Abstract Aplikasi Bahan Organik pada Piringan Kelapa Sawit untuk Meningkatkan Populasi Cacing Tanahdan Ketersediaan Hara N, P.

pH
Kadar Air (%)
C Organik (%)
Nitrogen (%)
C/N
P2O5 (%)
K2O (%)

6,66
32,88
49,56
2,00
24,78
0,43
1,80

9,40
20,20
52,39
1,26
41,57

0,33
4,00

Dianalisis di Laboratorium Pusat Penelitian Kelapa Sawit (PPKS)
Lampiran 2. Hasil Analisis Awal Sifat Fisik, Kimia dan Biologi Tanah
Parameter
Sifat Fisik
a)
Kadar air (%)
a)
Bulk Density (g/cm3)
Sifat Kimia
b)
pH H2O (1 : 2,5)
b)
C Organik (%)
c)
N-Total (%)
c)
P-Tersedia (ppm)

b)
K-dd (me/100g)
Sifat Biologi
d)
Populasi Mikroorganisme (CFU/ml)
Populasi Cacing Tanah (ind/m2)

Nilai

Kriteria*

10,10
1,25

---------

5,20
1,00
0,18
9,21

0,99

Masam
Rendah
Rendah
Sedang
Tinggi

3,2 x 107
112 - 176

---------

a)

Dianalisis di Laboratorium Fisika Tanah, Fakultas Pertanian, USU
Dianalisis di Laboratorium PT. Socfindo Seed Production and Laboratorium
(SSPL)
c)
Dianalisis di PT. Nusa Pusaka Kencana Analytical & QC Laboratory

d)
Dianalisis di Laboratorium Bioproses Pusat Penelitian Kelapa Sawit (PPKS)
*Kriteria menurut Balai Penelitian Tanah (BPT), 2009
b)

Lampiran 3. Dosis Pemupukan Kelapa Sawit Semester I di Perkebunan
Kelapa Sawit PPKS Sei Pancur, Tanjung Morawa
Tahun

Luas (Ha)

2006

5,38

Jlh.
Pohon
548

Dosis (kg)

4,25

Banyaknya*
Jumlah (kg)
2.329

Jlh. ZAK
93

Ket.
DP

*Pupuk yang digunakan adalah NPK 17.9.21 + TE

Lampiran 4. Data Pengamatan Populasi Cacing Tanah (ind/m2) pada
2 MSA
Blok
Perlakuan
Total
Rataan

I
II
III
B0C1
64
96
80
240
80,0

B0C2
B0C3
B1C1
B1C2
B1C3
B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2

B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

112
48
80
32
272
128
32
144
80
128
80
224
96

112
1632
108,8

176
80
96
96
224
224
64
128
144
144
64
144
48
96
1824
121,6


128
112
176
64
176
192
32
96
112
176
64
192
64
144
1808
120,5

416
240

352
192
672
544
128
368
336
448
208
560
208
352
5264

138,7
80,0
117,3
64,0
224,0
181,3

42,7
122,7
112,0
149,3
69,3
186,7
69,3
117,3
350,9

Lampiran 5. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
KT
Fhit
Blok
2
1513,24
756,62
0,69tn
Perlakuan
14
112890,31 8063,59 7,30**
B (Bahan Organik)
4
6621,87
1655,47 1,50tn
C (Cara Aplikasi)
2
14381,51
7190,76 6,51**
BxC
8
91886,93 11485,87 10,40**
Galat
28
30913,42
1104,05
Total
44
145316,98
FK
:
615771,02
KK
:
28,40

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 6. Data Pengamatan Populasi
3 MSA
Blok
Perlakuan
I
II
B0C1
112
128
B0C2
96
80

Cacing Tanah (ind/m2) pada

III
80
48

Total

Rataan

320
224

106,7
74,7

B0C3
B1C1
B1C2
B1C3
B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

176
48
144
224
208
32
128
112
64
144
240
80
240
2048
136,5

256
80
128
208
272
48
160
176
144
80
176
112
192
2240
149,3

208
48
96
128
192
32
112
96
112
96
144
64
96
1552
103,5

640
176
368
560
672
112
400
384
320
320
560
256
528
5840

Lampiran 7. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
KT
Fhit
Blok
2
16804,98 8402,49
8,81**
Perlakuan
14
134257,78 9589,841 10,05**
B (Bahan Organik)
4
6257,78
1564,44
1,64tn
C (Cara Aplikasi)
2
48207,64 24103,82 25,26**
BxC
8
79792,36 9974,04
10,45**
Galat
28
26715,02
954,11
Total
44 177777,78
FK
:
757902,22
KK
:
23,80

213,3
58,7
122,7
186,7
224,0
37,3
133,3
128,0
106,7
106,7
186,7
85,3
176,0
129,8

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 8. Data Pengamatan Populasi Cacing Tanah (ind/m2) pada
4 MSA
Blok
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
III
B0C1
80
64
112
256
85,3
B0C2
96
96
80
272
90,7
B0C3
160
144
176
480
160,0

B1C1
B1C2
B1C3
B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

112
240
96
160
80
64
128
112
96
160
48
144
1776
118,4

160
176
48
272
128
96
192
192
48
224
32
112
1984
132,3

Lampiran 9. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
1581,51
Perlakuan
14 125690,31
B (Bahan Organik)
4
11684,98
C (Cara Aplikasi)
2
21890,84
BxC
8
92114,49
Galat
28
33917,16
Total
44 161188,98
FK
:
28516,35
KK
:
20,46

144
256
96
192
128
160
160
144
48
176
16
48
1936
129,1

KT
790,76
8977,88
2921,24
10945,42
11514,31
1211,33

416
672
240
624
336
320
480
448
192
560
96
304
5696

138,7
224,0
80,0
208,0
112,0
106,7
160,0
149,3
64,0
186,7
32,0
101,3
126,6

Fhit
0,65tn
7,41**
2,41tn
9,04**
9,51**

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran10. Data Pengamatan Populasi Cacing Tanah (ind/m2) pada
5 MSA
Blok
Total
Rataan
Perlakuan
I
II
III
B0C1
160
112
112
384
128,0
B0C2
96
112
80
288
96,0
B0C3
160
128
176
464
154,7
B1C1
160
224
192
576
192,0

B1C2
B1C3
B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

160
400
272
128
176
192
160
96
336
144
176
2816
187,7

160
448
256
80
208
176
160
48
256
80
240
2688
179,2

208
320
176
128
176
144
256
48
176
128
112
2432
162,1

Lampiran 11. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
KT
Blok
2
5097,24
2548,62
Perlakuan
14
255738,31 18267,02
B (Bahan Organik) 4
85640,53 21410,13
C (Cara Aplikasi)
2
31994,31 15997,16
BxC
8
138103,47 17262,93
Galat
28
49686,76 1774,53
Total
44
310522,31
FK :
1399557,69
KK
:
23,87

528
1168
704
336
560
512
576
192
768
352
528
7936

176,0
389,3
234,7
112,0
186,7
170,7
192,0
64,0
256,0
117,3
176,0
176,4

Fhit
1,44tn
10,29**
12,07**
9,01**
9,73**

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran12. Data Pengamatan Populasi Cacing Tanah (ind/m2) pada
8 MSA
Blok
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
III
B0C1
208
176
224
608
202,7
B0C2
204
240
272
716
238,7
B0C3
176
144
176
496
165,3
B1C1
192
160
224
576
192,0
B1C2
64
112
96
272
90,7

B1C3
B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

240
176
288
464
240
240
240
192
176
96
3196
213,1

320
240
416
576
320
304
208
272
64
112
3664
244,3

240
208
320
512
256
320
112
160
128
112
3360
224,0

800
624
1024
1552
816
864
560
624
368
320
10220

Lampiran 13. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
KT
Fhit
Blok
2
7518,58
3759,29
2,08tn
Perlakuan
14
470225,78 33587,56 18,58**
B (Bahan Organik) 4
235285,33 58821,33 32,55**
C (Cara Aplikasi)
2
10326,04
5163,02
2,86tn
BxC
8
224614,40 28076,80 15,54**
Galat
28
50604,09
1807,29
Total
44
528348,44
FK :
2321075,56
KK
:
18,72

266,7
208,0
341,3
517,3
272,0
288,0
186,7
208,0
122,7
106,7
227,1

F.05
3,34
1,18
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,23
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 14. Data Pengamatan Populasi Mikroorganisme Tanah (CFU/ml)
Pada Faktor Pengenceran 10-7
Blok
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
III
B0C1
2,8
2,6
3,1
8,50
2,83
B0C2
3,3
4,0
2,8
10,10
3,37
B0C3
2,1
3,2
2,6
7,90
2,63
B1C1
16,3
17,5
19,8
53,60
17,87
B1C2
9,9
8,0
9,6
27,50
9,17
B1C3
22,0
24,3
22,9
69,20
23,07

B2C1
B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

28,4
5,1
31,0
22,8
46,0
9,4
28,4
4,2
42,0
273,7
18,25

30,0
7,6
35,0
20,5
42,0
8,2
30,0
4,6
52,0
289,5
19,30

Lampiran 15. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
8,34
Perlakuan
14
9449,76
B (Bahan Organik)
4
3312,33
C (Cara Aplikasi)
2
601,47
BxC
8
5532,88
Galat
28
116,35
Total
44
9571,37
FK
: 15837,192
KK
:
10,866

30,0
9,0
29,8
16,7
47,0
9,0
29,4
4,3
45,0
281,0
18,73

88,40
21,70
95,80
60,00
135,00
26,60
87,80
13,10
139,00
844,20

KT
Fhit
4,17
1,00tn
674,98 162,46**
828,08 199,28**
300,73
72,37**
691,61 166,44**
4,16

29,47
7,23
31,93
20,00
45,00
8,87
29,27
4,37
46,33
18,76

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 16. Data Pengamatan Bulk Density (g/cm3)
Blok
Perlakuan
Total
I
II
III
B0C1
1,159
1,260
1,090
3,509
B0C2
1,183
1,226
1,196
3,605
B0C3
1,154
1,177
1,239
3,570
B1C1
1,187
1,186
1,194
3,567
B1C2
1,143
1,053
1,166
3,362
B1C3
1,275
1,255
1,179
3,709
B2C1
1,224
1,211
1,210
3,645

Rataan
1,170
1,202
1,190
1,189
1,121
1,236
1,215

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

1,499
1,227
1,268
1,194
1,298
1,199
1,153
1,176
18,339
1,223

1,159
1,156
1,275
1,147
1,207
1,298
1,041
0,953
17,604
1,174

Lampiran 17. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
0,026
Perlakuan
14
0,109
B (Bahan Organik) 4
0,016
C (Cara Aplikasi)
2
0,011
BxC
8
0,082
Galat
28
0,192
Total
44
0,327
FK
:
63,608
KK
:
6,964

1,137
1,097
1,231
1,065
1,147
1,175
1,317
1,115
17,558
1,171

3,795
3,480
3,774
3,406
3,652
3,672
3,511
3,244
53,501

KT
0,013
0,008
0,004
0,006
0,010
0,007

Fhit
1,868tn
1,136tn
0,585tn
0,812tn
1,493tn

1,265
1,160
1,258
1,135
1,217
1,224
1,170
1,081
1,189

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 18. Data Pengamatan Kadar Air Tanah (%)
Blok
Total
Perlakuan
I
II
III
B0C1
10,25
9,41
9,77
29,43
B0C2
10,13
8,42
10,49
29,04
B0C3
8,11
8,34
11,73
28,18
B1C1
13,89
7,99
10,25
32,13
B1C2
12,61
12,86
17,37
42,84
B1C3
10,49
8,93
11,85
31,27
B2C1
11,61
10,74
11,61
33,96

Rataan
9,81
9,68
9,39
10,71
14,28
10,42
11,32

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

9,05
12,61
10,49
12,36
11,36
8,69
11,11
20,77
173,53
11,57

17,37
11,48
17,09
18,90
10,49
17,23
18,90
11,98
190,13
12,67

Lampiran 19. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
11,41
Perlakuan
14
136,26
B (Bahan Organik) 4
89,57
C (Cara Aplikasi)
2
16,26
BxC
8
30,43
Galat
28
272,02
Total
44
419,69
FK
:
6441,896
KK
:
26,051

10,62
11,73
11,48
9,29
11,23
12,61
12,74
11,98
174,75
11,65

KT
5,71
9,73
22,39
8,13
3,80
9,72

37,04
35,82
39,06
40,55
33,08
38,53
42,75
44,73
538,41

12,35
11,94
13,02
13,52
11,03
12,84
14,25
14,91
11,96

Fhit
0,59tn
1,00tn
2,31tn
0,84tn
0,39tn

F.05
3,34
1,81
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,33
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 20. Data Pengamatan pH Tanah
Blok
Perlakuan
I
II
B0C1
5,3
5,3
B0C2
5,5
5,1
B0C3
4,7
4,7
B1C1
5,8
4,9
B1C2
5,2
5,2
B1C3
5,6
5,3
B2C1
5,9
5,1

III
5,0
5,0
5,9
5,0
5,5
5,2
5,3

Total

Rataan

15,6
15,6
15,3
15,7
15,9
16,1
16,3

5,2
5,2
5,1
5,2
5,3
5,4
5,4

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

5,0
5,6
5,4
5,6
5,5
5,5
5,4
6,2
82,2
5,5

5,6
6,6
5,6
4,9
5,4
6,0
5,6
5,4
80,7
5,4

Lampiran 21. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
0,156
Perlakuan
14
2,133
B (Bahan Organik) 4
1,209
C (Cara Aplikasi)
2
0,209
BxC
8
0,715
Galat
28
3,811
Total
44
6,100
FK
:
1312,200
KK
:
6,832

5,2
5,7
5,4
5,4
5,1
5,4
5,6
5,4
80,1
5,3

KT
0,078
0,152
0,302
0,105
0,089
0,136

15,8
17,9
16,4
15,9
16,0
16,9
16,6
17,0
243,0

5,3
6,0
5,5
5,3
5,3
5,6
5,5
5,7
5,4

Fhit
0,573tn
1,120tn
2,221tn
0,769tn
0,657tn

F.05
3,340
1,180
2,710
3,340
2,290

F.01
5,450
2,230
4,070
5,450
3,230

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 22. Data Pengamatan C-Organik Tanah (%)
Blok
Total
Perlakuan
I
II
III
B0C1
1,03
0,98
0,98
2,99
B0C2
0,68
1,03
1,29
3,00
B0C3
1,12
0,93
0,82
2,87
B1C1
1,33
1,13
0,82
3,28
B1C2
1,32
0,99
1,08
3,39
B1C3
1,15
1,19
0,71
3,05
B2C1
0,94
1,65
0,92
3,51

Rataan
1,00
1,00
0,96
1,09
1,13
1,02
1,17

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

1,30
1,37
0,96
1,55
1,23
1,19
1,47
1,23
17,87
1,19

0,69
1,74
1,64
1,23
1,14
1,42
1,26
1,83
18,85
1,26

Lampiran 23. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
0,143
Perlakuan
14
1,494
B (Bahan Organik) 4
1,110
C (Cara Aplikasi)
2
0,063
BxC
8
0,321
Galat
28
2,078
Total
44
3,714
FK
:
63,606
KK
:
22,912

1,17
1,00
0,92
1,16
1,27
1,15
1,84
1,65
16,78
1,12

KT
0,071
0,107
0,277
0,032
0,040
0,074

3,16
4,11
3,52
3,94
3,64
3,76
4,57
4,71
53,50

1,05
1,37
1,17
1,31
1,21
1,25
1,52
1,57
1,19

Fhit
0,963
1,438*
3,739*
0,426
0,540

F.05
3,340
1,180
2,710
3,340
2,290

F.01
5,450
2,230
4,070
5,450
3,230

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 24. Data Pengamatan N Total Tanah (%)
Blok
Perlakuan
I
II
III
B0C1
0,180
0,190
0,180
B0C2
0,170
0,210
0,180
B0C3
0,220
0,190
0,170
B1C1
0,220
0,180
0,190
B1C2
0,200
0,190
0,190
B1C3
0,200
0,230
0,220
B2C1
0,170
0,230
0,180

Total

Rataan

0,550
0,560
0,580
0,590
0,580
0,650
0,580

0,183
0,187
0,193
0,197
0,193
0,217
0,193

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

0,160
0,180
0,230
0,220
0,200
0,200
0,200
0,200
2,950
0,197

0,190
0,200
0,160
0,200
0,160
0,190
0,240
0,130
2,890
0,193

Lampiran 25. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
0,0001
Perlakuan
44
0,0047
B (Bahan Organik) 4
0,0013
C (Cara Aplikasi)
2
0,0002
BxC
8
0,0032
Galat
28
0,0165
Total
44
0,0213
FK
:
1,698
KK
:
12,484

0,210
0,180
0,210
0,210
0,190
0,200
0,180
0,210
2,900
0,193

KT
0,0001
0,0003
0,0003
0,0001
0,0004
0,0006

0,560
0,560
0,600
0,630
0,550
0,590
0,620
0,540
8,740

0,187
0,187
0,200
0,210
0,183
0,197
0,207
0,180
0,194

Fhit
0,117tn
0,571tn
0,561tn
0,139tn
0,683tn

F.05
3,340
1,180
2,710
3,340
2,290

F.01
5,450
2,230
4,070
5,450
3,230

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 26. Data Pengamatan P Tersedia Tanah (ppm)
Blok
Total
Perlakuan
I
II
III
B0C1
5,22
7,38
1,65
14,25
B0C2
6,18
7,75
5,86
19,79
B0C3
3,24
7,74
4,11
15,09
B1C1
16,61
15,69
16,94
49,24
B1C2
48,62
44,61
44,34
137,57
B1C3
24,15
25,76
21,16
71,07
B2C1
7,59
8,49
8,22
24,30

Rataan
4,75
6,60
5,03
16,41
45,86
23,69
8,10

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

18,29
63,02
31,61
83,33
55,40
10,51
39,45
100,09
513,31
34,22

21,05
61,52
37,13
120,30
51,00
15,13
38,22
81,05
542,82
36,19

Lampiran 27. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
222,66
Perlakuan
14
85915,59
B (Bahan Organik) 4
14778,53
C (Cara Aplikasi)
2
8112,39
BxC
8
11804,64
Galat
28
1588,19
Total
44
36506,41
FK
:
51220,019
KK
:
22,323

20,62
66,71
32,65
76,53
55,47
10,57
29,30
67,93
462,06
30,80

KT
111,33
6136,83
3694,63
4056,20
1475,58
56,72

59,96
191,25
101,39
280,16
161,87
36,21
106,97
249,07
1518,19

19,99
63,75
33,80
93,39
53,96
12,07
35,66
83,02
33,74

Fhit
1,96
108,19**
65,14**
71,51**
26,01**

F.05
3,34
1,18
2,71
3,34
2,29

F.01
5,45
2,23
4,07
5,45
3,23

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 28. Data Pengamatan K Tukar Tanah (me/100g)
Blok
Total
Perlakuan
I
II
III
B0C1
0,40
0,76
0,88
2,04
B0C2
0,65
0,67
0,79
2,11
B0C3
0,47
1,13
0,51
2,11
B1C1
1,46
1,33
1,31
4,10
B1C2
1,62
1,66
1,62
4,90
B1C3
1,24
1,14
1,15
3,53
B2C1
1,94
1,68
1,87
5,49

Rataan
0,68
0,70
0,70
1,37
1,63
1,18
1,83

B2C2
B2C3
B3C1
B3C2
B3C3
B4C1
B4C2
B4C3
Total
Rataan

1,50
1,55
2,05
1,30
1,25
2,46
2,46
2,10
22,45
1,50

1,52
1,88
1,54
1,28
1,26
1,69
1,43
1,42
20,39
1,36

Lampiran 29. Tabel Sidik Ragam
SK
db
JK
Blok
2
0,351
Perlakuan
44
10,729
B (Bahan Organik) 4
8,983
C (Cara Aplikasi)
2
0,177
BxC
8
1,569
Galat
28
2,999
Total
44
14,079
FK
:
98,065
KK
:
22,170

1,49
2,52
2,32
1,27
1,26
1,73
1,92
2,95
23,59
1,57

4,51
5,95
5,91
3,85
3,77
5,88
5,81
6,47
66,43

KT
0,175
0,766
2,246
0,089
0,196
0,107

Fhit
1,637tn
7,155**
20,966**
0,827tn
1,831tn

1,50
1,98
1,97
1,28
1,26
1,96
1,94
2,16
1,48

F.05
3,340
1,180
2,710
3,340
2,290

Keterangan :
tn : tidak nyata
**: sangat nyata
* : nyata

Lampiran 30. Kriteria Penilaian Kandungan Hara Dalam Tanah

F.01
5,450
2,230
4,070
5,450
3,230

pH H2O
pH KCl

Sangat
Masam
< 4,5
< 2,5

Masam
4,5 – 5,5
2,5 – 4,0

Agak
Masam
5,6 – 6,5
-------

Netral
6,6 – 7,5
4,1 – 6,0

Agak
Alkalis
7,6 – 8,5
6,1 – 6,5

Alkalis
> 8,5
> 6,5

Sumber : Balai Penelitian Tanah Bogor, 2009

Sifat Tanah

Satuan

C (Karbon)
N (Nitrogen)
C/N
P2O5 Total
P2O5 eks- HCl
P-avl Bray II
P-avl Truog
P-avl Olsen
K2O eks-HCl
CaO eks-HCl
MgO eks-HCl
MnO eks-HCl
K-dd
Na-dd
Ca-dd
Mg-dd
Al-dd
KTK (CEC)
KB (BS)
Kejenuhan Al
Cadangan
mineral
Salinintas
ESP

%
%
--%
%
ppm
ppm
ppm
%
%
%
%
me/100
me/100
me/100
me/100
me/100
me/100
%
%

Sangat
Rendah
< 1,00
< 0,10
0,10
0,021- 0,039 0,040-0,060 0,061-0,100 > 0,100
5,0 – 7,0
8,0 - 10
11 – 15
> 15
20 - 39
40 - 60
61 - 80
> 80
5 - 10
11 - 15
16 - 20
> 20
0,03 – 0,06 0,07 – 0,11 0,12 – 0,20 > 0,20
0,05 – 0,09 0,10 – 0,20 0,21 – 0,30 > 0,30
0,05 – 0,09 0,10 – 0,20 0,21 – 0,30 > 0,30
0,05 – 0,09 0,10 – 0,20 0,21 – 0,30 > 0,30
0,10 – 0,30 0,40 – 0,50 0,60 – 1,00 > 1,00
0,10 – 0,30 0,40 – 0,70 0,80 – 1,00 > 1,00
2,0 – 5,0
6,0 – 10,0
11,0 – 20,0
> 20
0,40 – 1,00 1,10 – 2,00 2,10 – 8,00 > 8,00
15 - 20
21 - 30
31 - 60
> 60
5 - 16
17 - 24
25 - 40
> 40
20 - 40
41 - 60
61 - 80
> 80
5 - 10
11 - 20
21 - 40
> 40
Rendah

Sedang

Tinggi

40

15

Lampiran 31. Foto Penelitian
1. Pembuatan inokulum Trichoderma harzianumpada media beras

a

b

c

Gambar 13. a. Biakan T.harzianum pada media PDB cair ; b. Sterilisasai beras
yang disimpan pada plastik anti panas dilapisi aluminium foil dengan
autoklaf ; c. Pembiakan T.harzianum yang telah dihomogenkan
dengan media PDB cair yang disemprot ke dalam beras steril.

a

b

c

Gambar 14. a. Inkubasi T.harzianum pada media biakan beras ; b. Inokulum
T.harzianum pada media biakan beras setelah 1 minggu ;
c. Penghitungan populasi T.harzianum dengan metode colony counter.
2. Persiapan bahan organik yang akan diaplikasikan pada piringan kelapa
sawit dan persiapan pohon sampel.

Gambar 15. Pencacahan Tandan Kosong Kelapa Sawit (TKS)

Gambar 16. Pemberian tanda pada pohon sampel dengan cat minyak
3. Penelitian pendahuluan untuk mengetahui dosis bahan organik yang
akan diaplikasikan pada piringan kelapa sawit

a

b

Gambar 17. a. Proses menyebarkan TKS cacah secara merata selapis pada
piringan kelapa sawit ; b. Proses penimbangan bobot TKS cacah
setelah disebarkan, bobot yang didapatkan dijadikan dosis untuk
perlakuan dengan TKS.

a

b

Gambar 18. a. Proses menyebarkan serasah tanaman secara merata selapis pada
piringan kelapa sawit ; b. Proses penimbangan bobot serasah
tanaman setelah disebarkan, bobot yang didapatkan dijadikan dosis
untuk perlakuan dengan serasah tanaman.
4. Aplikasi bahan organik pada piringan kelapa sawit untuk meningkatkan
populasi cacing tanah dan ketersediaan hara N,P,K.

c
a
b
Gambar 19.a. TKS cacah disebar merata selapis ; b. TKS cacah ditumpuk di
sekeliling batang ; c. TKS cacah diletakkan di pinggir piringan.

Gambar 20. Inokulum T.harzianum pada media biakan beras yang akan
ditaburkan dengan bahan organik pada piringan kelapa sawit.

a

b

c

Gambar 21. a. Serasah disebar merata selapis ; b. Serasah ditumpuk di sekeliling
batang ; c. Serasah diletakkan di pinggir piringan.

5.

Pengamatan beberapa parameter perlakuan.

Gambar 22. Penghitungan populasi cacing tanah dengan bingkai (25cm x 25cm)
metode hand sorting.

a

b

c

d

e

f

Gambar 23. a. pengambilan sampel tanah untuk populasi mikroba tanah ; b.
Sampel mikroba tanah disimpan dalam box es ; c. pengenceran tanah 10 g dengan
air steril 90 ml ; d. pengenceran sampai 10-7 ; e. Isolasi mikroba dengan media
Nutrient Agar ; f. penghitungan koloni mikroba tanah dengan colony counter.

Dokumen yang terkait

Keanekaragaman Makrofauna Tanah Daerah Pertanian Apel Semi Organik dan Pertanian Apel Non Organik Kecamatan Bumiaji Kota Batu sebagai Bahan Ajar Biologi SMA

26 317 36

FREKWENSI PESAN PEMELIHARAAN KESEHATAN DALAM IKLAN LAYANAN MASYARAKAT Analisis Isi pada Empat Versi ILM Televisi Tanggap Flu Burung Milik Komnas FBPI

10 189 3

SENSUALITAS DALAM FILM HOROR DI INDONESIA(Analisis Isi pada Film Tali Pocong Perawan karya Arie Azis)

33 290 2

Analisis Sistem Pengendalian Mutu dan Perencanaan Penugasan Audit pada Kantor Akuntan Publik. (Suatu Studi Kasus pada Kantor Akuntan Publik Jamaludin, Aria, Sukimto dan Rekan)

136 695 18

DOMESTIFIKASI PEREMPUAN DALAM IKLAN Studi Semiotika pada Iklan "Mama Suka", "Mama Lemon", dan "BuKrim"

133 700 21

Representasi Nasionalisme Melalui Karya Fotografi (Analisis Semiotik pada Buku "Ketika Indonesia Dipertanyakan")

53 338 50

PENERAPAN MEDIA LITERASI DI KALANGAN JURNALIS KAMPUS (Studi pada Jurnalis Unit Aktivitas Pers Kampus Mahasiswa (UKPM) Kavling 10, Koran Bestari, dan Unit Kegitan Pers Mahasiswa (UKPM) Civitas)

105 442 24

Analisis terhadap hapusnya hak usaha akibat terlantarnya lahan untuk ditetapkan menjadi obyek landreform (studi kasus di desa Mojomulyo kecamatan Puger Kabupaten Jember

1 88 63

DAMPAK INVESTASI ASET TEKNOLOGI INFORMASI TERHADAP INOVASI DENGAN LINGKUNGAN INDUSTRI SEBAGAI VARIABEL PEMODERASI (Studi Empiris pada perusahaan Manufaktur yang Terdaftar di Bursa Efek Indonesia (BEI) Tahun 2006-2012)

12 142 22

IbM Pemanfaatan Biopestisida untuk Mengendalikan Hama Uret (Lepidiota stigma) Pada Tanaman Tebu

8 129 1