Pro Kontra Tanaman Ganja Medis.
o Senin o SelasaZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
0 Rabu
0 Kamis
o Sabtu
2
17
OJan
3
18
456
19
o
OPeb
7
20
21
Mar
OApr
([)
22
o
9
23
Me/
24
eJun
25
OJul
26
0 Ags
12
13
27
28
29
OSep
ONov
OOkt
30
ODes,
Pro Kontra
Tanaman Ganja edis
B
EBERAPA
w a k tu la lu , p u b lik
d ik e ju tk a n d e n g a n a k s i H a ri G a n -
ja S e d u rria y a n g d ila u n p a n y e k a n
o le h L in g k a r G a n ja N u s a n ta ra
a ta u L G N
d i B a n d u n g . H a l in i te n tu m e n g u n d a n g
k o n tro v e rs i
d i m a sy a ra k a t
lu a s , s e p e rti
v in s iA c e h . B ia s a n y a g a n -
Oleh:
ja d ita n a m p a d a a w a lm u s im h u ja n , m e n je la n g k e -
S RAH
NISAA
A
AN
m a ra u
s u d a h b is a d ip a -
n e n h a s iln y a . G a n ja m e m ilik i
20
je n is te rg a n tu n g
y a n g k ita k e ta h u i d i In d o n e s ia g a n ja m e ru -
te m p a t
p a k a n s a la h s a tu ta n a m a n
lin g k u n g a n n y a ,
p e m e rin ta h
In d o n e s ia
d ila ra n g o le h
a ta u ile g a l. T id a k
h a n y a d i In d o n e s ia s a ja , p ro -k o n tra ta n a m -
tu m b u h n y a
m e m u n c u lk a n
D a m p a k te rh a d a p
k e s e h a ta n
m e n ja d i k o n tro v e rs i d i b e rb a g a i n e g a ra .
pengam hnya
S e c a ra k im ia , s e n y a w a
A pa
p s ik o a k tif
p a d a k e s e h a ta n k ita ?
S e ja ra h
G a n ja a ta u y a n g b a h a s a ilm ia h n y a d is e -
e fe k -e fe k
y a n g b e rb e d a p u la .
a n y a n g id e n tik d e n g a n k a u m ra s ta fa ra in i
N a m u n a p a k a h s e b e n a rn y a g a n ja itu ?
dan
ia a k a n
u ta m a
d a la m
g a n ja a d a la h d e lta -o -te tra h y d ro c a n n a b in o l (? 9 - T Il-
b u t c a n n a b is m e m ilik i b e rb a g a i m a c a m
C ); in i a d a la h s a la h s a tu d a ri
s e b u ta n
la in n y a d a la m ta n a m a n
la in , y a n g p a lin g p o p u la r y a itu
m a riju a n a , y a n g b e ra s a l a ri b a h a s a P o rtu g is
y a itu
mariguango
yang
b a ra n g y a n g m e m a b u k k a n .
b e ra rti
Is tila h g a n ja
d ip o p u le rk a n o le h k a u m R a s ta fa ra , k a u m
m ukan
d i C in a p a d a
M a sy a ra k a t
s e ja k
ta h u n
o l (C B D ), c a n n a b in o l (C B N ), d a n te tra h y d r o c a n n a b iv a r in ( T I I C V ) ,y a n g d a p a tm e n g h a s ilk a n e fe k s e n s o rik .
Penggunaan
2737 SM .
C in a te la h m e n g e n a l
zam an
b a tu .
g a n ja d a la m ja n g k a p e n -
d e k d a p a t m e n g a k ib a tk a n
m e n g a la m i
b e rle b ih a n
e u fo ria
p e m a k a in y a
(ra sa se n a n g )
s e rta h ila n g n y a
yang
k o n s e n tra s i
m enggu-
u n tu k b e rp ik ir. S e la in itu b e b e ra p a p e n g -
s e h a ri-h a ri,
g u n a ju g a m e n g a la rn i e fe k p u s in g , d e p re -
M e re k a
'n a k a n n y a d a l a m k e h i d u p a n
g a n ja
senyaw a
s u k je n is c a n n a b in o id s , s e p e rti c a n n a b id i-
p e n g a n u t s e k te R a s ta d i J a m a ik a .
S e c a ra h is to ris g a n ja p e rta m a k a li d ite -
400
te rs e b u t, te rm a -
s e b a g a i b a h a n p a k a ia n , o b a t-o b a ta n , d a n
s i, h a lu s in a s i, p a ra n o ia , d a n ju g a
te ra p i p e n y e m b u h a n
h y p o te n s io n . N a m u rrp e n g a ru h
s e p e rti p e n y a k it re -
m a tik , s a k i1 J > e ru t, b e ri-b e ri, d a n m a la r-
s a m p in g ja n g k a
ia . G a n ja j{ tg a d ig u n a k a n
m a s ih d ip e rd e b a tk a n , d ik a re n a k a n k e te r-
la m p u
dan
keagam aan.
bahkan
u n tu k m in y a k
u n tu k
u p a c a ra
S e c a ra e s e n s ia l g a n ja y a n g
. p a s ti a d a la h tu m b u h a n lia r b ia s a la y a k n y a
ru m p u t y a n g
tu m b u h
di m ana
H a n y a s a ja , g a n ja tid a k s e m b a ra n g
b u h d i ta n a h . G a n ja m e m e rlu k a n
ta n a h
y a n g b e rb e d a
p a n ja n g n y a
a rte ria l
a ta u e fe k +
h in g g a k in i
b a ta s a n p e n e litia n te rh a d a p ta n a m a n
in i.
B e b e ra p a
ke-
ilm u w a n
m a s ih
m u n g k in a n -k e m u n g k in a n
m e n e liti
d a ri k o n su m -
s a ja .
s i g a n ja ja n g k a p a n ja n g s e p e rti e fe k k e te r-
tu m -
g a n tu n g a n , p e n g a m h
k u ltu r
p a d a k in e rja o ta k ,
d a n p a ru -p a ru .
N am un
d a n c u a c a w ila y a h
e fe k s a m p in g
g a n ja s e la lu d i-
b a n d in g k a n d e n g a n te m b a k a u a ta u ro k o k ,
yang m endukung.
G a n ja h a n y a tu m b u h
di pegunungan
tro p is d e n g a n k e tin g g ia n d i a ta s
1 .0 0 0
m e-
te r d i a ta s p e rm u k a a n
la u t. D i In d o n e s ia ,
g a n ja d ib u d id a y a k a n
s e c a ra ile g a l d i P ro -
Kllplne
m e n g in g a t
p e n g a ru h
ro k o k ja u h
le b ih
b e rb a h a y a d ib a n d in g g a n ja , s e la in itu g a n ja tid a k m e n y e b a b k a n
k e te rg a n tu n g a n
s e p e rti n ik o tin p a d a ro k o k .
Humas
Un pad 2012
31
Ganja dalam dunia
la n g ra s a s a k it, d a n p e n e n a n g . B a h k a n e fe k
medisSRQPONMLKJIHGFEDCBA
g a n ja y a n g d a p a t m e n in g k a tk a n
n a fsu
S e lu ru h b a g ia n ta n a m a n g a n ja te rm a s u k b iji,
a k a r, b a ta n g , d a n d a u n b is a
m a k a n te m y a ta b a g u s b a g i p e n d e rita A ID S
d a n a n o re x ia n e rv o s a y a n g p e rlu d ib a n g k itk a n s e le ra m a k a n n y a .
Konswnsi oral ganja
d ig u n a k a n s e b a g a ira m u a n
o b a t. D i d a la m b iji g a n ja
te rd a p a t le b ih d a ri
sen
kandungan
yang m udah
22
p e r-
p ro te in
d is e ra p
tu -
K e tik a k ita m e m a k a n g a n ja , ia d is e ra p
m e la lu i u s u s h a lu s la lu b e rja la n m e le w a ti
liv e r, y a n g m e m p ro s e s
d u k la in b e m a m a
mc
m e n ja d i p ro -
n -h y d ro x y -
m c,
yang
buh. K andungan
g lo b u -
la lu b e rja la n m e la lu i a lira n d a ra h d a n s a m -
lin n y a
tin g g i.
p a i d i o ta k k ita .
te rg o lo n g
E d e s tin y a n g te rd a p a t d a -
.
n -H y d ro x y - T H C d iy a k in i e m p a t s a m -
la m g lo b u lin m e m b a n tu
p a i lim a k a li le b ih k u a t d a rip a d a T H C b i-
m e n i n g k a t k a n 's i s t e m
a s a . In i a d a la h s a la h s a tu a la s a n m e n g a -
k e b a la n
tu b u h .
ke-
A rg in in
p a g a n ja y a n g d im a k a n d ik e ta h u i le b ih k u -
d a n h is tid in d a la m b iji g a n ja ju g a b e rg u n a
a t d ib a n d in g k a n
p a d a m a sa p e rk e m b a n g a n
ja ju g a k a y a s e ra t. S e p u lu h p e rs e n te rm a -
h is a p . G a n ja y a n g d im a k a n ju g a
m e ru p a k a n s e d a tify a n g k u a t d a n b a n y a k p a s ie n
s u k s e ra t la ru t y a n g b e rm a n fa a t m e n ja g a
m enggunakannya
g u la d a ra h d a n m e n u ru n k a n
s o m n ia (s u s a h tid u r).
a n a k . B ijig a n -
k o le s te ro l.
d e n g a n g a n ja y a n g d i-
u n tu k m e n g o b a ti
in -
9 0 s is a n y a , s e ra t tid a k la ru t
G a n ja y a n g d im a k a n b ia s a n y a m e m e r-
y a n g d a p a t m e n c e g a h s e m b e lit. K a n d u n g -
lu k a n w a k tu d a ri 4 0 m e n it h in g g a s a tu ja m
a n a s a m le m a k e s e n s ia l d a la m b iji g a n ja
u n tu k m u la i b e k e rja d a n e fe k p u n c a k n y a
te rg o lo n g tin g g i. A s a m le m a k e s e n s ia l
d ip e rc a y a d a p a t m e n u ru n k a n b e ra t b a d a n .
m u n c u l d a la m
Sedangkan
L a lu , a k a r d a n b a ta n g n y a d a p a t d ib u a t
ra m u a n
yang m am pu
k r a m p e r u t.d is e n tr i,
m enyem buhkan
a s m a , a n th ra x , lu k a
-b a k a r , d a n l a i n n y a . S e d a n g k a n d a u n g a n ja u m u m n y a d ik e rin g k a n d a n d iis a p s e p e r-
w a k tu
2
ja m . E fe k y a n g
m u n c u l d a p a t b e rla n g s u n g
h in g g a d e la p a n ja m ,
a n ta ra e n a m
y a n g d ia n g g a p n y a -
m a n b a g i p a s ie n -p a s ie n
y a n g in g in tid u r
d a n in g in m e m ilik i k o n tro lle b ih la m a te rh a d a p ra s a s a k it.
K u n c i d a ri p e n g g u n a a n o ra lg a n ja y a n g
va-
te p a t a d a la h m e n g e ta h u i b e ra p a b a n y a k
p o riz e r b a g i p a s ie n k e m o te ra p i s e d a n g k a n
y a n g h a ru s d im a k a n s e h in g g a m e n d a p a t-
p e n g g u n a a n la in n y a y a itu c lire n d a m d a la m
k a n e fe k m e d is n y a ta n p a m e n g k o n s u m s i
a lk o h o l u n tu k k e m u d ia n d ilu lu rk a n a ta u
te rla lu b a n y a k .
ti ro k o k a ta u d e n g a n m e n g g u n a k a n
d io le s k a n u n tu k m e n g o b a ti re m a tik a ta u
D i In g g ris te rd a p a t s u a tu le m b a g a y a n g
k h u s u s m e la k u k a n
D a ri p e m a p a ra n -p e m a p a ra n
yang ada
d a p a t k ita s im p u lk a n b a h w a s e tia p ta n a m -
se n d i y a n g m e m a r.
p e n e litia n
te rh a d a p
a n m e m ilik i m a n fa a t-m a n fa a t
d i b id a n g
m e d is d a n k e s e h a ta n , s e k a lip u n ta n a m a n
g a n ja s e c a ra m e d is d a n fa rm a s i, y a k n i M a -
g a n ja . T e ta p i d i In d o n e s ia g a n ja m a s ih b e r-
riju a n a C e n te r. H a s iln y a ,k a n d u n g a n k im ia
s ifa t ille g a l d a n d ila ra n g k e ra s o le h p e m e rin ta h u n tu k b e re d a r d i m a s y a ra k a t lu -
d a la m g a n ja d a p a t m e m b a n tu
penyem -
b u h a n p e n y a k it d a la m tu b u h a n ta ra la in
s e ~ rti
to n ic (p e n g u a t), a n a lg e s i
n·
a s . (penulisadalahmahasiswaFakultas Farmasi Unpad Jatinangor ) * *
0 Rabu
0 Kamis
o Sabtu
2
17
OJan
3
18
456
19
o
OPeb
7
20
21
Mar
OApr
([)
22
o
9
23
Me/
24
eJun
25
OJul
26
0 Ags
12
13
27
28
29
OSep
ONov
OOkt
30
ODes,
Pro Kontra
Tanaman Ganja edis
B
EBERAPA
w a k tu la lu , p u b lik
d ik e ju tk a n d e n g a n a k s i H a ri G a n -
ja S e d u rria y a n g d ila u n p a n y e k a n
o le h L in g k a r G a n ja N u s a n ta ra
a ta u L G N
d i B a n d u n g . H a l in i te n tu m e n g u n d a n g
k o n tro v e rs i
d i m a sy a ra k a t
lu a s , s e p e rti
v in s iA c e h . B ia s a n y a g a n -
Oleh:
ja d ita n a m p a d a a w a lm u s im h u ja n , m e n je la n g k e -
S RAH
NISAA
A
AN
m a ra u
s u d a h b is a d ip a -
n e n h a s iln y a . G a n ja m e m ilik i
20
je n is te rg a n tu n g
y a n g k ita k e ta h u i d i In d o n e s ia g a n ja m e ru -
te m p a t
p a k a n s a la h s a tu ta n a m a n
lin g k u n g a n n y a ,
p e m e rin ta h
In d o n e s ia
d ila ra n g o le h
a ta u ile g a l. T id a k
h a n y a d i In d o n e s ia s a ja , p ro -k o n tra ta n a m -
tu m b u h n y a
m e m u n c u lk a n
D a m p a k te rh a d a p
k e s e h a ta n
m e n ja d i k o n tro v e rs i d i b e rb a g a i n e g a ra .
pengam hnya
S e c a ra k im ia , s e n y a w a
A pa
p s ik o a k tif
p a d a k e s e h a ta n k ita ?
S e ja ra h
G a n ja a ta u y a n g b a h a s a ilm ia h n y a d is e -
e fe k -e fe k
y a n g b e rb e d a p u la .
a n y a n g id e n tik d e n g a n k a u m ra s ta fa ra in i
N a m u n a p a k a h s e b e n a rn y a g a n ja itu ?
dan
ia a k a n
u ta m a
d a la m
g a n ja a d a la h d e lta -o -te tra h y d ro c a n n a b in o l (? 9 - T Il-
b u t c a n n a b is m e m ilik i b e rb a g a i m a c a m
C ); in i a d a la h s a la h s a tu d a ri
s e b u ta n
la in n y a d a la m ta n a m a n
la in , y a n g p a lin g p o p u la r y a itu
m a riju a n a , y a n g b e ra s a l a ri b a h a s a P o rtu g is
y a itu
mariguango
yang
b a ra n g y a n g m e m a b u k k a n .
b e ra rti
Is tila h g a n ja
d ip o p u le rk a n o le h k a u m R a s ta fa ra , k a u m
m ukan
d i C in a p a d a
M a sy a ra k a t
s e ja k
ta h u n
o l (C B D ), c a n n a b in o l (C B N ), d a n te tra h y d r o c a n n a b iv a r in ( T I I C V ) ,y a n g d a p a tm e n g h a s ilk a n e fe k s e n s o rik .
Penggunaan
2737 SM .
C in a te la h m e n g e n a l
zam an
b a tu .
g a n ja d a la m ja n g k a p e n -
d e k d a p a t m e n g a k ib a tk a n
m e n g a la m i
b e rle b ih a n
e u fo ria
p e m a k a in y a
(ra sa se n a n g )
s e rta h ila n g n y a
yang
k o n s e n tra s i
m enggu-
u n tu k b e rp ik ir. S e la in itu b e b e ra p a p e n g -
s e h a ri-h a ri,
g u n a ju g a m e n g a la rn i e fe k p u s in g , d e p re -
M e re k a
'n a k a n n y a d a l a m k e h i d u p a n
g a n ja
senyaw a
s u k je n is c a n n a b in o id s , s e p e rti c a n n a b id i-
p e n g a n u t s e k te R a s ta d i J a m a ik a .
S e c a ra h is to ris g a n ja p e rta m a k a li d ite -
400
te rs e b u t, te rm a -
s e b a g a i b a h a n p a k a ia n , o b a t-o b a ta n , d a n
s i, h a lu s in a s i, p a ra n o ia , d a n ju g a
te ra p i p e n y e m b u h a n
h y p o te n s io n . N a m u rrp e n g a ru h
s e p e rti p e n y a k it re -
m a tik , s a k i1 J > e ru t, b e ri-b e ri, d a n m a la r-
s a m p in g ja n g k a
ia . G a n ja j{ tg a d ig u n a k a n
m a s ih d ip e rd e b a tk a n , d ik a re n a k a n k e te r-
la m p u
dan
keagam aan.
bahkan
u n tu k m in y a k
u n tu k
u p a c a ra
S e c a ra e s e n s ia l g a n ja y a n g
. p a s ti a d a la h tu m b u h a n lia r b ia s a la y a k n y a
ru m p u t y a n g
tu m b u h
di m ana
H a n y a s a ja , g a n ja tid a k s e m b a ra n g
b u h d i ta n a h . G a n ja m e m e rlu k a n
ta n a h
y a n g b e rb e d a
p a n ja n g n y a
a rte ria l
a ta u e fe k +
h in g g a k in i
b a ta s a n p e n e litia n te rh a d a p ta n a m a n
in i.
B e b e ra p a
ke-
ilm u w a n
m a s ih
m u n g k in a n -k e m u n g k in a n
m e n e liti
d a ri k o n su m -
s a ja .
s i g a n ja ja n g k a p a n ja n g s e p e rti e fe k k e te r-
tu m -
g a n tu n g a n , p e n g a m h
k u ltu r
p a d a k in e rja o ta k ,
d a n p a ru -p a ru .
N am un
d a n c u a c a w ila y a h
e fe k s a m p in g
g a n ja s e la lu d i-
b a n d in g k a n d e n g a n te m b a k a u a ta u ro k o k ,
yang m endukung.
G a n ja h a n y a tu m b u h
di pegunungan
tro p is d e n g a n k e tin g g ia n d i a ta s
1 .0 0 0
m e-
te r d i a ta s p e rm u k a a n
la u t. D i In d o n e s ia ,
g a n ja d ib u d id a y a k a n
s e c a ra ile g a l d i P ro -
Kllplne
m e n g in g a t
p e n g a ru h
ro k o k ja u h
le b ih
b e rb a h a y a d ib a n d in g g a n ja , s e la in itu g a n ja tid a k m e n y e b a b k a n
k e te rg a n tu n g a n
s e p e rti n ik o tin p a d a ro k o k .
Humas
Un pad 2012
31
Ganja dalam dunia
la n g ra s a s a k it, d a n p e n e n a n g . B a h k a n e fe k
medisSRQPONMLKJIHGFEDCBA
g a n ja y a n g d a p a t m e n in g k a tk a n
n a fsu
S e lu ru h b a g ia n ta n a m a n g a n ja te rm a s u k b iji,
a k a r, b a ta n g , d a n d a u n b is a
m a k a n te m y a ta b a g u s b a g i p e n d e rita A ID S
d a n a n o re x ia n e rv o s a y a n g p e rlu d ib a n g k itk a n s e le ra m a k a n n y a .
Konswnsi oral ganja
d ig u n a k a n s e b a g a ira m u a n
o b a t. D i d a la m b iji g a n ja
te rd a p a t le b ih d a ri
sen
kandungan
yang m udah
22
p e r-
p ro te in
d is e ra p
tu -
K e tik a k ita m e m a k a n g a n ja , ia d is e ra p
m e la lu i u s u s h a lu s la lu b e rja la n m e le w a ti
liv e r, y a n g m e m p ro s e s
d u k la in b e m a m a
mc
m e n ja d i p ro -
n -h y d ro x y -
m c,
yang
buh. K andungan
g lo b u -
la lu b e rja la n m e la lu i a lira n d a ra h d a n s a m -
lin n y a
tin g g i.
p a i d i o ta k k ita .
te rg o lo n g
E d e s tin y a n g te rd a p a t d a -
.
n -H y d ro x y - T H C d iy a k in i e m p a t s a m -
la m g lo b u lin m e m b a n tu
p a i lim a k a li le b ih k u a t d a rip a d a T H C b i-
m e n i n g k a t k a n 's i s t e m
a s a . In i a d a la h s a la h s a tu a la s a n m e n g a -
k e b a la n
tu b u h .
ke-
A rg in in
p a g a n ja y a n g d im a k a n d ik e ta h u i le b ih k u -
d a n h is tid in d a la m b iji g a n ja ju g a b e rg u n a
a t d ib a n d in g k a n
p a d a m a sa p e rk e m b a n g a n
ja ju g a k a y a s e ra t. S e p u lu h p e rs e n te rm a -
h is a p . G a n ja y a n g d im a k a n ju g a
m e ru p a k a n s e d a tify a n g k u a t d a n b a n y a k p a s ie n
s u k s e ra t la ru t y a n g b e rm a n fa a t m e n ja g a
m enggunakannya
g u la d a ra h d a n m e n u ru n k a n
s o m n ia (s u s a h tid u r).
a n a k . B ijig a n -
k o le s te ro l.
d e n g a n g a n ja y a n g d i-
u n tu k m e n g o b a ti
in -
9 0 s is a n y a , s e ra t tid a k la ru t
G a n ja y a n g d im a k a n b ia s a n y a m e m e r-
y a n g d a p a t m e n c e g a h s e m b e lit. K a n d u n g -
lu k a n w a k tu d a ri 4 0 m e n it h in g g a s a tu ja m
a n a s a m le m a k e s e n s ia l d a la m b iji g a n ja
u n tu k m u la i b e k e rja d a n e fe k p u n c a k n y a
te rg o lo n g tin g g i. A s a m le m a k e s e n s ia l
d ip e rc a y a d a p a t m e n u ru n k a n b e ra t b a d a n .
m u n c u l d a la m
Sedangkan
L a lu , a k a r d a n b a ta n g n y a d a p a t d ib u a t
ra m u a n
yang m am pu
k r a m p e r u t.d is e n tr i,
m enyem buhkan
a s m a , a n th ra x , lu k a
-b a k a r , d a n l a i n n y a . S e d a n g k a n d a u n g a n ja u m u m n y a d ik e rin g k a n d a n d iis a p s e p e r-
w a k tu
2
ja m . E fe k y a n g
m u n c u l d a p a t b e rla n g s u n g
h in g g a d e la p a n ja m ,
a n ta ra e n a m
y a n g d ia n g g a p n y a -
m a n b a g i p a s ie n -p a s ie n
y a n g in g in tid u r
d a n in g in m e m ilik i k o n tro lle b ih la m a te rh a d a p ra s a s a k it.
K u n c i d a ri p e n g g u n a a n o ra lg a n ja y a n g
va-
te p a t a d a la h m e n g e ta h u i b e ra p a b a n y a k
p o riz e r b a g i p a s ie n k e m o te ra p i s e d a n g k a n
y a n g h a ru s d im a k a n s e h in g g a m e n d a p a t-
p e n g g u n a a n la in n y a y a itu c lire n d a m d a la m
k a n e fe k m e d is n y a ta n p a m e n g k o n s u m s i
a lk o h o l u n tu k k e m u d ia n d ilu lu rk a n a ta u
te rla lu b a n y a k .
ti ro k o k a ta u d e n g a n m e n g g u n a k a n
d io le s k a n u n tu k m e n g o b a ti re m a tik a ta u
D i In g g ris te rd a p a t s u a tu le m b a g a y a n g
k h u s u s m e la k u k a n
D a ri p e m a p a ra n -p e m a p a ra n
yang ada
d a p a t k ita s im p u lk a n b a h w a s e tia p ta n a m -
se n d i y a n g m e m a r.
p e n e litia n
te rh a d a p
a n m e m ilik i m a n fa a t-m a n fa a t
d i b id a n g
m e d is d a n k e s e h a ta n , s e k a lip u n ta n a m a n
g a n ja s e c a ra m e d is d a n fa rm a s i, y a k n i M a -
g a n ja . T e ta p i d i In d o n e s ia g a n ja m a s ih b e r-
riju a n a C e n te r. H a s iln y a ,k a n d u n g a n k im ia
s ifa t ille g a l d a n d ila ra n g k e ra s o le h p e m e rin ta h u n tu k b e re d a r d i m a s y a ra k a t lu -
d a la m g a n ja d a p a t m e m b a n tu
penyem -
b u h a n p e n y a k it d a la m tu b u h a n ta ra la in
s e ~ rti
to n ic (p e n g u a t), a n a lg e s i
n·
a s . (penulisadalahmahasiswaFakultas Farmasi Unpad Jatinangor ) * *