Pengaruh Konsentrasi Gula dan Fermentasi Terhadap Mutu Vinegar dari Kulit Kopi (Coffea Arabica)

64

Lampiran 1.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam total padatan
terlarut (oBrix)
Ulangan
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
K1L1
3,00
3,00
6,00
3,00
K1L2
2,80
2,60
5,40
2,70

K1L3
2,00
2,00
4,00
2,00
K1L4
2,00
2,00
4,00
2,00
4,00
3,20
7,20
3,60
K2L1
3,80
3,80
7,60
3,80
K2L2

3,80
3,60
7,40
3,70
K2L3
3,40
3,20
6,60
3,30
K2L4
4,80
5,50
10,30
5,15
K3L1
5,00
5,00
10,00
5,00
K3L2

4,80
4,80
9,60
4,80
K3L3
4,60
5,00
9,60
4,80
K3L4
6,00
5,50
11,50
5,75
K4L1
4,80
5,50
10,30
5,15
K4L2

5,00
5,20
10,20
5,10
K4L3
5,00
4,60
9,60
4,80
K4L4
Total
129,30
Rataan
4,04
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub

L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9

16
31
FK =
KK =
** =
*=
tn =

JK
42,56
39,62
37,35
1,67
0,61
1,97
1,96
0,00
0,01
0,97
1,18

43,74
522,45
6,71%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
2,84
13,21
37,35
1,67
0,61
0,66
1,96
0,00
0,01
0,11
0,07


F hit.
38,64
179,85
508,54
22,68
8,34
8,94
26,66
0,04
0,10
1,47

**
**
**
**
*
**
**
tn

tn
tn

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53

8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

65

Lampiran 2.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam kadar asam
asetat (%)
Ulangan
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
K1L1
2,00

3,60
5,60
2,80
K1L2
12,80
16,40
29,20
14,60
K1L3
3,20
2,40
5,60
2,80
K1L4
3,60
2,80
6,40
3,20
12,80
13,20
26,00
13,00
K2L1
22,40
20,80
43,20
21,60
K2L2
26,00
24,40
50,40
25,20
K2L3
17,20
17,60
34,80
17,40
K2L4
12,80
12,00
24,80
12,40
K3L1
14,40
12,80
27,20
13,60
K3L2
25,60
24,80
50,40
25,20
K3L3
25,20
25,20
50,40
25,20
K3L4
1,60
1,60
3,20
1,60
K4L1
1,20
1,60
2,80
1,40
K4L2
1,20
1,20
2,40
1,20
K4L3
0,80
1,20
2,00
1,00
K4L4
Total
364,400
Rataan
11,388
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31
FK =
KK =
** =
*=
tn =

JK
2706,80
2036,10
76,73
1953,13
6,24
179,94
73,44
105,13
1,37
490,77
13,20
2719,99
4149,61
7,98%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
180,45
678,70
76,73
1953,13
6,24
59,98
73,44
105,13
1,37
54,53
0,83

F hit.
218,73
822,67
93,01
2.367,42
7,57
72,70
89,02
127,42
1,66
66,10

**
**
**
**
*
**
**
**
tn
**

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

66

Lampiran 3.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam nilai pH
Ulangan
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
K1L1
4,36
4,26
8,62
4,31
K1L2
4,15
4,02
8,16
4,08
K1L3
4,27
4,29
8,56
4,28
K1L4
4,31
4,28
8,59
4,30
3,85
3,77
7,62
3,81
K2L1
4,02
3,59
7,61
3,80
K2L2
3,59
4,00
7,59
3,79
K2L3
3,86
3,79
7,66
3,83
K2L4
4,09
4,18
8,27
4,13
K3L1
3,90
3,79
7,69
3,84
K3L2
3,60
3,68
7,29
3,64
K3L3
3,69
3,67
7,36
3,68
K3L4
4,28
4,34
8,62
4,31
K4L1
4,36
4,28
8,65
4,32
K4L2
4,33
4,33
8,66
4,33
K4L3
4,35
4,49
8,84
4,42
K4L4
Total
129,79
Rataan
4,06
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31
FK =
KK =
** =
*=
tn =

JK
2,24
1,86
0,04
1,81
0,00
0,09
0,03
0,06
0,00
0,29
0,23
2,47
526,44
2,952%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
0,15
0,62
0,04
1,81
0,00
0,03
0,03
0,06
0,00
0,03
0,01

F hit.
10,42 **
43,21 **
3,01 tn
126,54 **
0,09 tn
2,03 tn
1,83 tn
4,08 tn
0,18 tn
2,29 tn

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

67

Lampiran 4.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam total gula (%)
Ulangan
Perlakuan
Total
Rataan
I
II
K1L1
4,25
4,40
8,65
4,33
K1L2
3,96
3,33
7,29
3,65
K1L3
4,37
4,41
8,77
4,39
K1L4
4,09
4,29
8,37
4,19
7,34
7,78
15,12
7,56
K2L1
5,04
6,79
11,82
5,91
K2L2
4,73
5,81
10,54
5,27
K2L3
4,13
4,29
8,41
4,21
K2L4
9,92
9,52
19,44
9,72
K3L1
8,25
8,49
16,75
8,37
K3L2
7,13
7,37
14,50
7,25
K3L3
4,25
5,89
10,14
5,07
K3L4
10,44
10,83
21,27
10,63
K4L1
9,29
9,82
19,11
9,55
K4L2
7,45
7,69
15,14
7,57
K4L3
4,48
4,73
9,21
4,61
K4L4
Total
204,55
Rataan
6,39
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31

JK
156,80
78,97
75,42
2,47
1,08
52,84
51,84
0,34
0,66
24,98
4,21
161,02

FK =
KK =
** =
*=
tn =

1307,56
8,03%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
10,45
26,33
75,42
2,47
1,08
17,61
51,84
0,34
0,66
2,78
0,26

F hit.
39,70
99,98
27,17
0,89
0,39
66,90
196,87
1,30
2,52
10,54

**
**
**
tn
tn
**
**
tn
tn
**

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

68

Lampiran 5.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam uji
organoleptik nilai skor warna
Ulangan
Perlakuan
Total
I
II
K1L1
3,07
2,93
6,00
K1L2
3,33
3,33
6,67
K1L3
4,13
4,33
8,47
K1L4
4,40
4,60
9,00
2,67
2,60
5,27
K2L1
3,33
3,40
6,73
K2L2
4,07
4,47
8,53
K2L3
4,20
4,53
8,73
K2L4
2,13
2,07
4,20
K3L1
2,93
2,53
5,47
K3L2
3,33
3,13
6,47
K3L3
3,73
3,73
7,47
K3L4
1,20
1,27
2,47
K4L1
2,07
2,00
4,07
K4L2
2,40
2,27
4,67
K4L3
2,67
2,47
5,13
K4L4
Total
99,33
Rataan
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31

JK
27,22
15,19
13,84
1,28
0,06
11,54
11,24
0,24
0,06
0,49
0,32
27,55

FK =
KK =
** =
*=
tn =

308,35
4,59 %
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
1,81
5,06
13,84
1,28
0,06
3,85
11,24
0,24
0,06
0,05
0,02

Rataan
3,00
3,33
4,23
4,50
2,63
3,37
4,27
4,37
2,10
2,73
3,23
3,73
1,23
2,03
2,33
2,57
3,10
F hit.
89,50
249,69
682,79
63,12
3,16
189,78
554,10
12,08
3,16
2,67

**
**
**
**
tn
**
**
**
tn
*

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

69

Lampiran 6.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam uji
organoleptik nilai hedonik warna
Ulangan
Perlakuan
Total
I
II
K1L1
4,07
3,73
7,80
K1L2
4,13
4,13
8,27
K1L3
4,33
4,53
8,87
K1L4
4,33
4,87
9,20
3,80
3,40
7,20
K2L1
3,93
4,00
7,93
K2L2
4,53
4,20
8,73
K2L3
4,67
4,60
9,27
K2L4
2,20
2,07
4,27
K3L1
2,53
2,60
5,13
K3L2
2,80
2,67
5,47
K3L3
3,00
2,87
5,87
K3L4
1,33
1,20
2,53
K4L1
1,80
1,53
3,33
K4L2
1,93
1,73
3,67
K4L3
2,00
1,80
3,80
K4L4
Total
101,33
Rataan
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31

JK
40,92
37,93
34,97
1,28
1,68
2,84
2,77
0,07
0,00
0,15
0,47
41,40

FK =
KK =
** =
*=
tn =

320,89
5,42%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
2,73
12,64
34,97
1,28
1,68
0,95
2,77
0,07
0,00
0,02
0,03

Rataan
3,90
4,13
4,43
4,60
3,60
3,97
4,37
4,63
2,13
2,57
2,73
2,93
1,27
1,67
1,83
1,90
3,17
F hit.
92,66
429,40
1187,63
43,47
57,09
32,16
94,20
2,28
0,00
0,58

**
**
**
**
**
**
**
tn
tn
tn

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

70

Lampiran 7.
Data pengamatan dan tabel analisis ragam uji
organoleptik nilai hedonik aroma
Ulangan
Perlakuan
Total
I
II
K1L1
3,40
3,67
7,07
K1L2
3,47
3,47
6,93
K1L3
3,07
3,33
6,40
K1L4
2,80
2,93
5,73
3,47
3,53
7,00
K2L1
3,53
3,33
6,87
K2L2
3,07
3,33
6,40
K2L3
2,80
2,40
5,20
K2L4
3,33
3,80
7,13
K3L1
3,13
3,27
6,40
K3L2
2,80
2,93
5,73
K3L3
2,73
2,47
5,20
K3L4
3,60
3,53
7,13
K4L1
3,33
3,67
7,00
K4L2
2,93
2,93
5,87
K4L3
2,53
2,47
5,00
K4L4
Total
101,07
Rataan
SK
Perlakuan
K
K Lin
K Kuad
K Kub
L
L Lin
L Kuad
L Kub
KxL
Galat
Total
Keterangan:

db
15
3
1
1
1
3
1
1
1
9
16
31

JK
4,32
0,19
0,12
0,04
0,02
3,87
3,72
0,14
0,01
0,26
0,44
4,76

FK =
KK =
** =
*=
tn =

320,47
7,98%
sangat nyata
nyata
tidak nyata

KT
0,29
0,06
0,12
0,04
0,02
1,29
3,72
0,14
0,01
0,03
0,03

Rataan
3,53
3,47
3,20
2,87
3,50
3,43
3,20
2,60
3,57
3,20
2,87
2,60
3,57
3,50
2,93
2,50
3,16
F hit.
10,48
2,28
4,40
1,64
0,79
46,94
135,31
5,17
0,33
1,06

**
tn
tn
tn
tn
**
**
*
tn
tn

F.05
2,35
3,63
4,49
4,49
4,49
3,63
4,49
4,49
4,49
2,54

F.01
3,41
5,29
8,53
8,53
8,53
5,29
8,53
8,53
8,53
3,78

71

Lampiran 8.
Data analisis bahan baku
Parameter
Total padatan terlarut (°Brix)
Nilai pH
Total Gula (%)

Kulit Buah Kopi
4,000
4,861
4,447

Kurva standard uji total gula

0.45

y = 0,006x + 0,038
r = 0,993

0.40

Nilai Absorbansi

0.35
0.30
0.25
0.20
0.15
0.10
0.05
0.00
0

10

20

30
40
Konsentrasi

50

60

70

72

Gambar Produk

K1L1

K1L3

K1L2

K1L4

Keterangan:
K1 = Konsentrasi gula 0%
L1 = Lama fermentasi 5 hari

L3 = Lama fermentasi 15 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

73

K2L1

K2L2

K2L2

K2L3

K2L4

Keterangan:
K2 = Konsentrasi gula 5%
L1 = Lama fermentasi 5 hari

L3 = Lama fermentasi 15 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

74

K3L1

K3L3

K3L2

K3L4

Keterangan:
K3 = Konsentrasi gula 10%
L1 = Lama fermentasi 5 hari

L3 = Lama fermentasi 15 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

75

K4L1

K4L2

K4L3

K4L4

Keterangan:
K4 = Konsentrasi gula 15%
L1 = Lama fermentasi 5 hari

L3 = Lama fermentasi 15 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari

L2 = Lama fermentasi 10 hari