Basa-basi dalam berbahasa antara siswa dan siswa di SMP N 12 Yogyakarta tahun ajaran 2013/2014.
ii i v K A R T S B A . 4 1 0 2 . a e d u r a G , it a w a b a r
P Basa-bas idalamBerbahasa Antara SiswadanSiswa r a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i
d ta Tahun Ajaran 2013/2014 . Sk irpsi . . D S U , P I K F , S B P J ,I S B P : a tr a k a y g o Y a s a b s a h a b m e m i n i n a it il e n e
P -bas iberbahasaantara guru dan karyawan d i n a u j u T . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M
S dar ipeneilitan in i
m ) 1 ( h a l a d
a endesk irpsikan wujud basa-bas idalam berbahasa antara guru dan m ) 2 ( n a d , n a w a y r a
k endesk irpsikan maksud basa-bas idalam berbahasa antara . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i s n a d a w s i s a t a d r e b m u S . fi t a ti l a u k f it p ir k s e d n a it il e n e p h a l a d a i n i n a it il e n e p s i n e J
peneilitan in iadalah semua siswa d iSMP Neger i12 Yogyaka tra tahun ajaran a s a b n a r u t u t a p u r e b a t a d n a g n e d , 4 1 0 2 / 3 1 0
2 -basi .Insrtumen yang digunakan h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a
d panduan kuesione r (pancingan ) dan wawancara n a g n e d ) n a m r o f n i a d a p e k i s a m ri f n o k
( beka lteor ibasa-bas iberbahasa .Metode , i n k a y a t a d n a l u p m u g n e
p pertama ,metode simak dengan teknik sadap d iikut i ,t a t a c k i n k e t a p u r e b g n a y n a t u j n a l k i n k e
t dankedua ,metodecakap dengan t eknik . a k u m e s n a t p a k a c n a d a k u m e s p a k a c k i n k e t it u k ii d g n a y g n i c n a
p Dalam anailsi s
n a g n e d i n k a y , l a u t s k e t n o k e d o t e m n a k a n u g g n e m i n i n a it il e n e p , a t a d i s n e m i d n a k it n a r e m e
m -dimens ikontek sdalam menginterpretas idata yang telah . n a k i s a k if i p it i d n a d , i s a k if i s a l k i d , i s a k if it n e d ii d l i s a h r e b ( h a l a d a i n i n a it il e n e p i r a d n a l u p m i
S 1 )wujud basa-bas iberbahasa ant a ar m a l a d i g a b r e t 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S i d a w s i s n a d a w s i s i r o g e t a
k acknowledgements (subkategor i meneirma , mengundang , menolak , a b d u s k a m ) 2 ( , ) a ti c a k u d r e b n a d f a a m a t n i m e m , t a m a l e s , m a l a s , h i s a k a m ir e
t s -a
i r o g e t a k a s a h a b r e b i s a
b acknowledgements adalah meneirma basa-bas i yang i a l u m e m k i a b n a g n u b u h n a k n a h a tr e p m e m k u t n u r u t u t n a w a l h e l o n a k r u t u ti d , a n a s a u s n a k ri a c n e m , a y n a r a c i b n a w a l n a it a h r e p k ir a n e m , n a a r a c i b m e p i v it k a a l e y n e m , n a a r a c i b m e p n a k n a h a tr e p m e
m ta s lawan bicara , mengakhri i
; n a k k u j n u n e m , a r a c i b n a w a l n a g n e d k i a b n a g n u b u h a g a j n e m , n a a r a c i b m e p
(2)
x i
a s a b d u s k a M . n a a p a s r u g e t e k n a d n a n u t n a s n a p o s e k , n a h a m a t h a m a r e
k -bas i
i r o g e t a k b u
s acknowledgenmentsmemiilk imaksudyangs amadengankarakteirsitk b
u s n a p a l e d e
(3)
x T C A R T S B A . 4 1 0 2 . a e d u r a G , it a w a b a r
P The Phaitc Communicaiton Using Language Between Studen tand Student in SMP N 12 Yogyakarta AcademicYea r
4 1 0 2 / 3 1 0
2 .Thesis .Yogyakatra :PBS ,IJ PBS ,FKIP ,USD.
h t s e s s u c s i d h c r a e s e r s i h
T eplattiudei nusingl anguagebetweenstuden tand f o s e s o p r u p e h T . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 r a e y c i m e d a c a a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S n i t n e d u t s n e e w t e b e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o m r o f e h t e b ir c s e d ) 1 ( e r a h c r a e s e r s i h t 2 ( d n a , . a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S n i f f a t s d n a s r e h c a e
t )descirbe the meaning o f
n o it a c i n u m m o c c it a h
p in using language between teacher sand staf fin SMP . a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N e v it p ir c s e d s i h c r a e s e r s i h t f o e p y t e h
T -qualtiaitve .The source so fthi s a e y c i m e d a c a a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S n i s t n e d u t s l l a e r a h c r a e s e
r r2013/2014 and
e h t , h c r a e s e r s i h t n I . e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o e s r u o c s i d e h t s i a t a d e h t o t n o it a m ri f n o c ( w e i v r e t n i d n a ) n o it s e u q s s o r c ( e ri a n n o it s e u q d e s u r e h c r a e s e r e h t s a e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o y r o e h t e h t h ti w t n e m u rt s n i e h t s a ) t n a m r o f n i , e r a d e s u g n ir e h t a g a t a D . e c n a d i u
g ifrst ,paying atten iton wtih bugging t echnique g n i k a t y b d e w o ll o
f -note stechnique a sthe conitnuaiton technique ,and second , s s o r c g n i s u y b d o h t e m n o it a s r e v n o
c -quesiton stechnique followed by driec tand a s r e v n o c t c e ri d n
i iton .In data analysis ,thi sresearch used contextua lmethod , s n o i s n e m i d l a u t x e t n o c g n i s u s n a e m h c i h
w ini nterpreitngt hedatawhichhadbeen . d e if i p y t d n a , d e if i s s a l c , d e if it n e d i n e e w t e b e d u ti t a l p f o m r o f e h t ) 1 ( e r a h c r a e s e r s i h t f o s n o i s u l c n o c e h T e d u t
s n t and student s i s divided into category acknowledgement s t(he , g n it a l u t a r g n o c , g n it e e r g , g n i k n a h t , g n it c e j e r , g n it i v n i , g n it p e c c a e r a s e ir o g e t a c b u s g n i s u n i e d u ti t a l p f o s g n i n a e m e h t ) 2 ( ) e c n e l o d n o c g n i s s e r p x e d n a , g n i z i g o l o p a g d e l w o n k c a y r o g e t a c e g a u g n a
l ement sare to accep tthe plattiude told by the n o it n e tt a t e g o t , n o it a s r e v n o c a t r a t s o t , p i h s n o it a l e r d o o g n i a t n i a m o t r o t u c o lr e t n i t p u r r e t n i o t , n o it a s r e v n o c n i a t n i a m o t , e c i e h t k a e r b o t , r o t u c o lr e t n i m o r f , n o it a s r e v n o c a d n e o t , y ti v it c a s ’ r o t u c o lr e t n
(4)
i x
f o g n i n a e m e h T . g n it e e r g d n a , r o i v a h e b e ti l o p , s s e n il d n e ir f ; g n i w o h s , r o t u c o lr e t n i
s c it s ir e t c a r a h c e h t h ti w g n i n a e m e m a s e h t s a h s t n e m e g d e l w o n k c a f o s e ir o g e t a c b u s
.s e ir o g e t a c b u s t h g i e e s o h t f o
(5)
i A
S A
B -BAS IDALAMBERBAHASAANTARASISWADANSISWA
4 1 0 2 / 3 1 0 2 N A R A J A N U H A T A T R A K A Y G O Y 2 1 I R E G E N P M S I D
I S P I R K S
t a r a y S i h u n e m e M k u t n u n a k u j a i D
n a k i d i d n e P a n a jr a S r a l e G h e l o r e p m e M
ProgramStud iPendidikanBahasaSasrtaI ndonesia
o n u s u s i
D l : eh
a
G rudeaPrabawa it 0
4 2 2 1 0
1 3 2
PROGRAMSTUD IPENDIDIKANBAHASASASTRAI NDONESIA I
N E S N A D A S A H A B N A K I D I D N E P N A S U R U J
N A K I D I D N E P U M L I N A D N A U R U G E K S A T L U K A F
A M R A H D A T A N A S S A T I S R E V I N U
A T R A K A Y G O Y
1 0 2 4
(6)
(7)
ii i
(8)
v i
N A H A B M E S R E P N A M A L A H
r e p a y a s i n i a y r a
K sembahkankepada: Y
n a h u
T angMahaEsayangs enanitasamengatu rdanmember iberka tdalams eitapl angkah a
y a s ,
a y a s a u t g n a r o a u d e
K (Alm )Agu sBudionodanMairanaSubiya itni k
i d
A -adikku ,JatayuRendraBatharadanYudhsitriaArganandir a
k a o d n e m u l a le s g n a
y n ,member ika ishs ayang ,danmendukungs eitappiilhanhidups aya ,
a y a s p u d i h m a l a d l a is e p s a ir
P Aj iPramuisnto
u d n e m , i n a m e n e m a y n it n e h a d a it g n a
y kung ,danmenyemangat idengan icntan ya ,
a t n ic m a l a d g n u y a p e s n a m e
T Seno ,Dinda ,Yuni ,A p ir n
a il a k a m a s a jr e
k lua rbiasa
, ri h k a r e
T teman-temant ersempurnaPBS Iyangl ua rbiasamembeirs emanga tdenganmenjad i ,
u m li t u t n u n e m m a l a d n a m e
(9)
v O T T O M
y a w e l b is s o p y r e v e n i y a d y r e v e g n i g n a h c si e fi l y m h O
“ ,andt houghmydream ,si ’t sneve rquti e
s m e e s ti s
a ”
(Th eCranberrei s- Dreams)
“Not ruet aeln tsif ullyorganci .Yett hes upeirort aelntedhav eno tonlyc ontro lofs tudybu t h
t ri b t a t fi g e lt ti l ,l a ic e p s a r t x e t a h
t -fueeldbypas ison .Abuitli n,t otallyspritiual , n e v e e r a y e h t ,s e y d n A . n o is s a p r o f e v o l g n it s r u b y g r e n e ci m s o c ,e g a w e n , el b a n i a l p x e n u
”l a ic e p s e r a y e h t d n A . t n e c r e p l l a m s e h t t s g n o m a t n e c r e p r el l a m s
(Kur tCobain)
“Sayas lealui nginmeilhats si iop itmi sdalamkehidupan,t etapis ayac ukuprealsi it suntuk ”
s k el p m o k g n a y l a h h a l a d a n a p u d i h e k a w h a b i u h a t e g n e m
(Wal tDsiney)
(10)
i v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E P
i n i s il u t a y a s g n a y i s p ir k s a w h a b a y n h u g g n u s e s n a g n e d n a k a t a y n e m a y a S
e k , n i a l g n a r o a y r a k n a i g a b u a t a a y r a k t a u m e m k a d
it cual iyang t elah disebutkan
. h a i m li a y r a k a y n k a y a l a n a m i a g a b e s a k a t s u p r a tf a d n a d n a p it u k m a l a d
, a tr a k a y g o
Y 13Agustu s2014
(11)
ii v
N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E P R A B M E L
S I M E D A K A N A G N I T N E P E K K U T N U H A I M L I A Y R A K I S A K I L B U P
a d n a tr e b g n a
Y tangandibawahi n,is ayamahasiswaUniverstia sSanataDharma : a
m a
N :GarudeaPrabawait a
w s i s a h a M r o m o
N :101224032
n a k ir e b m e m a y a s , n a u h a t e g n e p u m li n a g n a b m e g n e p i m e
D kepada Perpustakaan
v i n
U erstia sSanataDharmakarya limiahs ayayangbejrudu :l
A S A
B -BAS IDALAMBERBAHASAANTARASISWADANSISWAD I
4 1 0 2 / 3 1 0 2 N A R A J A N U H A T A T R A K A Y G O Y I R E G E N P M S
. ) a d a a li b ( n a k u lr e p i d g n a y t a k g n a r e p a tr e s e
b Dengandemikiansayamembeirkan n
a a k a t s u p r e P a d a p e k k a
h Universtia s Sanata Dharma untuk menyimpan, k
u t n e b m a l a d n a k h il a g n e
m media lain ,mengelolanya dalam bentuk pangkalan ,
a t a
d mendist irbusikan secarat erbatas ,dan mempubilkasikannya d iInterne tatau e
p e k k u t n u n i a l a i d e
m nitngan akademi s tanpa pelru meminta izin dar i saya n
a k ir e b m e m n u p u a
m royalit kepadasayaselamat etap mencantumkan namasaya .
s il u n e p i a g a b e s
. a y n r a n e b e s n a g n e d t a u b a y a s i n i n a a t a y n r e p n a i k i m e D
a tr a k a y g o Y i d t a u b i D
:l a g g n a t a d a
(12)
ii i v K A R T S B A . 4 1 0 2 . a e d u r a G , it a w a b a r
P Basa-bas idalamBerbahasa Antara SiswadanSiswa r a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i
d ta Tahun Ajaran 2013/2014 . Sk irpsi . . D S U , P I K F , S B P J ,I S B P : a tr a k a y g o Y a s a b s a h a b m e m i n i n a it il e n e
P -bas iberbahasaantara guru dan karyawan d i n a u j u T . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M
S dar ipeneilitan in i
m ) 1 ( h a l a d
a endesk irpsikan wujud basa-bas idalam berbahasa antara guru dan m ) 2 ( n a d , n a w a y r a
k endesk irpsikan maksud basa-bas idalam berbahasa antara . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i s n a d a w s i s a t a d r e b m u S . fi t a ti l a u k f it p ir k s e d n a it il e n e p h a l a d a i n i n a it il e n e p s i n e J
peneilitan in iadalah semua siswa d iSMP Neger i12 Yogyaka tra tahun ajaran a s a b n a r u t u t a p u r e b a t a d n a g n e d , 4 1 0 2 / 3 1 0
2 -basi .Insrtumen yang digunakan h a l a d a i n i n a it il e n e p m a l a
d panduan kuesione r (pancingan ) dan wawancara n a g n e d ) n a m r o f n i a d a p e k i s a m ri f n o k
( beka lteor ibasa-bas iberbahasa .Metode , i n k a y a t a d n a l u p m u g n e
p pertama ,metode simak dengan teknik sadap d iikut i ,t a t a c k i n k e t a p u r e b g n a y n a t u j n a l k i n k e
t dankedua ,metodecakap dengan t eknik . a k u m e s n a t p a k a c n a d a k u m e s p a k a c k i n k e t it u k ii d g n a y g n i c n a
p Dalam anailsi s
n a g n e d i n k a y , l a u t s k e t n o k e d o t e m n a k a n u g g n e m i n i n a it il e n e p , a t a d i s n e m i d n a k it n a r e m e
m -dimens ikontek sdalam menginterpretas idata yang telah . n a k i s a k if i p it i d n a d , i s a k if i s a l k i d , i s a k if it n e d ii d l i s a h r e b ( h a l a d a i n i n a it il e n e p i r a d n a l u p m i
S 1 )wujud basa-bas iberbahasa ant a ar m a l a d i g a b r e t 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S i d a w s i s n a d a w s i s i r o g e t a
k acknowledgements (subkategor i meneirma , mengundang , menolak , a b d u s k a m ) 2 ( , ) a ti c a k u d r e b n a d f a a m a t n i m e m , t a m a l e s , m a l a s , h i s a k a m ir e
t s -a
i r o g e t a k a s a h a b r e b i s a
b acknowledgements adalah meneirma basa-bas i yang i a l u m e m k i a b n a g n u b u h n a k n a h a tr e p m e m k u t n u r u t u t n a w a l h e l o n a k r u t u ti d , a n a s a u s n a k ri a c n e m , a y n a r a c i b n a w a l n a it a h r e p k ir a n e m , n a a r a c i b m e p i v it k a a l e y n e m , n a a r a c i b m e p n a k n a h a tr e p m e
m ta s lawan bicara , mengakhri i
; n a k k u j n u n e m , a r a c i b n a w a l n a g n e d k i a b n a g n u b u h a g a j n e m , n a a r a c i b m e p
(13)
x i
a s a b d u s k a M . n a a p a s r u g e t e k n a d n a n u t n a s n a p o s e k , n a h a m a t h a m a r e
k -bas i
i r o g e t a k b u
s acknowledgenmentsmemiilk imaksudyangs amadengankarakteirsitk b
u s n a p a l e d e
(14)
x T C A R T S B A . 4 1 0 2 . a e d u r a G , it a w a b a r
P The Phaitc Communicaiton Using Language Between Studen tand Student in SMP N 12 Yogyakarta AcademicYea r
4 1 0 2 / 3 1 0
2 .Thesis .Yogyakatra :PBS ,IJ PBS ,FKIP ,USD.
h t s e s s u c s i d h c r a e s e r s i h
T eplattiudei nusingl anguagebetweenstuden tand f o s e s o p r u p e h T . 4 1 0 2 / 3 1 0 2 r a e y c i m e d a c a a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S n i t n e d u t s n e e w t e b e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o m r o f e h t e b ir c s e d ) 1 ( e r a h c r a e s e r s i h t 2 ( d n a , . a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S n i f f a t s d n a s r e h c a e
t )descirbe the meaning o f
n o it a c i n u m m o c c it a h
p in using language between teacher sand staf fin SMP . a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N e v it p ir c s e d s i h c r a e s e r s i h t f o e p y t e h
T -qualtiaitve .The source so fthi s a e y c i m e d a c a a tr a k a y g o Y 2 1 N P M S n i s t n e d u t s l l a e r a h c r a e s e
r r2013/2014 and
e h t , h c r a e s e r s i h t n I . e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o e s r u o c s i d e h t s i a t a d e h t o t n o it a m ri f n o c ( w e i v r e t n i d n a ) n o it s e u q s s o r c ( e ri a n n o it s e u q d e s u r e h c r a e s e r e h t s a e g a u g n a l g n i s u n i e d u ti t a l p f o y r o e h t e h t h ti w t n e m u rt s n i e h t s a ) t n a m r o f n i , e r a d e s u g n ir e h t a g a t a D . e c n a d i u
g ifrst ,paying atten iton wtih bugging t echnique g n i k a t y b d e w o ll o
f -note stechnique a sthe conitnuaiton technique ,and second , s s o r c g n i s u y b d o h t e m n o it a s r e v n o
c -quesiton stechnique followed by driec tand a s r e v n o c t c e ri d n
i iton .In data analysis ,thi sresearch used contextua lmethod , s n o i s n e m i d l a u t x e t n o c g n i s u s n a e m h c i h
w ini nterpreitngt hedatawhichhadbeen . d e if i p y t d n a , d e if i s s a l c , d e if it n e d i n e e w t e b e d u ti t a l p f o m r o f e h t ) 1 ( e r a h c r a e s e r s i h t f o s n o i s u l c n o c e h T e d u t
s n t and student s i s divided into category acknowledgement s t(he , g n it a l u t a r g n o c , g n it e e r g , g n i k n a h t , g n it c e j e r , g n it i v n i , g n it p e c c a e r a s e ir o g e t a c b u s g n i s u n i e d u ti t a l p f o s g n i n a e m e h t ) 2 ( ) e c n e l o d n o c g n i s s e r p x e d n a , g n i z i g o l o p a g d e l w o n k c a y r o g e t a c e g a u g n a
l ement sare to accep tthe plattiude told by the n o it n e tt a t e g o t , n o it a s r e v n o c a t r a t s o t , p i h s n o it a l e r d o o g n i a t n i a m o t r o t u c o lr e t n i t p u r r e t n i o t , n o it a s r e v n o c n i a t n i a m o t , e c i e h t k a e r b o t , r o t u c o lr e t n i m o r f , n o it a s r e v n o c a d n e o t , y ti v it c a s ’ r o t u c o lr e t n
(15)
i x
f o g n i n a e m e h T . g n it e e r g d n a , r o i v a h e b e ti l o p , s s e n il d n e ir f ; g n i w o h s , r o t u c o lr e t n i
s c it s ir e t c a r a h c e h t h ti w g n i n a e m e m a s e h t s a h s t n e m e g d e l w o n k c a f o s e ir o g e t a c b u s
.s e ir o g e t a c b u s t h g i e e s o h t f o
(16)
ii x
R A T N A G N E P A T A K
a s E a h a M g n a Y n a h u T a d a p e k n a k i a p m a s s il u n e p r u k u y s n a d i j u P
t a p a d s il u n e p a g g n i h e s , h i s a k n a d t a k r e b i r e b m e m a s a it n a n e s g n a y
a s a B “ l u d u jr e b g n a y i s p ir k s n a k i a s e l e y n e
m -bas idalam Berbahasa Antara tr
a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i S n a d a w s i
S a Tahun Ajaran 2013/2014” .
m u l u k ir u k m a l a d i d u t s n a k i a s e l e y n e m k u t n u t a r a y s i a g a b e s n u s u s i d i n i i s p ir k S
a s a h a B n a k i d i d n e P n a s u r u J , ) I S B P ( a i s e n o d n I a rt s a S n a d a s a h a B n a k i d i d n e P
s a ti s r e v i n U , ) P I K F ( n a k i d i d n e P u m lI n a d n a u r u g e K s a tl u k a F , ) S B P J ( i n e S n a d
a n a
S taDharmaYogyakatra.
a n e r a k n a k i a s e l e s i d l i s a h r e b i n i i s p ir k s a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
s il u n e p , u ti a n e r a k h e l O . k a h i p k a y n a b i r a d n a g n u k u d n a d n a u t n a b
r a s e b e s g n a y h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e
m -besarnyakepada:
.
1 Rohandi ,Ph.D. ,selaku Dekan Fakutla sKeguruan dan lImu Pendidikan , .
a m r a h D a t a n a S s a ti s r e v i n U .
2 Dr .YuilanaSetiyaningsih,s elakuKetuaProgram Stud iPendidikanBahasa n
a
d Sasrta Indonesia yang telah membeirkan banyak dukungan , n a k i a s e l e y n e m m a l a d s il u n e p a d a p e k t a h i s a n n a d , n a r a s , n a g n i p m a d n e p
i s p ir k
(17)
ii i x .
3 RishePurnamaDewi ,S.Pd. ,M.Hum. ,selaku Waki lKetuaProgramS it ud a
i s e n o d n I a rt s a S n a d a s a h a B n a k i d i d n e
P yang telah membantu dan
.s il u n e p g n u k u d n e
m
.
4 Dr .R .Kunjana Rahardi ,M.Hum .sebaga idosen pembimbing petrama o
m e m , r a b a s , a n a s k a ji b n a g n e d g n a
y itvas i dan membeirkan berbaga i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m m a l a d s il u n e p i g a b a g r a h r e b t a g n a s g n a y n a k u s a m
.i n i .
5 Dr .B .Widharyanto ,M.Pd.s ebaga idosenpembimbingkeduayangdengan i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m m a l a d s il u n e p n a k h a r a g n e m , n a it il e t e k h u n e p , r a b a s
.i n i .
6 Seluruh dosen prod i PBS I yang dengan penuh dedikas i mendidik , n a k ir e b m e m , n a u h a t e g n e p u m li i g a b m e m , g n i b m i b m e m , n a k h a r a g n e m
i a p m a s n a h a il u k r e p l a w a i r a d s il u n e p a d a p e k n a u t n a b n a d , n a g n u k u d
. i a s e l e s .
7 Robetru sMarsidiq ,selaku karyawan sekretaira tProd iPBS Iyang dengan it
a rt s i n i m d a n a n a y a l e p n a k ir e b m e m r a b a
s f kepada penuil s dalam
n a s u r u i a g a b r e b n a k i a s e l e y n e
m adminisrtasi.
.
8 T irmanto Spd. ,selaku waki lkepalasekolah bagian ku irkulum yang t elah .i
n i n a it il e n e p n a a n a s k a l e p u t n a b m e m .
9 Seluruh guru dan karyawan d i SMP N12 Yogyakatra tahun ajaran . n a it il e n e p n a k a n a s k a l e m m a l a d s il u n e p u t n a b m e m h a l e t g n a y 4 1 0 2 / 3 1 0 2 . 0
1 Os i Momat , Mauilda Reswair , Rest i Wulandair , Deny Pradtia Tr i , i n e r a j n A y n a D a il i c e a C , it n a y a ji w ir T a ir a M , o n t a y i g u S a ti n A , u r a d n a H
(18)
v i x
Y a g e M , a l e h s r a M a n it s u g
A oshinta , Andrea s Dw i Yunianto , , o rt u p a s o t n a t s ir K i w D , a n a ir ti F i d u B a k s i s n a r F , f e s o Y o t n a m s i w o n ir T
u t u P I , n a m r a p o R s u t n a s ir K , o d n a s o R a s e l o Y s u d ir v li W , a b a r P o i n a V
a n a y r
A dan semuasahaba tPBSIangkatan 2010, khususnyakela sA yang h
a l e
t berdinamikabersamaselamamenjalan iperkuilaha nd iPBS .I .
1
1 Semuapihak yang belum disebutkan yang t uru tmembantu penuil sdalam .
i n i i s p ir k s n a k i a s e l e y n e m
m a l a d n a g n a r u k e k i l a k e s k a y n a b t a p a d r e t h i s a m a w h a b i r a d a y n e m s il u n e P
m t a p a d i n i i s p ir k s a g o m e S . i n i i s p ir k s n a s il u n e
p embeirkan manfaa tbag i
. a y n t u j n a l e s n a it il e n e p i g a b i s a ri p s n i n a k ir e b m e m n a d a c a b m e p
, a tr a k a y g o
Y 13Agustu s2014
(19)
v x
I S I R A T F A D L
U D U J N A M A L A
H i
J U T E S R E P N A M A L A
H UANPEMBIMBING ii
N A H A B M E S R E P N A M A L A
H iv
O T T O M N A M A L A
H v
A Y R A K N A I L S A E K N A A T A Y N R E
P vi
I S A K I L B U P N A U J U T E S R E P N A A T A Y N R E
P v i i
K A R T S B
A v i ii
T C A R T S B
A x
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . R A T N A G N E P A T A
K ... x ii
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . I S I R A T F A
D .. .... x iii
N A U L U H A D N E P 1 B A
B 1
1 .
1 Lata rBelakangMasalah 1
2 .
1 RumusanMasalah 4
3 .
1 TujuanPeneilitan 4
4 .
1 Manfaa tPeneilitan 5
5 .
1 BatasanIstliah 6
6 .
1 SistemaitkaPenyaijan 8
A K A T S U P N A I J A K I I B A
B 9
1 .
2 PeneilitanyangRelevan……….. 9 2
.
2 Teor iPragmaitk………... 1 4 3
.
2 Fenomena-fenomenaPragmaitk... 14 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . s i s k i e D 1 . 3 .
2 ... 1 5
2 . 3 .
2 Praanggapan... 91 3
. 3 .
2 TindakTutu .r... 2 0 4
. 3 .
2 Imp ilkatu rPercakapan... 2 4 5
. 3 .
2 Kontek s. ... 2 9 6
. 3 .
2 Kategor iFaits. .... ... 3 6 7
. 3 .
(20)
i v x k it a m g a r P a n k a M n a d a n k a M 4 .
2 ... 5 4 r
i k i p r e B a k g n a r e K 5 .
2 ... 6 0
N A I T I L E N E P I G O L O D O T E M I I I B A
B 6 1
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. n a it il e n e P s i n e J 1 .
3 ... 6 1
k e j b u S 2 .
3 Peneilitan ... 6 2 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. a t a D n a l u p m u g n e P k i n k e T n a d e d o t e M 3 .
3 . 3.... 6
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. n a it il e n e P n e m u rt s n I 4 .
3 ... .... 6 5 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. a t a D s i s il a n A k i n k e T 5 .
3 ... 6 5
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . a t a D s i s il a n A n a ij a S 6 .
3 ... 7.... 6
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . a t a D i s a l u g n a ir T 7 .
3 ... 86
.. .. .. .. .. N A A S A H A B M E P N A D N A I T I L E N E P L I S A H V I B A
B ... 96
.. .. .. .. .. .. .. .. .. . a t a D i s p ir k s e D 1 .
4 ... 6 9
4.1.1Subkategor iBasa-bas iMeneirma ... .. 7 1
4.1.2Subkategor iBasa-bas iMengundang ... 7 3
4.1.3Subkategor iBasa-bas iMenolak. ... .... 7 4
4.1.4Subkategor iBasa-bas iTeirmaKasih. ... .. 7 6
4.1.5Subkategor iBasa-bas iSalam. ... 8.... 7
4.1.6Subkategor iBasa-basis elama t... 8 0
4.1.7Subkategor iBasa-bas imintamaaf. ... .. 8 2
4.1.8Subkategor iBasa-bas iBerdukaCtia ... 8 3 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . n a s a h a b m e P 2 .
4 ... 8 4
a s a B d u j u W 1 . 2 .
4 -bas i... 8 5 a
s a B i r o g e t a k b u S 1 . 1 . 2 .
4 -bas iMeneirma ... 8 7 a
s a B i r o g e t a k b u S 2 . 1 . 2 .
4 -bas iMengundang. ... 19 a
s a B i r o g e t a k b u S 3 . 1 . 2 .
4 -bas iMenolak ... 9 6 a
s a B i r o g e t a k b u S 4 . 1 . 2 .
4 -bas iTeirmaKasih ... .... 1 01 5
. 1 . 2 .
4 Subkategor iBasa-bas iSalam... .... 1 05 6
. 1 . 2 .
4 Subkategor iBasa-bas iSelamat... 1 09 7
. 1 . 2 .
(21)
ii v x 8
. 1 . 2 .
4 Subkategor iBasa-bas iBerdukaCtia... .. 1 18 a
s a B d u s k a M 2 . 2 .
4 -basi. ... .... 1 21 1
. 2 . 2 .
4 MaksudBasa-bas iMeneirma. ... .... 1 22 a
s a B d u s k a M 2 . 2 . 2 .
4 -bas iMegundang... .. 1 25 a
s a B d u s k a M 3 . 2 . 2 .
4 -bas iMenolak ... 1 28 a
s a B d u s k a M 4 . 2 . 2 .
4 -bas iTeirmaKasih ... 1 31 a
s a B d u s k a M 5 . 2 . 2 .
4 -bas iSalam ... 1 34 a
s a B d u s k a M 6 . 2 . 2 .
4 -bas iSelama t... 1 37 a
s a B d u s k a M 7 . 2 . 2 .
4 -bas iMemintaMaaf... 1 41 8
. 2 . 2 .
4 MaksudBasa-bas iBerdukaCtia/Belasungkawa... 1 44
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. P U T U N E P V B A
B .. .. 1 46
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. n a l u p m i S 1 .
5 ... .... 1 46 a
s a B d u j u W 1 . 1 .
5 -basi. ... 1 46 2
. 1 .
5 MaksudBasa-basi. ... .. 1 48 ..
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. . n a r a S 2 .
5 ... 1 52
.. . … … … … … … a s a h a B n a k i d i d n e P n a s u r u J a w s i s a h a M i g a B 1 . 2 .
5 1 52
.. … … … … … … … … … … … … … … … n a t u j n a L i ti l e n e P i g a B 2 . 2 .
5 1 53
U P R A T F A
D STAKA 1 55
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. N A R I P M A
L ... 1 58
.. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. .. P U D I H T A Y A W I R R A T F A
(22)
1 1 B A B N A U L U H A D N E P B r a t a L 1 .
1 elakangMasalah
a g u j i ri d n e s i ri d r e b t a p a d s u r a h n i a l e s l a i s o s k u l h k a m i a g a b e s a i s u n a M a k e r e m t a a s a d a P . n i a l g n a y u d i v i d n i n a g n e d n a g n u b u h r e b t a p a d s u r a h h a l u ti u t k a w m a l a d n a d k o p m o l e k u t a u s h a l k u t n e b r e t l u p m u k r e b n a d u m e tr e b i s a k i n u m o k u t a u s h a li d a jr e
t ilsan antara i ndividu yang satu dengan i ndividu , n a ri k i p r a k u tr e b , i s a m r o f n i r a k u tr e b , n a p a k a c r e p k u t n e b m a l a d , n i a l g n a y m a l a d n a k u k a li d a y n a u m e s g n a y a y n n i a l i s a k i n u m o k s a ti fi t k a u a t a i s u k s i d r e b a d a p i d a jr e t u ti m a c a m e s n a t a i g e K . n a s il i s a k i n u m o k k u t n e
b seitap saa tdan
a k e r e m n a p a k a c e K . k o p m o l e k u t a u s k u t n e b m e m a i s u n a m a li b a p a a j a s a n a m i d a r a c e s i s a k i n u m o k s e s o r p i u l a l e m i d a jr e t i s a k i n u m o k m a l a d n a ri k i p r a k u tr e b s n e t n
i dengan menggunakan suatu bahasa penganta rsesua idengan budaya a y a s a h a b n u p u a t a a k e r e
m ngmerekagunakandalamkehidupans ehair-hair . u ti a s a h a B . g n a r o e s e s i g a b i s a k i n u m o k r e b k u t n u a d n a t n a k a p u r e m a s a h a B t a m il a k i r a d i ri d r e
t -kailmat ,dan kailmatt erd ri iata skata-kata .Dalam bahasa i y n u b n a l u p m u k n a u t a s e k i r a d i ri d r e t a t a k , n a s il i s a k i n u m o
k yang
n a g n e d i s a k i n u m o k r e b l a h m a l a D . n a it r e g n e p u t a u s g n u d n a g n e m i s h e l o i m a h a p i d g n il a s s u r a h g n a y a d n a t a p a r e b e b a d a a s a h a b n a k a n u g g n e m a d n a t n a k i s a n i d r o o k g n e m g n il a s r u t u n e P g n a r o e S . a m ir e n e p i s n a d r u t u n e p k i m e d i s a k i n u m o k m a l a d n a k a n u g i d g n a y a s a h a
b ejelasan informas iyang
n u p u a m r u t u n e P . p a k g n a t h a l a s k a d it i s a m r o f n i a m ir e n e p r a g a n a k m ir i k i d
(23)
u m e j k a d it a m ir e n e
p -jemunya mencar ijalan bagaimana penggunaan bahasa k
i a b e s u
ti -baiknya aga rkomunikas imenjad ilanca rdan terhinda rdar isalah .
m a h a p
a i s u n a
M memiilk isuatu sistem sudah terbentuk d idalam diirnya untuk a
i d n a k s a l e ji d h a d u s g n a y i tr e p e S . i s a k i n u m o k r e
b tas ,sistem komunikas i
a i s u n a
m mengkoordinas i mereka untuk menggunakan bahasa sebaik d
r a c n a l n a l a jr e b i s a k i n u m o k r a g a n a k u k a li d i n i l a H . n i k g n u
m an memeilhara
n a k a p u r e m g n a y a s a h a b i s g n u F . k i a b n a g n e d a k e r e m l a i s o s n a g n u b u h
n a g n e d r u t u n e p a r a t n a k a t n o k a g a j n e m u a t a n a k t a u g n e m k u t n u i s a k i n u m o k
a t a K . n a s e p a m ir e n e
p -katasepe tr i“Hallo”atau “Andamendengarkan saya?” n
e m k u t n u a y n it n i , n o p e l e t i u l a l e
m jailn hubungan ,dan ha lin imerupakan .
) 2 3 2 : 2 0 0 2 s i o b u D ( k it a f i s g n u f
i tr a r e b t u b e s r e t s it a f i s g n u f a w h a b n a k s a l e j n e m ) 2 1 : 0 9 9 1 ( o t n a y r a d u S
k a t n o k u a t a n a g n u b u h a r a h il e m e p , k u t n e b m e p , a k u b m e p i a g a b e s a s a h a b
i d i n i i s g n u F . k a m i y n e p n a g n e d a r a c i b m e p a r a t n
a sejajarkan dengan fakto r
3 1 : 6 0 0 2 ( g n i e r a W n a d s a m o h T . i s a k i n u m o k l a w a m a l a d i d a jr e t g n a y k a t n o
k
i a g a b e s k it a f i s g n u f g n a t n e t h o t n o c n a k ir e b m e m n a d n a k s a l e j n e m a g u j ) 4 1
: t u k ir e b
g n a y a g n u b “ . r a t n e m o k r e b n a d u m a t r e b g n a y g n a r o a d a n a i d u m e k . … … “
n a d ” h a d n
i Anda berkata “Terimakasih” .Maka tiu adalah contoh aspek i r a h e s n a p u d i h e k m a l a d a s a h a b n a a n u g g n e p h a l a d a i n I . a s a h a b i r a d k it a
f
-” l a i s o s n a p u d i h e k n a k r a c n a l e m k u t n u i r a h
(24)
a s a b u a t a s it a f i s g n u
F -bas i merupakan salah satu unsu r lain yang it
l i s a h r e b n a k u t n e n e
m daknya kegiatan komunikasi . Pesan hendaklah a s a b i s g n u f n a g n e d a y n u t a s h a l a s a p u r n a i k i m e d e s n a k i s a s i n a g r o i
d -basi ,
n a h a b g n a k a l e b r a t a l n a ir e b m e p n a d n a s a g a g , a t k a f n a i a p m a y n e p a g g n i h e s
l u t e b n a i a r
u -betu ldapa tmembangktikan dayapiki rdan dayaperasaan l awan i s a k i n u m o k k u t n e b u t a s h a l a s n a k a p u r e m h a l o k e s i d s it a f i s g n u F . a r a c i b
h a l o k e s i d i s a k i n u m o k m a l a d n a k p a r e ti d g n a y s it a f i s g n u F . n a k a n u g i d k a y n a b
i r a d k u t n e b n a k a p u r e m i n i n a d , a s a h a b r e b m a l a d n a a s a i b e k i d a j n e m
a s a h a B m u m U s u m a K . h a l o k e s i d n a n u t n a s e
k Indonesia (KBBI ,2002 :110 ) a
s a b n a k s a l e j n e
m -bas iyatiu ungkapan yang digunakan hanya untuk sopan a
s a b m a l a d , i d a J . i s a m r o f n i n a k i a p m a y n e m k u t n u k a d it n a d n u t n a
s -bas i itdak
a s a b i p a t e t , n a k i a p m a s i d n i g n i g n a y g n it n e p g n a y i s a m r o f n i a d
a -bas idisin i
a u j u tr e
b n aga rpenutu rdan mirta tutu rbersedia berbicara satu sama lain , .
a y n i a g a b e s n a d , n i a l g n a r o t a h il e m g n a n e s a s a r e m
a s a b u a t a s it a f i s g n u f g n u s g n a l k a d it a r a c e
S -basi i n imenjad ibagian yang a f n a p a k a c r e p i r a d l a w a r e B . i s a k i n u m o k r e b l a h m a l a d g n it n e p t a g n a
s it satau
a s a
b -bas ikemudianakanmerujuk padakomunikas iyangl ebihkomplek sdan g n u s g n a l k a d it a r a c e s a n e r a K . n a m a y n g n a y a n a s a u s n a g n e d a j a s u t n e t
a s a b u a t a s it a f i s a k i n u m o
k -bas i in i akan membawa arah percakapan ke j
a s u t n e t i n i l a h n a d k i a b g n a y a n a s a u
s a akan memperera thubungan sosia l .r
u t u t a rt i m n u p u a m r u t u n e p i g a b
a k a m , s a t a i d n a k a k u m e k i d h a l e t g n a y g n a k a l e b r a t a l n a k r a s a d r e b a k a M
: l u d u j n a g n e d n a it il e n e p n a k u k a l e m n a k a s il u n e
(25)
a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i S n a d a w s i S a r a t n A a s a h a b r e
B kartaTahun
. ” 4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j A
h a l a s a M n a s u m u R 2 . 1
a k a m , s a t a i d n a k r a p a p i d h a l e t g n a y h a l a s a m n a s a t a b m e p n a k r a s a d r e B
:t u k ir e b i a g a b e s h a l a s a m n a s u m u r n a k l u p m i y n e m s il u n e p
.
a Apa sajakah wujud basa-bas idalam berbahasa antara siswa dan 2
1 i r e g e N P M S i d a w s i
s Yogyakatrat ahunajaran2013/2014? .
b Apa sajakah maksud basa-bas idalam berbahasa antara siswa dan ?
4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i s
n a it il e n e P n a u j u T 3 . 1
a k a m , s a t a i d n a k r a p a p i d h a l e t g n a y h a l a s a m n a s u m u r n a k r a s a d r e B
n i n a it il e n e
p imemiilkit ujuans ebaga ibe irku:t
.
a Mendesk irpsikan bentuk atau wujud basa-bas idalam berbahasa n a r a j a n u h a t a tr a k a y g o Y 2 1 i r e g e N P M S i d a w s i s n a d a w s i s a r a t n a
. 4 1 0 2 / 3 1 0 2
.
b Mendesk irpsikan maksud basa-bas idalam berbahasa antara siswa ir
e g e N P M S i d a w s i s n a
d 12Yogyakatrat ahunajaran2013/2014.
n a it il e n e P t a a f n a M 4 . 1
(26)
a s a b n a it il e n e
P -bas i dalam berbahasa antara guru dan karyawan in i a u d t a p a d r e T . n a k u lr e m e m g n a y k a h i p a r a p i g a b t a a f n a m r e b t a p a d n a k p a r a h i d
il e n e p n a a n a s k a l e p i r a d h e l o r e p i d t a p a d g n a y t a a f n a
m itani ni ,yatiu:
.
a Manfaa tTeoreit s
k it a m g a r p n a g n a b m e g n e p i m a l a d n e m t a p a d n a k p a r a h i d i n i n a it il e n e P
a s a b n a g n e d n a ti a k r e b g n a y a y n s u s u h
k -bas iberbahasa sebaga ifenomena d
t a p a d i n i n a it il e n e P . k it a m g a r
p ikatakan memiilk ikegunaan t eoreit skarena m
e m n a g n e
d ahamit eo ir-teor iyangdikemukakanolehparaahil ,peneilitani n i a tr e s a k u b m e m k u t n u i s a k i n u m o k r e b m a l a d i s n e r f e r i a g a b e s n a k a n u g i d t a p a d
.r u t u t n a w a l n a d r u t u n e p l a i s o s n a g n u b u h t a r e r e p m e m
.
b Manfaa tPrakits a
s a b n a it il e n e
P -bas i berbahasa in i juga diharapkan dapa tmembeirkan a k u b m e m k u t n u n a w a y r a k n a d u r u g a r a t n a a m a t u r e t h a l o k e s i g a b n a k u s a m
m a l a d r u t u t n a w a l n a d r u t u n e p a r a t n a l a i s o s n a g n u b u h t a r e r e p m e m a tr e s
n a k u s a m n a k ir e b m e m n a k a i n i n a it il e n e p , a l u p n a i k i m e D . i s a k i n u m o k r e b
b m a l a d i s it k a r p a r a p a d a p e
k idang pendidikan terutama bag idosen ,guru , a y n g n it n e p i u h a t e g n e m k u t n u n a k i d i d n e p e k a g a n e t n a d , a w s i s , a w s i s a h a m
a s a
b -bas iberbahasadalam ilngkups ekolah.
4 .
(27)
i r o e t ir a d s a p e l k a d it i n i n a it il e n e p m a l a d n a k a n u g i d g n a y h a li t s i n a s a t a B a s a
b - ab s i berbahasa dalam limu pragmaitk , maka penelti i membeirkan :t
u k ir e b i a g a b e s h a li t s i n a s a t a b
.
a B -asa bas iberbahasa bukan hanya untuk menyampaikan perasaan , k u j u b m e m k u t n u , h a l a s a m u t a u s s a h a b m e m k u t n u , n a ri k i p u a t a
a t a k n a a n u g g n e P . a y n i a g a b e s n a d , u y a r e
m - tkaadipaka ipulauntuk k i a b a n a s a u s n a k n a h a tr e p m e m k u t n u , n a i y n u s e k h a c e m e m r a d e k e s
i n i i tr e p e s n a u lr e p e k k u t n u a s a h a b n a a n u g g n e p . a y n i a g a b e s n a d
a s a b n a a n u g g n e p t u b e s i d t a p a
d -bas.i
.
b B -asa bas ipola radalaht uturanyangbelrawanandenganr ealtiasnya , r
o a n a m i
d ang haru smemiilh t uturan yang itdak sebenarnya untuk .
n a p o s h i b e l g n a y l a h n a k k u j n u n e m .
c B -asa bas imurn iadalah ungkapan-ungkapan yang dipaka isecara a y n d u s k a m , l u c n u m g n a y r u t u t a w it s r e p n a g n e d i a u s e s s it a m o t o
n a g n e d s a r a l e s r u t u n e p h e l o n a k p a c u i d g n a y a p
a kenyataan .Kata
t a m a l e s , g n a i s t a m a l e s : a y n l a s i m a m a s r i p m a h i a k a p i d g n a y a t a k
n i a l n a d , n a ti m a p r e b , h i s a k a m ir e t n a k p a c u g n e m , g n a t a
d -lain.
.
d Apologize (meminta maaf ) yatiu fungs i tuturan untuk .
n a l a s e y n e p n a k i s e r p s k e g n e m .
e Condole (Belasungkawa ) yatiu fungs i tuturan untuk .
h a b i s u m a n e r a k i t a p m i s n a k i s e r p s k e g n e m
.f Congratulate (mengucapkan selamat ) yatiu fungs i tuturan .
k i a b r a b a k a y n a d a a n e r a k n a a ri b m e g e k n a k i s e r p s k e g n e m
(28)
.
g Gree t(member isalam )yatiu f ungsit uturan untukmenyatakanr asa e
s e s u m e tr e b a n e r a k g n a n e
s orang.
.
h Thank s(betreirmakasih )yatiu fungs ituturan untuk menyatakan .
n a u t n a b t a p a d n e m a n e r a k h i s a k a m ir e t
.i Bid (mengundang )yatiu fungs i tuturan untuk mengekspresikan n a p e d a s a m n a g n e d n a g n u b u h r e b g n a y u t a u s e s a k it e k k i a b n a p a r a h
.i d a jr e t n a k a g n a r o e s e s
.j Accep t (meneirma ) yatiu fungs i tuturan untuk meneirma a
s a b ) i a g r a h g n e m
( -bas idar imirtat utu .r .
k Rejec t(menolak )yatiu fungsi t uturan untuk menolak (melanggar ) a
s a
b -bas idar imirtat utu .r
.l Kontek sadalah stiuas i ilngkungan yang digunakan petutu runtuk l
e jr e p m e
m a spenyampaian i nformasi .Kontek sadalah hal-ha lyang n u p u a t a n a r u t u t h a u b e s l a i s o s n a d k i s if n a g n u k g n il n a g n e d t u y a g
a m a s g n a y n a u h a t e g n e p g n a k a l e b r a t a
l -samadimiilk ioleh penutu r n a k ri s f a n e m r u t u t n a w a l u t n a b m e m g n a y a tr e s r u t u t n a w a l n a d
. n a r u t u t a n k a
m Kontek ssanga tpenitng dalam memaham isuatu l a n r e t n i a r a c e s a s a h a b r u t k u rt s h a a l e n e m k a d it a i , n a r u t u t
n a d a s a h a b a p u r e b a s i b u ti s k e t n o K . l a n r e t s k e a r a c e s n a k n i a l e m
a u d e k , a s a h a b n a k u
b -duanya dapa t mempengaruh i atr i bahasa u
g i d g n ir e s s k e t n o k h a li t s I. u
ti nakan untuk menerangkan pe irsitwa h a l a s a m i m a h a m e m h i b e l k u t n u k u j n u t e p u t a s h a l a s i a g a b e s a s a h a b
. a s a h a B i tr a
(29)
5 .
1 Sistema itkaPenya ijan
g n a y n a u l u h a d n e p b a b h a l a d a I b a B . b a b a m il i r a d i ri d r e t i n i n a it il e n e P
u t , h a l a s a m n a s u m u r , h a l a s a m g n a k a l e b r a t a l i s ir e
b juan peneilitan ,manfaa t
. n a it il e n e p a k it a m e t s i s n a d , n a it il e n e p
s i s il a n a g n e m k u t n u n a k a n u g i d n a k a g n a y i r o e t n a s a d n a l i s ir e b I I b a B
h a l a s a
m -masalah yangakand tieilit ,yatiut entangkeitdaksantunanberbahasa . ir
o e
T -teor i yang dikemukakan dalam bab I Iin iadalah teor itentang (1 ) n
a it il e n e
p -peneilitan yang relevan , (2 ) teor i pragmaitk , (3 ) fenomena -a
s a b ) 4 ( , k it a m g a r p a n e m o n e
f -basis ebagaif enomenapragmaitk,( 5 )basa-bas i ri
k i p r e b a k g n a r e k ) 7 ( s k e t n o k ) 6 ( i s u k o li r u t u t k a d n it m a l a d
e p e d o t e m i s ir e b I I I b a
B neilitan yang memuatt entang cara dan prosedu r I I I b a b m a l a D . a t a d h e l o r e p m e m k u t n u i ti l e n e p h e l o n a k a n u g i d n a k a g n a y
n a d e d o t e m ) 3 ( , n a it il e n e p k e j b u s ) 2 ( , n a it il e n e p s i n e j ) 1 ( n a k i a r u i d n a k a
d e d o t e m ) 5 ( , n a it il e n e p n e m u rt s n i ) 4 ( , a t a d n a l u p m u g n e p k i n k e
t an teknik
. a t a d s i s il a n a l i s a h n a ij a s ) 6 ( n a d , a t a d s i s il a n a
r e b V I b a
B is i tentang (1 ) desk irps i data dan (2 ) pembahasan hasi l k u t n u n a r a s n a d n a it il e n e p n a l u p m i s e k g n a t n e t i s ir e b V b a B . n a it il e n e p
n a it il e n e p n a g n e d n a ti a k r e b a y n t u j n a l e s n a it il e n e
(30)
9 I I B A B
A K A T S U P N A I J A K
a s a b i a n e g n e m , u l u h a d r e t n a it il e n e p s a h a b m e m i n i b a
B -bas i dalam
u m li m a l a d s it a f i r o e t n a ij a k n a g n e d i a u s e s g n a y n a it il e n e p l i s a h n a d a s a h a b r e b
.r i k i p r e b a k g n a r e k n a d , i s a t n e m e l p m i , k it a m g a r p
n a it il e n e P 1 .
2 -peneilitanyangRelevan
a s a b g n a t n e t n a it il e n e
P -bas iberbahasadir anahpendidikans ejauhyang n a it il e n e p t a p a d r e t n u m a N . n a k u k a li d h a n r e p m u l e b , s il u n e p h e l o i u h a t e k i d
a s a b n a g n e d n a ti a k r e b g n a y n a it il e n e p n a g n e d n a v e l e r g n a
y -bas iberbahasa
g n a y n a it il e n e p u ti a
y dliakukanSalia lA irmi( 1998) ,Ma iraUflaT.R.( 2012) , .)
3 1 0 2 ( a n if a l a u M l u t o rt i F a d n i w a R n a d
l u d u jr e b ) 8 9 9 1 ( i m ir A l a li a S n a it il e n e
P Basa-Bas i Dalam Masyaraka t .
a i s e n o d n I a s a h a
B Peneilitan in i betrujuan : (1 ) mendapatkan gambaran a
s a b r e b i f a r g o n t e g n a t n e
t -bas i bag i penutu r bahasa Indonesia , dan h a d i a k u a t a , n a r u t a g n a t n e t i a d a m e m g n a y n a u h a t e g n e p h e l o r e p m e m
a s a b n a i a p m a y n e
p -bas idalam bahasa Indonesia ,(2 )mendapatkan kejelasan a
s a b i s g n u f s a t a i l a b m e
k -basi , (3 ) menemukan jenis-jeni s basa-basi , y
n i s u b ir t s i
d a dalam wacana interaktfi ,besetra hubungannya dengan srtateg i a
s a b r e
b -bas iyang tepat ,dan (4 ) menemukan kekhasannya dalam bahasa .
a i s e n o d n I
(31)
, i m ir A l a li a S h e l o n a k u k a li d g n a y n a it il e n e p n a u j u t ir a d n a k r a s a d r e B
t a p a d g n a y n a l u p m i s e k a p a r e b e b n a k li s a h g n e
m dikemukakans ebaga ibeirkut : a
s a b ) 1
( -basis ebagait uturanr uitnyang itdakmemenitngkani nformas i , a p a s r u g e tr e b k u t n u l a b r e v a r a c e s l a i s o s n a k a d n it l o b m i s n a k a p u r e m
n a p o s r e
b -santun ,danberamaht amahgunamenciptakanhubungans oildartia s i
s a s i n o m r a h n a
d anta rpenutu .r( 2 )masyaraka tpenutu rmembutuhkanbasa -a n i b m e m k u t n u k i a b l a n o i s k a r e t n i i s g n u f t a k i k a h n a g n e d n a k ti a k i d i s a b
i s a l e r t u d u s ir a D . r u t u n e p r a t n a l a i s o s n a g n u b u h n a k n a h a tr e p m e m u a t a / n a d
( n a k li s a h i d g n a y r u t u n e p r a t n a l a i s o
s outcome) ,bag ipenutu rbasa-bas i n a g n e d i s a s i n o m r a h n a d s a ti r a d il o s a s a r h e l o r e p m e m k u t n u a y a p u n a k a p u r e m
a s a b , a s a h a b i k i k a h i s g n u f t u d u s ir a D . r u t u t a rt i
m -bas imerupakans uatu
t a g n a s n a d a m a s a jr e k a r a h il e m e p i a g a b e s i s g n u f r e b g n a y a s a h a b a n e m o n e f
a s a b ) 3 ( .f it k e lf e
r -bas idalammasyaraka tbahasaI ndonesiaberdasarkandaya a
s a b u ti a y , s i n e j a u d s a t a n a k g n o l o g i d a y n n a r u t u
t -bas imurn idanbasa-bas i
a s a B . r a l o
p -bas imurn iadalahungkapan-ungkapanyangdipakais ecara a a y n d u s k a m , l u c n u m g n a y r u t u t a w it s ir e p n a g n e d i a u s e s s it a m o t
o payang
a s a B . n a a t a y n e k n a g n e d s a r a l e s r u t u n e p h e l o n a k p a c u i
d -bas imurn i
a s a b u ti a y , s i n e j b u s a g it i d a j n e m n a k g n o l o g i
d -bas imurn ikeniscayaan ,basa -a
s a b n a d , n a i m a l a r e t e k i s a
b -bas ikeakraban .Basa-bas ipola radalaht uturan y
n s a ti l a e r n a g n e d n a n a w a lr e b g n a
y a ,dimanaorangharu smemiilht uturan a s a B . n a p o s h i b e l g n a y l a h n a k k u j n u n e m k u t n u a y n r a n e b e s k a d it g n a
y -bas i
a s a b u ti a y , a u d i d a j n e m i g a b i d r a l o
p -bas ipolars osia ldanbasa-bas ipola r a
s a b ) 4 ( .l a n o s r e
(32)
. a s a h a b m e t s i s n a d a s a h a b r e b n a a s a i b e k i r a d r e b m u s r e b g n a y n a s a h k e k
n a s a h k e k n a k r a s a d r e b s it a m g a r p n a h il a g n e
P -kekhasant ersebu tdairs atu u a t a s ir g g n i a s a h a b e k a i s e n o d n I a s a h a b i n i l a h m a l a d ( n i a l a s a h a b e k a s a h a b
a l a g a g e k n a k l u b m i n e m t a p a d ) a y n k il a b e
s nataukonfilkkomunikas.i l
u d u jr e b ) 2 1 0 2 ( . R . T a fl U a ir a M n a it il e n e
P TipeBasa-Bas iDalam
. n a h a l o k e S k a n A l e o D i S n o r t e n i S g o l a i
D Dalampeneilitant ersebutt erdapa t a j a s a n a m g o l a i d ) 1 ( u ti a y , it il e n e p h e l o s i s il a n a i d g n a y h a l a s a m a p a r e b e b
g n o l o g r e t g n a
y b -asabas,i( 2 )apas ajat opikbasa-bas iyangdipergunakan n
o rt e n i s g o l a i d a d a
p “SDAS”,( 3 )bagaimanakah itpepenggunaanbasa-bas i n
o rt e n i s m a l a
d “SDAS”berdasarkans uasana ,dan( 4 )bagaimanaefekbasa -n
o r e t n i s m a l a d l a i s o s i s k a r e t n i p a d a h r e t i s a
b “SDAS” .Dar ibeberapar umusan g n a y a j a s a n a m g o l a i d i u h a t e g n e m n i g n i it il e n e p a k a m , t u b e s r e t h a l a s a m
a s a b g n o l o g r e
t -basi ,mendapatkankejelasant entangt opikbasa-bas iyang n
o rt e n i s a d a p n a k a n u g r e p i
d “SDAS” ,menemukan itpepenggunaanbasa-bas i n
o rt e n i s m a l a
d “SDAS”berdasarkans uasana ,danmenemukanefekbasa-bas i n
o rt e n i s m a l a d l a i s o s i s k a r e t n i p a d a h r e
t “SDAS”.
a w h a b n a k u m e n e m . R . T a fl U a ir a M h e l o n a k u k a li d g n a y n a it il e n e p i r a D
a s a b n a r u t u
t -bas ipadas inerton“SDAS”memiilkit opikyangkha ,ss epetr i a
d a e k k i p o
t an,t opikaktfitia ,st opikj ulukan,t opikkeselamatan,t opikt ujuan , k
i p o t , n a h a s i p r e p k i p o t , u k a li r e p k i p o t , a s a j k i p o t , n a ri d a h e k k i p o t
g n a y k i p o t i k il i m e m n i a l e S . s a ti t n e d i k i p o t n a d , u t k a w k i p o t , n a t a k a p e s e k
a s a b , s a h
k -bas idalams inerton“SDAS”jugamemiilk iitpeyangj uga a
s a b e p i T . s a h k g n a y k it s ir e t k a r a k i k il i m e
(33)
a s a b ) 1 ( u ti a
y -bas iapolog,i( 2 )basa-basis alamuntuks uasanas anta,i( 3 ) a
s a
b -bas iperhaitanuntuks uasanas ibuk,( 4 )basa-bas ipersliahanuntuk i
p e s a n a s a u
s ,dan( 5 )basa-bas ipuijanuntuks uasanagembria .Selain tiu , a
s a b k e f e t a p m e n a k u m e n e m a g u j it il e n e
p -basit erhadapi nteraksis osia l n
o rt e n i s m a l a
d “SDAS” ,yatiu( 1 )efekeksistens,i( 2 )efekakrab,( 3 )efek .i
a g r a h i d k e f e ) 4 ( n a d , n a m a y n
d n i w a R n a it il e n e
P a Firtotu lMualaifna (2013 )bejrudu lBasa-Bas iDalam o
b o s o n o W k e tr e K l a n o i s i d a r T r a s a P i D i l e B l a u J i s k a r e t n
I .Dalampeneilitan
u ti a y , it il e n e p h e l o i j a k i d n i g n i g n a y h a l a s a m n a s u m u r a g it t a p a d r e t t u b e s r e t
a s a b i s u b ir t s i d n a d , s i n e j , k u t n e b a n a m i a g a
b -bas iyang digunakan dalam
r o t k a f a j a s a p a , k e tr e K l a n o i s i d a rt r a s a p i d i l e b l a u j n a p a k a c r e
p -fakto ryang
n a p a k a c r e p m a l a d i s u b ir t s i d n a d , s i n e j , k u t n e b n a a n u g g n e p i g n a k a l e b r a t a l e m
n a a n u g g n e p i r a d i s g n u f a n a m i a g a b n a d , k e tr e K l a n o i s i d a rt r a s a p i d i l e b l a u j
a s a
b -bas idalampercakapan j ua lbel id ipasa r rtadisiona lKetrek .Berdasarkan n a it il e n e p m a l a d n a h a l a s a m r e p a g it e k p a d a h r e t s i s il a n a l i s a h n a r a p a m e p p a it
) 1 ( : a w h a b n a k u m e ti d t u b e s r e
t basa-bas i yang digunakan dalam a
d e b r e b i n i o b o s o n o W k e t r e K r a s a P i d i s a k i n u m o
k dengan basa-bas i
, n i a l t a p m e t i d n a k a n u g i d g n a
y (2 ) melalu i pembahasan mengena i
u p m a m t a m il a k u t a u s a w h a b a t k a f h e l o r e p i d , s i n e j n a d k u t n e b
t a m il a k k i s if k u t n e b n a g n e d a d e b r e b g n a y d u s k a m n a k i a p m a y n e m
,t u b e s r e
t (3)ujaran basa-bas iyang digunakan d iPasarKerteki n ihadir u ti a y , i d a j r e t i l e b l a u j n a p a k a c r e p r u t k u r t s m a l a d i s i s o p a g it a d a p
u a t a n a a k u b m e p n a i a k g n a
(34)
s e c n e u q e s n o it r e s n
i ,dan rangkaian penutup atau closing sequences ,(4 ) a
s a h a b k u t n e b u t a s h a l a s i a g a b e
s dalam masyarakat ,penggunaan basa
-g n a y u t n e t r e t l a i s o s r o t k a f h a l m u j e s i r a d s a p e l r e t t a p a d k a d it i s a b
a s a b i s u b i r t s i d n a d , s i n e j , k u t n e b p a d a h r e t h u r a g n e p r e
b -bas i yang
l a u j n a p a k a c r e p h a u b e s m a l a d n a k a n u g i
d -beil ,(5 )melalu ienam fungs i
m a l a d i u m e ti d g n a
y penggunaan basa-bas idiketahu ibahwa meskipun
, u r a b g n a y i s a m r o f n i g n u d n a g n e m k a d it n a d a k u s a n a m a y n n a r i d a h e k
a s a b n a a n u g g n e p n a k u d u d e
k -bas idalam percakapan tetaplah pen itng
.l a i s o s a r a c e s i s n u f n a g n e d a y n n a ti a k m a l a d
n a v e l e r g n a y n a it il e n e p a g it e k i r a
D tersebu tmemiilk ipersamaandan n a it il e n e p a d a P . it il e n e p h e l o i ti l e ti d n a k a g n a y n a it il e n e p n a g n e d n a a d e b r e
p
-u ti a y a m a s g n a y k e j b o g n a t n e t ij a k g n e m a y n m u l e b e s n a v e l e r g n a y n a it il e n e p
a s a
b -bas iberbahasa ,bahkanpadapeneilitanyangdliakukanolehRawinda u ti a y a m a s ri p m a h g n a y h a l a s a m n a s u m u r t a p a d r e t a n if a l a u M l u t o rt i F
a s a b k u t n e b g n a t n e t ij a k g n e
m -basi .Akant etapi ,padas ubjekpeneilitan n
a it il e n e p n a g n e d n a a d e b r e p t a p a d r e
t -peneilitanyangr elevans ebelumnya . d
n a k a g n a y k e j b u s ,i n i il a k n a it il e n e p a d a
P tielti iyatiubasa-bas iberbahasa h a n a r i d n a it il e n e p n a k u k a l e m n a k a i ti l e n e p a g g n i h e s , u r u g n a d u r u g a r a t n a
n a it il e n e p l u d u j n a g n e d n a k i d i d n e
p Basa-Bas idalamBerbahasaAntaraGuru .
4 1 0 2 / 3 1 0 2 n a r a j A n u h a T a t r a k a y g o Y 2 1 N P M S i D u r u G n a
d Olehkarena
k , u
ti eitgapeneilitanbasa-bas iberbahasat ersebu tdapa tdigunakans ebaga i a
s a b a n e m o n e f ij a k g n e m k u t n u n a u c
(35)
h i b e l a y n ij a k g n e m g n a y i ti l e n e p a d a m u l e b i n i a m a l e s g n a y n a k i d i d n e p
. m a l a d
k it a m g a r P i r o e T 2 . 2
u r e m k it a m g a r
P pakancabang ilnguisitkyangmempelajar ihubungan h a u b e s a n a m i a g a b i r a j a l e p m e m k it a m g a r p u m lI . a n k a m n a d s k e t n o k a r a t n a
n a u h a t e g n e p i r a d u a j n it ii d a y n a h k a d it a y n a n k a m n a k i a p m a s r e t n a k a n a r u t u t
a g u j i p a t e t ,r a g n e d n e p n a d a r a c i b m e p i k il i m i d g n a y k it s i u g n
il kontek syang
t a b il r e t g n a y k a h i p a r a p s u t a t s g n a t n e t n a u h a t e g n e p , n a r u t u t i p u k g n il e m
i d u t s h a l a d a k it a m g a r P . r u t u n e p i r a d t a ri s r e t d u s k a m n a d n a a r a c i b m e p m a l a d
k u t n e b a r a t n a n a g n u b u h g n a t n e
t -bentuk ilnguisitkdanpemaka ibentuk-bentuk i
u l a l e m a g g n i h e s , u
ti pragmaitks eseorangdapa tbetrutu rkatat entangmakna n a d , a k e r e m n a u j u t u a t a d u s k a m , a k e r e m i s m u s a , g n a r o n a k d u s k a m i d g n a y
s i n e
j -jeni sitndakan( sebaga icontoh :permohonan )yangmerekaperilhatkan k
it a m g a r P . ) 5 : 6 0 0 2 , e l u Y ( a r a c i b r e b g n a d e s a k e r e m a k it e
k mengkaj i
t a m il a k n a k ti a g n e m m a l a d a s a h a b i a k a m e p n a u p m a m e
k -kailma tdengan
t a m il a k i g a b i a u s e s g n a y s k e t n o
k -kailma ttiu( Nababan ,1987 :2) .Pragmaitk t
a r a y s i a g a b e s n a k it r a i d a g u
j -syara tyangmengakibatkans erasi-itdaknya ;
i s a k i n u m o k m a l a d a s a h a b n a i a k a m e
p aspek-aspekpemakaianbahasaatau j u a n k a m a d a p e k n a g n a b m u s n a k ir e b m e m g n a y a s a h a b r a u l s k e t n o
k aran
.) 7 7 1 : 3 9 9 1 , a n a s k a l a d ir K (
(36)
3 .
2 Fenomena-fenomenaPragma itk
u a t a n a ij a k i k il i m e m k it a m g a r p , a s a h a B u m li g n a b a c u t a s h a l a s i a g a b e S
m e a d A . u t n e tr e t h a a l e t g n a d i
b pa tkaijan pragmaitk ,yatiu :(1 )deiksis ,(2 ) (
n a p a g g n a a r
p presupposiiton) , (3 ) itndak ujaran (speech acts) , dan (4 ) (
n a p a k a c r e p r u t a k il p m
i conversaitona l impilcature) . D i bawah in i akan .
u ti k it a m g a r p n a ij a k g n a d i b t a p m e e k i a n e g n e m n a s a l e j n e p n a k ij a s i d
1 . 3 .
2 Deiksi s
Dalamkaijanpragmaitkdikena lilmamacamdeiksis ,yatiu:( 1 ) , a n a c a w s i s k i e d ) 4 ( , u t k a w s i s k i e d ) 3 ( ,t a p m e t s i s k i e d ) 2 ( , g n a r o s i s k i e d
. ) 1 4 : 7 8 9 1 , n a b a b a N ( l a i s o s s i s k i e d ) 5 ( n a
d Katas epetr isaya , isni , g
n a r a k e
s adalahkata-katayangdeikits .Ka -takatat ersebu titdakmemiilk i a
t a k n a g n e d a y n l a h a d e b r e B . p a t e t g n a y n e r e f e
r rumah ,kertas ,kurs,i id . a m a s h a l p a t e t u c a i d g n a y n e r e f e r , n u p n a p a k u t k a w a d a p , n u p a n a m t a p m e t
i u h a t e k i d t a p a d h a k u r a b g n a r a k e s ,i n i s , a y a s a t a k i r a d n e r e f e r ,i p a t e t n a k A
l u
p as iapa ,dit empa tmana ,danpadawaktukapankata-kata tiudiucapkan. :
h a l a d a t u b e s r e t s i s k i e d m a c a m a m il i a n e g n e m n a s a l e j n e P
.
a Deiksi sPersona
, r a s a d n a i g a b m e p a g it n a k p a r e n e m s a l e j n a g n e d a n o s r e p s i s k i e D
a m a tr e p g n a r o i t n a g a t a k n a g n e d n a k h o t n o c i d g n a
y “saya” ,orang
a u d e
k “kamu” ,danorangkeitga“dial aki-laki ,diaperempuan ,ataudia u
t a u s e s / g n a r a
b ” .Dalambeberapabahasakategor ideiksi spenutur , n a k i a r u i d a y n n i a l s i s k i e d i r o g e t a k n a d , r u t u t n a w a l s i s k i e d i r o g e t a k
(37)
o s s u t a t a s a d n a t n a g n e d r a b e l g n a j n a
p sia lkekerabatan .Pembahasan u t a s h a l a s n a h il i m e p a d a p h a r a g n e m g n a y r a ti k e s n a a d a e k g n a t n e t
i a g a b e s n a k i s p ir k s e d i d g n a d a k r e t n i a l k u t n e b a d a p ir a d l a i s o s k u t n e b
. l a i s o s s i s k i e d
: s ir g g n I a s a h a b m a l a d a y n l a s i M
)
a Wouldhi shighnes s ilkes omecoffee?
A( pakahYangMuilamenginginkankopi?)
i d , a g it e k g n a r o k u t n e b n a a n u g g n e p n a k a p u r e m s a t a i d h o t n o C
a r a c u t a s h a l a s h a l a d a , n a k n i k g n u m i d a u d e k g n a r o n a a n u g g n e p a n a m
a s a h a b m a l a d i d a jr e t a s i b i n i l a H . ) b a r k a k a d it n a d ( i s a k i n u m o k k a r a j
j u t u t a u s k u t n u s ir g g n
i uan rioni satauhumors epetr ikeitkas eseorang i tr e p e s s a l a m t a g n a s g n a y g n a r o r i d n i y n e m r u p a d i d k u b i s t a g n a s g n a y
.s a t a i d h o t n o c
s i s k i e
D personayangmenjad ikrtieirai alahperanpemeran/pese tra a l a d n a r e p m a c a m 3 n a k a d e b a ti k . u ti a s a h a b a w it s ir e p m a l a
d m
i r o g e t a k u ti a y , a s a h a b r e b n a t a i g e
k “orang petrama” ,“orang kedua” , “orang keitga” . Dalam sistem ini , orang petrama ialah kategor i h a l a i a u d e k g n a r o ; ir i d n e s a y n ir i d a d a p e k a r a c i b m e p n a k u j u r
e d n e p ) h i b e l u a t a ( g n a r o e s a d a p e k a r a c i b m e p n a k u j u r i s a s ir o g e t a
k nga r
a d a p e k n a k u j u r i s a s ir o g e t a k h a l a i a g it e k g n a r o n a d ; t a m a l a i s u a t a
t a m a l a /r a g n e d n e p n a k u b n a d a r a c i b m e p n a k u b g n a y a d n e b u a t a g n a r o
= ( k u t n e b a k ir e b m e m m i z a l a r a c . u ti n a p a k g n
(38)
n a g n e d h a l a i ) g n a r o s i s k i e d ( i n i g n a r o a d a p e
k “kata gant iorang” :
a ti k , i m a k , a k e r e m , a i d , u m a k , u a k g n e , a y a
s dan sebagainya .Akan
= ( n i a l a m n u a t a i t u T : a y n a m a p m u i a k a p i d a g u j n i a l a r a c i p a t e t
; ) a m a tr e p g n a r o : a y a
s Saudara ,Bapak,I bu ,dans ebagainya) .
b Deiksist empat
d a p e k k u t n e b n a ir e b m e p h a l a d a t a p m e t s i s k i e
D a lokas iruang (=
a s a h a b r e b a w it s ir e p m a l a d n a r e m e p / g n a r o i s k a l ir a d g n a d n a p i d ) t a p m e t
a r a t n a n a k a d e b m e m a s a h a b a u m e s . u
ti “yangdeka tkepadapembicara” (d isini )dan “yang bukan deka tkepada pembicara” t(ermasuk yang
r a g n e d n e p a d a p e k t a k e
d - d istiu) .Dalam banyak bahasa ,seperit j uga a
r a t n a a g u j n a k a d e b i d , a i s e n o d n I a s a h a b m a l a
d “yang bukan deka t
r a g n e d n e p n a d a r a c i b m e p a d a p e
k ” (dis ana .)
.
c Deiksi swaktu
a d a p e k ) k u t n e b n a ir e b m e p = ( n a p a k g n u g n e p h a l a d a u t k a w s i s k i e D
u t k a w i r a d g n a d n a p i d u t k a w k a r a j u a t a k it
it sesuatu ungkapan dibua t
u ti a y , ) a s a h a b r e b a w it s ir e p =
( sekarang ;bandingkan pada waktu tiu , i
n i n a l u b , n i r a m e
k dan sebagainya.bentuk-bentuk dikatego irsasikan i
a g a b e s a s a h a b a t a t a r a c e
s “ kata keterangan waktu” (sebagaimana a
i d t a p m e t s i s k i e d i s a s ir o g e t a
k ta sdala“kataketerangant empa t“) t a r e n a g n u b u h r e b n a k t u b e s i d h a l e t g n a y k a r a j g n a t n e t p e s n o K
a d n e b n a d g n a r o a r a t n a n a g n u b u h t a p m e t u ti a y , t a p m e t s i s k i e d n a g n e d
a y n l a s i m , n a k k u j n u ti d a y n a d n e
b ‘dis ana’dan‘dis ini .Beberapakata g
n u d n a g n e m g n a y a jr e
(39)
‘pergi’ ,mengandungmaknadeiksi sapabliakata-kata tiudipaka iuntuk r
u t u n e p h a r a e k n a k a r e g i a d n a n e
m (‘comet obed’/ket empa titdur )atau (
r u t u n e p i r a d i h u a j n e
m ‘got obed’/perg iitdur) .Salahs atuvers ikonsep n a k a p u r e m a y n n a t a h il e k , ) s a l e j i d a j n e m ( r u t u n e p h a r a e k n a k a r e g
k a n a h e l o i r a j a l e p i d g n a y a m a tr e p g n a y s i s k i e d a n k a
m -anakdan
ir i c n a k ir e b m e
m -cri ipemakaiankata-katamerekas epe tr i‘ini’dan‘d i i
n i
s ’(=dapa tdiilha)t .Kata-kata tiuj ela sberbedadenga‘tiu’dan‘d i a
n a
s ’yangdiasosiasikandenganbarang/benda-bendayangbergerak .) a m a l h i b e l t a h il i d t a p a d k a d it = ( k a n a n a g n a d n a p n a u a k g n a j r a u l e k
u lr e p , t a p m e t s i s k i e d n a k g n a b m it r e p m e m m a l a d , i p a t e t n a k A
a d , r u t u n e p g n a d n a p t u d u s ir a d , t a p m e t a w h a b t a g n ii
d pa tdtietapkan
a g u j a y n k a p m a t r u t u n e P . k i s if n u p u a m l a t n e m a r a c e s k i a b n a g n e d
i d a d a r e b a i d m u l e b e s t a p m e t i d a d a r e b a y n ir i d n a k g n a y a b m e m u p m a m
, t u b e s r e t t a p m e
t ‘nanits ayaakandatang’(gerakankearahl okasil awan .
) r u t u t .
d Deiksi swacana
d a a n a c a w s i s k i e
D alah rujukan kepada bagian-bagian tetrentu g n a d e s g n a y u a t a / n a d n a k ir e b i d h a l e t g n a y a n a c a w m a l a d
k u j u r e m = ( a r o f a n a t u b e s i d i n i a l a j e g a s a h a b a t a t m a l a D . n a k g n a b m e k i d
n a k a g n a y a d a p e k k u j u r e m = ( a r o f a t a k n a d ) t u b e s i d h a d u s g n a y a d a p e k
k u t n e B . )t u b e s i
d -bentuk yangdipaka imengungkapkan deiksi swacana a m a tr e p g n a y ; t u k ir e b g n a y ; u l u h a d r e t g n a y ; u ti ;i n i w s a r f/ a t a k h a l a i u ti
. a y n a i g a b e s n a d ; h a l u ti g e b ; t u b e s i d
(40)
: h o t n o C
; g n e b , g n e
B begtiulahbunyis enapan tiu
2 . 3 .
2 Praanggapan(presupposiiton)
p a c u i d g n a y t a m il a k p a it e
S kan oleh seseorang past imengandung n a k a t a y n i d g n a y a n k a m n i a l e s i p a t e t , t u b e s r e t t a m il a k m a l a d i d a n k a m
k a d it g n a y a n k a m n a h a b m a t a l u p t a p a d r e t n a k p a c u i d g n a y t a m il a k m a l a d
a y a s a y n l a s i M . u ti t a m il a k n a p a c u g n e p i r a d t a ri s r e t i p a t e t n a k a t a y n i d
b n a k p it i n e
m arang sayapadaseseorang (yang itngga ld ikotal ain )untuk k a d it u ti g n a r a b i p it it a y a s g n a y g n a r o i l a k e s a m a l h a d u s i p a t e t n a k l a u ji d
. u ti a y a s g n a r a b n a l a u j n e p l i s a h g n a u n a k m ir i g n e m n a d r a b a k r e b m e m a g u j
.i n i t u k ir e b t a m il a k h a li t a m A
a y a s g n a r a b u a l a K
“ tiu sudah l aku ,uangnyaj angan dikiirmkan kealama t ” .. … … … … … a y a s r o t n a k t a m a l a i n I . a j a s r o t n a k t a m a l a e k i p a t e t , h a m u r
t a m il a k a d a p n a k a t a y n i d g n a
Y -kailma t tersebu t adalah i p a t e t ,r o t n a k t a m a l a n a d g n a u n a m ir i g n e p a r a c i a n e g n e m n a u h a ti r e b m e p
g n a a r p i d g n a
y gapan adalah bahwa orang yang d tielepon tiu masih a l u p t a p a d , u t k a w u t a u s a d a p n a k s e r e b i d s u r a h g n a y n a g n u g g n a t i k il i m e m
.) 8 1 : 9 8 9 1 , o w r u P ( . g n u b u l e s r e t g n a y ” n a t a n i g n e p “ i a g a b e s n a k a t a k i d
u a t a n a k i s i s o p u s e r p m e m n a k a t a k i d t a p a d n a r u t u t h a u b e S
k p a g g n a a r p m e
m an tuturan yang lainnya ,apablia keitdakbenaran tuturan n a r a n e b k a d it e k u a t a n a r a n e b e k n a k t a b i k a g n e m u ti n a k p a g g n a a r p i d g n a y
(41)
i y n u b r e b g n a y n a r u t u T . il a k e s a m a s n a k a t a k i d t a p a d k a d it n a r u t u t , il a k e s i a d n a p u ti s a l e k i d k it n a c r e t a w s i s a h a
M mempraanggapkan atau
r a n e b s a r a p r e b g n a y i w s i s a h a m g n a r o e s a y n a d a n a k i s i s o p u s e r p m e
m -bena r
a d a g n a m e m a y n n a a t a y n e k a d a p a li b a p A . u t n e tr e t s a l e k m a l a d i d k it n a c s a t a i d n a r u t u t a k a m u ti s a l e k i d k it n a c t a g n a s s a e r a p r e b g n a y i w s i s a h a m n k il a b e S . a y n h a l a s u a t a r a n e b i a li n i d t a p a
d ya apablia d idalam kela s tiu k a d it t u b e s r e t a r u t u t , k it n a c s a r a p r e b g n a y i w s i s a h a m i l a k e s a m a s a d a k a d it n a r u t u t a g u j n a k it a h r e P . il a k e s a m a s a y n h a l a s u a t a r a n e b n a k u t n e ti d t a p a d i y n u b r e b g n a
y Kalau kamu sudah sampa iJakarta ,tolong aku diber i g n a J . r a b a
k an sampai l upa !Aku itdak ada d irumah karena bukan har i .
r u b
il Tuturan d iata sitdak semata-matadimaksudkan untuk membertiahu g n a y i tr e p e s u t a u s e s n a k u k a l e m s u r a h a i d a w h a b , r u t u t a rt i m g n a s t , u ti i r a d h i b e l n a k n i a l e m , t u b e s r e t n a r u t u t m a l a d n a k d u s k a m i
d erdapa t
n a k a d n it , a j a s a y n l a s i M . n a k u k a li d s u r a h n a d t a ri s r e t g n a y l a h u t a u s e s .r u t u n e p e e e i s i r a d n u p li t r o m o n n a k u m e n e m u a t a r o t n a k t a m a l a i r a c n e m .) 3 8 : 3 0 0 2 , i d r a h a R ( 3 . 3 .
2 TindakTutur
a y n a r a c i b n a w a l a d a p e k t a m il a k u t a u s n a k p a c u g n e m g n a r o e s e S t a m e s k a d
it a-mata ia ingin mengatakan sesuatu dengan pengucapan ” n a k k a d n i n e m “ a i u ti t a m il a k n a p a c u g n e p m a l a d i d a d a i p a t e t , u ti t a m il a k n a k a t a g n e m i rt u p n a k o d n o p h a m u r u b i g n a r o e s , a y n l a s i M . u t a u s e
s Sudah
n a li b m e S m a
j ia itdak semata-matamembeirt ahukeadaanj ampadawaktu a r a c i b n a w a l i s n a k h a t n ir e m e m i n k a y , u t a u s e s n a k k a d n i n e m a g u j a i ; u ti
(42)
. a y n n a k o d n o p n a k l a g g n i n e m i g r e p a y a p u s
l a h a d
A -ha lyang dapa tdiitndakkand idalamberbicaraantaral ain , n
a a t n i m r e
p (reque tss) , pembeiran izin (permission) , tawaran (offers) , ajakan i(nvtiaiton) ,peneirmaanakant awaran(acceptaitono foffers) .
: h o t n o C . g n u s g n a l k a d it n a d g n u s g n a l a p u r e b g n a y a d a r u t u t k a d n i T
x Tindakujaranl angsung
! a l u g i l e b m e m k u t n u g n a u a t n i M : A
.i n I : B
x Tindakujaran itdakl angsung .
h a y n , s i b a h a y n a l u G : A
.) 8 1 : 9 8 9 1 , o w r u P ( ! a n a s il e B . a y n g n a u i n i : B
g n a y a s a h a b n a i a k a m e p m a l a d i d r u t u t k a d n it m a c a m a g it a d A
t u r u tr e b a r a c e s t u b e s r e t t a k a r a y s a m i d a y n h u g g n u s e
s -turu t dapa t
r e n o i s u k o l k a d n it ) 1 ( :i n i t u k ir e b i tr e p e s n a k t u b e s i
d l(ocuitonaryacts) ,(2 )
k a d n
it liokusione r i(llocuitonary acts) , dan (3 ) itndak pe lrokus i .
) s t c a y r a n o n u c o l r e p
( Satu pe r satu , seitap wujud itndak tutu r tiu .
t u k ir e b i a g a b e s n a k s a l e ji d
.
a Tindak lokus iadalah itndak tutu r dengan kata ,frasa , dan kailma t g
n u d n a k i d g n a y a n k a m n a g n e d i a u s e
s oleh kata,f rasa ,dankailma ttiu . i
a g a b e s t u b e s i d t a p a d i n i r u t u t k a d n i
T the ac to fsaying something . a y n l a s i m i d a j r u t u n e p i s h e l o n a k i a p m a s i d g n a y i s u k o l k a d n it m a l a D
(1)
(2)
PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI
(3)
(4)
PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI
(5)
(6)
PLAGIAT MERUPAKAN TINDAKAN TIDAK TERPUJI