Memperkasakan mahasiswa kejuruteraan men pd

MEMPERKASAKAN MAHASISWA KEJURUTERAAN
MENERUSI PENERAPAN KEMAHIRAN INSANIAH
(SOFT SKILLS)
Huzili Bin Hussin
Pusat Kemahiran Komunikasi dan Keusahawanan
Universiti Malaysia Perlis
Azman Bin Zakaria
Fakulti Pengurusan Perniagaan
Universiti Teknologi Mara, Terengganu
Muhammad Shukri Bin Salleh
Fakulti Pengurusan Perniagaan
Universiti Teknologi Mara, Kelantan

ABSTRAK
Kejayaan agenda pembangunan modal insan kelas pertama amat bergantung kepada
mutu sistem pendidikan negara. Persaingan yang semakin meningkat di peringkat global
memerlukan tenaga kerja yang cukup kompeten, beretika, kreatif serta mempunyai daya
saing yang tinggi. Kemahiran Insaniah (Soft Skills) dalam kalangan mahasiswa bukan
lagi merupakan isu baru. Malah ia sudahpun menjadi isu global. Persaingan untuk
mendapatkan pekerjaan telah menjadikan elemen Kemahiran Insaniah semakin
diperlukan.Objektif ke empat Kementerian Pengajian Tinggi (KPT) untuk menghasilkan

graduan yang kompeten untuk memenuhi keperluan guna tenaga negara dan
antarabangsa dengan sasaran 75% graduan mendapatkan pekerjaan dalam bidang
relevan dalam tempoh enam bulan selepas tamat pengajian memerlukan komitmen
yang begitu tinggi dari pihak Institusi Pengajian Tinggi untuk merealisasikannya. Justeru,
kertas kerja ini ditulis dengan tujuan untuk mengupas kepentingan elemen kemahiran
Insaniah bagi melahirkan mahasiswa yang ‘marketable’ dan ‘multi- tasking’. Selain itu,
cabaran dalam isu-isu pendidikan tinggi dalam memperkasakan mahasiswa
kejuruteraan juga dihuraikan. Beberapa kaedah pelaksanaan Kemahiran Insaniah
kepada pelajar dan juga staf universiti juga dibincangkan secara serius. Selain itu isu
penarafan dan penaksiran juga dikupas sebagai panduan.
Kata Kunci : Kemahiran Insaniah, Terapan, Penaksiran, Penarafan

583

PEN D AH ULUAN
Sebagai sebuah negara m em bangun, Malaysia m enghadapi t ekanan dan
cabaran besar dalam m enghadapi persaingan abad ke 21. Nam un keazam an
Malaysia unt uk m enj adi sebuah negara yang m aj u, berdaya saing dan t eguh t et ap
kekal ut uh . Misi nasional t elah disediakan bagi m enggaris pendekat an yang akan
dilaksanakan unt uk m enangani cabaran dan m encapai m at lam at negara sepert i

m ana yang t elah dit et apkan dalam wawasan 2020. Sesungguhnya kej ayaan agenda
pem bangunan m odal insan kelas pert am a am at bergant ung kepada m ut u sist em
pendidikan negara. Oleh it u keraj aan berhasrat unt uk m enggerakkan sat u usaha
unt uk m ent ransform asikan
pendidikan negara pada sem ua peringkat dari pra
sekolah hingga pengaj ian t inggi. ( Pet ikan kat a- kat a aluan YAB Perdana Ment eri
Malaysia dalam buku Pelan St rat egik Pengaj ian Tinggi Negara Melangkaui t ahun
2020) .
Sej aj ar dengan hasrat kerajaan, Kem ent erian Pengaj ian Tinggi ( KPT) t elah
m enggariskan Visi dan Misi yang berdaya saing di peringkat global. Visi KPT adalah
unt uk m enj adikan Malaysia Pusat Kecem erlangan Pengaj ian t inggi Menj elang Tahun
2020 m anakala Misi KPT adalah unt uk m em bangun dan m ewuj udkan persekit aran
pengaj ian t inggi yang m enggalakkan ke arah m enghasilkan pusat ilm u yang unggul
dan insan yang kom pet en, berinovasi sert a berakhlak m ulia unt uk m em enuhi
keperluan negara dan ant arabangsa ( KPT, 2007)
Selain berfungsi sebagai pusat
kecem erlangan ilm u, universit i perlu
m eningkat kan peranan m elahirkan m odal insan berbakat besar yang berupaya unt uk
m em enuhi keperluan sem asa dan m asa hadapan negara.
Graduan ideal yang

berbakat ini selain m enguasai kem ahiran t eknikal, m ereka j uga m em iliki ciri- ciri
kem ahiran insaniah sepert i bij ak berkom unikasi, m ahir dalam m engenal past i dan
m enyelesaikan m asalah unt uk penghasilan inovasi, berkesan dalam cara gaya
kepim pinan sert a kerj a berpasukan. Graduan j uga bukan sahaj a selesa m erebut
peluang dalam pasaran pekerj aan, m alah berupaya m enghasilkan faedah daya saing,
daya j uang dan nilai t am bah indust ri, set erusnya m enyum bang kepada
pem bangunan negara.
KEM AH I RAN I N SAN I AH D I I N STI TUSI PEN GAJI AN TI N GGI
Keazam an t erhadap pem bangunan kem ahiran insaniah pelaj ar t elah m enggesa
Kem ent erian Pengaj ian Tinggi ( KPT) m enghasilkan Modul Pem bangunan Kem ahiran
I nsaniah ( Soft - Skills) unt uk I nst it usi Pengaj ian Tinggi Malaysia sebagai ruj ukan
kepada I PT di Malaysia. Bert eraskan t uj uh kem ahiran insaniah yang waj ib dim iliki,
KPT m enggariskan beberapa pendekat an penerapan kem ahiran insaniah sam a ada
m elalui pendekat an t erapan dan m at a pelaj aran m andiri dalam akt ivit i form al
pengaj aran dan pem belaj aran. Secara lebih m eluas, t erapan kem ahiran insaniah
dibangunkan m elalui penyediaan persekit aran yang kondusif dan perancangan sert a
pelaksanaan program pem bangunan pelaj ar. ( Kem ent erian Pengaj ian Tinggi, 2006)
Tidak dapat dinafikan elem en kem ahiran insaniah ini t elah dit erap sekian lam a
dalam m at a pelaj aran yang dit awarkan oleh I PT. Walau bagaim anapun, cabaran kini
lebih besar kem ahiran insaniah perlu dilaksanakan secara t erancang dan dihasilkan

m elalui penilaian berst rukt ur. Secara keseluruhannya, pem bangunan kem ahiran

584

insaniah graduan kini m enj adi fokus dan orient asi Kem ent erian Pengaj ian Tinggi
( KPT) dan digunakan oleh bakal m aj ikan sebagai nilai t am bah graduan.
Menurut Briggs dan Hodgsm ( dalam Ahm ad Esa et .al., 2005) di ant ara
kelem ahan graduan yang paling ket ara ialah kelem ahan dalam penguasaan
kem ahiran kom unikasi. Kem ahiran kom unikasi ini pent ing kepada graduan kerana ia
m erupakan di ant ara keperluan kem ahiran yang diperlukan oleh pihak m aj ikan
( Zait on Mohd Hassan, 2003) . Manakala Sm igel dan Merrit ( 1999) berpendapat
akt ivit i dram a dalam ko kurikulum di universit i am at m em bant u m eningkat kan soft
skills pelaj ar. Selain it u, akt ivit i keusahawanan yang dij alankan di universit i m enerusi
akt ivit i ko kurikulum j uga m em bant u m eningkat kan lagi daya t ahan dan inovasi
pelaj ar. Bagi m elaksanakan Kem ahiran I nsaniah di I PT ianya m em erlukan kom it m en
yang t inggi daripada st af t erut am anya t enaga akadem ik. Menurut Ahm ad Esa et .al.,
( 2005) pelaksanaan Kem ahiran I nsaniah ini boleh dilaksanakan dengan baik di
universit i kerana kebanyakan pensyarah di Polit eknik m em berikan respons yang
cukup posit if t erhadap penerapan Kem ahiran I nsaniah di kalangan pelaj ar Polit eknik
di Malaysia.

I SU D AN CABARAN PEN D I D I KAN TI N GGI N EGARA
I nst it usi Pengaj ian Tinggi ( I PT) berperanan unt uk m elahirkan golongan sarj ana
dan ilm uan yang m enj alankan penyelidikan bagi t uj uan m engem bangkan ilm u bagi
pem bangunan m asyarakat . Cabaran kecem erlangan I PT kini dikait kan secara
langsung dengan keupayaan m enghasilkan graduan yang m enj adi pilihan ut am a
indust ri, m aj ikan dan pasaran pekerj aan. Fenom ena ini adalah selaras dengan
obj ekt if ke em pat Kem ent erian Pengaj ian Tinggi ( KPT) ialah unt uk m enghasilkan
graduan yang kom pet en unt uk m em enuhi keperluan guna t enaga negara dan
ant arabangsa dengan sasaran 75% graduan m endapat kan pekerj aan dalam bidang
relevan dalam t em poh enam bulan selepas t am at pengaj ian ( KPT, 2007)
Pem bangunan t erhadap m odal insan m erupakan m isi nasional yang digariskan
dalam Rancangan Malaysia ke- 9. Misi nasional ini m ensasarkan kepada
kecem erlangan m odal insan dalam aspek penguasaan ilm u, sahsiah diri t erpuj i,
m enguasai kem ahiran insaniah, pat riot ik, berdaya saing dan m em punyai pem ikiran
global. I ni selaras dengan kepesat an era globalisasi dan ekonom i sert a indust ri
berasaskan penget ahuan. Baj et 2006 yang m enyokong t eras ini, m enyediakan
perunt ukan berj um lah RM 29 bilion unt uk t uj uan pendidikan dan lat ihan kepada para
pelaj ar ( Kem ent erian Kewangan, 2006) .
Pada t ahun 2006 ham pir 307,121 ribu orang pelaj ar sedang m enerim a

pendidikan dan lat ihan dalam pelbagai t ahap pengaj ian di 17 buah inst it usi pengaj ian
t inggi awam ( I PTA) di Malaysia. Sepanj ang t ahun 2005, I PTA awam t elah
m enghasilkan 79,934 orang graduan yang diharapkan berperanan sebagai m odal
insan unt uk m enyum bang kepada pem bangunan negara. ( KPT, 2006) . Peningkat an
j um lah out put graduan seram ai 212,304 pelaj ar pada t ahun 2007 dan dit am bah pula
dengan j um lah pelaj ar Malaysia di luar negara seram ai 54,915 pada t ahun yang
sam a m eningkat kan lagi cabaran KPT unt uk bersaing diperingkat ant arabangsa ( KPT,
2007) Kini, j um lah I PTA di Malaysia t elah pun m eningkat kepada 20 buah universit i
dan secara langsung akan m em berikan cabaran yang lebih get ir lagi kepada KPT.
Di sebalik kepesat an ekonom i Malaysia, pengangguran di kalangan graduan I PTA
m asih m erupakan isu yang dikait kan dengan prest asi I PTA dan kualit i graduan m asa
kini. Kaj ian m enunj ukkan bahawa pengangguran dipengaruhi oleh pelbagai fakt or,
ant aranya ialah sikap m em ilih pekerj aan sert a kegagalan m em enuhi t unt ut an
indust ri dan pasaran pekerj aan ( Nurit a Juhdi, 2006) . Menurut Kem ent erian Sum ber
Manusia, daripada 27.5% kekosongan pekerj aan dalam sekt or pert anian hanyalah

585

diisi oleh 3.5% graduan. Manakala perm ohonan unt uk bekerj a di sekt or
perkhidm at an adalah sebanyak 48.8% sedangkan kekosongan j awat an hanyalah

sebanyak 24.8% . ( www.m ohr.gov.m y capaian pada 10 j un 2008) . Pelbagai usaha
t elah dilakukan unt uk m eningkat kan kom pet ensi graduan di ant aranya m enerusi
penubuhan Skim Lat ihan Graduan ( SLG) .
Selain it u, dapat an daripada penarafan ant arabangsa universit i- universit i
Malaysia m engikut THES- QS pada t ahun 2007 t elah m enunj ukkan t idak ada sat u pun
I PTA di Malaysia yang dilet akkan di bawah senarai 200 universit i t erbaik di dunia
berbanding dapat an pada t ahun 2004 di m ana t erdapat dua universit i t elah
disenaraikan iait u Universit i Malaya dan Universit i Sains Malaysia. Fenom ena ini
nam paknya refleks dengan dapat an kaj ian SETARA berkait an reput asi akadem ik oleh
Agensi Kelayakan Malaysia di m ana hanya 7 daripada 20 buah I PTA yang
disenaraikan cem erlang dan baik. Manakala selebihnya disenaraikan di bawah
kat egori m em uaskan. ( www.m ohe.gov.m y capaian pada 11 j un 2008) . Apa yang
past i keadaan ini m enyebabkan persepsi m asyarakat t erhadap graduan I PTA
sem akin dianggap lem ah berbanding dengan graduan luar negara. Just eru,
t ransform asi pendidikan t inggi am at diperlukan unt uk m enj arakkan j urang t ersebut .
Sepanj ang t ahun 2005, keraj aan t elah m em perunt ukkan RM 100 j ut a bert uj uan
m em beri lat ihan secara int ensif dalam pelbagai bidang bagi m eningkat kan
kebolehpasaran graduan m enganggur. SLG m em bangunkan kurikulum yang
m em beri penekanan kepada kem ahiran bekerj a ( working skills) khususnya
kem ahiran berkom unikasi, kem ahiran m enganalisis, ket eram pilan dan m ot ivasi diri

selain kem ahiran Bahasa I nggeris. Pelaksanaan SLG m em buahkan kej ayaan dengan
ham pir 80% daripada graduan yang m engikut i SLG t elah berj aya m endapat kan
pekerj aan walaupun belum m enam at kan lat ihan sepenuhnya ( New St rait s Tim es,
2002) . Fenom ena ini m em berikan t am paran yang cukup besar kepada I PT di
Malaysia kerana dianggap gagal m elahirkan graduan yang berket ram pilan sehingga
m em erlukan ’didikan’ sem ula oleh ’orang luar’.

D e fin isi Ke m a h ir a n I n sa n ia h
Secara um um nya t idak t erdapat definisi yang t epat bagi t erm a soft skills.
Walaubagaim anapun, soft skills adalah dikait kan dengan t rait personalit i individu,
bij ak berkom unikasi, pandai m endapat kan kenalan, berdaya t ahan dan berinovat if.
( ht t p: / / en.wikipedia.org/ wiki/ Soft _skills. capaian pada 12 j un 2008) . Kem ahiran
I nsaniah ( KI ) ( Soft Skills) m erangkum i aspek- aspek kem ahiran generik. Walaupun
t idak t erdapat suat u senarai kem ahiran khusus t ent ang KI , nam un kebanyakannya
berkait dengan penguasaan kem ahiran sepert i kepem im pinan, kerj asam a
berpasukan, kom unikasi dan pem belaj aran bert erusan ( KPT, 2006) .
Elem en KI unt uk I PT dit ent ukan berdasarkan kepada pandangan pakar, kaj ian
dan pengalam an I PT yang t elah m elaksanakannya. Tuj uh elem en ut am a t elah dipilih
unt uk dilaksanakan di I PT m erangkum i kem ahiran berkom unikasi, pem ikiran krit is
dan kem ahiran m enyelesaikan m asalah, kem ahiran kerj a berpasukan, pem belaj aran

bert erusan dan pengurusan m aklum at , kem ahiran keusahawanan, et ika dan m oral
profesional dan kem ahiran kepim pinan. ( KPT, 2006)

586

BERKOMUNIKASI
BERFIKIRAN KRITIS
PELAJAR
KERJA
BERPASUKAN
KEMAHIRAN
INSANIAH

MANDIRI
DAN
TERAPAN

PEMBELAJARAN
BERTERUSAN

STAF

KEUSAHAWANAN
ETIKA DAN MORAL
PROFESIONAL
KEPIMPINAN

Raj ah 1. Model Terapan Tuj uh Elem en Kem ahiran I nsaniah.

Kini, KI t idak lagi dianggap kurikulum t ersem bunyi yang dilaksanakan secara selekt if
berdasarkan pert im bangan individu. I a perlu dilaksanakan secara nyat a dan dit aksir
m engikut sist em penaksiran dan penilaian yang dit et apkan dengan berkesan.
I nt egrasi KI perlu dilaksanakan dalam aspek pengaj aran dan pem belaj aran selain
daripada berasaskan program sokongan dan berasaskan kehidupan di kam pus.
Pe r in cia n Ele m e n Ke m a h ir a n I n sa n ia h
Pada prinsipnya, set iap I PTA di Malaysia seharusnya m enerapkan kesem ua t uj uh
elem en Kem ahiran I nsaniah ( KI ) berdasarkan perincian di bawah. Kesem ua elem en
KI ini adalah di adapt asi dan diubahsuai daripada Modul Pem bangunan Kem ahiran
I nsaniah ( Soft Skills) unt uk I nst it usi Pengaj ian Tinggi Malaysia. ( KPT,2006)

i. Ke m a h ir a n Be r k om u n ik a si ( Com m un ica t ion Sk ills) ( CS)

587

Kem ahiran berkom unikasi m elibat kan kom unikasi berkesan dalam bahasa Melayu
dan bahasa I nggeris dalam kont eks yang berlainan dengan pesert a kom unikasi yang
berlainan. Ket erangan t iga Kem ahiran Berkom unikasi ( CS) adalah sepert i berikut :

Ta ha p
CS1

Ke m a h ir a n
Kebolehan m enyam paikan idea dengan j elas,
berkesan dan dengan penuh keyakinan, secara lisan
dan bert ulis.

CS2

Kebolehan m engam alkan kem ahiran
yang akt if dan m em beri m aklum balas.

CS3

Kebolehan m em buat pem bent angan secara j elas,
penuh keyakinan dan bersesuaian dengan t ahap
pendengar.

m endengar

ii. Pe m ik ir a n Kr it is da n Ke m a h ir a n M e n ye le sa ik a n M a sa la h ( Cr it ica l Thin k in g
a n d Pr oble m Solving ) ( CTPS)
Kem ahiran berfikir dan kem ahiran m enyelesaikan m asalah ( CTPS) m elibat kan
kebolehan berfikir secara krit is, kreat if, inovat if, analit is, sert a kebolehan
m engaplikasikan pem aham an dan penget ahuan kepada m asalah baru dan berlainan.
Ket erangan t iga kem ahiran CTPS adalah sepert i berikut :

Ta ha p
CTPS1

Ke m a h ir a n
Kebolehan m engenal past i dan m enganalisis m asalah
dalam sit uasi kom pleks dan kabur, sert a m em buat
penilaian yang berj ust ifikasi.

CTPS2

Kebolehan m engem bang dan m em baiki kem ahiran
berfikir sepert i m enj elaskan, m enganalisis dan m enilai
perbincangan.
Kebolehan m encari idea dan m encari penyelesaian
alt ernat if.

CTPS3

588

iii.Ke m a h ir a n Ke r j a Be r pa su k a n ( Te a m W or k Sk ills) ( TS)
Kem ahiran kerj a berpasukan ( TS) m elibat kan kebolehan unt uk bekerj asam a dengan
orang lain daripada pelbagai lat ar belakang sosiobudaya unt uk m encapai m at lam at
yang sam a. Ket erangan t iga t ahap kem ahiran TS adalah sepert i berikut :
Ta ha p
TS1

Ke m a h ir a n
Kebolehan m em bina hubungan baik, berint eraksi dan
bekerj a secara efekt if bersam a unt uk m encapai
obj ekt if yang sam a.

TS 2

Kebolehan m em aham i dan
bersilih gant i ant ara ket ua
kum pulan.

TS 3

Kebolehan m engenali dan
m enghorm at i
kelakuan, dan kepercayaan orang lain.

m engam bil peranan
kum pulan dan ahli

sikap,

iv.Pe m be la j a r a n Be r t e r u sa n da n Pe n gur usa n M a k lum a t ( Life lon g Le a r n in g
a n d I n for m a t ion M a n a ge m e n t ) ( LL)
Pem belaj aran bert erusan ( LL) m elibat kan usaha belaj ar berdikari dalam
pem erolehan kem ahiran dan penget ahuan baru. Ket erangan dua t ahap LL adalah
sepert i berikut :
Ta ha p
LL 1

Ke t e r a nga n
Kebolehan m encari dan m engurus m aklum at yang
relevan daripada pelbagai sum ber.

LL 2

Kebolehan m enerim a idea baru dan berkeupayaan
unt uk pem belaj aran aut onom i.

v. Ke m a h ir a n Ke u sa ha w a na n ( En t r e pr e n e u r sh ip Sk ills) ( ES)
Kem ahiran keusahawanan ( ES) m elibat kan keupayaan unt uk m eneroka peluang dan
m em bangunkan kesedaran t ent ang risiko ( risk awareness) , kreat ivit i dan inovasi
dalam akt ivit i berkait an perniagaan dan pekerj aan. Ket erangan t iga t ahap ES adalah
sepert i berikut :

Ta ha p
ES 1

Ke t e r a nga n
Kebolehan m engenal past i peluang perniagaan.

589

ES 2

Kebolehan m erangka perancangan perniagaan.

ES 3

Kebolehan m em bina, m eneroka dan m erebut peluang
perniagaan dan pekerj aan.

vi. Et ik a da n M or a l Pr ofe sion a l ( Et h ics a nd Pr ofe ssion a l M or a ls)
Et ika dan Moral Profesional ( EM) m elibat kan kebolehan unt uk m engam alkan
st andard m oral yang t inggi dalam am alan profesional dan int eraksi sosial. Berikut
adalah ket erangan bagi dua t ahap EM adalah sepert i berikut ,

Ta ha p
ET 1

Ke t e r a nga n
Kebolehan m em aham i kesan ekonom i, alam sekit ar
dan sosiobudaya dalam am alan profesional.

ET 2

Kebolehan m enganalisis dan m em buat keput usan
dalam penyelesaian m asalah berkait an et ika.

vii. Ke m a hir a n Ke pim pin a n ( Le a de r sh ip Sk ills) ( LS)
Kem ahiran kepim pinan ( LS) m elibat kan keupayaan unt uk m engam alkan ciri- cir i
kepim pinan dalam pelbagai akt ivit i. Ket erangan t ahap LS adalah sepert i berikut :

Ta ha p

Ke t e r a nga n

LS 1

Penget ahuan t ent ang t eori asas kepim pinan.

LS 2

Kebolehan unt uk m em im pin proj ek.

LS 3

Kebolehan unt uk m em aham i dan m engam bil peranan
bersilih gant i ant ara ket ua pasukan dan anggot a
pasukan.

Ka e da h Pe la k sa na a n Ke m a h ir a n I n sa n ia h
Kem ahiran I nsaniah walaupun pada dasarnya dilaksanakan unt uk kepent ingan
m asa depan pelaj ar nam un ianya perlu j uga dit erapkan kepada sem ua st af universit i
bagi m em ant apkan lagi sist em penyam paian sesebuah universit i.
a . Ke m a hir a n I nsa nia h k e pa da pe la j a r .
Secara um um nya Kem ahiran I nsaniah di I PT boleh dilaksanakan dengan
m enggunakan m odel m at a pelaj aran m andiri ( st and alone subj ect ) dan m odel

590

t erapan ( Em bedded) dalam kurikulum akadem ik dan bukan akadem ik. Kedua- dua
m odel dit erangkan sepert i berikut ;
Model Mata Pelajaran Mandiri ( Stand Alone Subject )
Mata pelajaran mandiri yang ditawarkan oleh kebanyakan IPT adalah dalam kategori mata pelajaran
teras yang mana memenuhi tujuh elemen Kemahiran Insaniah seperti kemahiran keusahawanan, kemahiran
berfikir kreatif, etika dan moral, kemahiran komunikasi dan sebagainya lagi. Di antara mata pelajaran yang
bersifat mandiri ialah mata pelajaran asas-asas keusahawanan, kemahiran komunikasi, bahasa Inggeris,
kemahiran berfikir dan sebagainya lagi. Justeru para pelajar yang diwajibkan mengambil mata pelajaran
berkenaan akan diterapkan elemen-elemen Kemahiran Insaniah secara langsung.
Model Terapan (Embedded)
Model Terapan menggunakan pendekatan yang menerapkan KI secara merentas kurikulum pada
aktiviti pengajaran dan pembelajaran bagi mata pelajaran yang diikuti. Model ini tidak memerlukan pelajar
mengikuti mata pelajaran khusus seperti yang dinyatakan dalam Mata Pelajaran Mandiri. Sebaliknya,
pelajar dilatih untuk menguasai KI melalui aktiviti pengajaran dan pembelajaran formal yang dirancang dan
dilaksanakan mengikut kaedah tertentu tanpa mengubah dan mengurangkan kandungan dan hasil
pembelajaran yang perlu dicapai (KPT, 2006). Terapan KI boleh dilakukan menerusi lima kaedah
penyampaian iaitu, kuliah, kajian kes, viva, kerja makmal dan kerja kumpulan.
b.

Kemahiran Insaniah staf universiti

Latihan sering dikaitkan dengan mempertingkatkan prestasi pekerja melalui peningkatan pengetahuan,
kemahiran, nilai diri, etika dan perubahan sikap. Latihan diperlukan oleh seseorang untuk memperolehi
pengetahuan dan kemahiran baru bagi mempertingkatkan kemahiran dan pengetahuan yang sedia ada
(Nadler dan Leonard, 1983). Halloren (1981) menyatakan latihan bukan sahaja untuk pekerja baru, bahkan
pekerja lama juga memerlukannya bagi membolehkan mereka mencapai tahap optimum dan menghasilkan
prestasi kerja yang lebih produktif. Bagi Philip C. McGraw (2001) kursus begini boleh membantu para
kakitangan mengawal bagaimana untuk bertindak balas dan merasionalkan sesuatu perkara. Selain itu
elemen-elemen yang boleh membawa kejayaan seseorang individu iaitu; minat yang mendalam,
kepercayaan yang tinggi, strategi, nilai yang jelas, tenaga, kuasa hubungan kemanusiaan dan kemahiran
berkomunikasi juga boleh diterapkan untuk memperkasakan lagi staf universiti (Anthony Robbins, 2003)
Menurut Jack Canfield (2005), 99% kegagalan individu adalah datangnya dari sikap yang suka
memberikan alasan. Justeru Setiap individu haruslah diterapkan bahawa mereka mempunyai impak yang
besar kepada organisasi walau apa jua jawatan dan peringkat yang mereka duduki. Selain itu Adli Azamin
Shukri dan Muhammad Ali Shukri (2008) menjelaskan bahawa bagi tenaga muda di universiti tidak boleh
lagi diurus dengan kaedah hukuman dan ganjaran sebaliknya kepuasan kebebasan untuk membuat
keputusan dan melahirkan kreativiti haruslah diberikan keutamaan. Justeru para kepimpinan universiti amat
memerlukan pendedahan kursus Kemahiran Insanih bagi memantapkan lagi kepemimpinan di Universiti.

PEN AKSI RAN D AN PEN ARAFAN KEM AH I RAN I N SAN I AH
Pem bangunan kem ahiran insaniah adalah sat u proses bert erusan. Kem ahiran
insaniah perlu ada pada sem ua m ahasiswa sepert i m ana yang digariskan oleh
Kem ent erian Pengaj ian Tinggi ( KPT, 2006) adalah ’developm ent al obj ect ives’
( Gronund, 1973) dan m erupakan kem ahiran- kem ahiran yang t erus berkem bang
sepanj ang hayat . Oleh it u, prosedur penaksiran yang paling sesuai adalah
berdasarkan penilaian bert erusan. Penilaian bert erusan m em punyai beberapa
kelebihan, iait u:

591

•
•

•

lebih adil kepada pelaj ar yang dinilai.
m enghasilkan kesan ‘washback’ yang lebih baik kerana pelaj ar akan sent iasa
m enit ikberat kan perkem bangan kem ahiran insaniah.
m em bolehkan pihak berkenaan m em ant au pencapaian pelaj ar dan m engam bil
t indakan ‘rem edial’ j ika perlu.

Pr ose dur Pe na k sir a n
Secara keseluruhannya, penilaian boleh dilakukan di sepanj ang pengaj ian
pelaj ar di Universit i . Prest asi at au t ahap pencapaian set iap pelaj ar akan dinilai pada
set iap sem est er m ulai sem est er pert am a. Penilaian akan dilakukan oleh:
1. Pensyarah/ j urulat ih/ t ut or yang m engaj ar kursus yang diikut i oleh pelaj ar
pada sem est er it u.
2. Pegawai universit i yang m engendalikan akt ivit i yang disert ai pelaj ar pada
sem est er it u.
Penilaian it u akan dibuat pada penghuj ung sem est er dan set elah sem ua akt ivit i
dij alankan t am at . Pencapaian yang diperolehi set iap pelaj ar akan direkodkan secara
online dan slip keput usan akan dikeluarkan oleh Bahagian Peperiksaan sesebuah
universit i. Penilaian pencapaian kem ahiran insaniah dibahagikan kepada t iga
kat egori, iait u, ‘Mem uaskan’, ‘Baik’, dan ‘Sangat Baik’ . Mat a gred 1, 2 dan 3 akan
diberi berdasarkan t ahap pencapaian. ( Penilaian yang diberikan ini adalah cadangan
daripada penulis dan pihak universit i bebas m enggunakan kaedah penaksiran
t ersendiri)
Tin da k a n Ku r a t if
Jika prest asi seseorang pelaj ar adalah kurang m em uaskan, pelaj ar it u akan
diwaj ibkan m enghadiri kursus at au bengkel m andiri yang diadakan khas oleh pihak
universit i unt uk m em bant u pelaj ar m em pert ingkat kan t ahap penguasaan kem ahiran
insaniah.

Pr ose du r Pe n a r a fa n
Berikut m erupakan cont oh penarafan yang boleh dilaksanakan di sesebuah
universit i. Pada um um nya seseorang pelaj ar akan dinilai oleh sem ua pensyarah,
’inst ruct or’, dan pegawai universit i yang m engendalikan kursus at au akt ivit i yang
diikut i di dalam sem est er it u. Markah ( gred) yang diperolehi it u akan dipurat akan
dan m enghasilkan sat u m at a gred unt uk set iap kem ahiran insaniah. Unt uk sem est er
yang berikut , purat a gred sem est er sebelum akan dicam pur dengan purat a gred
sem est er sem asa unt uk m enghasilkan PNGK. ( Ruj uk kepada cont oh di bawah) .
Cont oh:
Sem est er 1
Kem ahiran Berkom unikasi
CS1
CS2
CS3
Kursus A
2
3
1
Kursus B
1
2
Kursus C
Ko- K A
3
2

592

7 Pillar 1
PNG
PNGK
Ju la t
Mem uaskan
Baik
Sangat baik

2
5/ 3= 1.67
1.67

3
11/ 4= 2.75
2.75

3/ 2= 1.5
1.5

: 0.1 – 1.44
: 1.45 – 2.44
: 2.45 – 3.0

Sem est er 2

Kursus
Kursus
Kursus
Akt ivit i
7 Pillar
PNG
PNGK

A
B
C
HEP
2

Kem ahiran Berkom unikasi
CS1
CS2
2
3
1
2
3
2
8/ 4= 2
( 1.67+ 2) / 2= 1.84

3
3
11/ 4= 2.75
2.75

CS3
1

2
2
5/ 3= 1.67
1.59

Cara pengiraan ini adalah lebih adil kepada seseorang pelaj ar kerana pem bangunan
kem ahiran insaniah adalah bert erusan. Proses ini j uga akan m em beri peluang
kepada seseorang pelaj ar m em perbaiki t ahap pencapaiannya. Apa yang pent ing,
proses ini ’m em aksa’ seseorang pelaj ar m engam bil berat t ent ang aspek kem ahiran
insaniah dalam sem ua kursus at au akt ivit i sepanj ang m ereka belaj ar di universit i.
Set iap pelaj ar dicadangkan m enerim a slip pencapaian dalam Kem ahiran I nsaniah
sepert i m enerim a slip keput usan akadem ik pada set iap sem est er.

RUM USAN
Secara um um nya, m em buat penilaian t erhadap perkem bangan m anusia
bukannya m udah kerana keist im ewaan m anusia cipt aan I lahi dibandingkan dengan
cipt aannya t erhadap m akhluk- m akhluk yang lain. Nam un begit u, akal yang diberikan
oleh Tuhanlah yang m em bant u kit a m em bent uk sahsiah at au keperibadian yang
m ulia. Walaupun dem ikian, m anusia harus dipandu, diberi peringat an dan bim bingan
dari sem asa ke sem asa kerana I m am Al- Ghazali ( Ulam a dan Ahli Falsafah I slam )
t elah m enggariskan ket akwaan dan keim anan m anusia um pam a pasir di pant ai yang
kadangkala t inggi dan banyak, kadangkala rendah dan sikit .
Hari ini, dunia sem akin rakus dengan persaingan. Hakikat nya m ereka yang
kuat , bij ak, cekap, raj in dan berkem ahiran akan m endapat t em pat dan sanj ungan
m anakala m ereka yang lem ah sebaliknya akan t ercicir. Adakah ini j awapan kepada
kehidupan? Just eru adalah m enj adi t anggungj awab kit a sem ua agar dapat m em beri
kesam arat aan dalam m engecapi kenikm at an kehidupan kepada sem ua m anusia. Hal
ini berm akna, yang bisu t idak akan dibiarkan bisu, yang pekak t idak akan dibiarkan
pekak. Sekarang t eknologi t elah berj aya m em bant u m ereka. Begit u j uga dengan
Kem ahiran I nsaniah. Bagi m ereka yang t idak m encapai t ahap at au piawai yang
dikehendaki oleh m aj ikan, m ereka akan t erus dilat ih dan diuj i hingga m encapai
t ahap yang diinginkan.
Hari ini, universit i benar- benar m enj adi agen pem angkin penj anaan m odal
insan cem erlang. Baik pihak pengurusan, akadem ik, pent adbiran, st af sokongan dan
pelaj ar harus m enghayat i dan m engaplikasikan elem en kem ahiran insaniah dengan
bersungguh- sungguh agar kit a sent iasa boleh bersaing di peringkat Global. Oleh it u,

593

dengan penyat uan usaha dan t enaga daripada seluruh kakit angan akadem ik dan
bukan akadem ik diharap dapat m em bant u pelaj ar agar berkeupayaan m endepani
cabaran alam pekerj aan dan sekaligus m em berikan sum bangan ke arah m enj ana
ekonom i individu, keluarga, m asyarakat , dan set erusnya negara.

RUJUKAN
Adli Azam in Shukri dan Muham m ad Ali Shukri ( 2008) . Neorosis Pekerj aan. Dewan
Ekonom i ( 5) 2008. Kuala Lum pur : DBP
Ahm ad Esa, Jailani Mohd Yunus dan Noraini Kaprawi ( 2005) , Persepsi Pensyarah
Terhadap Penerapan Kem ahiran Kom unikasi Menerusi Ko Kurikulum di
Polit eknik. Jurnal Penyelidikan Pendidikan, Jilid 7. Put raj aya : Bahagian
Perancangan dan Penyelidikan Dasar Pendidikan Kem ent erian Pelaj aran
Malaysia.
Anon. ( 2002, 26 Sept em ber 2002) . SLG: lebih 80% daripada 10, 851 siswazah dapat
kerj a. Ut usan Malaysia, p. 8.
Anon. ( 2005, 14 April 2004) . Tabung pem bangunan kem ahiran diakt ifkan. Ut usan
Malaysia, p. 14.
Anon. ( 2006, 24 January 2006) . I PT berkualit i j ika berj aya hidupkan budaya ilm u.
Berit a Harian.
Ant hony Robbins ( 2003) . Unlim it ed Power. New York : Free Press
Civelli, F.F. ( 1997) . New com pet encies, new organizat ions in a developing world.
I ndust rial and com m ercial t raining, 29( 7) , 226- 229.
Crosbie, Rowena. ( 2005) . Learning t he soft skills of leadership. I ndust rial and
com m ercial t raining, 37( 1) , 45- 51.
Dollash, Sarah Tobadden. ( 2006) . Teaching soft skills. Elect rical wholesaling, 87, 26.
Elm ut i, Dean. ( 2004) . Can m anagem ent be t aught : if so, what should m anagem ent
educat ion curricula include and how should t he process be approached?
Managem ent decision, 42( 3/ 4) , 439- 453.
Ganesan, Sharm ila & Karen Chapm an. ( 2005, 10 Novem ber 2005) . Moves t o
im prove our varsit ies. New St rait s Tim es, p. 6.
Gronlund, N.E. ( 1973) . Preparing crit erion- referenced t est for classroom inst ruct ion.
New York: Macm illan.
Halloren, J. ( 1981) . Supervision: The Art of Managem ent . New Jersey: Prent ice Hall,
I nc.
Haslinda @ Robit a Hashim , Muham m ad Nubli Abdul Wahab, & Zarina Mohd Ali.
( 2005) . Pem bangunan sahsiah m ahasiswa bersepadu:
konsep dan

594

pelaksanaannya di Kolej Universit i Kej urut eraan. Paper present ed at t he
Sem inar Kebangsaan Kursus Sokongan Kej urut eraan, Langkawi.
ht t p: / / en.wikipedia.org/ wiki/ Soft _skills. capaian pada 12 j un 2008
Jabat an Perdana Ment eri. ( 2006) . Mem perkukuhkan m odal insan. I n Rancangan
Malaysia ke sem bilan ( 2006- 2010) . Put raj aya: Jabat an Perdana Ment eri.
Jack Canfield ( 2005) . The success principles, How t o get from where you are t o
where you want t o be. New York : Harper Collins.
Kem ent erian Pengaj ian Tinggi Malaysia. ( 2006) . Modul pem bangunan kem ahiran
insaniah ( SOFT SKI LLS) unt uk I nst it usi Pengaj ian Tinggi Malaysia. Serdang:
Universit i Put ra Malaysia.
Kem ent erian Pengaj ian Tinggi Malaysia. ( 2006) . Perangkaan sepint as lalu pengaj ian
t inggi 2005. Put raj aya: Bahagian Perancangan dan Penyelidikan, Kem ent erian
Pengaj ian Tinggi Malaysia.
Moham ed Must afa I shak. ( 2006) .
Masyarakat , 45, 12- 15.

Cabaran

m em perkasakan

universit i.

Dewan

Mohd Shukri Mohd Ariff. ( 2006) . I PTA perlu m em enuhi agenda pem bangunan
negara. Dewan Masyarakat , 45, 27- 28.
Nadler, Leonard. ( 1983) . Designing Training Program s: The Crit ical Even Models.
Addison – Wesley Publishing Com pany.
Nurit a Juhdi, Shaharudin Yunus, & Ainon Jauhariah Abu Sam ah. ( 2006, Novem ber
26- 28) . A survey of st udent s' em ployabilit y skills: a case of UNI TAR. Paper
present ed at t he Third Nat ional Hum an Resource Managem ent Conference,
Langkawi.
Philip C. McGraw ( 2001) . Self m at t ers, creat ing your life from t he inside out . UK:
Sim on & Schust er.
Ram zi, Nasser, & Abouchedid Kam al. ( 2005) . Graduat es' percept ion of universit y
t raining in light of occupat ional at t ainm ent and universit y t ype: t he case of
Lebanon. Educat ion and t raining, 47( 2) , 124- 133.
Rohlander, David. ( 1999) . The art of delegat ion. Journal of m anagem ent in
engineering, 12- 13.
Sm igiel, H. Dan Merrit , L. ( 1999) . A New Approach t o Com m unicat ion Training I n The
Workplace. Journal of Vocat ional Educat ion & Training. Vol 51. pg 629- 640
St eve,

Kay. ( 1999) . Enhancing
engineering, 15- 16.

your

soft

skills.

Journal

of

m anagem ent

in

Universit i Malaysia Perlis ( 2007) , Penerapan dan Penilaian Kem ahiran I nsaniah
Mahasiswa Universit i Malaysia Perlis. Kangar : UniMAP
Urwin, Pet er. ( 2006) . People skills t rium ph over t echnology. People m anagem ent ,

595

12, 2.
www.m ohe.gov.m y capaian pada 11 j un 2008
www.m ohr.gov.m y capaian pada 10 j un 2008
Zait on Mohd Hassan ( 2003) , Developing Graduat es for t he global m arket . Kert as
kerj a dibent angkan di Nat ional I PT, I ndust ry and Career Sym posium Melaka.
Tidak dit erbit kan.

596