IN1 DISEMINARUN PADA SEMINAR MAHASISWA KEPEMIMPINAN D A N KEPEMUDAAN TIflGKAT PROVINSI SUPiATERE, BARAT

PEMUDA DALAM P E R S P E K T T F SEJAKAH,
YEM I M P I N , P E M R A M A K U DAN M O T IVATOK

DOSEN

FPOK

-

I K I P PADANG

MAKALAH I N 1 D I S E M I N A R U N PADA SEMINAR MAHASISWA

KEPEMIMPINAN DAN KEPEMUDAAN TIflGKAT PROVINSI SUPiATERE, BARAT
SENAT

MAHAS I SWA

FPBS

13 NOVEMBER 1993


-

IKIF

PADANG

P E N G A N T A R
fnkte sejarnh dunin,

Dari
bagian

t e r n y a t n pemuda s c i a l u ambi 1

' ; a f ~ k ; i n r ; i c ~ ~ b e r i . k a nk a n t r i b u s i

ynnb;

menentukar~ haik


d a l a m p e r j u a n g a n m a u p u n d a l a n i p e m b a n g u r i a ~ i . Denii k l a n p u la d i
Iridones ia

,

pemuda

t e lati

arid i 1 y a n g

member i k a n

c i ~ k u p besar

d a l a m memper j e l a s q n m e m p e r t e g a s a r a h d a n sasarilri p e r j u a n gan

.


Tatlun

1908,

5;e.jar.aI-1

dalain

1 9 2 8 , 1945 d a n 19GG a d a l a h e . p : i s o d e - e p i s o d e

pcrjuarignn

ungkapan t c rdahu 1 u

bnngs;.i

Srldonesia

y a n g nc:rnbulrtikan


.

S a l a t l sLL\i-;lng t o k o h p r o k l nma t o r d a n p c m i k i i :
ER.

Moh.

H a ? [;:I n i e n g a t a k a n

scndiri, t c t a p l
LJngkapan

in i

bahu.;~ pemuda

terdidik oleh situasi
dtlpat

kita


Makalah
tentang
tang.

ini

pemuda

mencoba

baik

t idak

Sejariih

mend i:l i k

d.i r i


zsmannya.

Irarilkter is t i k

t urllutan zamannya .

s e k a r n r ~ g maupun

di

beberapa
nlnsn

pc.in i k i rari

yarig

rliar~ggap h a n y a


d i s k r j p s i p e r j a l a n a n s u a t u bangsa,
dari

bahwa

mengungkapkan

boleh

k i ti!

dan k o n d i s i

terjernahkan

pemuda s a n g a t d i t e n t12k;t~i o ! e h

t: .i d a k

bang st^


a!;an

su:jlu

s~flt,ag:i i

t e t a p i yang

da-

lebih pcnting

i t u a d a l a h b a h w u s e j a r a h p c r l u d i p e l a j a r i da11 d i p a i l a t i i i

t e r u t a m a o l e h g e n e r a s i p e n c r u s u n t u k d a p a t d i j a r 1 i k s . n pecloman
dalam

menyusun


akan datang.

1 s r i g k a h - 1 a r ~ g k a h pen1banguna.n

Melalui

sejarali

pads

masa

yang

k i t a memperoleh s;an~baraii ten-

t a n g k e k u a t a n d a n ke1c-:mnhar~-Ite.! e r n a h a n masa y s n g ' ' c 1311 ! rr l u ,
y a n g d a p a t d i j a d i k a n p e l a j a r a n u n t u k masa y a n g aktiri d a . : a n g .
Untuk kesernpurnaan p e n u l i s a n makalah i n i , sumbang s a r a n
y a n g ~nembangun d a r i


para peserta sangat

diharapkilr!.

T e r ima

kasih.
Padung November,

1993

PBMUUA DALAM PERSPEKTI F' S E J h K A I I ,

D A N

PEMIMPI N

,


PICMRAHARlr

M O T J V A T O I <

OLEH : D R .

PHIL. YANUAR K I R A M

DOYEN FPOK I K I P PADANG
ti.

PENDAHULUAN

R e r k a t r a j i n d n n y a k i n d a l a m m e n a p a k d a n k ~ . r e n ar a j i n
d a l a m meny i n g k i r k a n

berbagai

r intangan

dalarn

g~embangunar~

u n t u k rnenuju s u a t u masa d e p a n y a n g l e b i h c e r a h , k i a i b a n g s a
I n d o n e s i a secara p e r l a h a n t e t a p i p a s t i t e l a h m u l a i menyetarakan d i r i dengan bangsa-bangsa

rnaju d i d i d u n i a , s e t i d a k -

tidaknya daiam beberapa h a l .
Karena keinginan untuk hidup l e b i h layak yang d i r e a l i s a s i k a n d a l a m b e n t u k k e r j a k e r a s d a l a m r n e l a k s a n a k a n pembangunan,

kini

inengurangj

Indonesia secara perlahan

bangsa

t ingkat

negara-negara

telah dapat

k e t e r g a n t u n g a n d a l a m b e r b a g a i h a 1 da.r i

maju d i d u n i n .

Bahkan

dalam beberapa s e k t o r

bangsa I n d o n e s i a merupakan p e s a i n g yang p e r l u d i ~ e r t i m b a n g Iian .

Ungkapan-ungkapan d i a t a s , m e r u p a k a n g a m b a r a n
tiusilan

bangsa

Indonesian

d a l a m membangun

keber-

di:rinya.

Itu

: ~ d a l a h fakt .i Jar1 s e j a r n h . Memaiig k e b e r h a s i I a n s u a t u b a n g s a
1.

i d a k akan t z r l e p a s d a r i s e j a r a h , s e j a r a h y a n g rnenggambnrkan

d i n a m i k a k e h - i d u p a r i b a n g s a i L u s e n d i r i . D e m i k i a n ~ u l ah a l r i y s
d e n g a n b a n g s a T n d o n e s i a . K e b e r h a s i l a n b a n g s a I n d o r ~ e s i ad a t n m
s e m b a n g u n a n p a d a h a k e k a t nyn. mer u p a k a n h a s i 1 p e r j u a n g n r i y s n g
t i d a k d i r n u l a i d a r i t e n g a h , m e l a i n k a n p e r j u a n g a n ya.ng d i ~ n u l a i
d a r i awa 1 l a h i r r i y a b a n g s a I r l d o n e s i a

i t u s e n d i r i . I t u a.dalah

dinamika dan i t u a d a l a h s e j a r a h .
Menelusuri
ini,

sejak

sejarah

zaman

modern i n i , s e j a k

perjuarigan

p asejarah

4
zaman

bangsa-bangsa

sampai

pada

i d e o l o g i koniunis d i

abad

terriyata

ini,

teknologi

Y u n a n i Kuno s a m p a i e r a p a s c a p c r a n g

t e l u k dan hancurnyn
kornputer

abad

didunia

benua

k e b e r h a s i lrzn

pc.lda

Izropa

p e r juangan

i Lu

t i d a k t e r l e p a s d a r i p e r a n p a r a pemuda b a n g s a i t u s e n d i r i .

Derni kial-1 p u l a
1 9 0 5 , 1928,

i

i;:nah

barigsa

J ntione:; i a .

'ra1.1un

1345 dan t a h u n 1 9 6 6 , merupakan c p : i s o 3 c - e p i s o d c

: ~ ~ i r lmge m p e r j c l a s
,:,I

h a l n y i i deng;irl

tian mernpertegi~:; j a l a n n y ; l r . e v o l u s i p c r j u i l n -

a i r d i r n a n a pernutla-peinuda

rnempunya i

p e r a n ilao

:

'

pernbangunan dalam upaya meni ngkatkan kese jahteraiin masyilrnkat. Tetapi bila sumber dayn manusia yang demikian besar
dapat dibina dan diarahkan untuk rnelaksnnnkan pc:rnbar.gunt~n,
maka dia adalah merupakan tenaga yarig amat besar . ( B a n d i

ng-

kan GBHN : 1983 )
Dari data statistik, diperoleh informasi b a h w a 80

%

dari penduduk Indonesia berada di desa-desn. I n i b e r a r t i
bahwa sebag.ian besar sumber daya manusia yang merupakan
poterls i yang amnt besar- untuk pembangunan nasiona 1 berada d i
pedesaan. Sementara data statistik inenunjukkan bahwa komposisi penduduk bangsa Indonesia sebagian besar adalah g e n c r a si muda.
Sementara itu data statistik dalam pendidikan menunjukkan bahwa pemuda juga menempati komposisi yang besar sebagai
peserta didik. Ini berarti dalam kurun waktu tertentu pemuda
akan menjadi kelompok intelektual.
Dari sisi lain, kebujaksanaan pemerintah untuk membantu
pengusaha kecil, pengusaha lemah, deleregulasi dalam bidang
yerekonomian dalam industri serta ditunjang oleh kesempatan
bersaing yang semakin terbuka, kita melihat munculnya pengusaha-pengusaha mudn, yang boleh berkiprah dalam perekonomian
nasioanal. Dari segi poljtik kita juga melihat p.engkaderan
generasi muda mulai berjalan dengan baik. Behk:an secarn
konfigurasi pemuda mulai menduduki posisi pentin,? weliiupun
itu dalam jumlah yang sangat terbatas.
Dalarn sitem pertahanan nssional kita juga melihat a a h w a
pemuda memiliki komposisi mayori tas, terutama da1a.m ABR! i.tu
~endiri.
nerniki an puia halnya dalam bidang agama dan kebudayaan,

..

ki t a juga me l i hat banyakr~yakaum muda yang mempunysi kepedu.I i an yang cukup t ir~ggj t e r h a d a p hal-ha1 yang berkai r;an
dengan agamo dan bud
.
Dar i ilraian-ura ian diatas, kiranya t idaklah h e l - l e b i.hnn
untuk menyatakan bahwa pemuda pada dasarnya punya pos i s i
yang pent i n g (Ian st rategis dalam pembangunan nasiona.1 .
Sehubungan dengan uraian-uraian diatas, dapat disirnpulkan
hahwa :

va

Surnber d a ~ amanusia merupakan suatu aspek yarlg s a n g ; , ~
menentukan dal am keberhas i 1 an pembangunan. U e r d a s a r k i ~ r l
p

p

p

p

p

p

p

p

p

p

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

.-

-

-

dalnm rriasyarakat dimana i a b e r a d a (

),

3?76,12

b a r i u r i g k a p a n u n g k a p a n d i a t a s d a p a t d i t c r j e m a h k a n bahwa
ka;.aht c l . l s t jk

d i p c : l ~ g a ~ . ? : i l i j c.;,

i t u . 'i'ahun !.90P,,
rnt;mj

dallam

pemuda
j

sangat

i 1 i.,igk!:nz.an pacia s a a t

i .

J

.

,

wakt-11 t e r t e n t u

kurun

1 9 2 8 , d a n 19.15, k a r a s t e r i s t i k peinudcl a d a l a h

1 i k i s e m a r i g a ~ j u a r l g d a n k e p a h l i ~ w a n a nd a l a m j u p s y a me l c -

F a s K a n b a n g s a d a r i . c e n g k e r a m a n d a n p e n i n d a s a r ~k a u m p e n j a j a h .
h n h w a pemuda m e i 1 i k i

Tahun

1966 d a p a t

juclng

dcil am m e n e g a k k a . n i d e o l o g i n e g a r n y a n g t e r n r l c a p o 1 e h

d i k a takan

sclniangat

i d e o l o g i komunis.
S e k a r a n g si.t u a s i d a n k o n d i s i
f i s i k dalam rangka mengusir

kaum p e n j n j a h

t e l s h Sc::lalu.

T e t a p i i t u bukan b e r a r t i perjuarigan t e l a h s e l e s a i
berarti

.

.

1-tu bukan

i d e o l o g i P a n c a s i l a t i d a k akan terancani.

era i n d u s t r i a l isasi d a n rnodernisn-

Era sekarang%dalah
si

Revolus i

sudah berbeda,

Industrial isasi

dan modernis:~sf s e c a r a pcrlahan p a s t i

a k a n t e r j a d i , k a r e n a p a d a h a k e k a t n y n h a 1 i t u me;-upakan u p a y a
u n t u k rneningkatkan k e s e j a h t e r a a r , r a k y a t .

Itu tlerarti suatu

k e h a r u s a n . D i e r k e r s ( 1 9 8 6 , 1 0 6 ) merigurigkapkan h a h w a scrnxkin

meningkatnyil

i n d r u s t r - i t 1 1i s a s i

dan

s p e s i a l isasj

di~la~i~

k e r ja d a n s e m a k i n m e n i n g k a t n y a h i I - o k r a s j , p e l a i c s a n ; - t a ~ - ~

prose::

t u g a s yarlg s e m a k i n k o m p l e k . k k a n m e r i u n t u t Irual i : r i k a s i angi; I ! ; ~ I ~ I

p e r , i g k n t a r i k u a 1 i t e s k e m a ~ n p i l a : ~y:ir\:_: r e 1 e ~ i l ndenj;;ln
zaman

bag i

LLIIIt u

k;irl

.
P e n ~ u d aa d a l a h p e n g g e - r a k , p e l a n j u t d a r ~p e n e . n g g u n g j a w i l l )

d a r i p e n b a n g u n a n i t13 s e l i d i r i . fdaka j e l n s l a h peml)angunnri y o r ~ g:

mengarah

pada

indur t r i a l i sasi

t a n g g u n g jawab pemuda.
i ~ d u tsr i a 1 i s a s i
hari

hanya

.dan n ~ o d e r n si a s i

meru?)a1c:~r;a

D e n g a n deini k i . a n k e b e r h a s i 1 .:in s a o l u
akan

i n i 2 a l a m k u r u n waktir

men jad.1 k e r i y : ~ t a a r i b i 1 ;L
tertenta

di

r

s

i

:

peniurla
r i~
intuk

m e m i l i k i k u a l i f i k a s i y a n g culcup s e b a g a i t e n a g a k e r j a , t e r u tama d a l a m Pembangunan J a n g k a P a n j a n g T a h a p 1 1 .
Dar i
negat i f

sisi
terhadap

lain,

modernisasi

suatu

jugn

rnernpunyai

bal~gsa, terutama

yarlg

dampak

berkai tan

dengan moral dan budaya h a 1 iril p p e r l u dikemukaknn karena
k e m a j u a n t e k n o l o g i d a l a m b i c i a n g k o ~ m n i k a s imembuka p e i u a r i g
u n t u k t e r j a d i n y a k o n t a k b u d n y n . KonLak b u d a y n a k a n meinungk i n k a n t e r j ~ z d i n y ap e r g e s e r a n n i 1 a . i - n i l n i b u d a y a . K i c a mc 1 i -

'

g e j a l a d a n p e r i l a k u yang t e r j a d i

dillam m i l s y ? ~ r ; ~ i t r zat k a n

menyebar

dari

secara

luas

dan

cepill:

di1.n k c

berbagai

p e n j u r u d u n i a . K o r i t l i s i y a n g deini k i a n a k n n membuka p e i u a n g

urltuk

sccara

maupuri

k o n i i i l r : F:.!dc?y:_1, baik s c r a z ' a i n d i v i d u a l

j s d i ::.-r:

LC:-

D a 1 aln

keiornpok.

g e n e r n s i rr,uds a t a n ~vcngi-~:~rl:-l;)i
!ail :;-inj:a,n
iialan; menye i e k s i

terutnrna

s ia,

ynng

informa,?i

l e l ) i h b e r n 1.

yiln:;

Lt:pat.

r i g

t i c i a k f c r t u n i l m (la 1 a m j i x n g e n e r a : ; - i

niaka g e n e r a 5 i
1t b i 1

kclornpok

yang

atau

dernikian

.. .
; u l i u r P a l . i c z : ; i l z l d a n ;xi ~ a l - - nlia !

kata nilai-nilei
nasiona:

yong

kondis i

,

Aildai
budttya

!nucia 1 n d o n o -

inuda a k a n n c n g a l a i r ~i k 3 : i ~ i ij ~ 1)s i k i:;
d j pcngaruhi

gcmpang

pihak-pitiak

terteritu.

k e i ornpok-

oleh

B 1

i11i

t c ~ - . j % i d ,i

rnaka h a 1 i n i m e r u p a k a n r n a s a l a h n a s i o n a l y a n g tnerigat:i b a t k a n l a j u n y a pembangunan m e n j a d i t e r h a m b a t .
4.

Dernokratisasi yang scmakin terbuka,
dan

hak

azazi

manusia

p e r l i n d u n g a r i hukum

s e m a k i n menclagat

pcrhitLi.ln

dan

k e p a s t i a n , m a k a k e p e l o p o r a n pernuda d a l a m b e r b a g u l a s p e k
kehidupan akan meningkat.
5.

Persaingan

dalam

berbagai

aspek

kell~dupan dikaLangan

p e r n u d a a k a n s e l n a k i n t a j a m . H a l i n i d i s e b a b k a n p e r b a n d i ng n n p e r t u m b u h a n n n g k a t a n k e r j a d e n g a n k e s e r n r ~ a t a n k e r ja

s a n g a i L i r i a k ;:11.u a r , ~ .
!.. j u g a z l i a n s e m a k i : i i m e n i n g k a l

6 . A n g k a p e n g a n g g u r a n t c rc!ld

d i k a I a n g a n g e n e r a s i mucla

.

7 . K e b u t u h a n d a n k e i n g i n a n a ~ a nk c s e m p i ~ t n r ip e n d i d i k a n L i r i g g i

s e n ~ a kj n m e n i n g k a t
8.

Sedangkan

dari

.
sisi

lain,

k e b u i i l h n ~ ~a k a n

pectlicli k z n

p r a k t j s a t a u pcndidikan ketranlljilan terutarna yang relevan
d e n g a n k e b u t u h a n p a s a r kcr ja a k a n s e m a k i ~m c 1 1itig!caL h a 1
in;

ar~taralain

disebabkan

oleh

desakan

bjayt.

hiclup.

D e s n k a n b i a y a h i d u p a k a n m e n g a r a h k a n pernuda url t u k rnem i I i h
a l t e r n a t o i f peme9ahan masillall ynng p a l i n g p r a k t i s , y i l i t u
mendaput kan

p e k c r jaan

kelangsungan hidup.

secepntnya

untuk

mcrnpes l i ~ l i a n k a n

c. Masyarakat Indonesia pada snat sekarang berada pada

masa trnnsisi dari budaya pertnnian menuju budaya
industr i dan modernisasi dalam berl~agai aspek kehidupan. Keberhasi Ian i n d ~ trial
s
isasi clan lnodernisasi baru
akan rnenjadi kenyataan hi 1 a pemuda hari ini dipersiapkarl untuk ~nemperolehk u a l i f ikasikerna~npuandarl keterampilan
yang dibutuhkan dalam era globalisasi dnn
modernisasi.

d.

Pemuda sebagai pelopor, motivetor dan innovator
dalam menyongsong Pembangunan Jangka Panjang Tahap
I 1 diharapkan dapat diarahkan kepada upaya-upaya
menciptakan lapangan kerja sendiri. In:( berarti
adalah pendid'ikar~yang
pendidikan generasi muda
dapat menghasilkan pemuda-pemuda mandiri. Hal ini
didasarkan kepada pemikiran bahwa kesempatan untuk
memperoleh pekerjaan semakin sulit.

e. Tugas clan tanggung jawab pemuda pada masa yang akan

datang t idak hanya terarahpada mer~ciptakan lapangan
pekcr jaan s e n d G i me lainknn yang tak kalah pent ingnya
Pancaadalah nenjaga kelestarian n i lai-ni lai itleol,~gi
sila dan budaya nasional dalam art ir~nyang hiikiki. Hal
ini y c r lu d i tekankan .ncn;;l;:,atar,s
inforrnasi yang
semakin cepat dan luas pada a b n d teknologi ini.
2.

S A R A N - S A R A N

a.Pcrhat inn pcmuda sebilikmya tli;~ri~hki~n
pada upny:l-upsly;:
peningkatan kual i t as kernarnpuan p r i bad j , tr:ru l.r;rr~ny i ~ r l g
relevan dengan kebutuhan p a s a l - kerja.

b. Sesuai dengan permosalahan yilng d i hadap i ,padii rnasa
Pembangunan Jangka Pan jang Tahap I T yai tu su 1 i t nya
kesempatan kerja, maka sebaiknya upaya pernbentukan
pemuda diarahkan pada pembentukac pemtidn yang rnandiri.
c. nalam rangka menangkal ter jadinya pergeseran budaya
yang berakibat negiltif terhadap ideologi Pancasila dan
budaya nasional, makn sebajknya pendidiknn yang menga-

Al i S y a h B a n a , S . T : Perl;_eqban,:ar. S e j 9 r a h K e b u d a y a a . 1 I n d o r r e s ia-D i
-

1; h a t

.Jar J u r u s n i i N i l a i - N i l a i .

Jakarta,

Idayu,

1975.

Dunia D a i a n 'I'ahuil 2 0 1 3 . T i i i e r N o m o r 4 / 1 9 8 8 .

Bell, Daniel

:

Manusaput r a ,

M

Ia t

,

St

przwasan

P e n e r b i t Alamni, Bandung,

Ntlsanlara

Buku

. i a .

1981.

D i e k e r s , E k k e h a r d : J u n e n d 7 ~ e r b a . n d s a r b et i im S p o r t , K a r l H o f mann, S c h o r n d o r f , J e ~ m a n1 9 5 4 .
Direktorat

Tendidikpr T i n g g i

Referensi
-

P e n a t a r a n P4.

:-- B a h a n

P e n i ~ t r r a n dan Bahan

J a t ~ a r t a ,1976.

H a t t a Mohamrnad : I n d u r ~ e s i aM e r d e k a , B u l a n B i n t a n g , J a k a r t a ,
1976.

Koent j a r a n i n g g r a t
Jakarta.

,

P e n g a n t a r I l!a?l A n t r o ~ o l c g i A
, ksara Baru,

1985.

S c h o o r 1 , 3 . W . M o d e r r i i s a s i , P e n g a n t : i . S o s i o l o ~ pi 3 1 n b a n ~ u n a . n ~
Negara.-Negara

seda~i:!

I

Dokumen yang terkait

HA K M A SY A R A K A T A D A T SU KU D A Y A K A TA S TA N A H D A LA M KA I TA N N Y A D EN GA N U N D A N G U N D A N G N OM OR 5 TA HU N 196 0 TE N TA N G P ER A TU R A N D A SA R P OKOK P OKOK A GR A R I A D I KEC A M A TA N HU LU KA BU P A TEN KA P

0 9 18

HU BU N GA N F A K TOR F A KTOR PR OD U KTI V I TA S D E N GA N M OTI V A SI D A N D I SI P L I N P EKER J A BA TU D A N BES I P A D A PROY EK P EM BA N GU N A N R U KO DI SI TU BON D O

1 10 19

H U B U N G A N T I N G K A T P E N G E T A H U A N I B U T E N T A N G D A M P A K K E C E L A K A A N P A D A B A L I T A D I R U M A H D E N G A N T I N D A K A N P E N C E G A H A N K E C E L A K A A N D I W I L A Y A H P O S Y A N D U A L A M A N D A

0 4 19

HU KU M P ER LI N D U N GA N BA GI P EKER J A R U M A H TA N GGA D I TINJ A U D A R I UND A N G U N D A N G N OM OR 13 TA HU N 2003 TEN TA N G KET EN A GA KER J A A N

0 6 15

K A J I A N M A N A J E M E N R A N T A I P A S O K A N P A D A P R O D U K B E N I H P A D I D I U D . B U N G A T A N I K A B U P A T E N J E M B E R

0 3 16

K A JI A N P R O SP E K B A N D E N G D I T I N JA U D A R I SE G I U S A H A T A N I D A N P E M A S A R A N D I D E S A K A L A N G A N Y A R K E C A M A T A N SE D A T I K A B U P A T E N SID O A R JO

0 5 20

K A JI A N Y U R I D I S B E R P I N D A H N Y A WA L I N A SA B K E P A D A WA L I H A K I M D A L A M P E R K A WI N A N

0 11 17

K A J I A N Y U R I D I S T I N D A K A N A D M I N I S T R A T I F K E I M I G R A S I A N T E R H A D A P W A R G A N E G A R A A S I N G Y A N G T I D A K R E S M I ( I L L E G A L ) D I W I L A Y A H I N D O N E S I A B E R D A S A R K A N U N D A N G

0 4 14

TINJAU AN T E R H A D A P A P A Y A N G DINAMAKA N DELIK A D U A N

0 6 75

PER A N A N B A D A N P E R E N C A N A A N PE M B A N G U N A N D A E R A H D A LA M B ID A NG PE M B A N G U N A N DI K O T A M A D Y A D A E R A H T IN G K A T II SURABAYA

0 0 78