Kelimpahan Harimau Sumatera (Panthera tigris Sumatrae Pocock, 1929) di Suaka Alam Malampah Sumatera Barat.
KELJMPAIIAN EARIM U St i\4{TEi,A (Puthoa tigrb
sunttn
PococL |92q,
DI SUAKA AI,AM MALAMPAE SUMATERA BARAT
S(RIPST
OLEE:
DESMAN ALFAJRJ
JURUSAN DIOLOGI
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAIIUA]I AT,AM
UNIVERSTTAS ANDALAS
PADANG,2l)1O
Penel'tia €nhng Kelintanm darinau Stnarea (.Panthen riati: sunotrue
Pococt, 1929) di suala Alm Malmpah Sualm Bm! lclan dilaksanakm ddi
dil*ukm dens!. metc\lu
penedatan lmgsuns (Dned Obsflltioo) densan mengsuokm pcmgllp tmcru
bulan Novenbcr 2009 smpai Februu 2010. Poelnim ini
yang
diakiJtan selmra 10.691.531jm. Hlsilpenelition menyatakan bahwa di Surko
Alm Maldrpa!
dilenukan
y
s
pada paei
h
betina Kelinp,ntr htrimu
0kifGningsi Nrjldi
du inditidu hdinau
densb jenis kelmi.
jmb
dun
didapat( scbcs0,0016 foto/jm dcngd ward
i mlm pukul06.00 smpoi 09.00.
I. PENDAHULUAN
Hfirou merupa( bcwd
kamiroE lereslend tcrbcs
dei
mamalia
di Asia
HewM ini adalah pemangsa kh6us kelonpok herbivon. Hlrinau lidak pem'n
dircoutm jauh ddi an, nmun ncnprlihatkd adapsi ya.g
hidup
yeg n€miliki iklin
ysns berb€da beda mulai
besar terladan
ddi hukn kayu
enm
yMs
st
di ini
beriuim sedas smpai hulrn lJopis .tan hulan balau. di dafrh-dahh
hdimau henclpai populsi t€ninggi. Kemsmu jenis dm biomasa
rerdapar di daeran dimma tanan berudput
dd hdan nembe
rdDat
ldb€s
di ,\sia
uk sutu nosaik
sra
sdeya tumpans tindih berbagai jchh tmbun& Geide.sricktr, Chnsty d& Jack$n
sebmyat liea sbspesies harinau pemah hidup di lndonesia )€iiu hainau
snabn
(Pa"theru tis.^' suha1tu )
h
lnan ja*^ (Ponth{a t*tis :onttanu ) de
haifra, b^li lt'anthetu tislis bdlica). Nmun sjal tahr 1940-0 heinau
puan
de
scjat
talM 1980
harimau smatera ymg
harinau
haih hennlim
Kcpuanm hdimau
ja&
hidup
jusa sudah punah dan
(Ly.m, colo., dm
jaw (/r r"rr'di.a)
dan
wr
bali lelah
lni
hanya
Ray, 2000)
hdinau bali (F.t. bali
)
ncnjad' pelajam berha.ga bagi kib bagainam sllilnta nengkons.rvdi hdina!
dalm li4kussn y&e didoninai ol€h mdusia Fatlor-fakor €kologi dm rin*an
laru t&g mmbal.si Fbam harimsu di SmateE menbuat populGi hewa
rencbut r€nlan tefiadap peruhnm habil nla tmg dilalukan ol.h nmBia
(S
tiapiuai
ds RMono, i99l).
Selha stu abad lemthir, wilayah yms didisni hainar telah
banya*
Eengalmi p€rubahm se6a dastis. Pokcntang& populdi mmusia emakin
nemp*npiL habilal hdimart
nd8s
meng@ngi
atau malmannya ataupm
hdinau itu s.din Gmquist, Kam1h dd Sunqlis! i999).
Laju dcforcsidi dm
tin8kat cmm perbum yds
peluru@ populdi h&inau smaLa
di dm,
ditategonkm sehaeai "crirically endag€r€d
yma
m€rupat
katesori tertinssi dad
s!€ict'
ucm
msycb$km
tinBsi
Alibatn'€" srwa
alau sarwa
te6ebut
legka yeg kitis
kcpuonu UUCN 2006).
IIut@ Maldpai pada awalny, merupakd huran simpamr !1au
linduns
y
s menmt Gouvenenot
k€lompok hutan ini
dilatlrbel*rsi
B*luil
(GB) No. 6
di€l"pkd nenjadi huld rgiste.
oleh
btrran
hssal I jrli l92l dd
Pe.etapb legislr icrscbul
16.
pohsi hidsmlo8i dm keoeee
hayarinya,
yeg momt
atalaq di dalu kawsa. ini dijumpai sGten susd dm anat-anal suSainya ydB
mengalir te wilayah
dai lebih kudg
yeg be6da di bawaniya. Ka@d inljuea
115
jenis lora. 32 jcnh mamali4
t3l
merupakan habitlt
j€nis burms
de
?2
jflis
herf€iofauna (BKSDA. 2000).
Inlomdi tmrang tcbemdm hrimau
Mdmpan
s
sumarera
C!1 minim. hal r€rsebut disbabkm oleh
dilalul de sumber daya n
satwa liar nenjadi
di kawdu
Suaka
kmgnya p€lelitis yeg
usia yms lerbatas metryebabke
akivitG pftelitid
sdgal scdikit. Penclilia! tedang populdi ha.inau
sumar€R
secm knNs bclm penah dilakuto, letapi upaya monitorine keb€radan
mencesal
tawM
perburu dd konllit h&ioau
Ald
densan mlnusia
utul
telah dilolsmokan di
Tman NaionJ Kcnnci Scblat.
Mcninba4 smakin lmncdnta haiiBt heinau smateE di kawsan
lingsirya tingkal
nenedonui
Fnetusal
infomsi
nutan
de
hutan
*ibal
tingkat pcrbmd, scrra pcrlmya
yang cukup nensenai
kcb.Dde hdinau
sudalera di
V. KESIMPIJI,AN DAN SARAN
I
D&i p€nelitan yme tclan diblakm rcrhadap hdimau sMatera
di Suaka
Alm Malmpah. Daka dapat ditffik kcainpulm
I Hdintu tdg
indi
du
di.tapa*m di Suka
Ala
sebagai
bentu:
Malmprl addrn s.bdyal du
dengdjenis kelaminjantan dm bdlina.
2. Kclimpantr h imu sumtera (Pt flnabae) di
adalah 0.0016
l.
ll.tistk sunatae)
SudLa Alom Malmpan
foro/jm.
waldr al.1il hdimau hninegi tedadi pad! psgi bari mlara pulul
Kmm huinau mcmiliki
daem!
le tori ymg
sansal
penelitian selanjutnya supaya jumlalr p€ruekap
pe
*ap km€a
nenslrindari kmeE dari
hme6
nak.
dsel6 umk
dapat
disunah
h6il ymg lebih nalsinal. p.rhatikb
banyak sehinsga mendapatkan
pomasgd
16
j
usaha.k&
kmeE bmda
l€bih
pula lokdi
sm berada p!d! keminnr@ yans terjal
kerus*o
06.00
d
mlxk
pada leopal ymg
Alikodn, H. S. 2002. P?,szltuuh
Kehula.o IPB B.gor
*leu Lit Jilitl I YayNu |oerbil |lkulrd
BKSDA. 2000. ner.dra l'.ngel.nuan (agur Aldnt Malanpah Tlahan Pahjang
P
Batu BKSDA Sunbr
'pinlisuh.tetu
BKSDA, 2007. /,/,/,,ast nadt
/, I,zsn,Jt
s,,ratara Aarar. DKSDA Su.rb&.
DnDla Y. 2002. ttaf.r.nsi Hdbital ldda llari"nt SLnattn lPdnhcn ttat^
suhabae) dob ltuwdn Muntsd i Ianuh Na:itrnul Kuifti ,\thlut
sandrera. sknFi Sdjda Sains. Faluha Riologi Univcsitas Ndional
Iakanr I'k'fra
Endt),N. )OQ6 Ktlnnpah.h .1ah dktibrsi hari du Sthdbu (l't rrrrl.af ll.cock
1929) Dn tuvu vangsd.li Bbk I tttan Sipuruk Tdndn Nn\nn]rslKerinu
&,bldr (Skipsi). Jurusb lonsc\-tli sumhc. drya huran dan ckoBieh
faku ras kchuranan lnsnur Perunian BogorBoeor.
Ihnl]in. N.. Lllstoni. Sriybl., D. Sis$ondono. J Manasang. ll. lilson. lg!3).
Hoihou Terakhir h.lone:ie: Alutun Uiut Bercil,ap Orrinjs. Dalah:
Scidcn$icker. L S. Crinie dan P. Ja.s.ti. J'trni *u,E Hujnun
Ptlttaliuh llatihdu di Likghlnga, fahg Di.lothihasi okh Mtdrria.
Dn rjenrahk.n olch fralklii.
Clmbridge. Unile! Kingdoh
CPjnek. D-
1975-
LK. (l
mbridge liniversiLy Pe\s.
Aninal Li[e Ln(rllorttliu. v.ltme
I
2 VM
Noslrund Reinhold
Conpany. Ncw York
lloldcn, J.. A. YdLEr md l).J Madyr 200:l lhe Asian lapirnr Kcinci Sebl.t
NdLb.al Pdk. Sunialem: e\idence collected throush phoro trappinA. Oryi.
lljcN.
2006. ItJCN-Cal-SpecialGt Grcup. turl/,crd t!7r spp Sumdmc in. ILICN
Rcd l-isl of l hrcarcncd Sp.cielctunilorc cdnscnation.
hdt/www.cmivoreconscnaliotr.org/site/Edli{
l5 Februnn 2009
hh
Jrkson, P. 1990. D?a'acred.s/4zs lqaa. CharlNell books. inc N$v
U.ned Kingdom
.,cBc,v.
sunttn
PococL |92q,
DI SUAKA AI,AM MALAMPAE SUMATERA BARAT
S(RIPST
OLEE:
DESMAN ALFAJRJ
JURUSAN DIOLOGI
FAKULTAS MATEMATIKA DAN ILMU PENGETAIIUA]I AT,AM
UNIVERSTTAS ANDALAS
PADANG,2l)1O
Penel'tia €nhng Kelintanm darinau Stnarea (.Panthen riati: sunotrue
Pococt, 1929) di suala Alm Malmpah Sualm Bm! lclan dilaksanakm ddi
dil*ukm dens!. metc\lu
penedatan lmgsuns (Dned Obsflltioo) densan mengsuokm pcmgllp tmcru
bulan Novenbcr 2009 smpai Februu 2010. Poelnim ini
yang
diakiJtan selmra 10.691.531jm. Hlsilpenelition menyatakan bahwa di Surko
Alm Maldrpa!
dilenukan
y
s
pada paei
h
betina Kelinp,ntr htrimu
0kifGningsi Nrjldi
du inditidu hdinau
densb jenis kelmi.
jmb
dun
didapat( scbcs0,0016 foto/jm dcngd ward
i mlm pukul06.00 smpoi 09.00.
I. PENDAHULUAN
Hfirou merupa( bcwd
kamiroE lereslend tcrbcs
dei
mamalia
di Asia
HewM ini adalah pemangsa kh6us kelonpok herbivon. Hlrinau lidak pem'n
dircoutm jauh ddi an, nmun ncnprlihatkd adapsi ya.g
hidup
yeg n€miliki iklin
ysns berb€da beda mulai
besar terladan
ddi hukn kayu
enm
yMs
st
di ini
beriuim sedas smpai hulrn lJopis .tan hulan balau. di dafrh-dahh
hdimau henclpai populsi t€ninggi. Kemsmu jenis dm biomasa
rerdapar di daeran dimma tanan berudput
dd hdan nembe
rdDat
ldb€s
di ,\sia
uk sutu nosaik
sra
sdeya tumpans tindih berbagai jchh tmbun& Geide.sricktr, Chnsty d& Jack$n
sebmyat liea sbspesies harinau pemah hidup di lndonesia )€iiu hainau
snabn
(Pa"theru tis.^' suha1tu )
h
lnan ja*^ (Ponth{a t*tis :onttanu ) de
haifra, b^li lt'anthetu tislis bdlica). Nmun sjal tahr 1940-0 heinau
puan
de
scjat
talM 1980
harimau smatera ymg
harinau
haih hennlim
Kcpuanm hdimau
ja&
hidup
jusa sudah punah dan
(Ly.m, colo., dm
jaw (/r r"rr'di.a)
dan
wr
bali lelah
lni
hanya
Ray, 2000)
hdinau bali (F.t. bali
)
ncnjad' pelajam berha.ga bagi kib bagainam sllilnta nengkons.rvdi hdina!
dalm li4kussn y&e didoninai ol€h mdusia Fatlor-fakor €kologi dm rin*an
laru t&g mmbal.si Fbam harimsu di SmateE menbuat populGi hewa
rencbut r€nlan tefiadap peruhnm habil nla tmg dilalukan ol.h nmBia
(S
tiapiuai
ds RMono, i99l).
Selha stu abad lemthir, wilayah yms didisni hainar telah
banya*
Eengalmi p€rubahm se6a dastis. Pokcntang& populdi mmusia emakin
nemp*npiL habilal hdimart
nd8s
meng@ngi
atau malmannya ataupm
hdinau itu s.din Gmquist, Kam1h dd Sunqlis! i999).
Laju dcforcsidi dm
tin8kat cmm perbum yds
peluru@ populdi h&inau smaLa
di dm,
ditategonkm sehaeai "crirically endag€r€d
yma
m€rupat
katesori tertinssi dad
s!€ict'
ucm
msycb$km
tinBsi
Alibatn'€" srwa
alau sarwa
te6ebut
legka yeg kitis
kcpuonu UUCN 2006).
IIut@ Maldpai pada awalny, merupakd huran simpamr !1au
linduns
y
s menmt Gouvenenot
k€lompok hutan ini
dilatlrbel*rsi
B*luil
(GB) No. 6
di€l"pkd nenjadi huld rgiste.
oleh
btrran
hssal I jrli l92l dd
Pe.etapb legislr icrscbul
16.
pohsi hidsmlo8i dm keoeee
hayarinya,
yeg momt
atalaq di dalu kawsa. ini dijumpai sGten susd dm anat-anal suSainya ydB
mengalir te wilayah
dai lebih kudg
yeg be6da di bawaniya. Ka@d inljuea
115
jenis lora. 32 jcnh mamali4
t3l
merupakan habitlt
j€nis burms
de
?2
jflis
herf€iofauna (BKSDA. 2000).
Inlomdi tmrang tcbemdm hrimau
Mdmpan
s
sumarera
C!1 minim. hal r€rsebut disbabkm oleh
dilalul de sumber daya n
satwa liar nenjadi
di kawdu
Suaka
kmgnya p€lelitis yeg
usia yms lerbatas metryebabke
akivitG pftelitid
sdgal scdikit. Penclilia! tedang populdi ha.inau
sumar€R
secm knNs bclm penah dilakuto, letapi upaya monitorine keb€radan
mencesal
tawM
perburu dd konllit h&ioau
Ald
densan mlnusia
utul
telah dilolsmokan di
Tman NaionJ Kcnnci Scblat.
Mcninba4 smakin lmncdnta haiiBt heinau smateE di kawsan
lingsirya tingkal
nenedonui
Fnetusal
infomsi
nutan
de
hutan
*ibal
tingkat pcrbmd, scrra pcrlmya
yang cukup nensenai
kcb.Dde hdinau
sudalera di
V. KESIMPIJI,AN DAN SARAN
I
D&i p€nelitan yme tclan diblakm rcrhadap hdimau sMatera
di Suaka
Alm Malmpah. Daka dapat ditffik kcainpulm
I Hdintu tdg
indi
du
di.tapa*m di Suka
Ala
sebagai
bentu:
Malmprl addrn s.bdyal du
dengdjenis kelaminjantan dm bdlina.
2. Kclimpantr h imu sumtera (Pt flnabae) di
adalah 0.0016
l.
ll.tistk sunatae)
SudLa Alom Malmpan
foro/jm.
waldr al.1il hdimau hninegi tedadi pad! psgi bari mlara pulul
Kmm huinau mcmiliki
daem!
le tori ymg
sansal
penelitian selanjutnya supaya jumlalr p€ruekap
pe
*ap km€a
nenslrindari kmeE dari
hme6
nak.
dsel6 umk
dapat
disunah
h6il ymg lebih nalsinal. p.rhatikb
banyak sehinsga mendapatkan
pomasgd
16
j
usaha.k&
kmeE bmda
l€bih
pula lokdi
sm berada p!d! keminnr@ yans terjal
kerus*o
06.00
d
mlxk
pada leopal ymg
Alikodn, H. S. 2002. P?,szltuuh
Kehula.o IPB B.gor
*leu Lit Jilitl I YayNu |oerbil |lkulrd
BKSDA. 2000. ner.dra l'.ngel.nuan (agur Aldnt Malanpah Tlahan Pahjang
P
Batu BKSDA Sunbr
'pinlisuh.tetu
BKSDA, 2007. /,/,/,,ast nadt
/, I,zsn,Jt
s,,ratara Aarar. DKSDA Su.rb&.
DnDla Y. 2002. ttaf.r.nsi Hdbital ldda llari"nt SLnattn lPdnhcn ttat^
suhabae) dob ltuwdn Muntsd i Ianuh Na:itrnul Kuifti ,\thlut
sandrera. sknFi Sdjda Sains. Faluha Riologi Univcsitas Ndional
Iakanr I'k'fra
Endt),N. )OQ6 Ktlnnpah.h .1ah dktibrsi hari du Sthdbu (l't rrrrl.af ll.cock
1929) Dn tuvu vangsd.li Bbk I tttan Sipuruk Tdndn Nn\nn]rslKerinu
&,bldr (Skipsi). Jurusb lonsc\-tli sumhc. drya huran dan ckoBieh
faku ras kchuranan lnsnur Perunian BogorBoeor.
Ihnl]in. N.. Lllstoni. Sriybl., D. Sis$ondono. J Manasang. ll. lilson. lg!3).
Hoihou Terakhir h.lone:ie: Alutun Uiut Bercil,ap Orrinjs. Dalah:
Scidcn$icker. L S. Crinie dan P. Ja.s.ti. J'trni *u,E Hujnun
Ptlttaliuh llatihdu di Likghlnga, fahg Di.lothihasi okh Mtdrria.
Dn rjenrahk.n olch fralklii.
Clmbridge. Unile! Kingdoh
CPjnek. D-
1975-
LK. (l
mbridge liniversiLy Pe\s.
Aninal Li[e Ln(rllorttliu. v.ltme
I
2 VM
Noslrund Reinhold
Conpany. Ncw York
lloldcn, J.. A. YdLEr md l).J Madyr 200:l lhe Asian lapirnr Kcinci Sebl.t
NdLb.al Pdk. Sunialem: e\idence collected throush phoro trappinA. Oryi.
lljcN.
2006. ItJCN-Cal-SpecialGt Grcup. turl/,crd t!7r spp Sumdmc in. ILICN
Rcd l-isl of l hrcarcncd Sp.cielctunilorc cdnscnation.
hdt/www.cmivoreconscnaliotr.org/site/Edli{
l5 Februnn 2009
hh
Jrkson, P. 1990. D?a'acred.s/4zs lqaa. CharlNell books. inc N$v
U.ned Kingdom
.,cBc,v.