Mempelajari Karakteristik Pengeringan Kedelai ( Glycine max ) pada Alat Pengering Tipe Bak
Ronizon A l i .
Mempelajari I C a r a k t e r i s t i k Pengeringan Kedelai
(Glycine B )
Pada Alat Pengering Tipe Bak.
Dibawah bimbing
an M o e d j i j a r t o Pratomo.
Pengeringan merupakan s a l a h s a t u bagian d a r i p r o s e s
p a s c a panen h a s i l p e r t a n i a n yang culrup p e n t i n g , termasuk kom o d i t i iredelai.
Beberapa k e u n t u n g a l perlakuan pengeringan
a n t a r a l a i n , waktu panen l e b i h awal, produk d a p a t disimpan
l e b i h lama, daya t a h a n kecambah l e b i h lama dan n i l a i ekonomi
l e b i h tinggi.
Pada umumnya pengeringan k e d e l a i di I n d o n e s e i a dilalsulca
dengan c a r a menjemur dibawah s i n a r matahari.
Cara i n i mempu.
n y a i beberapa kelemahan s a l a h s a t u n y a y a i t u , s a n g a t t e r g a n t u '
pada keadaan cuaca.
S a l a h s a t u c a r a untuk mengatasi kelemah
an t e r s e b u t a d a l a h dengan menggunakan mesin p e n g e r i n g d i a n t a r a n y a mesin pengering t i p e bak. S a l a h s a t u keuntungan penggu
naan mesin pengering a d a l a h , dapat d i a t u r n y a k o n d i s i penger i n g a n s e s u a i dengan yang dikehendaki.
Untuls mempelajari k a r a k t e r i s t i k pengeringan dengan meng
gunakan mesin pengering t i p e bak pada p e n e l i t i a n i n i digunak,
t e k n i k simulasf yang t e r d i r i d a r i persamaan-persamaan matematik.
Dengan perhitungan matematik dapat diduga k a r a k t e r i s t i l
pengeringan,
p r o s p s pengeringan s e r t a h a s i l s e c a r a menyelurul
erubahan-perubahan parameter dalam penger
H a s i l yang d i p e r o l e h d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h , t e r -
c a p a i n y a kesamaan p o l a kecenderungan d a r i o r o s e s pengeringan anta.ra h a s i l p e r h i t u n g a n s i r n u l a s i dengan pengamtan d i l a Pangan.
D a r i p e r h i t u n g a n s i m u l a s i d i d a p a t k a n bahwa, semalrin besar k e c e p a t a n a l i r a n u d a r a dan suhu u d a r a p e n g e r i n g , maka
l a j u perubahan k a d a r a i r t e r h a d a p maktu semakin b e s a r dan
perbedaan k a d a r a i r pada b e b e r a p a k e t i n g g i a n semakin k e c i l
s e t e l a h p r o s e s pengeringan.
INSTITUT PZ2TANIMl SOGOI!
FUULTAS TEKWOLOGI PESTAXIAli
MEMPELAJADI KARAKTESISTIK PENGESIPJGAN KZDELAI
(Glvcine B)
PADA PALAT ?ZNGEXII~?G T I F Z ZAK
Sebagzi s a l z h s a t u s y a r a t untuk nenperolen g e l a r
~hi?ili.~A
TEKi;GLGGi ?Zl;TA:iIi.l$
P a d a J u r u s a n i33KAi;ISASI ?r33TA3IAiV,
F a k c l t a s "eknclogi Percanf an,
I n s t i t u t Psrtznian 3ogor
SONIZON RLI
F 18.111k
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 3 0 h e i 1962
d i Ujung P a n d a n g
Ijog
Danen psrnbirnbing
P e n u l i s bernama Ronizon A l i , d i l a h i r k a n d i Ujung Pandane
.C.ulamesi S e l a t a n pada t a n g g a l 30 Mei 1962 d a r i ayah bernama
M.
Rusman A l i dan i b u bernama Nurhanim Syam.
Pada tahun 1969 p e n u l i s memasulri s e k o l a h d a s a r dan me-
namatkannya pada tahun l97Lt d i SD Advent Salemba J a k a r t a .
Pada tahun 1975 rnemasulri Selrolah Nenengah Pertama .Negeri V I I
d i J a k a r t a dan tamat pada tahun 1977.
Pada tahun 1978 me-
~ n a s u k iSelrolah Menengah A t a s Negeri I d i J a k a r t a dan tamat
pada tahun 1981..
P e n u l i s memasuki I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i
Proyek P e r i n t i s I pada tahun 1981 dan d i t e r i m a pada Fakult a s Teknologi P e r t a n i a n , J u r u s a n I'lekanisasi P e r t a n i a n pada tahun 1902,
Kata P e n g a n t a r
Puj i dan s y u k u r p e n u l i s pan j a t k a n lrepada A l l a h ShVT
lrarena atas rahmat dan karunia-Hya p e n u l i s d a p a t menyelesaikan s k r i p s i ini.
P e n u l i s t i d a k l u p a p u l a menyampaikan ucapan t e r i m a
l r a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a kepada :
1. Bapak Ir. M o e d j i j a r t o Pratomo, MSc. s e b a g a i dosen pem-
bimbing yang t e l a h banyair memberikan pengarahan s e r t a
petunjuk didalam penyelesaian s l r r i p s i i n i .
2. Bapak Dr.
A t j e n g Muchlis S y a r i e f s e b a g a i dosen p e n g u j i .
3. Bapak Ir. G a r d j i t o , FISc. s e b a g a i dosen p e n g u j i .
4. FX. B u d i h a r t o yang t e l a h banyak memberikan b a n t u a n
m a t e r i l dan s p i r i t u i l didalam penyusunan s l r r i p s i .
5. S a h a b a t - s a h a b a t s e p e r g u r u a n t i n g g i s e r t a s a h a b a t - s a h a b a t l a i n n y a yang t e l a h memberilran dikungan.
6. P a r a t e k n i s i Benglrel J u r % s a n Melranisasi P e r t a n i a n s e r t a pegawai l a i n n y a yang t a k d a p a t disebutlran s a t u p e r satu.
T e r l e p a s d a r i s e g a l a kelcurangan dan k e l e b i h a n d a r i
t u l i s a n i n i , p e n u l i s b e r h a r a p alran manfaatnya b a g i semua
Bogor,
September 1986
( Penulis )
Riwayat Hidup
Kata Pengantar
.
m
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.............
..................
DAFT-m
..............
DAFTAE GWiBAR . . . . . . . . . . . . . .
DSFLP
' LR LP3;:PIR.UT . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR SIMBOL . . . . . . . . . . . . . .
I . PZiVDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . .
I1. TTNJAiJAD PPUSTfZ.4 . . . . . . . . . . . . .
A . T'XONOP~I
..........
B . STRUICTUR BIJI KZDELAI . . . . . . . . .
C . DE-FIUISI DAB MAISFAX! PEVGZ%IITG.m . . .
D . 4iAD.Q A I R 3+LKPiN . . . . . . . . . . .
E . KBDAR A I R I& s a p i n g (b)
d m d a m d a r i alomule
6
.....
. . .
s e l l ~ u l i tb i j i k e d e l a i
. . . . . . .
Gainbar
5.
Gaabar
6.
Gamber
7.
Gsnbar
6.
Gmba.r 9b.
Gw-bZ
9c.
Gambar 9d.
............
Laiu gengeriogan menurun . . . . . . . .
Xurva l a j u p e n g e r i n g a s e i m a p e r i o d e t e t a p dan xenurun
-- q o s e s
.pengeringan
. . . . . .d d. m. k.u r.v a. psikrone.....
L a p k a t i ~ l sd a r i t m p u k z n b i j i k e d e l a i .
trik
............
Hodel & a t pengerFng dan p o s i s i -pengz!rura tampak atas . . . . . . . . . .
Bagan a l i r model s i m u l a s i . . . . . . .
I"ld.el d a t ' g e n g e r i n g d m p o s i s i gerr,@;izra t m p a l r samping
7
7
6
13
14
16
18
32
33
34
P e r u b a h m k a d a r air r a t a - r a t a hodel&
dad
lam bzk pengering-oadz suh3 49 C d m deb i t u d z r a 0.162 &det
59
Gambar 11.
P e r u b a k a k z d a r air rata-rata 1; d e l a i dal a s b& 3 ~ ~ g e r L i i>aZa
g
s i h u &SLiiC2a1 deb i t u d a r a 0.095 E3/det
. 40
Gmber 12.
Perubzhvl i:zdaz air r a t a - r a t a k e d e l a i dal a m bak pengering-pada suhu 40 dC dan de-
Gsmbar 10.
.........
.
........,
41
Perubehan kadar air r a t a - r a t a k g d e l i i i dal a m b ~ pe~ogering-oada
!
suhu 40 C dan deb i t u d a r a 0.063 m'ldet
42
b i t u d a r a 0.153 m3/ciet
Gambar
13.
.
.
.
.
.
Perkembagan kadar zir pada beberapa ket i n g g i z i i d a l a bak pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g a n s e l v n a 8 j a Dada suhu 49 C
dan d e b i t udrtra 0.162 ~ ' / d e t
44
?orkernbangan kadar air pada b e b e r a s a i.:et i n g p 5 z n a d a m bak p e n s e r i n g s e t s l a h Den g e r i n g a s e l z n a 8 J a m aada suhu 49 6
'
dzn d e b i t u d a r a 0.096 rn3/det
45
Perkembangan kadar a i r pada beberapa ket i n g g i a n d s l m b d r pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g z x s e l m a 8 jam aada suhu 40 C
dan riebit udara 0.153 m3/det
-
Perkemba-gvl k a d s eir pada beberapa ket i n g g i v l delelc bell pengering s e t e 2 . i ~nengeringax S e l m a 8 jm. Dada suhu 40 6
'
d,m d e b i t u d e r e 0.064 n3/det
47
Perurunan Ba22= a i r B e d e l s i pada ia"&;an
a t a s , Cengah C ~ bsn&
I
Dada srihu 40
d m d e b i t u d a r e 0.162 r;>i d e t
49
Pencrunan kzz%z 25- !redel& ,adz l a p f s a n
ates, tengah &an bav~ah32223 suhu It0 OC
dsn ddebtt udera 9.095 m3/det
......
50
P e c u r ~ q z xkaZ= z2.r k e d e l z i a d z l a p ? san
a t s s , tengab d m be*& ?ace subu L+S C
'
dan d e b i t udara 0.162 m3/det
......
31
P e ~ u r u n a nBad= a i r k e d e 1 d pad2 l e p + s v l
'
z t a s , ten&
i h ~ nbzrah aada subu :Cj C
d m d e b i t u d a r a 0.055 z3/det
52
Gambar 22.
Perubahzn kadar air k e d e l - i
r i n g z n 8 jam padarsuhu 40-c
60
Gzmbar 23.
Perubahan kadar a i r ireriel& dalam bak pea g e r i n g pada beberapa ketinggisr? pada s u r
hu 40 C
,
. ...... ........
69
Perubahan kadar air. k e a e l a i d a l a n b& E n g e r i n g pada beberapa iretin5giar1 pada kecepatax udarz. 1.0 rn/det
:
61
Perubahan kadar a i r ked-elzi selama penger i n g a 8 jam pads Becepatvl u d a r a
l.Om/det
61
......
......
Gambar 16.
. .. ...
......
G-~
.m ~ 18.
z r
......
Gan:?~?19.
Garnbz 20.
Gambar 21.
......
selamz penge......
. .......
...............
1.6
Ronizon A l i .
Mempelajari I C a r a k t e r i s t i k Pengeringan Kedelai
(Glycine B )
Pada Alat Pengering Tipe Bak.
Dibawah bimbing
an M o e d j i j a r t o Pratomo.
Pengeringan merupakan s a l a h s a t u bagian d a r i p r o s e s
p a s c a panen h a s i l p e r t a n i a n yang culrup p e n t i n g , termasuk kom o d i t i iredelai.
Beberapa k e u n t u n g a l perlakuan pengeringan
a n t a r a l a i n , waktu panen l e b i h awal, produk d a p a t disimpan
l e b i h lama, daya t a h a n kecambah l e b i h lama dan n i l a i ekonomi
l e b i h tinggi.
Pada umumnya pengeringan k e d e l a i di I n d o n e s e i a dilalsulca
dengan c a r a menjemur dibawah s i n a r matahari.
Cara i n i mempu.
n y a i beberapa kelemahan s a l a h s a t u n y a y a i t u , s a n g a t t e r g a n t u '
pada keadaan cuaca.
S a l a h s a t u c a r a untuk mengatasi kelemah
an t e r s e b u t a d a l a h dengan menggunakan mesin p e n g e r i n g d i a n t a r a n y a mesin pengering t i p e bak. S a l a h s a t u keuntungan penggu
naan mesin pengering a d a l a h , dapat d i a t u r n y a k o n d i s i penger i n g a n s e s u a i dengan yang dikehendaki.
Untuls mempelajari k a r a k t e r i s t i k pengeringan dengan meng
gunakan mesin pengering t i p e bak pada p e n e l i t i a n i n i digunak,
t e k n i k simulasf yang t e r d i r i d a r i persamaan-persamaan matematik.
Dengan perhitungan matematik dapat diduga k a r a k t e r i s t i l
pengeringan,
p r o s p s pengeringan s e r t a h a s i l s e c a r a menyelurul
erubahan-perubahan parameter dalam penger
H a s i l yang d i p e r o l e h d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h , t e r -
c a p a i n y a kesamaan p o l a kecenderungan d a r i o r o s e s pengeringan anta.ra h a s i l p e r h i t u n g a n s i r n u l a s i dengan pengamtan d i l a Pangan.
D a r i p e r h i t u n g a n s i m u l a s i d i d a p a t k a n bahwa, semalrin besar k e c e p a t a n a l i r a n u d a r a dan suhu u d a r a p e n g e r i n g , maka
l a j u perubahan k a d a r a i r t e r h a d a p maktu semakin b e s a r dan
perbedaan k a d a r a i r pada b e b e r a p a k e t i n g g i a n semakin k e c i l
s e t e l a h p r o s e s pengeringan.
INSTITUT PZ2TANIMl SOGOI!
FUULTAS TEKWOLOGI PESTAXIAli
MEMPELAJADI KARAKTESISTIK PENGESIPJGAN KZDELAI
(Glvcine B)
PADA PALAT ?ZNGEXII~?G T I F Z ZAK
Sebagzi s a l z h s a t u s y a r a t untuk nenperolen g e l a r
~hi?ili.~A
TEKi;GLGGi ?Zl;TA:iIi.l$
P a d a J u r u s a n i33KAi;ISASI ?r33TA3IAiV,
F a k c l t a s "eknclogi Percanf an,
I n s t i t u t Psrtznian 3ogor
SONIZON RLI
F 18.111k
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 3 0 h e i 1962
d i Ujung P a n d a n g
Ijog
Danen psrnbirnbing
P e n u l i s bernama Ronizon A l i , d i l a h i r k a n d i Ujung Pandane
.C.ulamesi S e l a t a n pada t a n g g a l 30 Mei 1962 d a r i ayah bernama
M.
Rusman A l i dan i b u bernama Nurhanim Syam.
Pada tahun 1969 p e n u l i s memasulri s e k o l a h d a s a r dan me-
namatkannya pada tahun l97Lt d i SD Advent Salemba J a k a r t a .
Pada tahun 1975 rnemasulri Selrolah Nenengah Pertama .Negeri V I I
d i J a k a r t a dan tamat pada tahun 1977.
Pada tahun 1978 me-
~ n a s u k iSelrolah Menengah A t a s Negeri I d i J a k a r t a dan tamat
pada tahun 1981..
P e n u l i s memasuki I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i
Proyek P e r i n t i s I pada tahun 1981 dan d i t e r i m a pada Fakult a s Teknologi P e r t a n i a n , J u r u s a n I'lekanisasi P e r t a n i a n pada tahun 1902,
Kata P e n g a n t a r
Puj i dan s y u k u r p e n u l i s pan j a t k a n lrepada A l l a h ShVT
lrarena atas rahmat dan karunia-Hya p e n u l i s d a p a t menyelesaikan s k r i p s i ini.
P e n u l i s t i d a k l u p a p u l a menyampaikan ucapan t e r i m a
l r a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a kepada :
1. Bapak Ir. M o e d j i j a r t o Pratomo, MSc. s e b a g a i dosen pem-
bimbing yang t e l a h banyair memberikan pengarahan s e r t a
petunjuk didalam penyelesaian s l r r i p s i i n i .
2. Bapak Dr.
A t j e n g Muchlis S y a r i e f s e b a g a i dosen p e n g u j i .
3. Bapak Ir. G a r d j i t o , FISc. s e b a g a i dosen p e n g u j i .
4. FX. B u d i h a r t o yang t e l a h banyak memberikan b a n t u a n
m a t e r i l dan s p i r i t u i l didalam penyusunan s l r r i p s i .
5. S a h a b a t - s a h a b a t s e p e r g u r u a n t i n g g i s e r t a s a h a b a t - s a h a b a t l a i n n y a yang t e l a h memberilran dikungan.
6. P a r a t e k n i s i Benglrel J u r % s a n Melranisasi P e r t a n i a n s e r t a pegawai l a i n n y a yang t a k d a p a t disebutlran s a t u p e r satu.
T e r l e p a s d a r i s e g a l a kelcurangan dan k e l e b i h a n d a r i
t u l i s a n i n i , p e n u l i s b e r h a r a p alran manfaatnya b a g i semua
Bogor,
September 1986
( Penulis )
Riwayat Hidup
Kata Pengantar
.
m
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.............
..................
DAFT-m
..............
DAFTAE GWiBAR . . . . . . . . . . . . . .
DSFLP
' LR LP3;:PIR.UT . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR SIMBOL . . . . . . . . . . . . . .
I . PZiVDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . .
I1. TTNJAiJAD PPUSTfZ.4 . . . . . . . . . . . . .
A . T'XONOP~I
..........
B . STRUICTUR BIJI KZDELAI . . . . . . . . .
C . DE-FIUISI DAB MAISFAX! PEVGZ%IITG.m . . .
D . 4iAD.Q A I R 3+LKPiN . . . . . . . . . . .
E . KBDAR A I R I& s a p i n g (b)
d m d a m d a r i alomule
6
.....
. . .
s e l l ~ u l i tb i j i k e d e l a i
. . . . . . .
Gainbar
5.
Gaabar
6.
Gamber
7.
Gsnbar
6.
Gmba.r 9b.
Gw-bZ
9c.
Gambar 9d.
............
Laiu gengeriogan menurun . . . . . . . .
Xurva l a j u p e n g e r i n g a s e i m a p e r i o d e t e t a p dan xenurun
-- q o s e s
.pengeringan
. . . . . .d d. m. k.u r.v a. psikrone.....
L a p k a t i ~ l sd a r i t m p u k z n b i j i k e d e l a i .
trik
............
Hodel & a t pengerFng dan p o s i s i -pengz!rura tampak atas . . . . . . . . . .
Bagan a l i r model s i m u l a s i . . . . . . .
I"ld.el d a t ' g e n g e r i n g d m p o s i s i gerr,@;izra t m p a l r samping
7
7
6
13
14
16
18
32
33
34
P e r u b a h m k a d a r air r a t a - r a t a hodel&
dad
lam bzk pengering-oadz suh3 49 C d m deb i t u d z r a 0.162 &det
59
Gambar 11.
P e r u b a k a k z d a r air rata-rata 1; d e l a i dal a s b& 3 ~ ~ g e r L i i>aZa
g
s i h u &SLiiC2a1 deb i t u d a r a 0.095 E3/det
. 40
Gmber 12.
Perubzhvl i:zdaz air r a t a - r a t a k e d e l a i dal a m bak pengering-pada suhu 40 dC dan de-
Gsmbar 10.
.........
.
........,
41
Perubehan kadar air r a t a - r a t a k g d e l i i i dal a m b ~ pe~ogering-oada
!
suhu 40 C dan deb i t u d a r a 0.063 m'ldet
42
b i t u d a r a 0.153 m3/ciet
Gambar
13.
.
.
.
.
.
Perkembagan kadar zir pada beberapa ket i n g g i z i i d a l a bak pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g a n s e l v n a 8 j a Dada suhu 49 C
dan d e b i t udrtra 0.162 ~ ' / d e t
44
?orkernbangan kadar air pada b e b e r a s a i.:et i n g p 5 z n a d a m bak p e n s e r i n g s e t s l a h Den g e r i n g a s e l z n a 8 J a m aada suhu 49 6
'
dzn d e b i t u d a r a 0.096 rn3/det
45
Perkembangan kadar a i r pada beberapa ket i n g g i a n d s l m b d r pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g z x s e l m a 8 jam aada suhu 40 C
dan riebit udara 0.153 m3/det
-
Perkemba-gvl k a d s eir pada beberapa ket i n g g i v l delelc bell pengering s e t e 2 . i ~nengeringax S e l m a 8 jm. Dada suhu 40 6
'
d,m d e b i t u d e r e 0.064 n3/det
47
Perurunan Ba22= a i r B e d e l s i pada ia"&;an
a t a s , Cengah C ~ bsn&
I
Dada srihu 40
d m d e b i t u d a r e 0.162 r;>i d e t
49
Pencrunan kzz%z 25- !redel& ,adz l a p f s a n
ates, tengah &an bav~ah32223 suhu It0 OC
dsn ddebtt udera 9.095 m3/det
......
50
P e c u r ~ q z xkaZ= z2.r k e d e l z i a d z l a p ? san
a t s s , tengab d m be*& ?ace subu L+S C
'
dan d e b i t udara 0.162 m3/det
......
31
P e ~ u r u n a nBad= a i r k e d e 1 d pad2 l e p + s v l
'
z t a s , ten&
i h ~ nbzrah aada subu :Cj C
d m d e b i t u d a r a 0.055 z3/det
52
Gambar 22.
Perubahzn kadar air k e d e l - i
r i n g z n 8 jam padarsuhu 40-c
60
Gzmbar 23.
Perubahan kadar a i r ireriel& dalam bak pea g e r i n g pada beberapa ketinggisr? pada s u r
hu 40 C
,
. ...... ........
69
Perubahan kadar air. k e a e l a i d a l a n b& E n g e r i n g pada beberapa iretin5giar1 pada kecepatax udarz. 1.0 rn/det
:
61
Perubahan kadar a i r ked-elzi selama penger i n g a 8 jam pads Becepatvl u d a r a
l.Om/det
61
......
......
Gambar 16.
. .. ...
......
G-~
.m ~ 18.
z r
......
Gan:?~?19.
Garnbz 20.
Gambar 21.
......
selamz penge......
. .......
...............
1.6
Mempelajari I C a r a k t e r i s t i k Pengeringan Kedelai
(Glycine B )
Pada Alat Pengering Tipe Bak.
Dibawah bimbing
an M o e d j i j a r t o Pratomo.
Pengeringan merupakan s a l a h s a t u bagian d a r i p r o s e s
p a s c a panen h a s i l p e r t a n i a n yang culrup p e n t i n g , termasuk kom o d i t i iredelai.
Beberapa k e u n t u n g a l perlakuan pengeringan
a n t a r a l a i n , waktu panen l e b i h awal, produk d a p a t disimpan
l e b i h lama, daya t a h a n kecambah l e b i h lama dan n i l a i ekonomi
l e b i h tinggi.
Pada umumnya pengeringan k e d e l a i di I n d o n e s e i a dilalsulca
dengan c a r a menjemur dibawah s i n a r matahari.
Cara i n i mempu.
n y a i beberapa kelemahan s a l a h s a t u n y a y a i t u , s a n g a t t e r g a n t u '
pada keadaan cuaca.
S a l a h s a t u c a r a untuk mengatasi kelemah
an t e r s e b u t a d a l a h dengan menggunakan mesin p e n g e r i n g d i a n t a r a n y a mesin pengering t i p e bak. S a l a h s a t u keuntungan penggu
naan mesin pengering a d a l a h , dapat d i a t u r n y a k o n d i s i penger i n g a n s e s u a i dengan yang dikehendaki.
Untuls mempelajari k a r a k t e r i s t i k pengeringan dengan meng
gunakan mesin pengering t i p e bak pada p e n e l i t i a n i n i digunak,
t e k n i k simulasf yang t e r d i r i d a r i persamaan-persamaan matematik.
Dengan perhitungan matematik dapat diduga k a r a k t e r i s t i l
pengeringan,
p r o s p s pengeringan s e r t a h a s i l s e c a r a menyelurul
erubahan-perubahan parameter dalam penger
H a s i l yang d i p e r o l e h d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h , t e r -
c a p a i n y a kesamaan p o l a kecenderungan d a r i o r o s e s pengeringan anta.ra h a s i l p e r h i t u n g a n s i r n u l a s i dengan pengamtan d i l a Pangan.
D a r i p e r h i t u n g a n s i m u l a s i d i d a p a t k a n bahwa, semalrin besar k e c e p a t a n a l i r a n u d a r a dan suhu u d a r a p e n g e r i n g , maka
l a j u perubahan k a d a r a i r t e r h a d a p maktu semakin b e s a r dan
perbedaan k a d a r a i r pada b e b e r a p a k e t i n g g i a n semakin k e c i l
s e t e l a h p r o s e s pengeringan.
INSTITUT PZ2TANIMl SOGOI!
FUULTAS TEKWOLOGI PESTAXIAli
MEMPELAJADI KARAKTESISTIK PENGESIPJGAN KZDELAI
(Glvcine B)
PADA PALAT ?ZNGEXII~?G T I F Z ZAK
Sebagzi s a l z h s a t u s y a r a t untuk nenperolen g e l a r
~hi?ili.~A
TEKi;GLGGi ?Zl;TA:iIi.l$
P a d a J u r u s a n i33KAi;ISASI ?r33TA3IAiV,
F a k c l t a s "eknclogi Percanf an,
I n s t i t u t Psrtznian 3ogor
SONIZON RLI
F 18.111k
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 3 0 h e i 1962
d i Ujung P a n d a n g
Ijog
Danen psrnbirnbing
P e n u l i s bernama Ronizon A l i , d i l a h i r k a n d i Ujung Pandane
.C.ulamesi S e l a t a n pada t a n g g a l 30 Mei 1962 d a r i ayah bernama
M.
Rusman A l i dan i b u bernama Nurhanim Syam.
Pada tahun 1969 p e n u l i s memasulri s e k o l a h d a s a r dan me-
namatkannya pada tahun l97Lt d i SD Advent Salemba J a k a r t a .
Pada tahun 1975 rnemasulri Selrolah Nenengah Pertama .Negeri V I I
d i J a k a r t a dan tamat pada tahun 1977.
Pada tahun 1978 me-
~ n a s u k iSelrolah Menengah A t a s Negeri I d i J a k a r t a dan tamat
pada tahun 1981..
P e n u l i s memasuki I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i
Proyek P e r i n t i s I pada tahun 1981 dan d i t e r i m a pada Fakult a s Teknologi P e r t a n i a n , J u r u s a n I'lekanisasi P e r t a n i a n pada tahun 1902,
Kata P e n g a n t a r
Puj i dan s y u k u r p e n u l i s pan j a t k a n lrepada A l l a h ShVT
lrarena atas rahmat dan karunia-Hya p e n u l i s d a p a t menyelesaikan s k r i p s i ini.
P e n u l i s t i d a k l u p a p u l a menyampaikan ucapan t e r i m a
l r a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a kepada :
1. Bapak Ir. M o e d j i j a r t o Pratomo, MSc. s e b a g a i dosen pem-
bimbing yang t e l a h banyair memberikan pengarahan s e r t a
petunjuk didalam penyelesaian s l r r i p s i i n i .
2. Bapak Dr.
A t j e n g Muchlis S y a r i e f s e b a g a i dosen p e n g u j i .
3. Bapak Ir. G a r d j i t o , FISc. s e b a g a i dosen p e n g u j i .
4. FX. B u d i h a r t o yang t e l a h banyak memberikan b a n t u a n
m a t e r i l dan s p i r i t u i l didalam penyusunan s l r r i p s i .
5. S a h a b a t - s a h a b a t s e p e r g u r u a n t i n g g i s e r t a s a h a b a t - s a h a b a t l a i n n y a yang t e l a h memberilran dikungan.
6. P a r a t e k n i s i Benglrel J u r % s a n Melranisasi P e r t a n i a n s e r t a pegawai l a i n n y a yang t a k d a p a t disebutlran s a t u p e r satu.
T e r l e p a s d a r i s e g a l a kelcurangan dan k e l e b i h a n d a r i
t u l i s a n i n i , p e n u l i s b e r h a r a p alran manfaatnya b a g i semua
Bogor,
September 1986
( Penulis )
Riwayat Hidup
Kata Pengantar
.
m
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.............
..................
DAFT-m
..............
DAFTAE GWiBAR . . . . . . . . . . . . . .
DSFLP
' LR LP3;:PIR.UT . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR SIMBOL . . . . . . . . . . . . . .
I . PZiVDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . .
I1. TTNJAiJAD PPUSTfZ.4 . . . . . . . . . . . . .
A . T'XONOP~I
..........
B . STRUICTUR BIJI KZDELAI . . . . . . . . .
C . DE-FIUISI DAB MAISFAX! PEVGZ%IITG.m . . .
D . 4iAD.Q A I R 3+LKPiN . . . . . . . . . . .
E . KBDAR A I R I& s a p i n g (b)
d m d a m d a r i alomule
6
.....
. . .
s e l l ~ u l i tb i j i k e d e l a i
. . . . . . .
Gainbar
5.
Gaabar
6.
Gamber
7.
Gsnbar
6.
Gmba.r 9b.
Gw-bZ
9c.
Gambar 9d.
............
Laiu gengeriogan menurun . . . . . . . .
Xurva l a j u p e n g e r i n g a s e i m a p e r i o d e t e t a p dan xenurun
-- q o s e s
.pengeringan
. . . . . .d d. m. k.u r.v a. psikrone.....
L a p k a t i ~ l sd a r i t m p u k z n b i j i k e d e l a i .
trik
............
Hodel & a t pengerFng dan p o s i s i -pengz!rura tampak atas . . . . . . . . . .
Bagan a l i r model s i m u l a s i . . . . . . .
I"ld.el d a t ' g e n g e r i n g d m p o s i s i gerr,@;izra t m p a l r samping
7
7
6
13
14
16
18
32
33
34
P e r u b a h m k a d a r air r a t a - r a t a hodel&
dad
lam bzk pengering-oadz suh3 49 C d m deb i t u d z r a 0.162 &det
59
Gambar 11.
P e r u b a k a k z d a r air rata-rata 1; d e l a i dal a s b& 3 ~ ~ g e r L i i>aZa
g
s i h u &SLiiC2a1 deb i t u d a r a 0.095 E3/det
. 40
Gmber 12.
Perubzhvl i:zdaz air r a t a - r a t a k e d e l a i dal a m bak pengering-pada suhu 40 dC dan de-
Gsmbar 10.
.........
.
........,
41
Perubehan kadar air r a t a - r a t a k g d e l i i i dal a m b ~ pe~ogering-oada
!
suhu 40 C dan deb i t u d a r a 0.063 m'ldet
42
b i t u d a r a 0.153 m3/ciet
Gambar
13.
.
.
.
.
.
Perkembagan kadar zir pada beberapa ket i n g g i z i i d a l a bak pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g a n s e l v n a 8 j a Dada suhu 49 C
dan d e b i t udrtra 0.162 ~ ' / d e t
44
?orkernbangan kadar air pada b e b e r a s a i.:et i n g p 5 z n a d a m bak p e n s e r i n g s e t s l a h Den g e r i n g a s e l z n a 8 J a m aada suhu 49 6
'
dzn d e b i t u d a r a 0.096 rn3/det
45
Perkembangan kadar a i r pada beberapa ket i n g g i a n d s l m b d r pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g z x s e l m a 8 jam aada suhu 40 C
dan riebit udara 0.153 m3/det
-
Perkemba-gvl k a d s eir pada beberapa ket i n g g i v l delelc bell pengering s e t e 2 . i ~nengeringax S e l m a 8 jm. Dada suhu 40 6
'
d,m d e b i t u d e r e 0.064 n3/det
47
Perurunan Ba22= a i r B e d e l s i pada ia"&;an
a t a s , Cengah C ~ bsn&
I
Dada srihu 40
d m d e b i t u d a r e 0.162 r;>i d e t
49
Pencrunan kzz%z 25- !redel& ,adz l a p f s a n
ates, tengah &an bav~ah32223 suhu It0 OC
dsn ddebtt udera 9.095 m3/det
......
50
P e c u r ~ q z xkaZ= z2.r k e d e l z i a d z l a p ? san
a t s s , tengab d m be*& ?ace subu L+S C
'
dan d e b i t udara 0.162 m3/det
......
31
P e ~ u r u n a nBad= a i r k e d e 1 d pad2 l e p + s v l
'
z t a s , ten&
i h ~ nbzrah aada subu :Cj C
d m d e b i t u d a r a 0.055 z3/det
52
Gambar 22.
Perubahzn kadar air k e d e l - i
r i n g z n 8 jam padarsuhu 40-c
60
Gzmbar 23.
Perubahan kadar a i r ireriel& dalam bak pea g e r i n g pada beberapa ketinggisr? pada s u r
hu 40 C
,
. ...... ........
69
Perubahan kadar air. k e a e l a i d a l a n b& E n g e r i n g pada beberapa iretin5giar1 pada kecepatax udarz. 1.0 rn/det
:
61
Perubahan kadar a i r ked-elzi selama penger i n g a 8 jam pads Becepatvl u d a r a
l.Om/det
61
......
......
Gambar 16.
. .. ...
......
G-~
.m ~ 18.
z r
......
Gan:?~?19.
Garnbz 20.
Gambar 21.
......
selamz penge......
. .......
...............
1.6
Ronizon A l i .
Mempelajari I C a r a k t e r i s t i k Pengeringan Kedelai
(Glycine B )
Pada Alat Pengering Tipe Bak.
Dibawah bimbing
an M o e d j i j a r t o Pratomo.
Pengeringan merupakan s a l a h s a t u bagian d a r i p r o s e s
p a s c a panen h a s i l p e r t a n i a n yang culrup p e n t i n g , termasuk kom o d i t i iredelai.
Beberapa k e u n t u n g a l perlakuan pengeringan
a n t a r a l a i n , waktu panen l e b i h awal, produk d a p a t disimpan
l e b i h lama, daya t a h a n kecambah l e b i h lama dan n i l a i ekonomi
l e b i h tinggi.
Pada umumnya pengeringan k e d e l a i di I n d o n e s e i a dilalsulca
dengan c a r a menjemur dibawah s i n a r matahari.
Cara i n i mempu.
n y a i beberapa kelemahan s a l a h s a t u n y a y a i t u , s a n g a t t e r g a n t u '
pada keadaan cuaca.
S a l a h s a t u c a r a untuk mengatasi kelemah
an t e r s e b u t a d a l a h dengan menggunakan mesin p e n g e r i n g d i a n t a r a n y a mesin pengering t i p e bak. S a l a h s a t u keuntungan penggu
naan mesin pengering a d a l a h , dapat d i a t u r n y a k o n d i s i penger i n g a n s e s u a i dengan yang dikehendaki.
Untuls mempelajari k a r a k t e r i s t i k pengeringan dengan meng
gunakan mesin pengering t i p e bak pada p e n e l i t i a n i n i digunak,
t e k n i k simulasf yang t e r d i r i d a r i persamaan-persamaan matematik.
Dengan perhitungan matematik dapat diduga k a r a k t e r i s t i l
pengeringan,
p r o s p s pengeringan s e r t a h a s i l s e c a r a menyelurul
erubahan-perubahan parameter dalam penger
H a s i l yang d i p e r o l e h d a r i p e n e l i t i a n i n i a d a l a h , t e r -
c a p a i n y a kesamaan p o l a kecenderungan d a r i o r o s e s pengeringan anta.ra h a s i l p e r h i t u n g a n s i r n u l a s i dengan pengamtan d i l a Pangan.
D a r i p e r h i t u n g a n s i m u l a s i d i d a p a t k a n bahwa, semalrin besar k e c e p a t a n a l i r a n u d a r a dan suhu u d a r a p e n g e r i n g , maka
l a j u perubahan k a d a r a i r t e r h a d a p maktu semakin b e s a r dan
perbedaan k a d a r a i r pada b e b e r a p a k e t i n g g i a n semakin k e c i l
s e t e l a h p r o s e s pengeringan.
INSTITUT PZ2TANIMl SOGOI!
FUULTAS TEKWOLOGI PESTAXIAli
MEMPELAJADI KARAKTESISTIK PENGESIPJGAN KZDELAI
(Glvcine B)
PADA PALAT ?ZNGEXII~?G T I F Z ZAK
Sebagzi s a l z h s a t u s y a r a t untuk nenperolen g e l a r
~hi?ili.~A
TEKi;GLGGi ?Zl;TA:iIi.l$
P a d a J u r u s a n i33KAi;ISASI ?r33TA3IAiV,
F a k c l t a s "eknclogi Percanf an,
I n s t i t u t Psrtznian 3ogor
SONIZON RLI
F 18.111k
D i l a h i r k a n p a d a t a n g g a l 3 0 h e i 1962
d i Ujung P a n d a n g
Ijog
Danen psrnbirnbing
P e n u l i s bernama Ronizon A l i , d i l a h i r k a n d i Ujung Pandane
.C.ulamesi S e l a t a n pada t a n g g a l 30 Mei 1962 d a r i ayah bernama
M.
Rusman A l i dan i b u bernama Nurhanim Syam.
Pada tahun 1969 p e n u l i s memasulri s e k o l a h d a s a r dan me-
namatkannya pada tahun l97Lt d i SD Advent Salemba J a k a r t a .
Pada tahun 1975 rnemasulri Selrolah Nenengah Pertama .Negeri V I I
d i J a k a r t a dan tamat pada tahun 1977.
Pada tahun 1978 me-
~ n a s u k iSelrolah Menengah A t a s Negeri I d i J a k a r t a dan tamat
pada tahun 1981..
P e n u l i s memasuki I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor m e l a l u i
Proyek P e r i n t i s I pada tahun 1981 dan d i t e r i m a pada Fakult a s Teknologi P e r t a n i a n , J u r u s a n I'lekanisasi P e r t a n i a n pada tahun 1902,
Kata P e n g a n t a r
Puj i dan s y u k u r p e n u l i s pan j a t k a n lrepada A l l a h ShVT
lrarena atas rahmat dan karunia-Hya p e n u l i s d a p a t menyelesaikan s k r i p s i ini.
P e n u l i s t i d a k l u p a p u l a menyampaikan ucapan t e r i m a
l r a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a kepada :
1. Bapak Ir. M o e d j i j a r t o Pratomo, MSc. s e b a g a i dosen pem-
bimbing yang t e l a h banyair memberikan pengarahan s e r t a
petunjuk didalam penyelesaian s l r r i p s i i n i .
2. Bapak Dr.
A t j e n g Muchlis S y a r i e f s e b a g a i dosen p e n g u j i .
3. Bapak Ir. G a r d j i t o , FISc. s e b a g a i dosen p e n g u j i .
4. FX. B u d i h a r t o yang t e l a h banyak memberikan b a n t u a n
m a t e r i l dan s p i r i t u i l didalam penyusunan s l r r i p s i .
5. S a h a b a t - s a h a b a t s e p e r g u r u a n t i n g g i s e r t a s a h a b a t - s a h a b a t l a i n n y a yang t e l a h memberilran dikungan.
6. P a r a t e k n i s i Benglrel J u r % s a n Melranisasi P e r t a n i a n s e r t a pegawai l a i n n y a yang t a k d a p a t disebutlran s a t u p e r satu.
T e r l e p a s d a r i s e g a l a kelcurangan dan k e l e b i h a n d a r i
t u l i s a n i n i , p e n u l i s b e r h a r a p alran manfaatnya b a g i semua
Bogor,
September 1986
( Penulis )
Riwayat Hidup
Kata Pengantar
.
m
e
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
+
.............
..................
DAFT-m
..............
DAFTAE GWiBAR . . . . . . . . . . . . . .
DSFLP
' LR LP3;:PIR.UT . . . . . . . . . . . . .
DAFTAR SIMBOL . . . . . . . . . . . . . .
I . PZiVDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . .
I1. TTNJAiJAD PPUSTfZ.4 . . . . . . . . . . . . .
A . T'XONOP~I
..........
B . STRUICTUR BIJI KZDELAI . . . . . . . . .
C . DE-FIUISI DAB MAISFAX! PEVGZ%IITG.m . . .
D . 4iAD.Q A I R 3+LKPiN . . . . . . . . . . .
E . KBDAR A I R I& s a p i n g (b)
d m d a m d a r i alomule
6
.....
. . .
s e l l ~ u l i tb i j i k e d e l a i
. . . . . . .
Gainbar
5.
Gaabar
6.
Gamber
7.
Gsnbar
6.
Gmba.r 9b.
Gw-bZ
9c.
Gambar 9d.
............
Laiu gengeriogan menurun . . . . . . . .
Xurva l a j u p e n g e r i n g a s e i m a p e r i o d e t e t a p dan xenurun
-- q o s e s
.pengeringan
. . . . . .d d. m. k.u r.v a. psikrone.....
L a p k a t i ~ l sd a r i t m p u k z n b i j i k e d e l a i .
trik
............
Hodel & a t pengerFng dan p o s i s i -pengz!rura tampak atas . . . . . . . . . .
Bagan a l i r model s i m u l a s i . . . . . . .
I"ld.el d a t ' g e n g e r i n g d m p o s i s i gerr,@;izra t m p a l r samping
7
7
6
13
14
16
18
32
33
34
P e r u b a h m k a d a r air r a t a - r a t a hodel&
dad
lam bzk pengering-oadz suh3 49 C d m deb i t u d z r a 0.162 &det
59
Gambar 11.
P e r u b a k a k z d a r air rata-rata 1; d e l a i dal a s b& 3 ~ ~ g e r L i i>aZa
g
s i h u &SLiiC2a1 deb i t u d a r a 0.095 E3/det
. 40
Gmber 12.
Perubzhvl i:zdaz air r a t a - r a t a k e d e l a i dal a m bak pengering-pada suhu 40 dC dan de-
Gsmbar 10.
.........
.
........,
41
Perubehan kadar air r a t a - r a t a k g d e l i i i dal a m b ~ pe~ogering-oada
!
suhu 40 C dan deb i t u d a r a 0.063 m'ldet
42
b i t u d a r a 0.153 m3/ciet
Gambar
13.
.
.
.
.
.
Perkembagan kadar zir pada beberapa ket i n g g i z i i d a l a bak pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g a n s e l v n a 8 j a Dada suhu 49 C
dan d e b i t udrtra 0.162 ~ ' / d e t
44
?orkernbangan kadar air pada b e b e r a s a i.:et i n g p 5 z n a d a m bak p e n s e r i n g s e t s l a h Den g e r i n g a s e l z n a 8 J a m aada suhu 49 6
'
dzn d e b i t u d a r a 0.096 rn3/det
45
Perkembangan kadar a i r pada beberapa ket i n g g i a n d s l m b d r pengering s e t e l a h o p e n g e r i n g z x s e l m a 8 jam aada suhu 40 C
dan riebit udara 0.153 m3/det
-
Perkemba-gvl k a d s eir pada beberapa ket i n g g i v l delelc bell pengering s e t e 2 . i ~nengeringax S e l m a 8 jm. Dada suhu 40 6
'
d,m d e b i t u d e r e 0.064 n3/det
47
Perurunan Ba22= a i r B e d e l s i pada ia"&;an
a t a s , Cengah C ~ bsn&
I
Dada srihu 40
d m d e b i t u d a r e 0.162 r;>i d e t
49
Pencrunan kzz%z 25- !redel& ,adz l a p f s a n
ates, tengah &an bav~ah32223 suhu It0 OC
dsn ddebtt udera 9.095 m3/det
......
50
P e c u r ~ q z xkaZ= z2.r k e d e l z i a d z l a p ? san
a t s s , tengab d m be*& ?ace subu L+S C
'
dan d e b i t udara 0.162 m3/det
......
31
P e ~ u r u n a nBad= a i r k e d e 1 d pad2 l e p + s v l
'
z t a s , ten&
i h ~ nbzrah aada subu :Cj C
d m d e b i t u d a r a 0.055 z3/det
52
Gambar 22.
Perubahzn kadar air k e d e l - i
r i n g z n 8 jam padarsuhu 40-c
60
Gzmbar 23.
Perubahan kadar a i r ireriel& dalam bak pea g e r i n g pada beberapa ketinggisr? pada s u r
hu 40 C
,
. ...... ........
69
Perubahan kadar air. k e a e l a i d a l a n b& E n g e r i n g pada beberapa iretin5giar1 pada kecepatax udarz. 1.0 rn/det
:
61
Perubahan kadar a i r ked-elzi selama penger i n g a 8 jam pads Becepatvl u d a r a
l.Om/det
61
......
......
Gambar 16.
. .. ...
......
G-~
.m ~ 18.
z r
......
Gan:?~?19.
Garnbz 20.
Gambar 21.
......
selamz penge......
. .......
...............
1.6