electoral management design revised edition MY
Helena Catt
Andrew Ellis
Michael Maley
Alan Wall
Peter Wolf
ႏိုင္ငံတကာ IDEA ၏ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားဆိုင္ရာ အရင္းအျမစ္မ်ား
လက္စြဲစာအုပ္အတြဲမ်ား
ႏိင
ု င
္ တ
ံ ကာ ဒီမက
ုိ ေရစီႏင
ွ ့္ ေရြးေကာက္ပဆ
ဲြ င
ုိ ရ
္ ာ အေထာက္အပံေ
့ ပးေရးအဖြ႕ဲ အစည္း၏ လက္စစ
ဲြ ာအုပအ
္ တြမ
ဲ ်ားသည္
ဒီမိုကေရစီဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္ေဘာင္အတြင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ယွဥ္တြဲခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာသံုးသပ္
ခ်က္မ်ား၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ အေျခအေနျဖစ္ရပ္အမွန္တို႔ကို တင္ျပရန္ရည္ရြယ္ပါသည္။ ထိုလက္စြဲ
စာအုပ္မ်ားသည္ အဓိကအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းခ်မွတ္သူမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ အရပ္ဖက္လူ႔အဖြဲ႕
အစည္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားသူမ်ားႏွင့္ ထိုနယ္ပယ္အတြင္း က်င္လည္လုပ္ကိုင္ေနသူမ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ ပညာ
ေရးနယ္ပယ္၊ ဒီမိုကေရစီဆိုင္ရာအေထာက္အပံ့ျပဳေရးအသိုင္းအဝိုင္းမ်ားႏွင့္ အျခားေသာက႑နယ္ပယ္မ်ား၏အက်ိဳး
စီးပြားအတြက္လည္း ပါဝင္သည္။
© International Institute for Democracy and Electoral Assistance 2017
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈဆိုင္ရာ အက်ိဳးအျမတ္
တစ္ခုခုႏွင့္ ပတ္သတ္ျခင္းမ်ားကင္းရွင္းပါသည္။ ထိုထုတ္ေဝမႈမ်ားထဲတြင္ ပါဝင္ေသာထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားသည္
အျပည္အျပည္ဆိုင္ရာ IDEA၊ ၎၏ဘုတ္အဖြဲ႕ႏွင့္ေကာင္စီအဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားကိုကိုယ္စားမျပဳပါ။
vထိုထုတ္ေဝမႈမ်ားအတြင္း ပါဝင္ေသာေျမပံု (မ်ား) သည္ အဖြဲ႕အစည္း၏တစ္စိတ္တစ္ေဒသကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္
အသံုးမျပဳ၊ မည္သည္နယ္ေျမမဆို ၎တို႔၏ တရားဥပေဒဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ားကိုလည္း ေဝဖန္သတ္မွတ္
ဆံုးျဖတ္ျခင္းမ်ိဳးမဟုတ္သကဲ့သို႔ ထိုနယ္နိမိတ္ႏွင့္ပတ္သတ္ၿပီး မဲဆြယ္ျခင္းလည္းမဟုတ္သလို မည္သည့္ႏိုင္ငံ၊ ပိုင္
နက္မဆို တို႔၏ေနရာခ်ထားမႈႏွင့္ အရြယ္အစားတို႔သည္လည္း အဖြဲ႕အစည္း၏ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ႐ႈေထာင့္တို႔ကို ထင္
ဟပ္ျခင္းမရွိပါ။ ဤေျမပံုသည္စာကို ရွင္းလင္းစြာသိနားလည္ႏိုင္ရန္အတြက္သာ ဤစာအုပ္အတြင္းထည့္သြင္း ေဖာ္ျပ
ထားျခင္းျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္ကို ျပန္လည္ျဖန္႔ေဝျခင္း တစ္စိတ္တစ္ေဒသသို႔မဟုတ္တစ္အုပ္လံုးကို ဘာသာျပန္ဆိုရန္အတြက္ ခြင့္ျပဳခ်က္
ေတာင္းခံသည့္ေလွ်ာက္လႊာကို ေဖာ္ျပပါလိပ္စာသို႔ သို႔ပို႔ပါရန္။
International IDEA
Strömsborg
SE-103 34 Stockholm
Sweden
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA သည္ ၎၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားကိုျဖန္႔ခ်ိရန္ ေထာက္ခံအားေပးၿပီး ၎၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားကို
တစ္ဆင့္ ျပန္လည္ထတ
ု ေ
္ ဝရန္သမ
႔ုိ ဟုတ္ ဘာသာျပန္ရန္ခင
ြ ျ့္ ပဳခ်က္ေတာင္းခံခ်က္မ်ားကို ေႏွာင္ေ
့ ႏွးျခင္းမရွဘ
ိ ဲ ျပန္လည္
တံု႔ျပန္ဆက္သြယ္မည္ျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္ကိုအီလက္ထေရာနစ္ပံုစံျဖင့္ရယူလိုပါက Creative Commons Licence (CCl) Commons AttributeNonCommercial-ShareAlike 3.0 လိုင္စင္ျဖင့္ရယူႏိုင္ပါသည္။ ထိုစာအုပ္ကိုမိတၱဴကူးယူျခင္း၊ ျဖန္႔ေဝျခင္း၊ တဆင့္
ေပးပို႔ျခင္းတို႔သာမက ေရာေႏွာျခင္း၊ အာေဘာ္ယူျခင္းတို႔ကိုလည္း အခေၾကးေငြမယူဘဲ လုပ္ႏိုင္သည္။ ထိုစာအုပ္
ကို စနစ္တက်ျဖန္႔ေဝလိုျခင္း၊ ထိုကဲ့သို႔ေသာခြ်တ္စြပ္တူသည့္ လိုင္စင္ျဖင့္ျဖန္႔ေဝလိုျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လိုပါက http://
creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ သို႔သြားၿပီးထို CCl အေၾကာင္းကိုေလ့လာႏိုင္ပါသည္။
မူရင္း ဂရပ္ဖစ္ဒီဇ္ိုင္း -Pernilla Ottenfelt Eliasson
မူရင္း မ်က္ႏွာဖံုးဒီဇိုင္း - Pernilla Ottenfelt Eliasson
မူရင္း မ်က္ႏွာဖံုးသရုပ္ေဖာ္ပံု - © Jing Jing Tsong c/o theispot.com
ျမန္မာစာအုပ္ ဂရပ္ဖစ္ဒီဇိုင္းႏွင့္ စာမ်က္ႏွာအျပင္အဆင္ - မင္းေဇာ္ဦး၊ ျမင့္စိုးဦး
ISBN: 978-91-7671-101-9
ကမ႓ာႀကီးသည္ တတိယေထာင္စုႏွစ္ကို ပါတီစံုေရြးေကာက္ပြဲစနစ္က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံေပါင္း
၁၄ဝ ႏွင့္တကြ ဝင္ေရာက္လာျပီ ျဖစ္သည္။ သဘာဝတၳေလာကအတြက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးပါဝင္ပတ္သက္မႈတို႔
အတြက္လည္း သမိုင္းဝင္အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေပသည္။
ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ေလာကလည္းအစျပဳလာခဲ့သည္။ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ
၏ လြတ္လပ္မႈအတြက္ လူမႈႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈမ်ားမွတစ္ဆင့္ ရလဒ္အျဖစ္ ျပည္နယ္အသစ္မ်ား
လည္း ေပၚထြက္လာသည္။ ထုိျပည္နယ္အသစ္မ်ားမွလည္း ၎တို႔၏တိုင္းသူျပည္သားမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္
မ်ားကုိ ျဖည္ဆ
့ ည္းေပးႏိင
ု မ
္ ည့္ သင္ေ
့ တာ္ေသာဒီမက
ုိ ေရတစ္အစိးု ရႏွင့္ ဖြ႕ဲ စည္ပစ
ုံ နစ္တက
႔ုိ တ
ုိ ည္ေထာင္ႏင
ုိ ္
ရန္ ႐ုန္းကန္ႀကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ အသြင္ကူးေျပာင္းျခင္းျဖစ္စဥ္ကို ထိန္းသိမ္းထားျခင္းသည္ေနရာအႏွံ႔ ဆင္းရဲ
မြဲေတမႈမ်ားျဖစ္ေနေသာ တိုင္းရင္းသားပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေနေသာ အာဏာရွိႏွင့္ အာဏာမဲ့ လူမႈေရးဆိုင္ရာ
တင္းမာမႈမ်ားျဖစ္ေပၚေနေသာ ဖြၿ႔ံ ဖိဳးမႈအနည္းဆံးု ေသာတိင
ု း္ ျပည္မ်ားႏွင့္ ဖြ႕ံ ၿဖိဳးဆဲျဖစ္ေသာႏိင
ု င
္ မ
ံ ်ားအတြက္
ပိုမိုခက္ခဲသည္။ တိုင္းျပည္ခ်မ္းသာေသာ္လည္း အျခားေသာ လူသားဆိုင္ရာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမ်ားတြင္ အားနည္း
ေသာႏိုင္ငံမ်ားမွာလည္း အျခားေသာအမ်ိဳးအမည္မတူသည့္ ျပႆနာတစ္မ်ိဳးပင္ျဖစ္သည္။
ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ဒီမိုကေရစီအမ်ားအျပားမွာလူအမ်ားက ၎တို႔ကိုယ္စားဆံုးျဖတ္ခ်က္
ခ်ရန္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ေေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ေသာကိုယ္စားလွယ္ဒီမိုကေရစီျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕
ေနရာမ်ားတြင္ ေရြးေကာက္ျခင္းဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲေသာ စနစ္ကိုယ္တိုင္သည္ပင္လွ်င္ ဖိအားေအာက္ေရာက္
ေနၿပီး၊ တိုက္႐ိုက္တိုက္ခိုက္ခံရမႈထက္ တရားဥပေဒအေရးယူမခံရေစရန္ အကာအကြယ္ေပးရန္လိုအပ္ေန
ျခင္းျဖစ္သည္။ အၿပိဳင္အဆိုင္အားျပင္းေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားအေနႏွင့္လည္း ကုန္က်စာရိတ္မ်ားၿပီး
အေလအလြင့္မ်ားသည့္အျပင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ဝါဒျဖန္႔ျခင္းမ်ား၊ ပါးနပ္ေသာ စိတ္ခံစားခ်က္ဦးစားေပး
ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္းကို ခံေနရသည္။ ၎တို႔အေနႏွင့္လည္း အက်ိဳးရွိေသာ၊
အဆင္ေျပမွ်တေသာျပည္သူႏွင့္ဆိုင္ေသာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒတို႔အေပၚ စကားစစ္ထိုးပြဲမ်ားျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္
သည္။
ထိုေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံသူတို႔အေနႏွင့္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ ဆက္လက္လည္ပတ္ေန
ရန္ႏွင့္ အားလံုးအတြက္ သာတူညီမွ်ယွဥ္ျပိဳင္ႏုိင္ေသာ အေျခအေနျပဳလုပ္ရန္၊ ၎တုိ႔၏ ေဒသကိုယ္ပိုင္
အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာအတြက္ ႀကိဳးပမ္းရာတြင္ အေတာမသတ္ႏိုင္ေသာ ႀကီးမားလွသည့္စိန္ေခၚမႈမ်ား
ကို ေတြ႕ရသည္။
ထိုထက္ႀကီးမားေသာကိစၥမွာ စည္းမ်ဥ္းေလးရပ္ႏွင့္ညီေသာဒီမိုကရက္တစ္စနစ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္
မ်ားကိုေရးဆြဲရျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထိုစည္းမ်ဥ္းေလးရပ္မွာ - လူထုကိုထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာညီမွ်မႈ
ရွိျခင္း၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒႏွင့္အညီအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီအတြက္ လြတ္လပ္မႈရွိ
ျခင္းတို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုျပန္လည္စစ္ေဆးၿပီး ျဖည့္စြက္ထားေသာစာအုပ္သည္ ထိုအခ်က္အလက္တို႔ႏွင့္
ကိုက္ညီပါသည္။ တိတိက်က် သတိရွိရွိႏွင့္လိုက္နာၿပီး အခ်က္က်က် အသံုးခ်တတ္ပါကသူ၏ လမ္းညႊန္
စည္းကမ္းမ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ သတိမမူမိေသာအခ်က္မ်ားႏွင့္ ဗ်ဴဟာေတာင့္တင္းေရးႏွင့္
I
အမွားအယြင္းမရွိေစရန္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းတို႔ႏွင့္ ၾကပ္မတ္ေသာဌာနဆိုင္ရာတို႔အတြက္ မလိုလားအပ္
ေသာဖိအားမ်ားႏွင့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ျပဳလုပ္ေသာအေမွာင့္ပေယာဂမ်ား ကင္းေဝးေစႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္တြင္ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲမႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ား (EMBs) မွ ၎တို႔၏ကိုယ္ပိုင္
အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ရန္၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈကိုထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္၊ ဂုဏ္သိကၡာထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္၊ ပြင့္လင္းျမင္
သာမႈကို ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္၊ ထိေရာက္မႈရွိေစရန္ႏွင့္ မဲေပးသူမ်ားႏွင့္လည္း အခ်စ္အခင္မပ်က္ စည္း
မ်ဥ္း၊ လုပ္ေဆာင္ပံုအဆင့္ဆင့္တို႔ကိုလည္း ပညာရွင္ဆန္ဆန္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ရန္ အဓိကထား
ေဖာ္ျပထားသည္။ မဲေပးခြင့္ရွိသူမ်ားကို စာရင္းေရးသြင္းျခင္းမွစ၍ မဲေရျခင္းႏွင့္ ရလဒ္ေၾကျငာျခင္း အထိ
ေရြးေကာက္ပစ
ဲြ မ
ီ ခ
ံ န္ခ
႔ သ
ဲြ တ
ူ ၏
႔ုိ လမ္းသည္အခက္အခဲမ်ားလွၿပီး ကြ်မ္းကြ်င္မႏ
ွႈ င
ွ ့္ အေတြ႕အႀကံဳလိအ
ု ပ္သည္။
EMBs ႏွင့္သူ၏ ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ဤစာအုပ္သည္အေရးပါမည္ဟုထင္ၿပီး ထိုစာအုပ္သည္႐ႈပ္ေထြးလွ
ေသာေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္ကို ပညာရွင္ဆန္ဆန္ထိေရာက္စြာစီမံခန္႔ခြဲရာတြင္ တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္
ေပးႏိုင္မည္ဟု ထင္မိပါသည္။
Dr. S.Y. Quraishi
ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္မွဴးေဟာင္း၊
အိႏိၵယႏိုင္ငံ
II
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏အျမင္တြင္ ႏႈိင္းယွဥ္ရအသိပညာဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ဒီမိုကေရစီကို
ေထာက္ခံအားေပးမႈဆိုင္ရာ အေတြ႕အၾကံဳမ်ားအားမွ်ေဝရာတြင္ အဓိကက်ေသာအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လႈပ္
ရွားသူတစ္ဦး ျဖစ္ေရးပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ထိုဗဟုသုတႏွင့္ အေတြ႕အၾကံဳမ်ားကို
ႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးဦးတည္ခ်က္မ်ားကို အေထာက္အကူျပဳရာတြင္ အသင့္ရွိႏိုင္
ေစရန္ျဖစ္သည္။
ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ေရြးခ်ယ္မႈႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာညႊန္ၾကားမႈ ဒီဇိုင္းအပါအဝင္ ျဖစ္ေသာ
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ စည္းမူေဘာင္သည္ ေရြးေကာက္ပြဲ၏ရလဒ္ႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္တို႔
၏ ယံုၾကည္ရမႈအေပၚတြင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးၿပီး ထိုမွသာလွ်င္ ဒီမိုကေရစီကို အယံုအၾကည္ရွိႏိုင္မည္ျဖစ္
သည္။ ပညာရွင္ဆန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲညႊန္ၾကားမႈကို တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ နည္းပညာႏွင့္
စီမံခန္႔ခြဲမႈတို႔ႏွင့္သာ ဆိုင္သည္မဟုတ္ဘဲ ၎တို႔ကိုယ္ပိုင္ စိတ္ဝင္စားေသာအခ်က္မ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ား
ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံေရးကစားသမားမ်ားကိုပါ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ထိပ္တိုက္ေတြ႕ေစျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ဘက္စံု
ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ဒီမိုကေရစီအားေကာင္းေစရန္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔တြင္ ၎၏အေရးပါပံုမွာ ေျပာမဆံုးေအာင္
ပင္ ျဖစ္သည္။
ဤလက္စြဲစာအုပ္သည္ အဓိကက်ေသာတစ္ကမ႓ာလံုးဆိုင္ရာဒီဇိုင္း၊ တည္ေထာင္မႈ၊ ဘ႑ာေရး၊
ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေရးႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲေသာက႑ဆိုင္ရာတို႔ကို သံုးသပ္ခ်က္တို႔ကို
ႏိႈင္းယွဥ္ထားေသာ အသိပညာမ်ားပါဝင္သည္။
ပထမဆံုးထုတ္ေဝမႈကို၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္တြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ထိုအခ်ိန္မွစကာ အေျခခံေလ့က်င့္သင္ၾကား
ေရး အသံုးခ်ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အြန္လိုင္းအသံုးခ်ကိရိယာမ်ားကို ျပဳလုပ္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္
သည္ပင္လွ်င္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏ အေက်ာ္ၾကားဆံုးဗဟုသုတဆိုင္ရာ ရင္းျမစ္ျဖစ္လာသကဲ့သို႔
အျခားဘာသာစကားေပါင္းမ်ားစြာသို႔ ျပန္ဆိုထားၿပီးျဖစ္သည္။
ထိုစာအုပ္ပထမအႀကိမ္ ႐ိုက္ႏွိပ္ၿပီးခ်ိန္မွစ၍ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေျပာင္းလဲလာေသာ အရာမ်ား
ရွိသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲမႈအဖြဲ႕အစည္း (EMBs) အသစ္မ်ားေပၚလာသည္။ အဖြဲ႕ဝင္ေဟာင္း
မ်ားကိုမူ မသမာမႈ၊ ျခစားမႈတို႔ျဖင့္ စြပ္စြဲခံထားရျခင္းေၾကာင့္ စစ္ေဆးၿပီးျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္နည္း
ပညာ၏အခန္းက႑မွာ ပုိမိုသိသာထင္ရွားစြာပါဝင္သည္။ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ားႏွင့္ ဝန္ထမ္းမ်ား၏ပညာရပ္
ဆိုင္ရာကြ်မ္းက်င္တိုးတက္မႈမွာလည္း ႀကီးထြားလာသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္ လိင္ကြဲျပားမႈဆိုင္ရာနယ္ပယ္
တိုးတက္မႈတို႔လည္း ျပဳလုပ္ၿပီးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ယခုအခ်ိန္သည္ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ၿပီးေသာ ပံုစံ
ေနာက္တစ္မ်ိဳးကိုထုတ္ေဝရန္အခ်ိန္ပင္ျဖစ္သည္။ အသက္ဆိုင္ဆံုးေသာအပိုင္းကို မြန္းမံကာထပ္မံခ်ဲ႕ထြင္
ၿပီးေနာက္ လက္ရွိတစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ ျဖစ္စဥ္ေလ့လာခ်က္အသစ္မ်ားက
တစ္ကမ႓ာလံုးဆိုင္ရာ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္ပတ္သတ္ေသာ နယ္ပယ္၏ကြဲျပားမႈ၊ တီထြင္ဖန္တီးႏိုင္စြမ္းႏွင့္
အၾကံဉာဏ္သစ္မ်ားကို မီးေမာင္းထိုးျပေပလိမ့္မည္။
III
ဤလက္စြဲစာအုပ္သည္
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို
ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္ႏွင့္
တရားဝင္ျဖစ္ေစျခင္းတို႔အတြက္ ပါဝင္ပတ္သတ္ေနသူမ်ားႏွင့္ စိတ္ဝင္စားေသာသူမ်ားအတြက္ အဖိုးတန္
ေသာ ရင္းျမစ္တစ္ခုျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
Yves Leterme
အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး
International IDEA
IV
မာတိကာ
စကားဦး
............................................................................................................. I
အညႊန္းက႑ ...........................................................................................................III
စကားအတိုေကာက္မ်ား ...............................................................................................XV
မိတ္ဆက္က႑ .......................................................................................................... ၁
အခန္း (၁) မည္သူတို႔က ေရြးေကာက္ပြဲကို ျပဳလုပ္သနည္း...................................................... ၅
EMB ဆိုသည္မွာအဘယ္နည္း .................................................................................. ၅
ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲျခင္းပံုစံသံုးမ်ိဳး............................................................................ ၇
ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲမႈပံုစံတြင္ လြတ္လပ္ေသာ ပံုစံ ................................................. ၇
အစိုးရဖြဲ႕စည္းေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲမႈပံုစံ ...................................................... ၈
ပံုစံအေရာ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲမႈ ပံုစံ.................................................................. ၈
ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲပံု ေျပာင္းသြားေသာအခါ EMB ထံမွ မည္သည္တို႔ရရွိႏိုင္မည္နည္း၁၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ပံုစံႀကီးသံုးမ်ိဳးေအာက္ရွိ EMB မ်ား၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ား ...... ၁၃
ပံုေသႏွင့္ ယာယီ EMB မ်ား .................................................................................... ၁၃
ဗဟိုျပဳစနစ္ရွိေသာႏွင့္ ဗဟိုျပဳစနစ္မရွိေသာ EMB မ်ား ................................................... ၁၆
ျပည္ေထာင္စုစနစ္ က်င့္သံုးေသာ တိုင္းျပည္မွ EMB မ်ား ................................................ ၂၃
အကူးအေျပာင္းဆိုင္ရာအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ EMB မ်ားႏွင္႔ ႏိုင္ငံပိုင္ EMB မ်ား ....................... ၂၄
ဝန္ႀကီးမ်ားအဖြဲ႕ႏွင့္ဥပေဒျပဳဆိုင္ရာလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေမွာက္တြင္ EMB ကို
ကိုယ္စားျပဳ တင္သြင္းျခင္း ...................................................................................... ၂၆
EMB မ်ားအားလံုးအတြက္လမ္းၫႊန္ စည္းကမ္းမ်ား ....................................................... ၂၉
လြတ္လပ္ျခင္း .............................................................................................. ၂၉
ဘက္မလိုက္ျခင္း ........................................................................................... ၃ဝ
ဂုဏ္သိကၡာရွိမႈ .............................................................................................. ၃၁
ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ .......................................................................................... ၃၂
ထိေရာက္မႈ .................................................................................................. ၃၂
ပညာရွင္ဆန္မႈ .............................................................................................. ၃၃
ဝန္ေဆာင္မႈကို ဦးစားေပးျခင္း ........................................................................... ၃၄
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္................................................................................................ ၃၄
အခန္း (၂) ဥပေဒေဘာင္ : EMB ၏ ေနရာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္အဓိပၸာယ္သေဘာတရား ..................... ၅၇
တရားဥပေဒဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္တို႔က ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုပံု .. ၅၇
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္ႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ..... ၅၉
ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ......................................................................................... ၆၁
ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒ : အက္ဥပေဒႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား......................................... ၆၄
EMB ၏ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ တရားဝင္ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္မ်ား ................................. ၆၇
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္................................................................................................ ၆၉
V
အခန္း (၃) EMB တစ္ခု၏ အာဏာလုပ္ေဆာင္ခ်က္ႏွင့္ တာဝန္မ်ား ....................................... ၉၇
အာဏာႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ .......................................................................................... ၉၈
အာဏာ၊ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ႏွင့္ တာဝန္တို႔၏ အတိုင္းအတာ .............................................. ၉၉
တိုက္႐ိုက္သက္ေရာက္ေသာ ဒီမိုကေရစီ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား ................................... ၁ဝ၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း အခ်င္းခ်င္း ဘ႑ာေငြ မွ်ေဝမႈ .......................... ၁ဝ၂
နယ္နိမိတ္ ကန္႔သတ္ျခင္း ..................................................................................... ၁ဝ၄
မဲဆႏၵရွင္ မွတ္ပံုတင္စာရင္းေရးသြင္းျခင္း .................................................................. ၁ဝ၄
ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအား မွတ္ပံုတင္စာရင္းေရးသြင္းျခင္းႏွင့္ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ ျခင္း ............ ၁ဝ၆
ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္မႈမ်ား........................................................................ ၁ဝ၇
မဲဆႏၵရွင္မ်ားအား အသိပညာေပးေရးႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေဝမွ်ျခင္း .................. ၁ဝ၉
ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္မ်ား အတည္ျပဳျခင္း ................................................................... ၁၁၁
ေရြးေကာက္ပြဲအား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း ............................................................ ၁၁၁
ႏိုင္ငံတကာဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ား .......................................................................... ၁၁၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္း ....................................................... ၁၁၃
ျပည္သူလူထုဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္အေနႏွင့္ EMB ၏ တာဝန္မ်ား ........................ ၁၁၃
အက်ိဳးစီးပြား ဝိေရာဓိကို ေရွာင္ရွားျခင္း.............................................................. ၁၁၅
ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ညီမွ်မႈရေစရန္အတြက္ EMB ၏ တာဝန္မ်ား .......................................... ၁၁၅
က်ား၊မ အခ်ိဳးညီမႈ ....................................................................................... ၁၁၆
တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ............................................................................................ ၁၂ဝ
ႏိုင္ငံျခား အေျခစိုက္ ဝင္ထြက္သြားလာခြင့္ ................................................................ ၁၂၁
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္.............................................................................................. ၁၂၃
အခန္း (၄) EMB (ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာ ဌာန)၏ ဖြဲ႕စည္းပံု၊ အခန္းက႑ႏွင့္
လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ................................................................................................. ၁၄၃
EMB အဖြဲ႕ဝင္ျခင္း ............................................................................................ ၁၄၄
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ အေျခအေန .......................................................................... ၁၄၅
EMB ဥကၠ႒ရာထူး : အခြင့္ထူးခံေနရာေလာ ............................................................ ၁၄၅
EMB
အဖြဲ႕ဝင္မ်ား : ဂုဏ္သေရရွိကြ်မ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ားေလာ ၊ တစ္ဦးကိုတစ္ဦး ျပန္လည္
ေစာင့္ၾကည့္ေနရသူမ်ားေလာ ................................................................................ ၁၄၇
ပါတီစံုအေျချပဳ EMB မ်ား .................................................................................... ၁၄၇
ပညာရွင္အေျချပဳ EMB မ်ား .................................................................................. ၁၄၉
ပါတီစံုစနစ္ႏွင့္ပညာရွင္အေျချပဳစနစ္ ႏွစ္ခုလံုးပါေသာ EMB မ်ား .................................. ၁၅ဝ
အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအခ်ိန္ျပည့္ေလာအခ်ိန္ပိုင္းေလာ ............................................................. ၁၅ဝ
EMB အဖြဲ႕ဝင္ မည္မွ် ခန္႔အပ္မည္နည္း .................................................................... ၁၅၁
ပံုေသ EMB မ်ားရွိ အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သက္ ပံုေသ ................................ ၁၅၂
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား စုေဆာင္းျခင္းႏွင့္ ခန္႔အပ္ျခင္း ........................................................ ၁၅၅
VI
လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာေသာ နည္းစနစ္ျဖင့္ လူစုေဆာင္းျခင္း ................................. ၁၅၆
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား ခန္႔အပ္ျခင္း ............................................................................ ၁၅၇
ခန္႔အပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ အရည္အခ်င္းမ်ား .................................................... ၁၅၉
တာဝန္ထမ္းေဆာင္မႈဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းႏွင့္ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သက္
ဆိုင္ရာလံုျခံဳမႈ ................................................................................................... ၁၆၃
ပဋိဉာဥ္ယူျခင္း သို႔မဟုတ္ ကတိကဝတ္ခံျခင္း ............................................................ ၁၆၅
အတြင္းပိုင္းရွိ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား...................................................................... ၁၆၅
EMB ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္း.................................................................. ၁၆၆
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ျခင္း ............................................................. ၁၆၇
တံခါးပိတ္ သို႔မဟုတ္ လူသိရွင္ၾကားလုပ္ေသာ EMB အစည္းအေဝးမ်ား ............................ ၁၆၈
EMB အဖြဲ႕ဝင္ ေကာ္မတီမ်ား ................................................................................ ၁၆၉
EMB အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးဌာနႏွင့္ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ ဆက္ဆံေရး ...................... ၁၆၉
အခန္းအႏွစ္ခ်ဳပ္ ................................................................................................ ၁၇ဝ
အခန္း (၅) EMB ၏လႈပ္ရွားမႈမ်ားအားစီမံကိန္းခ်ျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း ................. ၁၉၃
EMB
........................................................................................................ ၁၉၃
EMB အေထြေထြအတြင္း ေရးမွဴးဌာနႏွင့္ ျပည္သူ႔ဝန္ေဆာင္မႈ ........................................ ၁၉၄
အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာနအား တည္ေဆာက္ျခင္း ................................................ ၁၉၈
အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာ တည္ေဆာက္မႈ ဇယား .............................................................. ၁၉၉
အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာဇယား တည္ေဆာက္ပံု ........................................................ ၂ဝ၁
စံျပ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး႐ံုး တည္ေဆာက္ပံု ............................................... ၂ဝ၁
ဗ်ဴဟာစီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္း .................................................................................... ၂ဝ၃
လုပ္ငန္းစဥ္ဆိုင္ရာ စီမံကိန္းခ်ျခင္း .......................................................................... ၂ဝ၅
ေရြးေကာက္ပြဲ ျပကၡဒိန္ ........................................................................................ ၂၁ဝ
အခန္း အႏွစ္ခ်ဳပ္ ............................................................................................... ၂၂ဝ
အခန္း (၆) ပညာရွင္ဆန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲေရး တည္ေဆာက္ျခင္း ......................... ၂၃၉
EMB အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာနမ်ားအတြက္ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းမ်ားကို အသံုးခ်ျခင္း ........ ၂၄၁
ပံုေသႏွင့္ ယာယီဝန္ထမ္းမ်ား ................................................................................ ၂၄၁
ရာထူးခန္႔အပ္ျခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား : EMB အတြက္အထူး သို႔မဟုတ္
ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းဌာန ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ................................................................ ၂၄၂
ဝန္ထမ္းပင္စင္ .................................................................................................. ၂၄၃
ပညာရွင္အဆင့္ေရြးေကာက္ပြဲ အရာရွိမ်ားအတြက္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရာအခြင့္အလမ္းမ်ား . ၂၄၃
EMB ဝန္ထမ္းမ်ားခန္႔အပ္ရာတြင္ က်င့္သံုးရသည့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ား .................................... ၂၄၄
EMB အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာန ဝန္ထမ္းမ်ား ခန္႔အပ္ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ပံု
အဆင့္ဆင့္မ်ား.................................................................................................. ၂၄၆
ဝန္ထမ္းမ်ားကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္းႏွင့္ တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္း ............................ ၂၄၇
VII
ပံုေသခန္႔အပ္ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ EMB အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ဝန္ထမ္းတိုးတက္မႈ ................... ၂၄၈
ႏို္င္ငံတကာ အေတြ႕အႀကံဳမ်ားကို အသံုးခ်ျခင္း .......................................................... ၂၄၉
ဦးေဆာင္သင္ၾကားေပးျခင္း .................................................................................. ၂၅ဝ
EMB ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ပညာေရးႏွင့္ တိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ သင္႐ိုးမ်ား ........................ ၂၅၁
လုပ္ငန္းလႈပ္ရွားမႈဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ....................................................... ၂၅၂
ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရး နည္းနစ္ ............................................................................. ၂၅၃
အထက္ေအာက္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ........................................................... ၂၅၃
ေရြ႕လ်ားအသင္းမ်ားႏွင့္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း .................................................. ၂၅၄
ဆက္တိုက္ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ................................................................... ၂၅၄
ေလ့က်င့္သင္ၾကားရန္လိုအပ္ေသာ အရာမ်ား ............................................................ ၂၅၅
လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ား ....................................................................................... ၂၅၅
ေလ့က်င့္နည္းလမ္းၫႊန္မ်ား ........................................................................... ၂၅၅
သ႐ုပ္ေဖာ္ေလ့က်င့္ျခင္းမ်ားႏွင့္ ဗီြဒီယိုမ်ား .......................................................... ၂၅၅
EMB ၏ ပညာရွင္ဆန္မႈကို တားဆီးႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ား ............................................. ၂၅၆
အခန္းအႏွစ္ခ်ဳပ္ ................................................................................................ ၂၅၇
အခန္း (၇) EMB မ်ားအား ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ျခင္း ......................................................... ၂၇၉
သာမန္ EMB မ်ား၏ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့မႈဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား .................................... ၂၇၉
မည္သို႔ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ကုန္က်စရိတ္မ်ားက ေထာက္ပံ့ရန္လိုအပ္သနည္း ......... ၂၈ဝ
မည္သူက EMB မ်ားသို႔ ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့ၿပီး မည္သို႔ ေထာက္ပံ့ေနသနည္း ................. ၂၈၃
တိုင္းျပည္ သို႔မဟုတ္ ျပည္သူ႔ဘ႑ာ ............................................................... ၂၈၃
တိုင္းျပည္ဘ႑ာမ်ားကို ခြဲေဝျဖန္႔ျဖဴျခင္းဆိုင္ရာ နည္းစနစ္ ..................................... ၂၈၃
တလံုးတခဲ သို႔မဟုတ္ ျဖန္႔ျဖဴးၿပီးသား ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ဘတ္ဂ်က္ေငြမ်ား ............. ၂၈၃
အလွဴရွင္မ်ားမွ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ျခင္း ........................................................... ၂၈၄
EMB ၏ အျခားေသာ ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈဆိုင္ရာ ရင္းျမစ္မ်ား ............................ ၂၈၆
EMB မ်ား၏ ဘတ္ဂ်က္ေငြ တြက္ခ်က္နည္း ............................................................... ၂၈၇
ဘတ္ဂ်က္ေငြတြက္ယူျခင္းႏွင့္ လက္ခံအတည္ျပဳျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္.............................. ၂၈၉
ဘတ္ဂ်က္ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈ ရရွိႏိုင္ေျခ ...................................................... ၂၉ဝ
EMB ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈကို ထိန္းသိမ္းျခင္း ................................................... ၂၉ဝ
EMB လက္ခံမႈဆိုင္ရာ မူဝါဒႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ......................................................... ၂၉၁
EMB ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား .................................................. ၂၉၂
ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို စီမံခန္႔ခြဲ
Andrew Ellis
Michael Maley
Alan Wall
Peter Wolf
ႏိုင္ငံတကာ IDEA ၏ ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္မ်ားဆိုင္ရာ အရင္းအျမစ္မ်ား
လက္စြဲစာအုပ္အတြဲမ်ား
ႏိင
ု င
္ တ
ံ ကာ ဒီမက
ုိ ေရစီႏင
ွ ့္ ေရြးေကာက္ပဆ
ဲြ င
ုိ ရ
္ ာ အေထာက္အပံေ
့ ပးေရးအဖြ႕ဲ အစည္း၏ လက္စစ
ဲြ ာအုပအ
္ တြမ
ဲ ်ားသည္
ဒီမိုကေရစီဆိုင္ရာအဖြဲ႕အစည္းမ်ားႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္ေဘာင္အတြင္းႏွင့္ သက္ဆိုင္ေသာ ယွဥ္တြဲခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာသံုးသပ္
ခ်က္မ်ား၊ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ အေျခအေနျဖစ္ရပ္အမွန္တို႔ကို တင္ျပရန္ရည္ရြယ္ပါသည္။ ထိုလက္စြဲ
စာအုပ္မ်ားသည္ အဓိကအားျဖင့္ ႏိုင္ငံေရးစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းခ်မွတ္သူမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ အရပ္ဖက္လူ႔အဖြဲ႕
အစည္းဆိုင္ရာလႈပ္ရွားသူမ်ားႏွင့္ ထိုနယ္ပယ္အတြင္း က်င္လည္လုပ္ကိုင္ေနသူမ်ားအတြက္ ရည္ရြယ္ပါသည္။ ပညာ
ေရးနယ္ပယ္၊ ဒီမိုကေရစီဆိုင္ရာအေထာက္အပံ့ျပဳေရးအသိုင္းအဝိုင္းမ်ားႏွင့္ အျခားေသာက႑နယ္ပယ္မ်ား၏အက်ိဳး
စီးပြားအတြက္လည္း ပါဝင္သည္။
© International Institute for Democracy and Electoral Assistance 2017
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားသည္ ႏိုင္ငံတစ္ႏိုင္ငံ သို႔မဟုတ္ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈဆိုင္ရာ အက်ိဳးအျမတ္
တစ္ခုခုႏွင့္ ပတ္သတ္ျခင္းမ်ားကင္းရွင္းပါသည္။ ထိုထုတ္ေဝမႈမ်ားထဲတြင္ ပါဝင္ေသာထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားသည္
အျပည္အျပည္ဆိုင္ရာ IDEA၊ ၎၏ဘုတ္အဖြဲ႕ႏွင့္ေကာင္စီအဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ထင္ျမင္ယူဆခ်က္မ်ားကိုကိုယ္စားမျပဳပါ။
vထိုထုတ္ေဝမႈမ်ားအတြင္း ပါဝင္ေသာေျမပံု (မ်ား) သည္ အဖြဲ႕အစည္း၏တစ္စိတ္တစ္ေဒသကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုရာတြင္
အသံုးမျပဳ၊ မည္သည္နယ္ေျမမဆို ၎တို႔၏ တရားဥပေဒဆိုင္ရာအခ်က္အလက္မ်ားကိုလည္း ေဝဖန္သတ္မွတ္
ဆံုးျဖတ္ျခင္းမ်ိဳးမဟုတ္သကဲ့သို႔ ထိုနယ္နိမိတ္ႏွင့္ပတ္သတ္ၿပီး မဲဆြယ္ျခင္းလည္းမဟုတ္သလို မည္သည့္ႏိုင္ငံ၊ ပိုင္
နက္မဆို တို႔၏ေနရာခ်ထားမႈႏွင့္ အရြယ္အစားတို႔သည္လည္း အဖြဲ႕အစည္း၏ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာ႐ႈေထာင့္တို႔ကို ထင္
ဟပ္ျခင္းမရွိပါ။ ဤေျမပံုသည္စာကို ရွင္းလင္းစြာသိနားလည္ႏိုင္ရန္အတြက္သာ ဤစာအုပ္အတြင္းထည့္သြင္း ေဖာ္ျပ
ထားျခင္းျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္ကို ျပန္လည္ျဖန္႔ေဝျခင္း တစ္စိတ္တစ္ေဒသသို႔မဟုတ္တစ္အုပ္လံုးကို ဘာသာျပန္ဆိုရန္အတြက္ ခြင့္ျပဳခ်က္
ေတာင္းခံသည့္ေလွ်ာက္လႊာကို ေဖာ္ျပပါလိပ္စာသို႔ သို႔ပို႔ပါရန္။
International IDEA
Strömsborg
SE-103 34 Stockholm
Sweden
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA သည္ ၎၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားကိုျဖန္႔ခ်ိရန္ ေထာက္ခံအားေပးၿပီး ၎၏ထုတ္ေဝမႈမ်ားကို
တစ္ဆင့္ ျပန္လည္ထတ
ု ေ
္ ဝရန္သမ
႔ုိ ဟုတ္ ဘာသာျပန္ရန္ခင
ြ ျ့္ ပဳခ်က္ေတာင္းခံခ်က္မ်ားကို ေႏွာင္ေ
့ ႏွးျခင္းမရွဘ
ိ ဲ ျပန္လည္
တံု႔ျပန္ဆက္သြယ္မည္ျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္ကိုအီလက္ထေရာနစ္ပံုစံျဖင့္ရယူလိုပါက Creative Commons Licence (CCl) Commons AttributeNonCommercial-ShareAlike 3.0 လိုင္စင္ျဖင့္ရယူႏိုင္ပါသည္။ ထိုစာအုပ္ကိုမိတၱဴကူးယူျခင္း၊ ျဖန္႔ေဝျခင္း၊ တဆင့္
ေပးပို႔ျခင္းတို႔သာမက ေရာေႏွာျခင္း၊ အာေဘာ္ယူျခင္းတို႔ကိုလည္း အခေၾကးေငြမယူဘဲ လုပ္ႏိုင္သည္။ ထိုစာအုပ္
ကို စနစ္တက်ျဖန္႔ေဝလိုျခင္း၊ ထိုကဲ့သို႔ေသာခြ်တ္စြပ္တူသည့္ လိုင္စင္ျဖင့္ျဖန္႔ေဝလိုျခင္းမ်ား ျပဳလုပ္လိုပါက http://
creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/3.0/ သို႔သြားၿပီးထို CCl အေၾကာင္းကိုေလ့လာႏိုင္ပါသည္။
မူရင္း ဂရပ္ဖစ္ဒီဇ္ိုင္း -Pernilla Ottenfelt Eliasson
မူရင္း မ်က္ႏွာဖံုးဒီဇိုင္း - Pernilla Ottenfelt Eliasson
မူရင္း မ်က္ႏွာဖံုးသရုပ္ေဖာ္ပံု - © Jing Jing Tsong c/o theispot.com
ျမန္မာစာအုပ္ ဂရပ္ဖစ္ဒီဇိုင္းႏွင့္ စာမ်က္ႏွာအျပင္အဆင္ - မင္းေဇာ္ဦး၊ ျမင့္စိုးဦး
ISBN: 978-91-7671-101-9
ကမ႓ာႀကီးသည္ တတိယေထာင္စုႏွစ္ကို ပါတီစံုေရြးေကာက္ပြဲစနစ္က်င့္သံုးေသာ ႏိုင္ငံေပါင္း
၁၄ဝ ႏွင့္တကြ ဝင္ေရာက္လာျပီ ျဖစ္သည္။ သဘာဝတၳေလာကအတြက္ႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးပါဝင္ပတ္သက္မႈတို႔
အတြက္လည္း သမိုင္းဝင္အေျပာင္းအလဲျဖစ္ေပသည္။
ထိုအခ်ိန္မွစၿပီး ဒီမိုကရက္တစ္ေလာကလည္းအစျပဳလာခဲ့သည္။ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီ
၏ လြတ္လပ္မႈအတြက္ လူမႈႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာလႈပ္ရွားမႈမ်ားမွတစ္ဆင့္ ရလဒ္အျဖစ္ ျပည္နယ္အသစ္မ်ား
လည္း ေပၚထြက္လာသည္။ ထုိျပည္နယ္အသစ္မ်ားမွလည္း ၎တို႔၏တိုင္းသူျပည္သားမ်ား၏ လိုအပ္ခ်က္
မ်ားကုိ ျဖည္ဆ
့ ည္းေပးႏိင
ု မ
္ ည့္ သင္ေ
့ တာ္ေသာဒီမက
ုိ ေရတစ္အစိးု ရႏွင့္ ဖြ႕ဲ စည္ပစ
ုံ နစ္တက
႔ုိ တ
ုိ ည္ေထာင္ႏင
ုိ ္
ရန္ ႐ုန္းကန္ႀကိဳးပမ္းလ်က္ရွိသည္။
ဒီမိုကေရစီစနစ္သို႔ အသြင္ကူးေျပာင္းျခင္းျဖစ္စဥ္ကို ထိန္းသိမ္းထားျခင္းသည္ေနရာအႏွံ႔ ဆင္းရဲ
မြဲေတမႈမ်ားျဖစ္ေနေသာ တိုင္းရင္းသားပဋိပကၡမ်ားျဖစ္ေနေသာ အာဏာရွိႏွင့္ အာဏာမဲ့ လူမႈေရးဆိုင္ရာ
တင္းမာမႈမ်ားျဖစ္ေပၚေနေသာ ဖြၿ႔ံ ဖိဳးမႈအနည္းဆံးု ေသာတိင
ု း္ ျပည္မ်ားႏွင့္ ဖြ႕ံ ၿဖိဳးဆဲျဖစ္ေသာႏိင
ု င
္ မ
ံ ်ားအတြက္
ပိုမိုခက္ခဲသည္။ တိုင္းျပည္ခ်မ္းသာေသာ္လည္း အျခားေသာ လူသားဆိုင္ရာဖြံ႕ၿဖိဳးမႈမ်ားတြင္ အားနည္း
ေသာႏိုင္ငံမ်ားမွာလည္း အျခားေသာအမ်ိဳးအမည္မတူသည့္ ျပႆနာတစ္မ်ိဳးပင္ျဖစ္သည္။
ယေန႔မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ဒီမိုကေရစီအမ်ားအျပားမွာလူအမ်ားက ၎တို႔ကိုယ္စားဆံုးျဖတ္ခ်က္
ခ်ရန္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ေေရြးေကာက္တင္ေျမႇာက္ေသာကိုယ္စားလွယ္ဒီမိုကေရစီျဖစ္သည္။ အခ်ိဳ႕
ေနရာမ်ားတြင္ ေရြးေကာက္ျခင္းဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲေသာ စနစ္ကိုယ္တိုင္သည္ပင္လွ်င္ ဖိအားေအာက္ေရာက္
ေနၿပီး၊ တိုက္႐ိုက္တိုက္ခိုက္ခံရမႈထက္ တရားဥပေဒအေရးယူမခံရေစရန္ အကာအကြယ္ေပးရန္လိုအပ္ေန
ျခင္းျဖစ္သည္။ အၿပိဳင္အဆိုင္အားျပင္းေသာ ေရြးေကာက္ပြဲမ်ားအေနႏွင့္လည္း ကုန္က်စာရိတ္မ်ားၿပီး
အေလအလြင့္မ်ားသည့္အျပင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ား၊ ဝါဒျဖန္႔ျခင္းမ်ား၊ ပါးနပ္ေသာ စိတ္ခံစားခ်က္ဦးစားေပး
ႏုိင္ငံေရးေခါင္းေဆာင္မ်ား၏ လႊမ္းမိုးခ်ဳပ္ကိုင္ျခင္းကို ခံေနရသည္။ ၎တို႔အေနႏွင့္လည္း အက်ိဳးရွိေသာ၊
အဆင္ေျပမွ်တေသာျပည္သူႏွင့္ဆိုင္ေသာ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒတို႔အေပၚ စကားစစ္ထိုးပြဲမ်ားျပဳလုပ္ရန္ လိုအပ္
သည္။
ထိုေၾကာင့္ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံသူတို႔အေနႏွင့္လည္း ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ ဆက္လက္လည္ပတ္ေန
ရန္ႏွင့္ အားလံုးအတြက္ သာတူညီမွ်ယွဥ္ျပိဳင္ႏုိင္ေသာ အေျခအေနျပဳလုပ္ရန္၊ ၎တုိ႔၏ ေဒသကိုယ္ပိုင္
အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ႏွင့္ ဂုဏ္သိကၡာအတြက္ ႀကိဳးပမ္းရာတြင္ အေတာမသတ္ႏိုင္ေသာ ႀကီးမားလွသည့္စိန္ေခၚမႈမ်ား
ကို ေတြ႕ရသည္။
ထိုထက္ႀကီးမားေသာကိစၥမွာ စည္းမ်ဥ္းေလးရပ္ႏွင့္ညီေသာဒီမိုကရက္တစ္စနစ္ႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္
မ်ားကိုေရးဆြဲရျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ထိုစည္းမ်ဥ္းေလးရပ္မွာ - လူထုကိုထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ ႏိုင္ငံေရးဆိုင္ရာညီမွ်မႈ
ရွိျခင္း၊ ဖြဲ႕စည္းပံုအေျခခံဥပေဒႏွင့္အညီအုပ္ခ်ဳပ္ျခင္းႏွင့္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္ခ်င္းစီအတြက္ လြတ္လပ္မႈရွိ
ျခင္းတို႔ပင္ျဖစ္သည္။ ထိုျပန္လည္စစ္ေဆးၿပီး ျဖည့္စြက္ထားေသာစာအုပ္သည္ ထိုအခ်က္အလက္တို႔ႏွင့္
ကိုက္ညီပါသည္။ တိတိက်က် သတိရွိရွိႏွင့္လိုက္နာၿပီး အခ်က္က်က် အသံုးခ်တတ္ပါကသူ၏ လမ္းညႊန္
စည္းကမ္းမ်ားသည္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ သတိမမူမိေသာအခ်က္မ်ားႏွင့္ ဗ်ဴဟာေတာင့္တင္းေရးႏွင့္
I
အမွားအယြင္းမရွိေစရန္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းတို႔ႏွင့္ ၾကပ္မတ္ေသာဌာနဆိုင္ရာတို႔အတြက္ မလိုလားအပ္
ေသာဖိအားမ်ားႏွင့္ ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ ျပဳလုပ္ေသာအေမွာင့္ပေယာဂမ်ား ကင္းေဝးေစႏိုင္မည္ျဖစ္သည္။
ဤစာအုပ္တြင္ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲမႈအဖြဲ႕အစည္းမ်ား (EMBs) မွ ၎တို႔၏ကိုယ္ပိုင္
အုပ္ခ်ဳပ္ခြင့္ကို ကာကြယ္ႏိုင္ရန္၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈကိုထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ရန္၊ ဂုဏ္သိကၡာထိန္းသိမ္းႏိုင္ရန္၊ ပြင့္လင္းျမင္
သာမႈကို ထိန္းသိမ္းထားႏိုင္ရန္၊ ထိေရာက္မႈရွိေစရန္ႏွင့္ မဲေပးသူမ်ားႏွင့္လည္း အခ်စ္အခင္မပ်က္ စည္း
မ်ဥ္း၊ လုပ္ေဆာင္ပံုအဆင့္ဆင့္တို႔ကိုလည္း ပညာရွင္ဆန္ဆန္အေကာင္အထည္ေဖာ္ႏိုင္ရန္ အဓိကထား
ေဖာ္ျပထားသည္။ မဲေပးခြင့္ရွိသူမ်ားကို စာရင္းေရးသြင္းျခင္းမွစ၍ မဲေရျခင္းႏွင့္ ရလဒ္ေၾကျငာျခင္း အထိ
ေရြးေကာက္ပစ
ဲြ မ
ီ ခ
ံ န္ခ
႔ သ
ဲြ တ
ူ ၏
႔ုိ လမ္းသည္အခက္အခဲမ်ားလွၿပီး ကြ်မ္းကြ်င္မႏ
ွႈ င
ွ ့္ အေတြ႕အႀကံဳလိအ
ု ပ္သည္။
EMBs ႏွင့္သူ၏ ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ဤစာအုပ္သည္အေရးပါမည္ဟုထင္ၿပီး ထိုစာအုပ္သည္႐ႈပ္ေထြးလွ
ေသာေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္ကို ပညာရွင္ဆန္ဆန္ထိေရာက္စြာစီမံခန္႔ခြဲရာတြင္ တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္
ေပးႏိုင္မည္ဟု ထင္မိပါသည္။
Dr. S.Y. Quraishi
ေရြးေကာက္ပြဲေကာ္မရွင္မွဴးေဟာင္း၊
အိႏိၵယႏိုင္ငံ
II
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏အျမင္တြင္ ႏႈိင္းယွဥ္ရအသိပညာဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ဒီမိုကေရစီကို
ေထာက္ခံအားေပးမႈဆိုင္ရာ အေတြ႕အၾကံဳမ်ားအားမွ်ေဝရာတြင္ အဓိကက်ေသာအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လႈပ္
ရွားသူတစ္ဦး ျဖစ္ေရးပင္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေနာက္ ရည္ရြယ္ခ်က္မွာ ထိုဗဟုသုတႏွင့္ အေတြ႕အၾကံဳမ်ားကို
ႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ ေဆြးေႏြးမႈမ်ားႏွင့္ ႏိုင္ငံေရးဦးတည္ခ်က္မ်ားကို အေထာက္အကူျပဳရာတြင္ အသင့္ရွိႏိုင္
ေစရန္ျဖစ္သည္။
ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ေရြးခ်ယ္မႈႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာညႊန္ၾကားမႈ ဒီဇိုင္းအပါအဝင္ ျဖစ္ေသာ
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ စည္းမူေဘာင္သည္ ေရြးေကာက္ပြဲ၏ရလဒ္ႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္တို႔
၏ ယံုၾကည္ရမႈအေပၚတြင္ အဆံုးအျဖတ္ေပးၿပီး ထိုမွသာလွ်င္ ဒီမိုကေရစီကို အယံုအၾကည္ရွိႏိုင္မည္ျဖစ္
သည္။ ပညာရွင္ဆန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲညႊန္ၾကားမႈကို တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္းသည္ နည္းပညာႏွင့္
စီမံခန္႔ခြဲမႈတို႔ႏွင့္သာ ဆိုင္သည္မဟုတ္ဘဲ ၎တို႔ကိုယ္ပိုင္ စိတ္ဝင္စားေသာအခ်က္မ်ားႏွင့္ စီမံကိန္းမ်ား
ရွိေနေသာ ႏိုင္ငံေရးကစားသမားမ်ားကိုပါ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ထိပ္တိုက္ေတြ႕ေစျခင္းပင္ျဖစ္သည္။ ဘက္စံု
ဖြံ႕ၿဖိဳးေရးႏွင့္ ဒီမိုကေရစီအားေကာင္းေစရန္ေဆာင္ရြက္ျခင္းတို႔တြင္ ၎၏အေရးပါပံုမွာ ေျပာမဆံုးေအာင္
ပင္ ျဖစ္သည္။
ဤလက္စြဲစာအုပ္သည္ အဓိကက်ေသာတစ္ကမ႓ာလံုးဆိုင္ရာဒီဇိုင္း၊ တည္ေထာင္မႈ၊ ဘ႑ာေရး၊
ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးေရးႏွင့္ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲေသာက႑ဆိုင္ရာတို႔ကို သံုးသပ္ခ်က္တို႔ကို
ႏိႈင္းယွဥ္ထားေသာ အသိပညာမ်ားပါဝင္သည္။
ပထမဆံုးထုတ္ေဝမႈကို၂ဝဝ၆ ခုႏွစ္တြင္ျပဳလုပ္ခဲ့ၿပီး ထိုအခ်ိန္မွစကာ အေျခခံေလ့က်င့္သင္ၾကား
ေရး အသံုးခ်ပစၥည္းမ်ားႏွင့္ အြန္လိုင္းအသံုးခ်ကိရိယာမ်ားကို ျပဳလုပ္တည္ေထာင္ခဲ့သည္။ ထိုစာအုပ္
သည္ပင္လွ်င္ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ IDEA ၏ အေက်ာ္ၾကားဆံုးဗဟုသုတဆိုင္ရာ ရင္းျမစ္ျဖစ္လာသကဲ့သို႔
အျခားဘာသာစကားေပါင္းမ်ားစြာသို႔ ျပန္ဆိုထားၿပီးျဖစ္သည္။
ထိုစာအုပ္ပထမအႀကိမ္ ႐ိုက္ႏွိပ္ၿပီးခ်ိန္မွစ၍ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားေျပာင္းလဲလာေသာ အရာမ်ား
ရွိသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာစီမံခန္႔ခြဲမႈအဖြဲ႕အစည္း (EMBs) အသစ္မ်ားေပၚလာသည္။ အဖြဲ႕ဝင္ေဟာင္း
မ်ားကိုမူ မသမာမႈ၊ ျခစားမႈတို႔ျဖင့္ စြပ္စြဲခံထားရျခင္းေၾကာင့္ စစ္ေဆးၿပီးျဖစ္သည္။ ေရြးေကာက္ပြဲတြင္နည္း
ပညာ၏အခန္းက႑မွာ ပုိမိုသိသာထင္ရွားစြာပါဝင္သည္။ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ားႏွင့္ ဝန္ထမ္းမ်ား၏ပညာရပ္
ဆိုင္ရာကြ်မ္းက်င္တိုးတက္မႈမွာလည္း ႀကီးထြားလာသည္။ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္ လိင္ကြဲျပားမႈဆိုင္ရာနယ္ပယ္
တိုးတက္မႈတို႔လည္း ျပဳလုပ္ၿပီးျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ယခုအခ်ိန္သည္ ျပန္လည္ဆန္းစစ္ၿပီးေသာ ပံုစံ
ေနာက္တစ္မ်ိဳးကိုထုတ္ေဝရန္အခ်ိန္ပင္ျဖစ္သည္။ အသက္ဆိုင္ဆံုးေသာအပိုင္းကို မြန္းမံကာထပ္မံခ်ဲ႕ထြင္
ၿပီးေနာက္ လက္ရွိတစ္ႏိုင္ငံလံုး အတိုင္းအတာအခ်က္အလက္မ်ားႏွင့္ ျဖစ္စဥ္ေလ့လာခ်က္အသစ္မ်ားက
တစ္ကမ႓ာလံုးဆိုင္ရာ ေရြးေကာက္ပြဲႏွင့္ပတ္သတ္ေသာ နယ္ပယ္၏ကြဲျပားမႈ၊ တီထြင္ဖန္တီးႏိုင္စြမ္းႏွင့္
အၾကံဉာဏ္သစ္မ်ားကို မီးေမာင္းထိုးျပေပလိမ့္မည္။
III
ဤလက္စြဲစာအုပ္သည္
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာလုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို
ပိုမိုအားေကာင္းေစရန္ႏွင့္
တရားဝင္ျဖစ္ေစျခင္းတို႔အတြက္ ပါဝင္ပတ္သတ္ေနသူမ်ားႏွင့္ စိတ္ဝင္စားေသာသူမ်ားအတြက္ အဖိုးတန္
ေသာ ရင္းျမစ္တစ္ခုျဖစ္ပါလိမ့္မည္။
Yves Leterme
အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး
International IDEA
IV
မာတိကာ
စကားဦး
............................................................................................................. I
အညႊန္းက႑ ...........................................................................................................III
စကားအတိုေကာက္မ်ား ...............................................................................................XV
မိတ္ဆက္က႑ .......................................................................................................... ၁
အခန္း (၁) မည္သူတို႔က ေရြးေကာက္ပြဲကို ျပဳလုပ္သနည္း...................................................... ၅
EMB ဆိုသည္မွာအဘယ္နည္း .................................................................................. ၅
ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲျခင္းပံုစံသံုးမ်ိဳး............................................................................ ၇
ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲမႈပံုစံတြင္ လြတ္လပ္ေသာ ပံုစံ ................................................. ၇
အစိုးရဖြဲ႕စည္းေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲမႈပံုစံ ...................................................... ၈
ပံုစံအေရာ ေရြးေကာက္ပြဲစီမံခန္႔ခြဲမႈ ပံုစံ.................................................................. ၈
ေရြးေကာက္ပြဲဆုိင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲပံု ေျပာင္းသြားေသာအခါ EMB ထံမွ မည္သည္တို႔ရရွိႏိုင္မည္နည္း၁၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ စီမံခန္႔ခြဲမႈ ပံုစံႀကီးသံုးမ်ိဳးေအာက္ရွိ EMB မ်ား၏ ဂုဏ္သတၱိမ်ား ...... ၁၃
ပံုေသႏွင့္ ယာယီ EMB မ်ား .................................................................................... ၁၃
ဗဟိုျပဳစနစ္ရွိေသာႏွင့္ ဗဟိုျပဳစနစ္မရွိေသာ EMB မ်ား ................................................... ၁၆
ျပည္ေထာင္စုစနစ္ က်င့္သံုးေသာ တိုင္းျပည္မွ EMB မ်ား ................................................ ၂၃
အကူးအေျပာင္းဆိုင္ရာအျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ EMB မ်ားႏွင္႔ ႏိုင္ငံပိုင္ EMB မ်ား ....................... ၂၄
ဝန္ႀကီးမ်ားအဖြဲ႕ႏွင့္ဥပေဒျပဳဆိုင္ရာလႊတ္ေတာ္ေရွ႕ေမွာက္တြင္ EMB ကို
ကိုယ္စားျပဳ တင္သြင္းျခင္း ...................................................................................... ၂၆
EMB မ်ားအားလံုးအတြက္လမ္းၫႊန္ စည္းကမ္းမ်ား ....................................................... ၂၉
လြတ္လပ္ျခင္း .............................................................................................. ၂၉
ဘက္မလိုက္ျခင္း ........................................................................................... ၃ဝ
ဂုဏ္သိကၡာရွိမႈ .............................................................................................. ၃၁
ပြင့္လင္းျမင္သာမႈ .......................................................................................... ၃၂
ထိေရာက္မႈ .................................................................................................. ၃၂
ပညာရွင္ဆန္မႈ .............................................................................................. ၃၃
ဝန္ေဆာင္မႈကို ဦးစားေပးျခင္း ........................................................................... ၃၄
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္................................................................................................ ၃၄
အခန္း (၂) ဥပေဒေဘာင္ : EMB ၏ ေနရာႏွင့္လုပ္ပိုင္ခြင့္အဓိပၸာယ္သေဘာတရား ..................... ၅၇
တရားဥပေဒဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္တို႔က ေရြးေကာက္ပြဲလုပ္ငန္းစဥ္တို႔ကို အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုပံု .. ၅၇
အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာႏွင့္ ေဒသဆိုင္ရာ သေဘာတူညီခ်က္စာခ်ဳပ္ႏွင့္ သေဘာတူညီခ်က္မ်ား ..... ၅၉
ဖြဲ႕စည္းပံု အေျခခံဥပေဒ ......................................................................................... ၆၁
ေရြးေကာက္ပြဲဥပေဒ : အက္ဥပေဒႏွင့္ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား......................................... ၆၄
EMB ၏ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းႏွင့္ တရားဝင္ထုတ္ျပန္ေၾကျငာခ်က္မ်ား ................................. ၆၇
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္................................................................................................ ၆၉
V
အခန္း (၃) EMB တစ္ခု၏ အာဏာလုပ္ေဆာင္ခ်က္ႏွင့္ တာဝန္မ်ား ....................................... ၉၇
အာဏာႏွင့္ လုပ္ပိုင္ခြင့္ .......................................................................................... ၉၈
အာဏာ၊ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ႏွင့္ တာဝန္တို႔၏ အတိုင္းအတာ .............................................. ၉၉
တိုက္႐ိုက္သက္ေရာက္ေသာ ဒီမိုကေရစီ စာခ်ဳပ္စာတမ္းမ်ား ................................... ၁ဝ၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္း အခ်င္းခ်င္း ဘ႑ာေငြ မွ်ေဝမႈ .......................... ၁ဝ၂
နယ္နိမိတ္ ကန္႔သတ္ျခင္း ..................................................................................... ၁ဝ၄
မဲဆႏၵရွင္ မွတ္ပံုတင္စာရင္းေရးသြင္းျခင္း .................................................................. ၁ဝ၄
ႏိုင္ငံေရးပါတီမ်ားအား မွတ္ပံုတင္စာရင္းေရးသြင္းျခင္းႏွင့္ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ ျခင္း ............ ၁ဝ၆
ေရြးေကာက္ပြဲအတြက္ မဲဆြယ္မႈမ်ား........................................................................ ၁ဝ၇
မဲဆႏၵရွင္မ်ားအား အသိပညာေပးေရးႏွင့္ သတင္းအခ်က္အလက္မ်ားေဝမွ်ျခင္း .................. ၁ဝ၉
ေရြးေကာက္ပြဲရလဒ္မ်ား အတည္ျပဳျခင္း ................................................................... ၁၁၁
ေရြးေကာက္ပြဲအား ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာျခင္း ............................................................ ၁၁၁
ႏိုင္ငံတကာဆိုင္ရာ လႈပ္ရွားမႈမ်ား .......................................................................... ၁၁၂
ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ပဋိပကၡမ်ားကို ေျဖရွင္းျခင္း ....................................................... ၁၁၃
ျပည္သူလူထုဆိုင္ရာ အဖြဲ႕အစည္းတစ္ရပ္အေနႏွင့္ EMB ၏ တာဝန္မ်ား ........................ ၁၁၃
အက်ိဳးစီးပြား ဝိေရာဓိကို ေရွာင္ရွားျခင္း.............................................................. ၁၁၅
ဒီမိုကေရစီႏွင့္ ညီမွ်မႈရေစရန္အတြက္ EMB ၏ တာဝန္မ်ား .......................................... ၁၁၅
က်ား၊မ အခ်ိဳးညီမႈ ....................................................................................... ၁၁၆
တိုင္းရင္းသားလူမ်ိဳး ............................................................................................ ၁၂ဝ
ႏိုင္ငံျခား အေျခစိုက္ ဝင္ထြက္သြားလာခြင့္ ................................................................ ၁၂၁
အခန္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္.............................................................................................. ၁၂၃
အခန္း (၄) EMB (ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲေရးဆိုင္ရာ ဌာန)၏ ဖြဲ႕စည္းပံု၊ အခန္းက႑ႏွင့္
လုပ္ေဆာင္ခ်က္မ်ား ................................................................................................. ၁၄၃
EMB အဖြဲ႕ဝင္ျခင္း ............................................................................................ ၁၄၄
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ အေျခအေန .......................................................................... ၁၄၅
EMB ဥကၠ႒ရာထူး : အခြင့္ထူးခံေနရာေလာ ............................................................ ၁၄၅
EMB
အဖြဲ႕ဝင္မ်ား : ဂုဏ္သေရရွိကြ်မ္းက်င္ ပညာရွင္မ်ားေလာ ၊ တစ္ဦးကိုတစ္ဦး ျပန္လည္
ေစာင့္ၾကည့္ေနရသူမ်ားေလာ ................................................................................ ၁၄၇
ပါတီစံုအေျချပဳ EMB မ်ား .................................................................................... ၁၄၇
ပညာရွင္အေျချပဳ EMB မ်ား .................................................................................. ၁၄၉
ပါတီစံုစနစ္ႏွင့္ပညာရွင္အေျချပဳစနစ္ ႏွစ္ခုလံုးပါေသာ EMB မ်ား .................................. ၁၅ဝ
အဖြဲ႕ဝင္မ်ားအခ်ိန္ျပည့္ေလာအခ်ိန္ပိုင္းေလာ ............................................................. ၁၅ဝ
EMB အဖြဲ႕ဝင္ မည္မွ် ခန္႔အပ္မည္နည္း .................................................................... ၁၅၁
ပံုေသ EMB မ်ားရွိ အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သက္ ပံုေသ ................................ ၁၅၂
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား စုေဆာင္းျခင္းႏွင့္ ခန္႔အပ္ျခင္း ........................................................ ၁၅၅
VI
လူသိရွင္ၾကား ေၾကျငာေသာ နည္းစနစ္ျဖင့္ လူစုေဆာင္းျခင္း ................................. ၁၅၆
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား ခန္႔အပ္ျခင္း ............................................................................ ၁၅၇
ခန္႔အပ္ရန္အတြက္ လိုအပ္ေသာ အရည္အခ်င္းမ်ား .................................................... ၁၅၉
တာဝန္ထမ္းေဆာင္မႈဆိုင္ရာ စည္းမ်ဥ္းႏွင့္ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ တာဝန္ထမ္းေဆာင္သက္
ဆိုင္ရာလံုျခံဳမႈ ................................................................................................... ၁၆၃
ပဋိဉာဥ္ယူျခင္း သို႔မဟုတ္ ကတိကဝတ္ခံျခင္း ............................................................ ၁၆၅
အတြင္းပိုင္းရွိ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းမ်ား...................................................................... ၁၆၅
EMB ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ျခင္းဆိုင္ရာလုပ္ငန္း.................................................................. ၁၆၆
EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား အစည္းအေဝးျပဳလုပ္ျခင္း ............................................................. ၁၆၇
တံခါးပိတ္ သို႔မဟုတ္ လူသိရွင္ၾကားလုပ္ေသာ EMB အစည္းအေဝးမ်ား ............................ ၁၆၈
EMB အဖြဲ႕ဝင္ ေကာ္မတီမ်ား ................................................................................ ၁၆၉
EMB အေထြေထြ အတြင္းေရးမွဴးဌာနႏွင့္ EMB အဖြဲ႕ဝင္မ်ား၏ ဆက္ဆံေရး ...................... ၁၆၉
အခန္းအႏွစ္ခ်ဳပ္ ................................................................................................ ၁၇ဝ
အခန္း (၅) EMB ၏လႈပ္ရွားမႈမ်ားအားစီမံကိန္းခ်ျခင္းႏွင့္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ျခင္း ................. ၁၉၃
EMB
........................................................................................................ ၁၉၃
EMB အေထြေထြအတြင္း ေရးမွဴးဌာနႏွင့္ ျပည္သူ႔ဝန္ေဆာင္မႈ ........................................ ၁၉၄
အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာနအား တည္ေဆာက္ျခင္း ................................................ ၁၉၈
အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာ တည္ေဆာက္မႈ ဇယား .............................................................. ၁၉၉
အဖြဲ႕အစည္းဆိုင္ရာဇယား တည္ေဆာက္ပံု ........................................................ ၂ဝ၁
စံျပ အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴး႐ံုး တည္ေဆာက္ပံု ............................................... ၂ဝ၁
ဗ်ဴဟာစီမံကိန္းေရးဆြဲျခင္း .................................................................................... ၂ဝ၃
လုပ္ငန္းစဥ္ဆိုင္ရာ စီမံကိန္းခ်ျခင္း .......................................................................... ၂ဝ၅
ေရြးေကာက္ပြဲ ျပကၡဒိန္ ........................................................................................ ၂၁ဝ
အခန္း အႏွစ္ခ်ဳပ္ ............................................................................................... ၂၂ဝ
အခန္း (၆) ပညာရွင္ဆန္ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲ စီမံခန္႔ခြဲေရး တည္ေဆာက္ျခင္း ......................... ၂၃၉
EMB အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာနမ်ားအတြက္ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းမ်ားကို အသံုးခ်ျခင္း ........ ၂၄၁
ပံုေသႏွင့္ ယာယီဝန္ထမ္းမ်ား ................................................................................ ၂၄၁
ရာထူးခန္႔အပ္ျခင္းႏွင့္ဆိုင္ေသာ အခ်က္အလက္မ်ား : EMB အတြက္အထူး သို႔မဟုတ္
ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းဌာန ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ................................................................ ၂၄၂
ဝန္ထမ္းပင္စင္ .................................................................................................. ၂၄၃
ပညာရွင္အဆင့္ေရြးေကာက္ပြဲ အရာရွိမ်ားအတြက္ တာဝန္ထမ္းေဆာင္ရာအခြင့္အလမ္းမ်ား . ၂၄၃
EMB ဝန္ထမ္းမ်ားခန္႔အပ္ရာတြင္ က်င့္သံုးရသည့္ စည္းမ်ဥ္းမ်ား .................................... ၂၄၄
EMB အေထြေထြအတြင္းေရးမွဴးဌာန ဝန္ထမ္းမ်ား ခန္႔အပ္ေရးအတြက္ လုပ္ေဆာင္ပံု
အဆင့္ဆင့္မ်ား.................................................................................................. ၂၄၆
ဝန္ထမ္းမ်ားကို ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္းႏွင့္ တိုးတက္ေအာင္ျပဳလုပ္ျခင္း ............................ ၂၄၇
VII
ပံုေသခန္႔အပ္ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ EMB အဖြဲ႕အစည္းႏွင့္ ဝန္ထမ္းတိုးတက္မႈ ................... ၂၄၈
ႏို္င္ငံတကာ အေတြ႕အႀကံဳမ်ားကို အသံုးခ်ျခင္း .......................................................... ၂၄၉
ဦးေဆာင္သင္ၾကားေပးျခင္း .................................................................................. ၂၅ဝ
EMB ဝန္ထမ္းမ်ားအတြက္ ပညာေရးႏွင့္ တိုးတက္ေရးဆိုင္ရာ သင္႐ိုးမ်ား ........................ ၂၅၁
လုပ္ငန္းလႈပ္ရွားမႈဆိုင္ရာ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ....................................................... ၂၅၂
ေလ့က်င့္သင္ၾကားေရး နည္းနစ္ ............................................................................. ၂၅၃
အထက္ေအာက္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ........................................................... ၂၅၃
ေရြ႕လ်ားအသင္းမ်ားႏွင့္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း .................................................. ၂၅၄
ဆက္တိုက္ေလ့က်င့္သင္ၾကားျခင္း ................................................................... ၂၅၄
ေလ့က်င့္သင္ၾကားရန္လိုအပ္ေသာ အရာမ်ား ............................................................ ၂၅၅
လမ္းၫႊန္ခ်က္မ်ား ....................................................................................... ၂၅၅
ေလ့က်င့္နည္းလမ္းၫႊန္မ်ား ........................................................................... ၂၅၅
သ႐ုပ္ေဖာ္ေလ့က်င့္ျခင္းမ်ားႏွင့္ ဗီြဒီယိုမ်ား .......................................................... ၂၅၅
EMB ၏ ပညာရွင္ဆန္မႈကို တားဆီးႏိုင္ေသာ အခ်က္မ်ား ............................................. ၂၅၆
အခန္းအႏွစ္ခ်ဳပ္ ................................................................................................ ၂၅၇
အခန္း (၇) EMB မ်ားအား ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ျခင္း ......................................................... ၂၇၉
သာမန္ EMB မ်ား၏ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့မႈဆိုင္ရာ ျပႆနာမ်ား .................................... ၂၇၉
မည္သို႔ေသာ ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ကုန္က်စရိတ္မ်ားက ေထာက္ပံ့ရန္လိုအပ္သနည္း ......... ၂၈ဝ
မည္သူက EMB မ်ားသို႔ ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့ၿပီး မည္သို႔ ေထာက္ပံ့ေနသနည္း ................. ၂၈၃
တိုင္းျပည္ သို႔မဟုတ္ ျပည္သူ႔ဘ႑ာ ............................................................... ၂၈၃
တိုင္းျပည္ဘ႑ာမ်ားကို ခြဲေဝျဖန္႔ျဖဴျခင္းဆိုင္ရာ နည္းစနစ္ ..................................... ၂၈၃
တလံုးတခဲ သို႔မဟုတ္ ျဖန္႔ျဖဴးၿပီးသား ေရြးေကာက္ပြဲဆိုင္ရာ ဘတ္ဂ်က္ေငြမ်ား ............. ၂၈၃
အလွဴရွင္မ်ားမွ ဘ႑ာေငြေထာက္ပံ့ျခင္း ........................................................... ၂၈၄
EMB ၏ အျခားေသာ ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈဆိုင္ရာ ရင္းျမစ္မ်ား ............................ ၂၈၆
EMB မ်ား၏ ဘတ္ဂ်က္ေငြ တြက္ခ်က္နည္း ............................................................... ၂၈၇
ဘတ္ဂ်က္ေငြတြက္ယူျခင္းႏွင့္ လက္ခံအတည္ျပဳျခင္းလုပ္ငန္းစဥ္.............................. ၂၈၉
ဘတ္ဂ်က္ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈ ရရွိႏိုင္ေျခ ...................................................... ၂၉ဝ
EMB ဘ႑ာေငြ ေထာက္ပံ့မႈကို ထိန္းသိမ္းျခင္း ................................................... ၂၉ဝ
EMB လက္ခံမႈဆိုင္ရာ မူဝါဒႏွင့္ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား ......................................................... ၂၉၁
EMB ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ထိန္းခ်ဳပ္မႈ လုပ္ငန္းစဥ္မ်ား .................................................. ၂၉၂
ပိုင္ဆိုင္မႈမ်ားကို စီမံခန္႔ခြဲ