Struktur Ekologi dan Komunitas Moluska di Perairan Pulau Lima Kecamatan Karangantu, Kabupaten Serang Jawa Barat
Demi masa.
Sesungguhnya n a n u s i a i t u benar-benar
berada d a l a n kerugian.
k e c u a l i orang-orang
yang b e r i n a n dan
nengerjakan a n a l s a l e h dan n a s e h a t
n e n a s e h a t i supaya n e n t a a t i kebenaran dan
nasehat nenasehati supaya nenetapi
kesabaran.
(SURAT AL
-
ASHR)
Karya i n i
kupersembahkan b u a t y a n g m u l i a
Ayahanda d a n Bunda
serta papa t e r c i n t a
6.
STRUKTUR EKOLOGI DAN NOMUNITAS MOLUSKA
Dl PERAIRAN PULAU LIMA
KECAMATAN KARANGAMTU, KABUPATEN SERANG
JAWA BARAT
KARYA JLMIAH
Oleh
M I S P A
M A R I A
C 19. 0183
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERIKANAN
1 9 8 9
RINGKASAN
HISPA H A R I A D. ( C .
190183). STRUKTUR EKOLOGI DAN
KOHUNITAS MOLUSKA D I PERAIRAN PULAU LIMA, KECAMATAN
KARANGANTU, KABUPATEN SERANG, JAWA BARAT.
D i b a w a h b i m b i n g a n D r . H . Muhammad E i d m a n KSc. d a n
Ir. Fredinan Yulianda.
Penelitian
dilakukan d i perairan Pulau
Banten,
Teluk
1988.
Desember
sekitar
pada buian
Pulau
Lokasi
Oktober
sampai
penelitian
Lima, t e r u t a m a
Lima,
d i
dengan
perairan
d i daerah subtidal,
yang d i b a g i menjadi t i g a s t a s i u n .
Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
gambaran
yang
tentang
kondisi beberapa
memperoleh
jenis
moluska
b e r a d a d i p e r a i r a n s e k i t a r P u l a u Lima
mengkaji
struktur
komunitas moluska
dan
dengan
faktor-
f a k t o r l i n g k u n g a n yang d a p a t mempengaruhi k e h i d u p a n
moluska s e b a g a i d a t a penunjang.
Hasil pengukuran k u a l i t a s p e r a i r a n Pulau
Lima
m e m p e r l i h a t k a n bahwa k o n d i s i l i n g k u n g a n m a s i h d a l a m
batas-batas
yang
dapat d i t o l e r i r
oleh
organisme
yang hidup d i s a n a .
Terdapat
stasiun
nambahan
perbedaan t i p e s u b s t r a t pada
ketiga
p e n e l i t i a n yang a d a dan t e l a h t e r j a d i
persentase
kandungan
stasiun selama penelitian.
liat
pada
semua
Pasang s u r u t d i
daerah
i n i b e r s i f a t campuran dalam ha1 i n i p a s a n g
l e b i h b e r s i f a t dominan.
pe-
diurnal
Pada
p e n e l i t i a n i n i ditemukan
-
3010
individu
47 j e n i s m o l u s k a , y a n g t e r d i r i d a r i 3 2
dari
d a n 15 j e n i s B i v a l v i a .
Gastropoda
Pada Klas
t r o p o d a yang t e r b a n y a k ditemukan a d a l a h
versicalu
yang
diikuti
TEtllinQjslEFs
Gas-
o l e h C e r i W n c f ru_hYs,
s e d a n g p a d a Klas B i v a l v i a y a n g t e r b a n y a k
adalah
jenis
rhnmbairlris y a n g
ditemukan
diikuti
oleh
Yenu, p u e r o e r z b .
v e r s i c ~ l bh i~d u p menem-
p e l p a d a d a u n lamun
a c o r o i i k i d a n Qz&hijm
cf
r,.&us b a n y a k t e r d a p a t d i s e k i t a r
i n i yang
rhizome
lamun
banyak t e r d a p a t d i s e k e l i l i n g Pulau Lima.
Kepadatan j e n i s moluska pada S t a s i u n I , S t a s i u n
d a n S t a s i u n I11 m a s i n g - m a s i n g
dan
82
ind/m2
sebagian
dengan
pola
55 ind/rnZ, 64
sebaran
I1
ind/m2
jenis
yang
b e s a r b e r s i f a t mengelompok d a n s i s a
ber-
s i f a t seragam.
Hasil
analisa grafik Frontier
menggambarkan,
s t r u k t u r k o m u n i t a s m o l u s k a p e r a i r a n P u l a u Lima t e r masuk
daerah
dalam Stadium I , yang
tersebut
cukup b e s a r .
mengalami
memggambarkan
bahwa
tekanan e k o l o g i s yang
STRUKTUH EKOLOGl DAN KOHUNITAS HOLUSKA
D I PERAIRAN PULAU LIMA
KECAHATAN KARANGANTU, KABUPATEN SERANG
B A R A T
J A W A
KARYA ILHIAH
Sebagai
salah satu syarat untuk
nenperoleh
gelar s a r j a n a
pada Jurusan Hanajenen Sunberdaya P e r a i r a n
Fakultas Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
MISPA H A R I A
C.
Mengetahui:
190183
Menyetuxi:
P e m b a n t u Dekan I
d E i d m a n , HSc.
D o s e n P e m b i m b i n g I1
30 Mei 1989
Tanggal l u l u s
KATA PENGANTAR
P u j i syukur p e n u l i s ucapkan k e h a d i r a t Allah
Yang Maha Esa a t a s r a h m a t d a n k a r u n i a - N Y A ,
hingga
penulis
dapat
menyelesaikan
sekarya
ilmiah i n i .
Karya
memenuhi
gelar
ilmiah
i n i disusun
salah satu syarat
Sarjana (Sl)
pada
dalam
untuk
Fakultas
rangka
memperoleh
Perikanan
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Penulis
masih
banyak
sadar
bahwa
kelemahan
karya
serta
ilmiah
ini
kekurangannya,
maka p e n u l i s m e n g h a r a p k a n s a r a n d a n k r i t i k d e m i
p e r b a i k a n t u l i s a n i n i . Namun d e m i k i a n , p e n u l i s
berharap
semoga t u l i s a n i n i
dapat
bermanfaat
b a g i pembaca.
Penulis
Maret 1989
UCAPAN TERIMA KASIH
S e i r i n g dengan s e l e s a i n y a p e n u l i s a n karya
ilmiah
i n i , maka
penulis
k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a
1.
B a p a k Dr. H .
dosen
Ir.
mengucapkan t e r i m a
kepada:
Muhammad Eidman MSc.
pembimbing
Fredinan
pertama,
Yulianda
sebagai
serta
Bapak
sebagai
dosen
pembimbing kedua, yang t e l a h s a n g a t banyak
membantu
dapat
2.
dan
membimbing p e n u l i s s e h i n g g a
menyelesaikan karya i l m i a h i n i .
B a p a k K o e s o e b i o n o MSc. s e b a g a i d o s e n p e n g u j i t a m u , y a n g d e m i k i a n b a n y a k m e m b e r i saran sehingga karya t u l i s i n i d a p a t menjadi
lebih baik.
3.
I b u Ucun J u a r i a h y a n g b a n y a k m e m b e r i s a r a n
dan petunjuk selama p e n e l i t i a n s e r t a sahab a t S y a f a r i n a D h a r m a y a n t i y a n g s e l a l u memb e r i semangat dan pertolongan dalam s e g a l a
kesempatan.
4.
Bapak
Wiryono Mulyono S E . ,
Direktur
PT.
G a l i c W a h a n a t i r t a , yang t e l a h memberi i z i n
dan f a s i l i t a s yang s a n g a t menunjang p e l a k sanaan p e n e l i t i a n d i lapang.
5.
Bapak N u r d i n , Bapak R u s l i d a n Bapak
yang
dengan s e g a l a kesungguhan
semangat
yang
tinggi
Empon
hati
menbantu
dan
dalam
penelitian.
6.
Bapak D a r s o , Bapak Rahmat, I b u Y e t i , Bapak
Mukhtar dan Bapak Jamhuri yang t u r u t
bantu
siap
penelitian d i lapang, s e r t a
selalu
memberi p e r t o l o n g a n d a n p e t u n j u k .
Disamping
terima
mem-
kasih
teman-teman
i t u penulis
juga
sedalam-dalamnya
yang
selalu
baik
mengucapkan
kepada
dan
semua
penuh
p e r s a h a b a t a n yang t i d a k d a p a t p e n u l i s s e b u t k a n
satu-persatu,
hanya
A l l a h Yang
Maha
Rahman
j u a l a h y a n g d a p a t membalas semua k e b a i k a n yang
t e l a h p e n u l i s t e r i m a selama i n i .
Demi masa.
Sesungguhnya n a n u s i a i t u benar-benar
berada d a l a n kerugian.
k e c u a l i orang-orang
yang b e r i n a n dan
nengerjakan a n a l s a l e h dan n a s e h a t
n e n a s e h a t i supaya n e n t a a t i kebenaran dan
nasehat nenasehati supaya nenetapi
kesabaran.
(SURAT AL
-
ASHR)
Karya i n i
kupersembahkan b u a t y a n g m u l i a
Ayahanda d a n Bunda
serta papa t e r c i n t a
6.
STRUKTUR EKOLOGI DAN NOMUNITAS MOLUSKA
Dl PERAIRAN PULAU LIMA
KECAMATAN KARANGAMTU, KABUPATEN SERANG
JAWA BARAT
KARYA JLMIAH
Oleh
M I S P A
M A R I A
C 19. 0183
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERIKANAN
1 9 8 9
RINGKASAN
HISPA H A R I A D. ( C .
190183). STRUKTUR EKOLOGI DAN
KOHUNITAS MOLUSKA D I PERAIRAN PULAU LIMA, KECAMATAN
KARANGANTU, KABUPATEN SERANG, JAWA BARAT.
D i b a w a h b i m b i n g a n D r . H . Muhammad E i d m a n KSc. d a n
Ir. Fredinan Yulianda.
Penelitian
dilakukan d i perairan Pulau
Banten,
Teluk
1988.
Desember
sekitar
pada buian
Pulau
Lokasi
Oktober
sampai
penelitian
Lima, t e r u t a m a
Lima,
d i
dengan
perairan
d i daerah subtidal,
yang d i b a g i menjadi t i g a s t a s i u n .
Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
gambaran
yang
tentang
kondisi beberapa
memperoleh
jenis
moluska
b e r a d a d i p e r a i r a n s e k i t a r P u l a u Lima
mengkaji
struktur
komunitas moluska
dan
dengan
faktor-
f a k t o r l i n g k u n g a n yang d a p a t mempengaruhi k e h i d u p a n
moluska s e b a g a i d a t a penunjang.
Hasil pengukuran k u a l i t a s p e r a i r a n Pulau
Lima
m e m p e r l i h a t k a n bahwa k o n d i s i l i n g k u n g a n m a s i h d a l a m
batas-batas
yang
dapat d i t o l e r i r
oleh
organisme
yang hidup d i s a n a .
Terdapat
stasiun
nambahan
perbedaan t i p e s u b s t r a t pada
ketiga
p e n e l i t i a n yang a d a dan t e l a h t e r j a d i
persentase
kandungan
stasiun selama penelitian.
liat
pada
semua
Pasang s u r u t d i
daerah
i n i b e r s i f a t campuran dalam ha1 i n i p a s a n g
l e b i h b e r s i f a t dominan.
pe-
diurnal
Pada
p e n e l i t i a n i n i ditemukan
-
3010
individu
47 j e n i s m o l u s k a , y a n g t e r d i r i d a r i 3 2
dari
d a n 15 j e n i s B i v a l v i a .
Gastropoda
Pada Klas
t r o p o d a yang t e r b a n y a k ditemukan a d a l a h
versicalu
yang
diikuti
TEtllinQjslEFs
Gas-
o l e h C e r i W n c f ru_hYs,
s e d a n g p a d a Klas B i v a l v i a y a n g t e r b a n y a k
adalah
jenis
rhnmbairlris y a n g
ditemukan
diikuti
oleh
Yenu, p u e r o e r z b .
v e r s i c ~ l bh i~d u p menem-
p e l p a d a d a u n lamun
a c o r o i i k i d a n Qz&hijm
cf
r,.&us b a n y a k t e r d a p a t d i s e k i t a r
i n i yang
rhizome
lamun
banyak t e r d a p a t d i s e k e l i l i n g Pulau Lima.
Kepadatan j e n i s moluska pada S t a s i u n I , S t a s i u n
d a n S t a s i u n I11 m a s i n g - m a s i n g
dan
82
ind/m2
sebagian
dengan
pola
55 ind/rnZ, 64
sebaran
I1
ind/m2
jenis
yang
b e s a r b e r s i f a t mengelompok d a n s i s a
ber-
s i f a t seragam.
Hasil
analisa grafik Frontier
menggambarkan,
s t r u k t u r k o m u n i t a s m o l u s k a p e r a i r a n P u l a u Lima t e r masuk
daerah
dalam Stadium I , yang
tersebut
cukup b e s a r .
mengalami
memggambarkan
bahwa
tekanan e k o l o g i s yang
STRUKTUH EKOLOGl DAN KOHUNITAS HOLUSKA
D I PERAIRAN PULAU LIMA
KECAHATAN KARANGANTU, KABUPATEN SERANG
B A R A T
J A W A
KARYA ILHIAH
Sebagai
salah satu syarat untuk
nenperoleh
gelar s a r j a n a
pada Jurusan Hanajenen Sunberdaya P e r a i r a n
Fakultas Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
MISPA H A R I A
C.
Mengetahui:
190183
Menyetuxi:
P e m b a n t u Dekan I
d E i d m a n , HSc.
D o s e n P e m b i m b i n g I1
30 Mei 1989
Tanggal l u l u s
KATA PENGANTAR
P u j i syukur p e n u l i s ucapkan k e h a d i r a t Allah
Yang Maha Esa a t a s r a h m a t d a n k a r u n i a - N Y A ,
hingga
penulis
dapat
menyelesaikan
sekarya
ilmiah i n i .
Karya
memenuhi
gelar
ilmiah
i n i disusun
salah satu syarat
Sarjana (Sl)
pada
dalam
untuk
Fakultas
rangka
memperoleh
Perikanan
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Penulis
masih
banyak
sadar
bahwa
kelemahan
karya
serta
ilmiah
ini
kekurangannya,
maka p e n u l i s m e n g h a r a p k a n s a r a n d a n k r i t i k d e m i
p e r b a i k a n t u l i s a n i n i . Namun d e m i k i a n , p e n u l i s
berharap
semoga t u l i s a n i n i
dapat
bermanfaat
b a g i pembaca.
Penulis
Maret 1989
UCAPAN TERIMA KASIH
S e i r i n g dengan s e l e s a i n y a p e n u l i s a n karya
ilmiah
i n i , maka
penulis
k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a
1.
B a p a k Dr. H .
dosen
Ir.
mengucapkan t e r i m a
kepada:
Muhammad Eidman MSc.
pembimbing
Fredinan
pertama,
Yulianda
sebagai
serta
Bapak
sebagai
dosen
pembimbing kedua, yang t e l a h s a n g a t banyak
membantu
dapat
2.
dan
membimbing p e n u l i s s e h i n g g a
menyelesaikan karya i l m i a h i n i .
B a p a k K o e s o e b i o n o MSc. s e b a g a i d o s e n p e n g u j i t a m u , y a n g d e m i k i a n b a n y a k m e m b e r i saran sehingga karya t u l i s i n i d a p a t menjadi
lebih baik.
3.
I b u Ucun J u a r i a h y a n g b a n y a k m e m b e r i s a r a n
dan petunjuk selama p e n e l i t i a n s e r t a sahab a t S y a f a r i n a D h a r m a y a n t i y a n g s e l a l u memb e r i semangat dan pertolongan dalam s e g a l a
kesempatan.
4.
Bapak
Wiryono Mulyono S E . ,
Direktur
PT.
G a l i c W a h a n a t i r t a , yang t e l a h memberi i z i n
dan f a s i l i t a s yang s a n g a t menunjang p e l a k sanaan p e n e l i t i a n d i lapang.
5.
Bapak N u r d i n , Bapak R u s l i d a n Bapak
yang
dengan s e g a l a kesungguhan
semangat
yang
tinggi
Empon
hati
menbantu
dan
dalam
penelitian.
6.
Bapak D a r s o , Bapak Rahmat, I b u Y e t i , Bapak
Mukhtar dan Bapak Jamhuri yang t u r u t
bantu
siap
penelitian d i lapang, s e r t a
selalu
memberi p e r t o l o n g a n d a n p e t u n j u k .
Disamping
terima
mem-
kasih
teman-teman
i t u penulis
juga
sedalam-dalamnya
yang
selalu
baik
mengucapkan
kepada
dan
semua
penuh
p e r s a h a b a t a n yang t i d a k d a p a t p e n u l i s s e b u t k a n
satu-persatu,
hanya
A l l a h Yang
Maha
Rahman
j u a l a h y a n g d a p a t membalas semua k e b a i k a n yang
t e l a h p e n u l i s t e r i m a selama i n i .
Sesungguhnya n a n u s i a i t u benar-benar
berada d a l a n kerugian.
k e c u a l i orang-orang
yang b e r i n a n dan
nengerjakan a n a l s a l e h dan n a s e h a t
n e n a s e h a t i supaya n e n t a a t i kebenaran dan
nasehat nenasehati supaya nenetapi
kesabaran.
(SURAT AL
-
ASHR)
Karya i n i
kupersembahkan b u a t y a n g m u l i a
Ayahanda d a n Bunda
serta papa t e r c i n t a
6.
STRUKTUR EKOLOGI DAN NOMUNITAS MOLUSKA
Dl PERAIRAN PULAU LIMA
KECAMATAN KARANGAMTU, KABUPATEN SERANG
JAWA BARAT
KARYA JLMIAH
Oleh
M I S P A
M A R I A
C 19. 0183
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERIKANAN
1 9 8 9
RINGKASAN
HISPA H A R I A D. ( C .
190183). STRUKTUR EKOLOGI DAN
KOHUNITAS MOLUSKA D I PERAIRAN PULAU LIMA, KECAMATAN
KARANGANTU, KABUPATEN SERANG, JAWA BARAT.
D i b a w a h b i m b i n g a n D r . H . Muhammad E i d m a n KSc. d a n
Ir. Fredinan Yulianda.
Penelitian
dilakukan d i perairan Pulau
Banten,
Teluk
1988.
Desember
sekitar
pada buian
Pulau
Lokasi
Oktober
sampai
penelitian
Lima, t e r u t a m a
Lima,
d i
dengan
perairan
d i daerah subtidal,
yang d i b a g i menjadi t i g a s t a s i u n .
Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
gambaran
yang
tentang
kondisi beberapa
memperoleh
jenis
moluska
b e r a d a d i p e r a i r a n s e k i t a r P u l a u Lima
mengkaji
struktur
komunitas moluska
dan
dengan
faktor-
f a k t o r l i n g k u n g a n yang d a p a t mempengaruhi k e h i d u p a n
moluska s e b a g a i d a t a penunjang.
Hasil pengukuran k u a l i t a s p e r a i r a n Pulau
Lima
m e m p e r l i h a t k a n bahwa k o n d i s i l i n g k u n g a n m a s i h d a l a m
batas-batas
yang
dapat d i t o l e r i r
oleh
organisme
yang hidup d i s a n a .
Terdapat
stasiun
nambahan
perbedaan t i p e s u b s t r a t pada
ketiga
p e n e l i t i a n yang a d a dan t e l a h t e r j a d i
persentase
kandungan
stasiun selama penelitian.
liat
pada
semua
Pasang s u r u t d i
daerah
i n i b e r s i f a t campuran dalam ha1 i n i p a s a n g
l e b i h b e r s i f a t dominan.
pe-
diurnal
Pada
p e n e l i t i a n i n i ditemukan
-
3010
individu
47 j e n i s m o l u s k a , y a n g t e r d i r i d a r i 3 2
dari
d a n 15 j e n i s B i v a l v i a .
Gastropoda
Pada Klas
t r o p o d a yang t e r b a n y a k ditemukan a d a l a h
versicalu
yang
diikuti
TEtllinQjslEFs
Gas-
o l e h C e r i W n c f ru_hYs,
s e d a n g p a d a Klas B i v a l v i a y a n g t e r b a n y a k
adalah
jenis
rhnmbairlris y a n g
ditemukan
diikuti
oleh
Yenu, p u e r o e r z b .
v e r s i c ~ l bh i~d u p menem-
p e l p a d a d a u n lamun
a c o r o i i k i d a n Qz&hijm
cf
r,.&us b a n y a k t e r d a p a t d i s e k i t a r
i n i yang
rhizome
lamun
banyak t e r d a p a t d i s e k e l i l i n g Pulau Lima.
Kepadatan j e n i s moluska pada S t a s i u n I , S t a s i u n
d a n S t a s i u n I11 m a s i n g - m a s i n g
dan
82
ind/m2
sebagian
dengan
pola
55 ind/rnZ, 64
sebaran
I1
ind/m2
jenis
yang
b e s a r b e r s i f a t mengelompok d a n s i s a
ber-
s i f a t seragam.
Hasil
analisa grafik Frontier
menggambarkan,
s t r u k t u r k o m u n i t a s m o l u s k a p e r a i r a n P u l a u Lima t e r masuk
daerah
dalam Stadium I , yang
tersebut
cukup b e s a r .
mengalami
memggambarkan
bahwa
tekanan e k o l o g i s yang
STRUKTUH EKOLOGl DAN KOHUNITAS HOLUSKA
D I PERAIRAN PULAU LIMA
KECAHATAN KARANGANTU, KABUPATEN SERANG
B A R A T
J A W A
KARYA ILHIAH
Sebagai
salah satu syarat untuk
nenperoleh
gelar s a r j a n a
pada Jurusan Hanajenen Sunberdaya P e r a i r a n
Fakultas Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
MISPA H A R I A
C.
Mengetahui:
190183
Menyetuxi:
P e m b a n t u Dekan I
d E i d m a n , HSc.
D o s e n P e m b i m b i n g I1
30 Mei 1989
Tanggal l u l u s
KATA PENGANTAR
P u j i syukur p e n u l i s ucapkan k e h a d i r a t Allah
Yang Maha Esa a t a s r a h m a t d a n k a r u n i a - N Y A ,
hingga
penulis
dapat
menyelesaikan
sekarya
ilmiah i n i .
Karya
memenuhi
gelar
ilmiah
i n i disusun
salah satu syarat
Sarjana (Sl)
pada
dalam
untuk
Fakultas
rangka
memperoleh
Perikanan
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Penulis
masih
banyak
sadar
bahwa
kelemahan
karya
serta
ilmiah
ini
kekurangannya,
maka p e n u l i s m e n g h a r a p k a n s a r a n d a n k r i t i k d e m i
p e r b a i k a n t u l i s a n i n i . Namun d e m i k i a n , p e n u l i s
berharap
semoga t u l i s a n i n i
dapat
bermanfaat
b a g i pembaca.
Penulis
Maret 1989
UCAPAN TERIMA KASIH
S e i r i n g dengan s e l e s a i n y a p e n u l i s a n karya
ilmiah
i n i , maka
penulis
k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a
1.
B a p a k Dr. H .
dosen
Ir.
mengucapkan t e r i m a
kepada:
Muhammad Eidman MSc.
pembimbing
Fredinan
pertama,
Yulianda
sebagai
serta
Bapak
sebagai
dosen
pembimbing kedua, yang t e l a h s a n g a t banyak
membantu
dapat
2.
dan
membimbing p e n u l i s s e h i n g g a
menyelesaikan karya i l m i a h i n i .
B a p a k K o e s o e b i o n o MSc. s e b a g a i d o s e n p e n g u j i t a m u , y a n g d e m i k i a n b a n y a k m e m b e r i saran sehingga karya t u l i s i n i d a p a t menjadi
lebih baik.
3.
I b u Ucun J u a r i a h y a n g b a n y a k m e m b e r i s a r a n
dan petunjuk selama p e n e l i t i a n s e r t a sahab a t S y a f a r i n a D h a r m a y a n t i y a n g s e l a l u memb e r i semangat dan pertolongan dalam s e g a l a
kesempatan.
4.
Bapak
Wiryono Mulyono S E . ,
Direktur
PT.
G a l i c W a h a n a t i r t a , yang t e l a h memberi i z i n
dan f a s i l i t a s yang s a n g a t menunjang p e l a k sanaan p e n e l i t i a n d i lapang.
5.
Bapak N u r d i n , Bapak R u s l i d a n Bapak
yang
dengan s e g a l a kesungguhan
semangat
yang
tinggi
Empon
hati
menbantu
dan
dalam
penelitian.
6.
Bapak D a r s o , Bapak Rahmat, I b u Y e t i , Bapak
Mukhtar dan Bapak Jamhuri yang t u r u t
bantu
siap
penelitian d i lapang, s e r t a
selalu
memberi p e r t o l o n g a n d a n p e t u n j u k .
Disamping
terima
mem-
kasih
teman-teman
i t u penulis
juga
sedalam-dalamnya
yang
selalu
baik
mengucapkan
kepada
dan
semua
penuh
p e r s a h a b a t a n yang t i d a k d a p a t p e n u l i s s e b u t k a n
satu-persatu,
hanya
A l l a h Yang
Maha
Rahman
j u a l a h y a n g d a p a t membalas semua k e b a i k a n yang
t e l a h p e n u l i s t e r i m a selama i n i .
Demi masa.
Sesungguhnya n a n u s i a i t u benar-benar
berada d a l a n kerugian.
k e c u a l i orang-orang
yang b e r i n a n dan
nengerjakan a n a l s a l e h dan n a s e h a t
n e n a s e h a t i supaya n e n t a a t i kebenaran dan
nasehat nenasehati supaya nenetapi
kesabaran.
(SURAT AL
-
ASHR)
Karya i n i
kupersembahkan b u a t y a n g m u l i a
Ayahanda d a n Bunda
serta papa t e r c i n t a
6.
STRUKTUR EKOLOGI DAN NOMUNITAS MOLUSKA
Dl PERAIRAN PULAU LIMA
KECAMATAN KARANGAMTU, KABUPATEN SERANG
JAWA BARAT
KARYA JLMIAH
Oleh
M I S P A
M A R I A
C 19. 0183
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
FAKULTAS PERIKANAN
1 9 8 9
RINGKASAN
HISPA H A R I A D. ( C .
190183). STRUKTUR EKOLOGI DAN
KOHUNITAS MOLUSKA D I PERAIRAN PULAU LIMA, KECAMATAN
KARANGANTU, KABUPATEN SERANG, JAWA BARAT.
D i b a w a h b i m b i n g a n D r . H . Muhammad E i d m a n KSc. d a n
Ir. Fredinan Yulianda.
Penelitian
dilakukan d i perairan Pulau
Banten,
Teluk
1988.
Desember
sekitar
pada buian
Pulau
Lokasi
Oktober
sampai
penelitian
Lima, t e r u t a m a
Lima,
d i
dengan
perairan
d i daerah subtidal,
yang d i b a g i menjadi t i g a s t a s i u n .
Tujuan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h untuk
gambaran
yang
tentang
kondisi beberapa
memperoleh
jenis
moluska
b e r a d a d i p e r a i r a n s e k i t a r P u l a u Lima
mengkaji
struktur
komunitas moluska
dan
dengan
faktor-
f a k t o r l i n g k u n g a n yang d a p a t mempengaruhi k e h i d u p a n
moluska s e b a g a i d a t a penunjang.
Hasil pengukuran k u a l i t a s p e r a i r a n Pulau
Lima
m e m p e r l i h a t k a n bahwa k o n d i s i l i n g k u n g a n m a s i h d a l a m
batas-batas
yang
dapat d i t o l e r i r
oleh
organisme
yang hidup d i s a n a .
Terdapat
stasiun
nambahan
perbedaan t i p e s u b s t r a t pada
ketiga
p e n e l i t i a n yang a d a dan t e l a h t e r j a d i
persentase
kandungan
stasiun selama penelitian.
liat
pada
semua
Pasang s u r u t d i
daerah
i n i b e r s i f a t campuran dalam ha1 i n i p a s a n g
l e b i h b e r s i f a t dominan.
pe-
diurnal
Pada
p e n e l i t i a n i n i ditemukan
-
3010
individu
47 j e n i s m o l u s k a , y a n g t e r d i r i d a r i 3 2
dari
d a n 15 j e n i s B i v a l v i a .
Gastropoda
Pada Klas
t r o p o d a yang t e r b a n y a k ditemukan a d a l a h
versicalu
yang
diikuti
TEtllinQjslEFs
Gas-
o l e h C e r i W n c f ru_hYs,
s e d a n g p a d a Klas B i v a l v i a y a n g t e r b a n y a k
adalah
jenis
rhnmbairlris y a n g
ditemukan
diikuti
oleh
Yenu, p u e r o e r z b .
v e r s i c ~ l bh i~d u p menem-
p e l p a d a d a u n lamun
a c o r o i i k i d a n Qz&hijm
cf
r,.&us b a n y a k t e r d a p a t d i s e k i t a r
i n i yang
rhizome
lamun
banyak t e r d a p a t d i s e k e l i l i n g Pulau Lima.
Kepadatan j e n i s moluska pada S t a s i u n I , S t a s i u n
d a n S t a s i u n I11 m a s i n g - m a s i n g
dan
82
ind/m2
sebagian
dengan
pola
55 ind/rnZ, 64
sebaran
I1
ind/m2
jenis
yang
b e s a r b e r s i f a t mengelompok d a n s i s a
ber-
s i f a t seragam.
Hasil
analisa grafik Frontier
menggambarkan,
s t r u k t u r k o m u n i t a s m o l u s k a p e r a i r a n P u l a u Lima t e r masuk
daerah
dalam Stadium I , yang
tersebut
cukup b e s a r .
mengalami
memggambarkan
bahwa
tekanan e k o l o g i s yang
STRUKTUH EKOLOGl DAN KOHUNITAS HOLUSKA
D I PERAIRAN PULAU LIMA
KECAHATAN KARANGANTU, KABUPATEN SERANG
B A R A T
J A W A
KARYA ILHIAH
Sebagai
salah satu syarat untuk
nenperoleh
gelar s a r j a n a
pada Jurusan Hanajenen Sunberdaya P e r a i r a n
Fakultas Perikanan,
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor
Oleh
MISPA H A R I A
C.
Mengetahui:
190183
Menyetuxi:
P e m b a n t u Dekan I
d E i d m a n , HSc.
D o s e n P e m b i m b i n g I1
30 Mei 1989
Tanggal l u l u s
KATA PENGANTAR
P u j i syukur p e n u l i s ucapkan k e h a d i r a t Allah
Yang Maha Esa a t a s r a h m a t d a n k a r u n i a - N Y A ,
hingga
penulis
dapat
menyelesaikan
sekarya
ilmiah i n i .
Karya
memenuhi
gelar
ilmiah
i n i disusun
salah satu syarat
Sarjana (Sl)
pada
dalam
untuk
Fakultas
rangka
memperoleh
Perikanan
I n s t i t u t P e r t a n i a n Bogor.
Penulis
masih
banyak
sadar
bahwa
kelemahan
karya
serta
ilmiah
ini
kekurangannya,
maka p e n u l i s m e n g h a r a p k a n s a r a n d a n k r i t i k d e m i
p e r b a i k a n t u l i s a n i n i . Namun d e m i k i a n , p e n u l i s
berharap
semoga t u l i s a n i n i
dapat
bermanfaat
b a g i pembaca.
Penulis
Maret 1989
UCAPAN TERIMA KASIH
S e i r i n g dengan s e l e s a i n y a p e n u l i s a n karya
ilmiah
i n i , maka
penulis
k a s i h yang s e b e s a r - b e s a r n y a
1.
B a p a k Dr. H .
dosen
Ir.
mengucapkan t e r i m a
kepada:
Muhammad Eidman MSc.
pembimbing
Fredinan
pertama,
Yulianda
sebagai
serta
Bapak
sebagai
dosen
pembimbing kedua, yang t e l a h s a n g a t banyak
membantu
dapat
2.
dan
membimbing p e n u l i s s e h i n g g a
menyelesaikan karya i l m i a h i n i .
B a p a k K o e s o e b i o n o MSc. s e b a g a i d o s e n p e n g u j i t a m u , y a n g d e m i k i a n b a n y a k m e m b e r i saran sehingga karya t u l i s i n i d a p a t menjadi
lebih baik.
3.
I b u Ucun J u a r i a h y a n g b a n y a k m e m b e r i s a r a n
dan petunjuk selama p e n e l i t i a n s e r t a sahab a t S y a f a r i n a D h a r m a y a n t i y a n g s e l a l u memb e r i semangat dan pertolongan dalam s e g a l a
kesempatan.
4.
Bapak
Wiryono Mulyono S E . ,
Direktur
PT.
G a l i c W a h a n a t i r t a , yang t e l a h memberi i z i n
dan f a s i l i t a s yang s a n g a t menunjang p e l a k sanaan p e n e l i t i a n d i lapang.
5.
Bapak N u r d i n , Bapak R u s l i d a n Bapak
yang
dengan s e g a l a kesungguhan
semangat
yang
tinggi
Empon
hati
menbantu
dan
dalam
penelitian.
6.
Bapak D a r s o , Bapak Rahmat, I b u Y e t i , Bapak
Mukhtar dan Bapak Jamhuri yang t u r u t
bantu
siap
penelitian d i lapang, s e r t a
selalu
memberi p e r t o l o n g a n d a n p e t u n j u k .
Disamping
terima
mem-
kasih
teman-teman
i t u penulis
juga
sedalam-dalamnya
yang
selalu
baik
mengucapkan
kepada
dan
semua
penuh
p e r s a h a b a t a n yang t i d a k d a p a t p e n u l i s s e b u t k a n
satu-persatu,
hanya
A l l a h Yang
Maha
Rahman
j u a l a h y a n g d a p a t membalas semua k e b a i k a n yang
t e l a h p e n u l i s t e r i m a selama i n i .