2) = −2

Jadi akar terletak antara
(1) = 1

.

= 1.5 dan (

(2) = −2

) = −2.5
=


(

+
2

)

(

1

1

2

1.5

-0.25

2


1

1.5

1.25

0.4375

3

1.25

1.5

1.375

0.109375

4


1.375

1.5

1.4375

-0.06641

5

1.375

1.4375

1.40625

0.022461

6


1.40625

1.4375

1.421875

-0.02173

7

1.40625

1.421875

1.4140625

0.000427

8


1.414063

1.421875

1.41796875

-0.01064

9

1.414063

1.417969

1.416015875

-0.0051

10


1.414063

1.416016

1.415039438

-0.00234

Akar dari 2 adalah 1,4150
Sampai pada kesalahan relative terkecil.

)

Contoh : 2
Cari akar dari ( ) =

+ 3 − 5 ,yang ada dalam interval

:


= 1,

= 2! dengan % = 0,001

i

A

X

B

f(a)

f(x)

f(b)

1


1

1,5

2

-1

2,875

9

2

1

1,25

1,5


-1

0,703125

2,875

3

1

1,125

1,25

-1

-0,201171875

0,703125

4

1,125

1,1875

1,25

-0,201171875

0,237060546875

0,703125

5

1,125

1,15625

1,1875

-0,201171875

0,014556884765625

0,237060546875

6

1,125

1,140625

1,15625

-0,201171875

-0,0941429138183594

0,0145568847656

7

1,140625

1,1484375

1,15625

-0,09414291381835

-0,0400032997131348

0,01455688476562

8

1,1484375

1,15324375

1,15625

-0,04000329971313

-0,0127759575843811

0,01455688476562

9

1,16324375

1,154296875

1,15625

-0,01277559575843

0,000877253711223

0,0145568847656

Jadi akar 2 adalah 1,154297
Contoh : 3
Carilah salah satu akar dari persamaan berikut :
G=

:

+

−3 −3

Disyaratkan bahwa batas kesalahan relatif % < 0,01 %
Hasil hitungan ditabelkan dalam tabel berikut :

Iterasi

H

)

( H)

(

f(xu)

f(xr)

( H ). f(xr)

% (%)

1

1

2

1,5

-4

3

-1,875

7,5

2

1,5

2

1,75

-1,875

3

0,171875

-0,3222656

14,285714

3

1,5

1,75

1,625

-1,875

0,171875

-0,9433594

1,7687988

-7, 6923077

4

1,625

1,75

1,6875

-0,9433594

0,171875

-0,4094238

0,3862338

3,7037037

5

1,6875

1,75

1,71875

-0,4094238

0,171875

-0,1247864

0,0510905

1,8181818

6

1,71875

1,75

1,734375

-0,1247864

0,171875

0,02202299

-0,002749

0.9009009

7

1,71875

1,734375

1,7265625

-0,1247864

0,0220299

-0,0517554

0,0064584

-0,4524887

8

1,7265625

1,734375

1,7304688

-0,0517554

0,0220299

-0,0149572

0,0007741

0,2257336

9

1,7304688

1,734375

1,7324219

-0,0149572

0,0220299

0,0035127

-5,254E-05

0,11227396

10

1,7304688

1,7324219

1,7314453

-0,0149572

0,0035217

-0,00557282

8,568E-05

-0,0564016

11

1,7314453

1,7324219

1,7319336

-0,0057282

0,0035217

-0,0011092

6,354E-06

0,0281928

12

1,7319336

1,7324219

1,7321777

-0,0011092

0,0035217

0,0012013

-1,333E-06

0,0140944

13

1,7319336

1,7321777

1,7320557

-0,0011092

0,0011092

4,596E-05

-5,098E-08

-0,0070477

Dari hasil hitungan tampak bahwa akar persamaan adalah 1,7320557 bandingkan dengan
akar eksaknya yang bernilai D3 = 1,73205080756…..
Contoh 4
Carilah akar dari persamaan f(x) =

:



−1 =0

Jawab
Ambil a = 1 dan b = 2
F(1) = 1: − 1 − 1 = −1

F(2) = 2: − 2 − 1 = 5

Karena f(1) . f(2) = (-1) . (5) = -5
Maka f(1).f(2) < 0
JKLMLNOP

Kesalahan relative semu = I

JML5QROS TU

JML5QROS TU

Iterasi 1
(1) = −1

=1

(2) = 5

=2
=

=

= 1,5

f(1,5) = 0,875
Karena f( ). f( ) = (-1). 0,875
= -0,875
Maka f( ). f( ) < 0
Iterasi 2
=

= 1,5
=

X

(1) = −1

=1
X

=

,Y

(1,5) = 0,875
= 1,25

I

f(1,25) = -0,296875
). f( ) = (-1).(-0,296875)

Karena f(

= 0,296875
,Y

Z77[7 =

, Y

, Y

= 0,2

). f( ) > 0

Jadi f(
Iterasi 3
:

=

:

=

:

=

(1,25) = −0,296875

= 1,25

= 1,5
^

^

, Y

=

(1,5) = 0,875

,Y

= 1,375

f(1,375) = 0,22460938
f(

: ).

f( : ) = (-0,296875).( 0,22460938)
= -0,0666809
,:Y

Z77[7 =
: ).

Jadi f(

,:_Y

= 0,0909091

,:_Y

f( : ) < 0

Iterasi 4
`

=

`

=

`

=

:
:
b

(1,25) = −0,296875

= 1,25

= 1,375
b

, Y

=

,:_Y

(1,375) = 0,22460938
= 1,3125

f(1,3125) = -0,0515137
f(

` ).

f( ` ) = (-0,296875).( -0,0515137)
= -0,0152931
,:_Y

Z77[7 =
` ).

Jadi f(

,:

,:

Y

Y

= 0,04761905

f( ` ) < 0

Iterasi 5
Y
Y

=

=

`
`

= 1,25

= 1,3125

(1,25) = −0,296875

(1,3125) = −0,0515137

Y

=

c

c

, Y

=

,:

Y

= 1,28125

f(1,28125) = -0,177948
f(

Y ).

f( Y ) = (-0,296875).( -0,177948)
= 0,0528283
,:

Z77[7 =
Y ).

Jadi f(

Y

, d

, d
Y

Y

= 0,02439024

f( Y ) > 0

Iterasi 6
e

=

e

=

e

=

Y
Y

(1,28125) = −0,177948

= 1,28125

= 1,3125

f

f

, d

=

Y

,:

(1,3125) = −0,0515137

Y

= 1,296875

f(1,296875) = -0,1156807
f(

e ).

f( e ) = (-0,296875).( -0,1156807)
= 0,0343427
, d

Z77[7 =
e ).

Jadi f(

Y

, ged_Y

, ged_Y

= 0,0121482

f( e ) > 0

Iterasi 7
_

=

_

=

_

=

e
e

(1,296875) = −0,1156807

= 1,296875

= 1,3125

h

h

=

, ged_Y

,:

(1,3125) = −0,0515137

Y

= 1, 3046875

f(1, 3046875) = -0,0838361
f(

_ ).

f( _ ) = (-0,1156807).( −0,0838361)
= 0,0096982 > 0

Z77[7 =
Jadi f(

, ged_Y

,:9`ed_Y

,:9`ed_Y

_ ).

f( _ ) > 0

= 0,005988

Iterasi 8
d

=

d

=

d

=

_
_

(1,3046875) = −0,0838361

= 1,3046875

= 1,3125

i

i

=

,:9`ed_Y

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,30859375

f(1,30859375 ) = -0,0677348
f(

d ).

f( d ) = (−0,0838361).( −0,0677348)
= 0,0056786 > 0
,:9`ed_Y

Z77[7 =
d ).

Jadi f(

,:9dYg:_Y

,:9dYg:_Y

= 0,0029851

f( d ) > 0

Iterasi 9
g

=

g

=

g

=

d
d

(1,30859375) = −0,0677348

= 1,30859375

= 1,3125

j

j

=

,:9dYg:_Y

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31054688

f(1,31054688 ) = -0,0596392
f( g ). f( g ) = (−0,0677348 ).( −0,0596392)
= 0,0040396 > 0
,:9`ed_Y

Z77[7 =

,:9dYg:_Y

,:9dYg:_Y

= 0,0014903

Jadi f( g ). f( g ) > 0

Iterasi 10
9

=

9

=

9

=

g
g

= 1,3125

k

(1,31054688) = −0,0596392

= 1,31054688
k

=

,: 9Y`edd

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31152344

f(1,31152344 ) = -0,0555802
f(

9 ).

9)

f(

= (−0,0596392).( −0,0555802)

= 0,0033148 > 0
,: 9Y`edd

Z77[7 =

9 ).

Jadi f(

,:

9)

f(

,:

Y :``

Y :``

= 0,0007446

>0

Iterasi 11
=

=

9
9

(1,31152344) = −0,0555802

= 1,31152344

= 1,3125

=

,:

=

Y :``

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31201172

F(1,31201172 ) = -0,0535479
f(

). f(

) = (−0,0555802 ).( −0,0535479)
= 0,00297762 > 0
,:

Z77[7 =

Y :``
,:

). f(

Jadi f(

9

,:

_

9

_

= 0,0003722

)>0

Iterasi 12
=

=

=

(1,31201172) = −0,0535479

= 1,31201172

= 1,3125
X

X

,:

=

9

_

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31225586

f( 1,31225586 ) = -0, 052531
f(

). f(

) = (−0,0535479 ).( −0, 052531)
= 0,0028129 > 0

Z77[7 =
Jadi f(

,:

). f(

9

_

,:

,:

YYde

)>0

YYde

= 0,000186

Iterasi 13
:

=

:

=

:

=

(1,31225586) = −0,052531

= 1,31225586

= 1,3125
^

^

,:

=

YYde

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31237793

f(1,31237793 ) = -0,0519603
: ).

f(

:)

f(

= (−0,052531 ).( −0,0519603)

= 0,0027264 > 0
: ).

Jadi f(

:)

f(

,:

Z77[7 =

>0

YYde
,:

,:

:__g:

:__g:

= 0,000093

Iterasi 14
`

=

`

=

`

=

:
:

(1,31237793) = −0,0519003

= 1,31237793,

= 1,3125 ,

b

b

,:

=

:__g:

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,312243897

f(1,312243897 ) = -0,0515849
` ).

f(

`)

f(

= (−0,0519003 ).( −0,0515849)

= 0,0026773 > 0
,:

Z77[7 =
Jadi f(

` ).

:__g:
,:

f(

,:

`:dg_

`)

>0

(

`)

`:dg_

= 0,0000465

Iterasi 15
Karena (
Y

=

Y

=

Y

=

`
Y
c

` ).

>0

(1,31243897) = −0,0515849

= 1,31243897

= 1,3125
c

=

,:

`:dg_

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31246949

(1,31246949) = (1,31246949): − 1,31246949 − 1
= 2,26082865 − 1,31246949 − 1 = −0,0516408
(

Y)

(

Y)

= (−0,0515849)(−0,0516408) = 0,00266389

,:

Z77[7 =

` ).

Jadi f(

`:dg_
,:

f(

,:

`eg`g

`)

>0

(

Y)

`eg`g

= 0,0000232

Iterasi 16
Karena (
e

=

Y

=

Y

=

Y
Y

Y ).

>0

(1,31246949 ) = −0,0513137

= 1,31246949

= 1,3125

c

c

=

,:

`eg`g

,:

Y

(1,3125) = −0,0515137
= 1,31248475

(1,31248475) = −0,0494923
(

e)

(

Z77[7 =
Jadi f(

e)

= (−0,0513137)(−0,0494923) = 0,0025558

,:

`eg`g

` ).

f(

,:

`)

,:

`d`_Y

>0

`d`_Y

= 0,0000117

Hasil hitungan ditabelkan dalam tabel berikut:
Iterasi

an

bn

xn

f(an)

f(bn)

f(xn)

f(an).f(xn)

1

1

2

1,5

-1

5

0,875

-0,875

2

1

1,5

1,25

-1

0,875

-0,296875

0,296875

3

1,25

1,5

1,375

-0,296875

0,875

0,22460938

-0,0666809

4

1,25

1,375

1,3125

-0,296875

0,22460938

-0,0515137

-0,015293

5

1,25

1.3125

1,28125

-0,296875

-0,0515137

-0,177948

0,0528283

6

1,28125

1,3125

1,296875

-0,177948

-0,0515137

-0,1156807

0,0343427

7

1,296875

1,3125

1,3046875

-0,1156807

-0,0515137

-0,0838361

0,0096982

8

1,3046875

1,3125

1,30859375

-0,0838361

-0,0515137

-0,0677348

0,0056786

9

1,30859375

1,3125

1,31054688

-0,0677348

-0,0515137

-0,0596392

0,0040396

10

1,31054688

1,3125

1,31152344

-0,0596392

-0,0515137

-0,0555802

0,0033148

11

1,31152344

1,3125

1,31201172

-0,0555802

-0,0515137

-0,0555802

0,0029762

12

1,31201172

1,3125

1,31225586

-0,0535479

-0,0515137

-0,052531

0,0028129

13

1,31225586

1,3125

1,31237793

-0,052531

-0,0515137

-0,0519003

-0,0027264

14

1,31237793

1,3125

1,31243897

-0,0519003

-0,0515137

-0,0515849

0,0026773

15

1,31243897

1,3125

1,31246949

-0,0515849

-0,0515137

-0,0516408

0,00266389

16

1,31246949

1,3125

1,31248475

-0,0516408

-0,0515137

-0,0494923

0,002558

Iterasi dihentikan Sampai pada kesalahan relative terkecil.

Contoh 5
Dik : pers ( ) =

:

+2

+ 10 − 20 = 0 dengan selang 1; 1,5!

Penyelesaian :
= 1 dan

= 1,5

(1) = (1): + 2(1) + 10(1) − 20 = 1 + 2 + 10 − 20 = −7
(1,5) = (1,5): + 2(1,5) + 10(1,5) − 20 = 2,875

• Iterasi 1
=1

, (1) = −7

= 1,5 , (1,5) = 2,875
=

=

,Y

= 1,25

( ) = −2,421875

( ). ( ) = (−7). (−2,421875) = 16,953125

( ). ( ) > 0
• Iterasi 2 , karena ( ). ( ) > 0 , maka
= 1,25 , (1,25) = −2,421875

=

= 1,5 , (1,5) = 2,875

=

=

X

X

, Y

=

,Y

= 1,375

( ) = 0,1308594

(

). ( ) = (−2,421875). (0,1308594) = −0,31692511

Jadi , ( ). ( ) < 0
Z77[7 =

X

, Y

=

X

= 1,25 , (1,25) = −2,421875

=

:

=

:

=

= −0,0909091

). ( ) < 0 , maka

• Iterasi 3 , karena (
:

,:_Y

,:_Y

= 1,3475 , (1,375) = 0,1308594
^

^

( :) =

, Y

=

:

+2

,:_Y

= 1,3125

+ 10 − 20 = 0

= (1,3125): + 2(1,3125) + 10(1,3125) − 20

= 2,2609863 + 3,4453215 + 13,125 − 20
(

= −1,1687012

: ).

Jadi, (

( : ) = (−2,421875). (−1,1687012) = 2,3804822
: ).

Z77[7 =

X

( :) > 0

^

^

=

,:_Y

,:

,:

Y

Y

= 0,04761905

• Iterasi 4
`

=

`

=

`

=

:
:

,:

= 1,3125

= 1,375
Y

,:_Y

(1,3125) = −1,1687012
(1,375) = 0,1308594

= 1,34375

( ` ) = (1,34375): + 2(1,34375) + 10(1,34375) − 20

= 2,42636108 + 3,61132812 + 13,4375 − 20 = −0,5248108

(

` ).

( ` ) = −1,1687012 . (−0,5248108)

(

` ).

( `) > 0

= 0,613347

Z77[7 =

^

b

,:

=

b

Y

,:`:_Y

,:`:_Y

= 0,0232558

• Iterasi 5
Y

=

Y

=

Y

=

`
`

(1,34375) = −0,5248108

= 1,34375

(1,375) = 0,1308594

= 1,375

,:`:_Y

,:_Y

= 1,359375

(1,359375) = (1,359375): + 2(1,359375) + 10(1,359375) − 20
= 2,51198959 + 3,69580078 + 13,59375 − 20
= − 0,1984596

(

Y ).

( Y ) = (−0,5248108). (−0,1984596)

(

Y ).

( Y) > 0

= 0,1041537

Z77[7 =

b

c

=

c

,:`:_Y

,:Yg:_Y

,:Yg:_Y

= 0,0114943

• Iterasi 6
e

=

e

=

e

=

Y
Y

= 1,359375

= 1,375

,:Yg:_Y

,:_Y

(1,359375) = −0,1984596
(1,375) = 0,1308594

= 1,3671875

(1,3671875) = (1,3671875): + 2(1,3671875) + 10(1,3671875) − 20

= 2,55554914 + 3,73840332 + 13,671875 − 20
= −0,0341275
(

(

e ).
e ).

( e ) = (−0,1984596). (−0,0341275) = 0,00677293
( e) > 0

Z77[7 =

,:Yg:_Y

,:e_ d_Y

,:e_ d_Y

= 0,0057143

• Iterasi 7
_

=

_

=

_

=

e
e

= 1,3671875

= 1,375

,:e_ d_Y

,:_Y

(1,3671875) = −0,0341275

(1,375) = 0,1308594

= 1,37109375

( _ ) = (1,37109375): + 2(1,37109375) + 10(1,37109375) − 20 = 0,0482501

(

(

_ ).

( _ ) = (−0,0341275). (0,0482501) = − 0,0016467

_ ). ( _ )

0

,:eg `9e:

Z77[7 =

,:ed e`9_

= 0,00071377

,:ed e`9_

• Iterasi 10
9
9
9

(

=

=

g
g

= 1,36914063

,:ed e`9_

=
9)

(

= 1,36816407
,:eg `9e:

(

9)

9)

= −0,0135842

= 0,0070156

= 1,36865235

= (1,36865235): + 2(1,36865235) + 10(1,36865235) − 20

= 2,56377226 + 3,74641852 + 13,6865235 − 20

= −0,0032857
,:ed e`9_

Z77[7 =

,:edeY :Y

= 0,0003568

,:edeY :Y

• Iterasi 11
=

=

=
(

(

(

9
9

(

= 1,36865235

(

= 1,36914063

,:edeY :Y

,:eg `9e:

) = −0,0032857

9)

= 0,0070156

= 1,36889649

) = (1,36889649): + 2(1,36889649) + 10(1,36889649) − 20
= 2,56514447 + 3,7477552 + 13,6889649 − 20
= 0,0018646

). (
). (

Z77[7 =

) = (−0,0032857). (0,0018646) = −0,00000613
)