PERBAIKAN SISTEM DAN PROSEDUR PRODUKSI DALAM RANGKA MENINGKATKAN PENGENDALIAN INTERN PADA PERUSAHAAN KEMEJA ” X ” DI MALANG

  SKRIPSI

ENNY SUKOTJO

PERBAIKAN SISTEM DAN PROSEDUR PRODUKSI

DALAM RANGKA MENINGKATKAN

PENGENDALIAN INTERN PADA

  

PERUSAHAAN KEMEJA ” X ” DI MALANG

F A M J L T A S E K O N O M I

U N IV E R S T T A S A I R L A N G G A

  1 9 8 7 PERBAI KAN SI STEM DAN PROSEDUR PRODUKSI DALAM RAHGKA MENI NGKATKAN PENGENDALI AN I NTERN PADA PERUSAHAAN KEMEJ A " X " DI MALANG

  SKRI PSI Di e j uka n Unt uk Me mpe r l e ngka pi Sya r a t - s ya r a t Da l a m

  Me mpe r ol e h Ge l a r Sa r j a na Ekonomi J ur us a n Akunt a ns i

  f

  ~ mT l i k

  ______W W U STA KA A N m W E R S lT A S AJRLANOOA* ___ S U ft a

  B A Y A

  ol e h : ENNY SUKOTJ O

  No. Pokok : 048311534 FAKULTAS EKONOMI UKI YERC. I TAS AI RLANGGA 1 9 8 7 Sur aba ya , . 3 . . . . . .

  Di s e t uj ui unt uk di uj i ka n Dos e n Pe mbi mbi ng,

  ( Dr s . Ec. Ha nny Wur a ngi a n, Ak) Sur a ba ya i j u j a u t i j a , « • • • • • » • • • • • • • • « • . « « • « • • ^ 13(57 t

  Di s e t uj ui ds n di t e r i ma ba i k ol e h : Pos e n Pe mbi mbi ng,

  Ke t ua J ur us an, ( Dr s . Ec, He nny Wur a ngi a n, Ak) ( Dr s . Ec. Ar s ono La ks ma na , Ak) Ta kut aka n TUHAN a da l a h pe r mul a a n pe nge t a hua n, ( Ams a l 1 : 7 )

  Ka r e na TUHAN l a h ya ng me mbe r i ka n hi kma t , da r i mul ut Nya da t a ng pe nge t a hua n da n ke pa nda i a n,

  ( Ama al 2 : 6 ) Skr i ps i i ni kupe r s e mba hka n ke pa da Pa pa da n Ma ma ya ng t e r c i nt a. V n T * ■ , »ini • n ‘N .i'?. 1 /•. 1.1. .Li 1\ M j. K pe nma n me nguc a pka n s yukur ke pa da Tube n Ya ng 113- ha Es a, ha nya ol e h r akhmat ' s ya ya ng di be r i ka n ke pa da pe nul l s , ma ka da pa t l a b pe nul i s ne nye l c s a i ka n s kr i ps i i ni de ngs n j udul : " Pe r ba i ka n Si s t e m da n Pr os e dur Pr oduks i da l a m Ra n^ka Ke ni ngka t ka n Pe nge nda l i a n I nt e r n pa da Pe ­ r u s aha an Ke me j a " X " di Ma l a ng" ,

  Skr i ps i i ni di s us un guna me me nuhi s a l a h s at u s Va r a t unt uk me nc a pa i ge l a r Sa r j nna T^konomi J ur us a n Akunt a ns i pa da 7c kul t a s I ' konomi * Uni ve r s i t a s Ai r l a nggn.

  Skr i ps i i ni da pa t t er s us un, be r ka t ba nt ua n dan bi mbi nga h s e r t a dor onga n da r i be r ba ga i pi hak, ma ka pa ­ da ke s e mna t a n i ni t ak l upa pe nul i s de nga n s e- >enuh ha t i mengucapki an r a s a t e r i ma kas i h, t e r ut a ma ke pa da *. i

  1, Ba pa k Dr s . Ec . Ha nny l / ur angi an, Ak, s e l a ku do s en pe mbi mbi ng ya ng t e l a h me mbi mbi ng pe nul i s de nga n pe nuh ne r ha t i a n da n de nga n ke s a ba r a n me mbe r i ka n pe t unj uk- pe t unj uk ya ng be r ha r ga da r i awal s a mpa i akhi r ne mbua t a n s kr i ps i i ni .

  bi mbi ng pe nul i s s e l a ma ma s s s t udi di r’akul - t as Skonomi Uni ve r s i t a s Ai r l a ngga.

  ?J . mpi nnn Pe r us a ha a n Ke me j a n X 11 di T-Tel ang be s e r t a s t af kar yav/ ^n ya ng t e l a h memba nt u, me mbe r i ka n pe nj e l os a n- pe nj e l a s a n s e r t a ne t un j uk ya ng be r ha r ga demi be r ha s i l nya pe nyus un- an s kr i ps i i ni .

  4. Bapak, I bu, Ka ka k da n Adi k pe nul i s ya ng t e­ l ah me mba nt u da n me mbe r i ka n dor onga n de nga n s e pe nuh ha t i hi ngga s e l e s a i nya pe nul i s a n s kr i ps i i ni . 5 , Se mua pi ha k, ba i k s e c a r a l a ngs ung ma upun t ak l angs ung, ya ng t e l a h me mbe r i ka n dor onga n dan be nt ua n da l a m be nt uk a pa pun s e l a ma pe nyus un- an s kr i ps i i ni .

  Akhi r nya , pe nul i s me nya da r i ba hwa t i da k ada s e- s ua t upun ya ng be t ul - be t ul s e mpur na di duni a i ni , de mi - i ki a n pul a de nga n s kr i ps i i ni . Ol e h s e ba b i t u, pe nul i s s a nga t me ngha r ga i s e mua pe nda pa t da n kr i t i k y 8ng me mba ngun guna pe r ba i ka n s kr i ps i i ni . Pe nul i s be r ha r a p ki r a nya s kr i ps i i ni be r ma nf a a t ba gi pe r us a ha a n " X " khu­ s us nya dart ba gi i l mu pe nge t a hua n pa da umumnya.

  Sur a ba ya , Se pt e mbe r 1987 Pe nul i s

  

DAFTAR 131

  9 6. 2. I l i pot es a Ke r j a . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  3. Pe nge r t i a n da n Tuj ua n Pe nge nda l i a n I n t er n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  16

  2. Pe nge r t i a n, Tuj ua n da n Fungs i Si s t e m Akunt a ns i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  15

  14 1. Pe nge r t i a n Si s t e m da n Pr os e dur . . . . . .

  12 I I . La nda s a n Te or i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  11 6. 4. Pr os e dur Pe ngumpul a n da n Pe ng- ol a ha n Da t a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  11 6. 3. Sc ope Ana l i s a . . . . . . . . . . . . . . . . .

  6 . 1 . Pe r ma s a l a hnn . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  Ha l a ma n Ka t a Pe nga nt a r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i Da f t a r i s i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i i i Da f t a r Ta be l . . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi Da f t a r Ga mba r . . . . . . . . . . , . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi i

  9

  7 6 . t f et odol ogi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  6 5; Ci s t e ma t i ka Skr i ps i . . . . . . . . . . . . . . . .

  5 4. Tuj ua n Pe nyus una n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  2 3. Al a s a n Pe mi l i ha n J udu] . . . . . . . . . . . . . . . . .

  1 2.. Pe nj e l a s a n J udul . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  I. Pe nda hul ua n .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1- 1, Pa nda nga n Umum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  Da f t a r Jra mpi r a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi i i B A B :

  20 B A B Ha l a ma n

  4. Uns ur - uns ur * Pokok da r i Pe nge nda l i a n I nt e r n ya ng Me mua s ka n . . . . . . . . . . . . . . .

  34 I I I . Ke a da a n Pe r us a ha a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  57 6*1. Tuj ua n J a ngka Pe nde k . . . . . . . . . . . .

  6 . Tuj ua n Pe r us a ha a n . . . . . . . . . . . . . . .

  50 5. 2. Pe ne nt ua n Pe r i ode Pe nye t or a n Ha ­ s i l Pe ke r j a a n da n Pe nc a t a t a n Ke- di r a n Pe ke r j a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54 .

  50 5. 1. Ke gi a t a n Pr oduks i *. . . . . . . . . . **«

  44 . 5. Ga mba r a n Ke gi a t a n Pr oduks i . . . . . . . . . . .

  42 4. J ob De s c r i pt i on .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  40 3# St r ukt ur Or ga ni s a s i Pe r us a ha a n . . . . . .

  2, I oka s i Pe r us a ha a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  39

  39 1. Se j a r a h Pe r us a ha a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  Da l a m Pe nga wa s a n Or de r Pr oduks i Khu- s us . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  22

  8 . ? or f nul i r - f or mul i r ya ng Di pe r guna ka n

  33

  32 7*2. Pr os e dur Pengavr s s an Or de r Pr oduk si Be r ul a ng .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  31 7. 1. Pr os e dur Pe nga wa s a n Or de r Pr oduk s i Khus us . . . . . . . . . . . . . . .

  28 7. Pr os e dur Pe nga wa s a n Pr oduks i . . . . .

  6 .«i. Pr os e s Pr oduks i Te r put us - put us ( I nt e r me t t e nt Pr oc e s s e s ) . . . . . . .

  26

  25 6. 1* Pr os e s Pr oduks i Te r us - me ne r us ( Cont i nuous Pr oc e s s e s ) . . . . . . . . .

  24 6 . Pe nge r t i a n Pr os e s Pr oduks i . . . . . . . . . .

  5. Pe nge r t i a n Pr oduks i da n Be be r c pa Pe - nge r t i a n Unum La i nnya . . . . . . . . . . . .

  57 Hal aman B A D

  6. 2. Tuj ua n J a ngka Pa nj a ng . . . . . . . . . .

  58 7« Pr os e dur Pr os e s Pr oduks i . . . . . . . . . . . .

  59 I V. f e mba ha s a n Te or i t i s dan Pr a kt i s . . . . . . . .

  69 1. Pe mba ha s a n Pe r ma s a l a ha n . . . . . . . . . . . . .

  69 1. 1. St r ukt ur Or ga ni s a s i Pe r us a ha a n - dan J ob De s c r i p t i o n . . . . . .

  69 _\ 1. 2. Pr os e dur Pr os e s Pr oduks i . . . . . . . 7?

  2 . Pe me c a ha n Ma s a l a h dan ‘‘e nguj i a n I l i po- t e s a . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  77 2. 1. Pe r ba i ka n St r ukt ur Cr ga ni s a s i ^e r us a ha a n dan J ob De s c r i pt i on .

  78 2. 2. Pe r ba i ka n Pr os e dur Pr os e s Pr oduk si . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  88 V. 115 ^ e s i mpul a n da n 3a r a n .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  1. Ke s i mpul a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115

  2. Sa r a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118 Da f t a r Ke pus t a ka a n.

  DAFTAR TAB3L

  Nomor Hol a na n

  1. pi s t r i bus i Ukur a n Ke me j a Pe r Lus i n Pe r - us a ha a n Ke me j a " X " di Fa l ong 1987

  52

  

DAFT AH AVBAR

  Nomor Ha l a ma n 1. Pr os e s Pr oduks i Te r us - me ne r us .. . . . . . . . . .

  27 2 . pr os e s p r oduks i rne r put us - nut us . . . . . . . . .

  30

  3 . pa f t a r Ke but uha n Ba ha n . . . . . . . . . . . * . . . . .

  36 4. Sur a t Pe r mi nt a a n ^a ha n . . . . . . . . . . . . .

  37

  5. St r ukt ur Or ga ni s a s i ^ e r us nha a n Ke me j a " Y. *' di " a l a ng . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  43 6 . Al i r a n Ke gi a t a n p r oduks i ^e r us a ha a n Ke me j a '' X " di " a l a ng . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  55

  7. Ps br ukt ur Cr ga ni s a 3i Pe r us a ha a n ya ng Di s a r a nka n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  80 DAFTAR LAMPI RAN

  Komor :

  1 . La por a n Ha s i l Pe mot onga n

  2. La por a n Ha s i l p e nj a hi t a n dan Pe nye t e r i ka a n

  3. Da f t a r Ha di r Pe ke r j a

  4. Re nc a na Pr oduks i i ' i ngguan

  5. Bon Pe r mi nt a a n Ba ha n 6 . Ka r t u Pe r s e di a a n Guda ng Ba ha n Ba ku da n Pe nol ong

  7. Knr t u Pe r s e di a a n Ka nt or Ba ha n Ba ku dan Pe nol ong

  8 . Da f t a r Ha di r Pe ke r j a

  9. Da f t a r Ke but uha n Be na ng

  10. La por a n Pe ngi r i ma n Ha s i l Pe nye t e r i ka a n da n Pe ­ nge pa ka n

  11. Ka r t u Pe r s e di a a n Guda ng Ba r a ng J adi

  12. K$r t u Pe r s e di a a n Ka nt or Ba r a ng J adi

  13. La por a n Pr oduks i Ki nggunn

  BAB

  I PENDAKULUAN 1, Pa nda nRa n Umum

  Ka l a u di pe r ha t i ka n ke a da a n ne ga r a I ndone s i a de- wa s a i ni , ma ka j el as ba hwa ne ga r a I ndone s i a s e da ng gi - a t - gi a t nya me l a ks a na ka n pe mba nguna n di s e ga l a bi da ng da n di s e ga l a a s pe k ke hi dupa n, t e r ut a ma pe mba nguna n di bi da ng ekonomi , Se ka r a ng pe me r i nt a h t e l a h me mbe r i ka n ke s e mpa t a n s e l ua s - l ua s nya ke pa da pi ha k s wa s t a unt uk be r ke mba ng da n be r pe r a n akt i f da l a m r a ngka me ni ngka t - ka n pe r t umbuha n ekonomi , me mpe r l ua s ke s e mpa t a n ke r j a da n me ni ngka t ka n pe nda pe t a n mas ' yar akat . Unt uk i t u pe me r i nt a h t e l a h me mbe r i ka n ba nya k ke muda ha n da n be r ba ga i f a s i l i t qs ke pa da pi ha k s was t a, s e hi ngga t e l a h ba nya k t umbuh be r ba ga i pe r us a ha a n s wa s t a de nga n s e ga l a ma c a m us a ha nya , ba i k pe r us a ha a n bes ar , s edang, ma upun keci l .

  Tuj ua n da r i pe r us a ha a n a da l a h me nc a r i ke unt ung- an s e moks i ma l mungki n. Ba gi pe r us a ha a n i ndus t r i , mas a- l ah ya ng be r hubunga n de nga n or oduks i a da l a h s a nga t me- ne nt uka n ba gi t e r c a pa i nya t uj ua n t er s ebut . Ha l i ni di - s e ba bka n ol e h ka r e na s e ba gi a n be s a r ha r t a pe r us a ha a n t e r t ona m di dal amnya, ma ka t i dnkl a h me nghe r a nka n apabi l a pi mpi na n pe r us a ha a n akan l e bi h be s a r me nc ur ohka n pe r ha t i a nnya pa da ma s a l a h i ni .

  2 Sua t u pe r us a ha a n ya ng be r t uj ua n me nc a r i ke un-

  t unga n s e l a l u me ngi ngi nka n agar pe r us a ba a nnya da pa t be ke r j a de nga n s e e f i s i e n da n s e e f e kt i f mungki n, me nj a - ga kont i nui t a s us a ha da n be r us a ha me nge mba ngka n us a ha ya ng ba i k di ma s a me nda t a ng. oe t i a p r e nc a na di s a mpi ng me mbe r i ha r a pa n pos i t i f , j uga me nga ndung r e s i ko- r e s i ko ya ng cukup be s a r pe nga r uhnya ba gi ke l a ns unga n h i d uppe r us a ha a n t e r s e but . Ol e h ka r e na i t u j i ka s uat u pe r us a ha ­ an mei r ounyai r e nc a na ya ng ba i k na mun t i da k di i kut i de ­ nga n pe nge nda l i a n ya ng me ma da i , ma ka apa ya ng di r e nc a - na ka n t e r s e but akan s uka r me nj a di s ua t u ke nya t a a n.

  Da l a m r s ngka oe nge nda l i a n i t u di but uhka n pe nga wa s a n t e r ha da p ha l - ha l ya ng t e r j a di pa da pe r us a ha a n s et i ap s aat , Te nt u s aj a De nga wa s a n pa da pe r us a ha a n ke c i l da n pe r us a ha a n be s a r t i dok s nma, Ba gi pe r us a ha a n ke c i l pi rn pi na n oe r us nha a n t i da k me me r l uka n ba nya k f or mul i r un­ t uk pe nc a t a t a n t r a ns a ks i - t r a na a ks i nya ya ng t e r j a di di - da l a m pe r us a ha a n, j uga pe nge nda l i a n i nt e r nnya muda h di l a kuka n de nga n pe nga wa s a n s e ca r a l angs ung.

  Te t a pi ha l de mi ki a n t i da kl a h muda h di l a ks a na ka n pa da pe r us a ha a n ya ng t e l a h be r ke mba ng pes s t , ka r e na s e l a i n j uml a h pr oduks i nya be r t a mba h, j uml a h ka r ya wa nnya pun be r t a mba h, Ha l i ni me na mba h kompl e ks nya pe r s oa l a n pe ng a wa s a n dal arr. pe r us a ha a n.

  Se ba ga i s ya r a t adanya pe nge nda l i a n i nt e r n ya ng me ma da i a da l a h adanya s t r ukt ur or ga ni s a s i ya ng me mi s oh ka n t a nggung j a wa b- t a ng^ung j awab f ungs i ona l s e c a r a t e pat , a da nya s i s t e m we we na ng da n nr os e dur pe mbukuon ya ng bai k, adanya pr a kt e k- pr a kt e k s ehat ya ng ha r us di - j a l s nka n di da l a m me l a kuka n t uga s - t uga s da n f ungs i - f ungs i set i ar > ba gi a n da l a m or ga ni s a s i da n a da nya s uat u t i ngka t ke c a ka pa n ne ga wa i ya ng s e s ua i de nga n t a nggung j aw abny a .

  Be r da s a r ka n ha s i l pe ne l i t i a n oe nul i s pa da pe r u­ s a ha a n ke me j a " X 11 i ni , t e r nya t a da l a m a kt i vi t a s pr o­ duks i pe r us a ha a n t e r s e but t e r da pa t be be r a pa ke l e ma ha n pa da pe nge nda l i a n i nt e r nnya ya ng di s e ba bka n ol e h ada ­ nya s i s t e m da n or os e dur pr oduks i ya ng kur a ng me ma da i di ma na di t e muka n a da nya pe r a ngka pa n f ungs i ant a r a ba gi an pe mbe l i a n de nga n guda ng ba ha n ba ku da n pe nol ong, ba gi a n pe nj ua l a n de nga n guda ng ba r a ng j adi , kur a ng di l a k s a na ka nnya s uat u s i s t e m pe nc a t a t a n at au l a por a n t er t u- l i s yang t e r a t ur da n s i s t e ma t i s s e l a ma pr os e s pr oduks i s e r t a kur a ngnya pe nga wa s a n t e r ha da p mut u ba s i l pr oduk­ s i pe r us a ha a n. Se mua i t u akan me mbuka ke s e mpa t a n da n ke mungki na n t e r j a di nya be r ba ga i be nt uk pe nye l e we nga n, ke c ur a nga n ma upun ke ke l i r ua n ya ng me r ugi ka n pe r us a ha a n.

  Ol e h ka r e na nya di c oba unt uk me nc a r i j a l en ke l ua r agar ke r ugi a n pe r us a ha a n s e l a ma i ni da pa t di t ekan, ya i t u de nga n me nye i mur na ka n s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i , s e~

  4

  hi ngga di ha r a pka n ne nge nda l i a n i nt e r n da pa t di l a ks a na ­ ka n l e bi h ba i k l agi demi me nunj a ng ke be r ha s i l a n pe r us a ha a n da l a m us aha nya , ba i k di ma s a s e ka r a ng ma upun di ma s a ya ng a ka n dat ang.

  2, Pen. j el as an J udul J udul s kr i ps i i ni a da l a h " PERBAI KAN SI STEM DAN

  PROSEDUR PRODUKSI DALAM RANGKA MENI NGKATKAN PENGENDALI AN I NTERN PADA PERUSAHAAN KEMEJ A ' X' DI MALANG" .

  Ada pun pe nj e l a s a n pe r - ka t a - nya a da l a h s e ba ga i be r i kut : Pe r ba i ka n be r a r t i pe mbe t ul onj ha l ( per buat an, us a ha da n s e ba ga i nya ) me mpe r ba i ki ; da l a m ke a da a n men- j adi bai k,

  Si s t e m be r a r t i s uat u j a r i nga n pr os e dur - pr os e dur ya ng er at hubunga nnya s at u s ama l ai n, ya ng di s us un me nj a di s at u kes at uar i unt uk me l a ks a na ka n s uat u a kt i vi t a s ut a ma pe r us a ha a n.

  Pr os e dur a da l a h s ua t u ur ut a n t i nda ka n at au ke gi a t a n t at a us a ha ya ng bi a s a nya me nya ngkut be be r a pa pe t uga s da l a m s at u at au be be r a pa ba gi a n da n ya ng di t e t a pka n unt uk pe l a ks a na a n s uat u t r a ns a ks i pe r us a ha a n ya ng t e r j a di be r ul a ng- ul a ng s e c a r a s er agam,

  Pr oduks i a da l a h s a l a h s at u a kt i vi t a s pe r us a ha a n da l a m

  5 • r a ngka pe nc i pt a a n at au pe na mba ha n f aedah.

  Me ni ngka t ka n be r a r t i menai kkr . n ( der aj at , t a r a f da n s e- ba ga i nya ) ; me mpe r t i nggi ; me mpe r he ba t .

  Pe nge nda l i a n I nt e r n i t u me l i put i r e nc a na or ga ni s a s i s e r t a s e mua me t ode dan ke t e nt ua n- ke t e nt ua n ya ng t e r koor di ni r ya ng di a nut da l a m pe r us a ha a n unt uk me l i ndungi ha r t a mi l i knya , memer i ks a. ke c e r ma t a n

  ( ac cur a cy) da n s e be r a pa j auh da t a a kunt a ns i da ­ pa t di pe r c a yn, me ni ngka t ka n e f i s i e ns i us a ha da n me ndor ong di t a a t i nya ke bi j a ks a na a n pe r us a ha a n ya ng t e l s h di ga r i s ka n,

  Pe r us a ha a n Ke me j a "X" di ‘' al «n£ a da l a h na ma pe r us a ha a n da n t e mpa t di ma na pe nul i s me l a kuka n pe ne l i t i a n* J a di s e c a r a ke s e l ur uha n pe nge r t i a n da r i pa da j udul i ni ada l a h pe r ba i ka n at au pe mbe t ul a n s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i ya ng di t e r npka n ol e h pe r us a ha a n ke me j a "X" se l ama i rt i da l a m r a ngka me ni ngka t ka n pe nge nda l i a n i nt e r n de nga n t uj unn unt uk me l i ndungi hc r t a mi l i k pe r us a ha a n, me me r i ks a ke t e l i t i a n da n ke be na r s n da t a akunt a ns i , me- ni ngkaf cknn e f i s i e ns i us a ha dnn me mba nt u me nj a ga di pa- t uhi nya ke bi j a ks a na a n pe r us a ha a n ya ng t e l a h di t e t a pke n t e r l e bi h dahul u,

  3. Al a s a n Pe mi l i ha n J udul

  6

  dus t r i , a kt i vi t a s pr oduks i s a nga t me ne nt uka n ba gi t er - c a pa i nya t uj uan pe r us a ha a n, ma ka pe r l u a da nya pe nge nda l i a n i nt e r n ya ng da~>at di a nda l ka n.

  Se t e l a h pe nul i s me nga da ka n pe ne l i t i a n pa da pe r ­ us a ha a n " X n di. Ka l a ng ya ng me mpr oduks i ke me j a pr i a da n ana k- anak, maka da pnt di t a r i k ke s i mnul a n da r i pe ne l i t i a n t e r s e but ba hwa da l a m pe r us a ha a n 11 X ” t e r s e but t e r da pa t ke l e ma ha n pe nge nda l i a n i nt e r n di ma na t e r da pa t pe r a ngka pa n f ungs i ant a r a ba gi a n pe mbe l i a n de nga n gu-

• da ng ba ha n ba ku da n pe nol ong, ba gi a n pe nj ua l a n de nga n guda ng ba r a ng j adi , kur a ng di l a ks a na ka nnya s uat u s i s ­ t em pe nc a t a t a n at au l a oor a n t e r t ul i s ya ng t e r a t ur da n s i s t e ma t i s s el a ma pr os e s pr oduks i s er t a kur a ngnya pe ng a wa s a n t e r ha da p mut u ha s i l pr oduks i pe r us a ha a n.

  Ha l i ni di s e ba bka n ka r e na s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i ya ng kur a ng mema dai .

  Be r da s a r ka n h 8l t e r s e but di 8t as pe nul i s me r a s a t e r dor ong da n a khi r nya me mut us ka n unt uk me mi l i h j udul t e r s e but ya ng di ha r a pka n da pa t me mbe r i ka n ga mba r a n dan pe mba ha s a n me nge na i ma nf a a t s i s t e m dan pr os e dur pr oduk s i unt uk me ni ngka t ka n pe nge nda l i a n i nt er n, s e hi ngga da pa t di pe r ol e b s uat u a kt i vi t a s pr oduks i ya ng t e r ke nda - l i s ec$r a e f e kt i f da n ef i ai en' .

  4. Tuj ua n Pe nyus una n

  7 Pe nyus una n s kr i ps i i ni be r t uj ua n unt uk me ne r a p-

  kan t e or i - t e or i ya ng t e l a h pe nul i s pe r ol e h s e l a ma du- duk di ba ngku kul i ah, s e hi ngga di ha r a pka n da pa t me mpe r l uas c a kr a wa l a pe nge t a hua n pe nul i s .

  Di s a mpi ng i t u pe nul i s j uga be r t uj ua n unt uk mem be r i ka n ga mba r a n ke pa da pi ha k pe r us a ha a n t e nt a ng r oanf a at dan pe nt i ngnya s i s t e m dan pr os e dur pr oduks i ya ng me r aadai unt uk pe nge nda l i a n i nt e r n t e r ha da p a kt i vi t a s pr o duks i pe r us a ha a n t e r s e but , De nga n ga mba r a n t e r s e but di ha r a pka n da pa t me mbe r i ka n ma nf a a t , ba i k ba gi pe r us a ha ­ an da l a m me nga da ka n e va l ua s i t e r ha da p s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i ya ng di t e r a pka nnya s e l a ma i ni , ma upun ba ­ gi pe mba c a s e ba ga i ba ha n pe r t i mba nga n da l a m me me c a hka n ma s a l a hnya .

  5* Si s t e ma t i ka Skr i ps i Skr i ps i i ni t e r di r i da r i 5 ( l i ma) bab, de nga n ur ut a n s e ba ga i be r i kut :

  Bab

  1. Pe nda hul ua n Ba b i ni me r upa ka n pe nga nt a r ya ng me mbe r i ka n pe nj e l a s a n t e nt a ng pa nda nga n umum, pe nj e l a s a n j udul , a l a s a n pe mi l i ha n j udul , t uj ua n pe nyu­ s unan, s i s t e ma t i ka s kr i ps i s e r t a me t odol ogi da l a m pe nyus una nnya , Da l a m me t odol ogi i ni di - ke muka ka n pul a t e nt a ng pe r ma s a l a ha n, hi pot e s a

  8

  ker j a, s cope anal i s a s er t a pr os e dur pe ngumpul an da n pe ngol a ha n dat a.

  Ba b I I . La nda s a n Te or i Ba b i ni me r upa ka n ur a i a n t e or i t i s me nge na i pe nge r t i a n s i s t e m da n pr os e dur , pe nge r t i a n, t uj ua n da n f ungs i s i s t e m a kunt ans i , pe nge r t i - an da n t uj ua n pe nge nda l i a n i nt er n, uns ur - uns ur pokok dar i pe nge nda l i a n i nt e r n ya ng me mua s ka n, pe nge r t i a n pr oduks i da n be be r a pa pe nge r t i a n umum l ai nnya, pe nge r t i a n pr os e s pr oduks i , pr o s e dur pe nga wa s a n pr oduks i ya ng me l i put i pr os e dur pe nga wa s a n or de r pr oduks i khus us da n pr o­ s edur pe nga wa s a n or de r pr oduks i be r ul a ng, f or mul i r - f or mul i r ya ng di pe r guna ka n da l a m pr os e ­ dur pe nga wa s a n or de r nr oduks i khus us .

  Ba b I I I , Ke a da a n Pe r us a ha a n Da l a m ba b i ni pe nul i s aka n me ngur a i k8n ga mba r an pe r us a ha a n s e c a r a umum ya ng me l i put i : s e- j a r a h pe r us a ha a n, l oka s i pe r us a ha a n, s t r ukt ur or ga ni s a s i pe r us a ha a n, j ob de s c r i pt i on, ga m­ ba r a n ke gi a t a n pr oduks i , t uj ua n pe r us a ha a n, da n pr os e dur pr os e s pr oduks i .

  Ba b I V. Pe mba ha s a n Te or i t i s da n Pr a kt i s Da l a m ba b i ni di ba ha s t e nt a ng pe r ma s ol a ha n ya ng ada di pe r us a ha a n ya i t u ya ng me l i put i

  9

  pe mba ha s a n pe r ma s a l a ha n, pe me c a ha n ma s a l a h da n pe nguj i a n hi pot e s a .

  Ba b V. Ke s i mpul a n da n Sa r a n Ba b i ni me r upa ka n ke s i mpul a n at as ba b- ba b s e- be l umnya da n s a r a n ya ng di be r i ka n ol e h pe nu­ l i s ,

  6 . Ke t odol ogi

  6. 1. Pe. r mas 8l ahan, Pe r us a ha a n ke me j a M X " di Ma l a ng j i ka di t i nj a u da r i umur be r di r i nya da pa t di pa nda ng ma s i h r e l a t i f mu- da, ya i t u s e ki t a r 9 t ahun, s e hi ngga ma s i h ba nya k ha l - ha l ya ng pe r l u me nda pa t pe r ha t i a n unt uk pe nye mpur na a n s e s ua i de nga n pe r ke mba nga n pe r us a ha a n t er s ebut .

  Pr oduks i me r upa ka n s a l a h s a t u a kt i vi t a s pe r us a ­ ha a n ya ng s nngat pe nt i ng, s e ba b s e ba gi a n be s a r dar i ha r t a pe r us a ha a n t e r t a na m di da l a mnya , s e hi ngga pe nge n da l i a n i nt e r n di bi da ng pr oduks i a ma t l a h per l u.

  \

  Be r da s a r ka n oe ne l i t i a n ya ng pe nul i s l akukan, ma ka pe nul i s da pa t me nyi mpul ka n ba hwn ma s a l a h ya ng s e- da ng di ha da pi ol e h pe r us a ha a n i ni a da l a h l e ma hnya at au kur a ngnya pe nge nda l i a n i nt e r n ya ng di s e ba bka n ol e h ada nya s i s t e m dan pr os e dur pr oduks i ya ng kur a ng me ma da i . Ada pun pe r ma s a l a ha n ya ng di ha da pi ol e h pe r us a ha a n kerne j a " X " t e r s e but a da l a h s e ba ga i be r i kut :

  10

• Le ma hnya pe nge nda l i a n i nt e r n ya ng di s e ba bka n ol e b nda nya pe r a ngka pa n f ungs i a nt a r a ba gi a n pe mbe l i a n de nga n guda ng ba ba n ba ku da n pe no- l ong, ba gi a n pe nj ua l a n de nga n guda ng ba r a ng j adi , s e bi ngga r nengaki bat kan t e r j a di nya be r ba ga i na c a m pe nye l e we nga n da n ke c ur a nga n ya ng _• me r ugi ka n pe r us a ha a n,
• Kur a ngnya pe nga wa s a n s e l a ma pr os e s pr oduks i , s e ba b kur a ng di l a ks a na ka nnya s u8t u s i s t e m pe n c a t a t a n at au l a por a n t e r t ul i s ya ng t e r a t ur da n s i s t e ma t i s , t et api ke ba nya ka n ha nya di l a k s a na ka n s ecar a l i s an, Ha l i ni me nye ba bka n s e-
• r i ng t e r ha mba t nya pr os e s pr oduks i da n kur a ng­ nya i nt e r na l c he c k a nt a r a ba gi a n- ba gi a n ya ng s a l i ng be r hubunga n,

  ^ Kur a ngnya pe nga wa s a n t e r ha da p mut u ha s i l pr o­ duks i pe r us a ha a n, ka r e na a da nya be ba n t ugas , we we na ng da n t a nggung j a wa b ke pa l a ba gi a n pr o duks i ya ng t e r l a l u ba nya k da n r umi t , s e bi ngga i a t i da k ma mpu me l a ks a na ka n s e mua t uga s nya se ba ga i ma na me s t i nya . Ha l i ni r nengaki bat kan ke- r ugi a n ba gi pe r us a ha a n, s e ba b me nya ngkut ke- pe r c a ya a n l a ngga na n t e r ha da p na ma ba i k pe r us a haan. Ha l t e r s e but di at as di s e ba bks n ol e h ka r e na s i s t e m dan

  11

  pr os e dur pr oduks i di pe r us a ha a n t e r s e but ya ng kur a ng me ma da i da n ma s a l a h i ni pe r l u di t a nggul a ngi .

  6. 2. Hi pot e s a Ker j a, De nga n me l a ks a na ka n s i s t e m da n pr os e dur pr oduk­ si ya ng cukup me ma da i akan da pa t me ni ngka t ka n pe nge nda l i an i nt e r n da n me ngur a ngi t e r j a di nya pe nye l e we nga n, ke c ur a nga n da n ke ke l i r ua n. Unt uk i t u pe r l u di l a kuka n pe r ba i ka n- pe r ba i ka n pa da s t r ukt ur or ga ni s a s i pe r us a ha a n da n j ob de s c r i pt i onnya s er t a pr os e dur pr os e s pr oduks i .

  Us a ha - us a ha pe r ba i ka n di at as di ha r a pks n da pat me mba nt u pe r us a ha a n da l a m r a ngka me ni ngka t ka n pe nge nda l i an i nt e r nnya , s e hi ngga s e ga l a be nt uk pe nye l e we nga n, ke c ur a nga n dan ke ke l i r ua n ya ng t e r j a di s e l a ma i ni da ­ pa t t e r a t e s i de nga n bai k.

  6. 3. Sc ope Anal i s a.

  Unt uk me mpe r muda h da n me nye de r ha na ka n pe r ma s a - l a ha n ya ng t e l a h di ut nr a ka n, ma ka di pe r l uka n pe mba t a s - a n- pe mba t a s a n s e ba ga i be r i kut :

• Ya ng di ma ks ud de nga n s i s t e m da n pr os e dur pr o­ duks i di s i ni ha nya t e r ba t a s pa da pr os e dur pr os e s pr oduks i s aj a.
• ^ e nge nda l i a n i nt e r n di s i ni ha nya me l i put i s t r ukt ur or ga ni s a s i , pr os e dur - pr os e dur don

  12 pe nc a t a t a n.

  6, 4* Pr os e dur Pe ngumpul a n dan Pe ngol a ha n Dat a.

• Sur ve y pe nda hul ua n.

  Be r ma ks ud unt uk me mi nt a ke t e r a nga n s e c a r a t er t ul i s ma upun l i s a n me nge na i ga mba r a n umum pe r us a ha a n, di s a mpi ng i t u j uga be r ma ks ud unt uk me nc a r i da n me ne muka n pe r ma s a l a ha n ya ng di pe r l uka n unt uk pe mba ha s a n s e r t a me ma ha mi ha l - ha l l a i n ya ng be r bubunga n de nga n pe r ma s a l a ha n t er s e but .

• Sur ve y ke pus t a ka a n.

  Pe nul i s di s i ni me mpe l a j a r i l i t e r a t ur - l i t e r a - t ur ya ng be r bubunga n de nga n pe r ma s a l a ha n di da l a m s kr i ps i i ni . Da t a nya di pe r l uka n s e ba ga i l a nda s a n t e or i t i s da l a m pe mba ha s a n*

• Pe ngumpul a n dat a,

  Pe ngumpul a n da t a di l a kuka n de nga n me nga da ka n wa wa nc a r a da n di s kus i de nga n pe t ugos - pe t uga s pe r us a ha a n, de nga n me me r i ks a buku- buku pe r us a ha a n be s e r t a da t a ne na ukungnya ,

• _* - Ana l i s a da n pe nyua una nnya .

  Ke mudi a n da t a ya ng t e l a h di pe r ol e h da r i ha s i l s ur ve y t e r s e but di a na l i s a da n di ba ndi ngka n de

  13 nga n da s a r t e or i t i s ke pus t a ka a n.

  Da r i pe r ba ndi nga n i ni ke mudi a n di t a r i k ke s i m­ pul a n . dan s ar an. ope r e s i de ws s a i ni , ma ka t i mbul pe r s a i nga n a nt a r pe r u­ s ahaan. Ke ngi nga t ha l i ni , ma ka pi mpi na n pe r us a ha a n ha r us be r ha t i - ha t i da l a m me ne t a pka n ke bi j a ks a na a nnya , t er ut a ma ya ng me nya ngkut pr oduks i . De nga n de mi ki a n s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i ya ng me ma da i pe r l u di t e r a pkon. Ka r e na be s a r ke c i l nya pe r us a ha a n t i da k s ama, ma ka pe r ­ l u di t e t a pka n s i s t e m da n pr os e dur pr oduks i ya ng t epat , s e ba b s i s t e m dan pr os e dur pr oduks i di pe r us a ha a n ya ng s a t u be l um t e nt u t e pa t unt uk pe r us a ha a n ya ng l ai n, J a di pi mpi na n pe r us a ha a n be r ke pe nt i nga n unt uk me nge t a - hui ke a da a n da l a m pe r us a ha a n ya ng di pi mpi nnya .

  Da l a m pe r us a ha a n keci l , pi mpi na n da pa t l a ngs ung t ur un t a nga n me ngur us i pe ke r j a a n s et i a p bagi a n, s ehi ng ga da pa t me nge t a hui ke a da a n pe r us a ha a n s e c a r a l angs ung, Te t a pi j i ka pe r us a ha a n be r t umbuh, ma ka pi mpi na n me me r - l uka n or a ng l a i n unt uk me ngur us i pe ke r j a a nnya , s e hi ng­ ga t e r j a di pe nde l e ge s i a n t ugas dan we we na ng da r i pi m­ pi na n ke pa da or a ng- or a ng l ai n. De nga n de mi ki a n pi mpi n an me mbut uhka n al at at au s a r a na unt uk me nga da ka n pe ng- a wa s a n da n unt uk me nge t a hui ke ma i ua n ya ng di c e pa i nya .

  Ke but uha n i ni da pa t di pe nuhi de nga n s i s t e m a kunt a ns i

  15 ya ng di r e nc e na ka n de nga n ba i k da n cukup memadai .

  1• Pe nge r t i a n Si s t e m dan Pr os e dur Pe nge r t i a n me nge na i s i s t e m da n pr os e dur ba nya k di nya t a ka n ol e h ba nya k pe nga r a ng de nga n de f i ni s i me r e- ka m8s i ng- ma s i ng, t api na da pokoknya de f i ni s i i t u mel i put i ha l ya ng s ama, Ce c i l Gi l l e s pi e da l a m bukunya ya ng be r j udul " Ac c ount i ng Sys t e ms Pr oc e dur e s and Me t hods 1' me nge muka ka n pe nda pa t da r i Ri c ha r d F. Ne us c he l t e nt a ng s i s t e m da n pr os e dur s e ba ga i be r i kut :

  A s ys t e m i s a ne t wor k of r e l a t e d pr oc e dur e s de ve ­ l ope d a c c or di ng t o one i nt e gr a t e d s c he me f or pe r ­ f or mi ng a ma j or a c t i vi t y of t he busi ness. ' *' A pr oc e dur e s . . . i s a s e que nc e of c l e r i c a l ope r a ­ t i ons , us ua l l y i nvol vi ng s e ve r a l pe opl e i n one or mor e de pa r t me nt s , e s t a bl i s he d t o e ns ur e uni f or m ba n

  2 dl i ng of a r e c ur r i ng t r a ns a c t i on of t he bus i ne s s .

  J adi me nur ut de f i ni s i di at as , be t a oa e r a t hu- bunga n a nt a r a s i s t e m da n pr os e dur , di ma na r a ngka i a n da r i pr os e dur t e r s e but me mbe nt uk s ua t u s i s t e m s e s ua i de-

  Ce c i l Gi l l e s pi e , Ac c ount i ng Sys t e ms Pr oc e dur e s and Ke t n o d s , Thi r d Edi t i on, Pr e nt i c e Ha l l of I ndi a, 19 85 , ba l a ma n 2 .

  16

  nga n f ungs i nva . J a di ada be r ba ga i a kt i vi t a s ut a ma ya ng ma s i ng- ma s i ng me r upa ka n ke l ompok pr os e dur t e r s e ndi r i ya ng be r bubunga n er at s at u s ama l ai n. Ada pun c ont ob a kt i vi t a a ut a ma a da l a h :

• ^ e nj ua l a n da n pe na gi ha n ua ng dar i pe nj ua l a n
• Pe mbe l i a n da n pe mba ya r a n unt uk pe mbe l i a n t e r ­ s e but
• Pe nc a t a t a n wa kt u da n ne ngga j i a n - Pr oduks i da n pe mbukua n bi aya.

  2, Pe nge r t i a n. Tu. i uan da n Fungs i Si s t e m Akunt a ns i ■Drs. Ha dor i Yunus da l a m bukunya ya ng be r j udul

  " Si s t e m Akunt a ns i ” me mbe r i ka n pe nj e l a s a n me nge na i Si s ­ t em Akunt a ns i de mi ki a n : Si s t e m Akunt a ns i at au s e r i ng j uga di s e but s e ba ga i or ga ni s a s i a dmi ni s t r a s i i a l a h s ua t u al at ya ng di pa kai unt uk me ngor ga ni s i r at au me nyus un, me ngumpul - ka n da n me ngi kbt i s a r ka n ke t e r a nga n- ke t e r a nga n ya ng me nya ngkut s e l ur ub t r a na a ks i - t r a ns a ks i pe r us a ha a n di ma na pa r a pe ga wa i , ke gi a t a n- ke gi a t a n, b a h a n - b a ­ han, me s i n- me s i n da pa t di s a t upa duka n s e de mi ki a n r u pa, s e bi ngga pe nga wa s a n ( da l a m ar t i l uas ) da pa t di j a l a nka n de nga n s e ba i k- ba i knya . 3 i

  Ya ng di r naks ud de nga n pe nga wa s a n di s i ni dapat di l a kuka n ba i k ol e h pi ha k i nt e r n ma upun e ks t e r n s es uai dengar i ke but uha nnya ma s i ng- ma s i ng.

  3 Ha dor i Yunus , Si s t e m Akunt a ns i , BPFE Uni ve r s i - t as Oa j a h Mada, Yogya ka r t s , 1961, ba l a ma n 1.

  17 Se da ngka n pe nge r t i a n s i s t e m a kunt a ns i me nur ut

  Howa r d F. St e t t l e r da l a m bukunya ya ng be r j udul " Si s t e m Ba s e d I nde pe nde nt Audi t s " ya ng di ke muka ka n ol e h Dr s . Za ki Ba r i dwa n da l a m bukunya " Si s t e m Akunt a ns i Pe nyus una n Pr os e dur da n Me t ode " me nga t a ka n :

  Si s t e m a kunt a ns i a da l a h f or mul i r - f or mul i r , buku- bu- ku cat at an, pr os e dur - pr os e dur da n a l a t - a l a t ya ng di guna ka n unt uk me ngol a h da t a ya ng be r hubunga n de ­ ngan us a ha s uat u pe r us a ha a n de nga n t uj ua n unt uk me ngha s i l ka n umpa n ba l i k da l a m be nt uk l a por a n- l a­ por a n ya ng di pe r l uka n ol e h ma na j e me n unt uk me nga - wa s i us a ha nya , dan ba gi pi ha k- pi ha k l a i n ya ng ber - ke pe nt i nga n s e pe r t i pe me ga ng s aham, kr e di t ur dan l e mba ga - l e mb8ga pe me r i nt a h unt uk me ni l a i ha s i l ope r a s i pe r us a ha a n. 4 i

  De f i ni s i i ni l e bi h me ne ka nka n ba hwa s i s t e m a kunt a ns i t e r di r i da r i be be r a pa el emen, ya i t u : 1, For mul i r 2, Buku c a t a t a n 3 . Pr os e dur - pr os e dur

  4. Al a t - al at , Da r i ke dua de f i ni s i t e r s e but da pa t di s i mpul ka n ba hwa s i s t e m a kunt a ns i a da l a h r a ngka i a n pr os e dur ya ng be r hubunga n er ab da n me r upa ka n 3uat u al at unt uk me mba n t u pi ha k pi mpi na n da n pi ha k l uar da l a m me l a kuka n pe ng-

  Za ki Ba r i dwa n, Si s t e m Akunt a ns i Pe n ^ u3una n Pr o s e dur da n Me t o d e . Aka de mi Akunt a ns i YKPN, Yogya ka r t a , Edi s i Ke t i ga , 1985, ha l a ma n 4.

  18

  a wa s a n da n pe nge nda l i a n s e hubunga n de nga n a kt i vi t a s s uat u pe r us a ha a n, s e hi ngga de nga n me ngguna ka n el at i ni di ha r a pka n da pa t di pe r ol e h i nf or ma s i ya ng da pa t di guna ka n unt uk me ne nt uka n ke bi j a ka a na a n pe r us a ha a n.

  Se pe r t i ki t e ket ahui . ba hwa j eni s , be nt uk da n be s a r nya pe r us a ha a n be r be da - be da , ma ka s i s t e m a kunt a ns i ya ng akan di s us un unt uk s uat u pe r us a ha a n t i da k akan sa ma de nga n pe r us a ha a n l ai nnya. Te t a pi pa da da s a r nya pe - nyus una n s i s t e m a kunt a ns i unt uk s ua t u pe r us a ha a n me mpu _j nyai be be r a pa t uj ua n ut a ma ya ng ha r us di pe r t i mba ngka n i ba i k- ba i k,

  Tuj ua n pe nyus una n s i s t e m a kunt a ns i me nur ut Gi l l e s pi e a da l a h s e ba ga i be r i kut : ]. To i mpr ove t he i nf or ma t i on pr ovi de d by t he s ys ­ t em, i n qual i t y, t i mel i nes s , or s t r uc t ur e of t he i nf or ma t i on.

  2. To i mpr ove t he a c c ount i ng c ont r ol and i nt e r na l check, t hat i s, t o i mpr ove t he de pe nda bi l i t y of a c c ount i ng i nf or ma t i on and t o pr ovi de c ompl e t e r e c or ds of a c c ount a bi l i t y f or t he pr ot e c t i on of t he as s e t s of t he bus i ne s s .

  3. To de c r e a s e t he c l e r i c a l cos t of ke e pi ng t he r e c or ds , 5 Ha l t e r s e but j uga di dukung ol e h oe nda na t Dr s , Za ki Ba- r i dwa n ya ng me nge muka ka n t uj ua n pe nyus una n s i s t e m akun t a ns i s e ba ga i be r i kut :

  19

  1. Si s t e m a kunt a ns i ya ng di s us un i t u ha r us me me ­ nuhi pr i ns i p ce pa t ya i t u ba hwa s i s t e m a kunt a ns i i i ar us ma mpu me nye di a ka n da t a ya ng di pe r l uka n t e pa t pa da wa kt unya dan da pa t me me nuhi ke but uha n.

  2. Bi s t e m a kunt a ns i ya ng di s us un i t u ha r us me me ­ nuhi pr i ns i p aman ya ng be r a r t i ba hwa s i s t e m a kunt a ns i ha r us da pa t me mba nt u me nj a ga ke a me na n ha r t a mi l i k pe r us a ha a n. Unt uk da pa t me nj a ga ba r t a ke a ma na n mi l i k pe r us a ha a n ma ka s i s t e m a kun­ t ans i ha r us di s us un de nga n me mpe r t i mba ngka n pr i ns i p- pr i ns i p pe nga wa s a n i nt er n.

  3. Si s t e m a kunt a ns i ya ng di s us un i t u ha r us me me ­ nuhi pr i ns i p mur a h ya ng be r a r t i ba hwa bi a ya un­ t uk me nye l e ngga r a ka n s i s t e m a kunt a ns i i t u ha r us da pa t di t e ka n s e bi ngga r e l a t i f t i da k mahs l . °

  Da l a m me mpe r t i mba ngka n pe nyus una n s i s t e m a kun­ t a ns i ma ka ke t i ga nya ha r us di pe r ha t i ka n, s e bi ngga t i ­ da k s a mpa i t e r j a di s a l a h s at u t uj ua n di a ba i ka n.

  Adnpun f ungs i s i s t e m a kunt a ns i me nur ut Ha dor i Yunus da l a m bukunya ya ng be r j udul " Si s t e m Akunt a ns i ( Ac c ount i ng Sys t e ms ) " a da l a h s e ba ga i be r i kut : a. Unt uk me ne nt uka n ba s i l da r i pa da pe l a ks a na a n ope r a s i pe r us a ha a n, b. Unt uk da pa t me ngi kut i j a l a nnya har t a, hut a ng dan moda l pe r us a ha a n, c. Unt uk me l a ks a na ka n s e s ua t u ke gi a t a n pe r us a ha a n mi s a l nya me mbe l i baha n, me nga mbi l ba ha n da r i gu dang, me mba ya r gaj i , me nj ua l ba r a ng da n l a i n- l a i n, d. t Unt uk me mpe r muda h pe r e nc a na a n ke gi a t a n- ke gi a t a n pe r us a ha a n, f ol l ow up pe l a ks a na a nnya da n pe r ba - i kan dar i r e nc a na - r e nc a na s e r t a pe l a ks a na a n ya ng kur a ng t epat . '

  Dr s . Zaki Ba r i dwa n, Akunt an, op c i t , hal . 7.

  20 Da r i be be r a ^a f ungs i t e r s ebut , s e be na r nya f ungs i s i s ­

  t em a kunt a ns i t e r ma ni f e s t a s i di da l a m be nt uk f or mul i r - f or mul i r , buku- buku cat at an, l a por c m- l a por a n da n pr os e dur - pr os e dur nya ,

  3. Pe nge r t i a n da n Tu. j uan Pe nge nda l i a n I nt e r n Pe nge r t i a n pe nge nda l i a n i nt e r n ( i nt e r na l con­ t r ol ) da pa t me mpunya i ar t i s e mpi t da n l uas . Da l a m ar t i s e mpi t pe nge nda l i a n i nt e r n me r upa ka n pe nge c e ka n pe n­ j uml ahan, ba i k pe nj uml a ha n me nda t a r ( c r os s f oot i ng) ma upun pe nj uml a ha n me nur un ( f oot i ng) .

  Dr s . Ha dor i Yunus , Akunt an, me nge muka ka n pe nge n da l i a n i nt e r n da l a m ar t i s empi t i t u s ama de nga n i nt e r ­ nal check, ya ng oe nge r t i a nnya a da l a h s e ba ga i be r i kut :

  Pe nge r t i a n I nt e r na l Che c k di s i ni me r upa ka n s i s t e m don nr os e dur ya ng s ecar a ot oma t i s da pa t s a l i ng me- me r i ks a pe nc a t a t a n da l a m a kunt a ns i ya ng di l a kuka n ol e h s a t u ba gi a n at au f ungs i de nga n ha s i l pencat aj ; an ba gi a n at au f ungs i l a i nnya di da l a m s ua t u or ga - ni s a s i pe r us a ha a n. ”

  Se da ng da l a m ar t i l uas , pe nge r t i a n pe nge nda l i a n i nt e r n t i da k ha nya me l i put i pe ke r j a a n pe nge c e ka n, t et a pi j uga me l i put i s e mua pr os e dur da n a l a t - a l a t ya ng di - guna ke n ol e h ma na j e me n da l a m me ngonda l i ka n a kt i vi t a s pe r us a ha a n.

  21 Pe nge nda l i a n i nt e r n da l a m ar t ! l uas a da l a h s egal a