S BD 1305082 Table of content
DAPTAR EUSI
PERNYATAAN ................................................................................................
i
PANGJAJAP ....................................................................................................
ii
TAWIS NUHUN ...............................................................................................
iii
ABSTRAK .........................................................................................................
vi
DAPTAR EUSI .................................................................................................
ix
DAPTAR TABÉL .............................................................................................
xiv
DAPTAR BAGAN ............................................................................................
xvii
DAPTAR SINGGETAN ..................................................................................
xviii
DAPTAR LAMPIRAN ....................................................................................
xix
BAB 1 BUBUKA ...............................................................................................
1
1.1
Kasang Tukang ................................................................................
1
1.2
Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah................................................
4
1.2.1
Idéntifikasi Masalah..........................................................................
4
1.2.2
Rumusan Masalah .............................................................................
4
1.3
Tujuan Panalungtikan........................................................................
5
1.3.1
Tujuan Umum....................................................................................
5
1.3.2
Tujuan Husus ....................................................................................
5
1.4
Mangpaat Panalungtikan .................................................................
6
1.4.1
Mangpaat Praktis ..............................................................................
6
1.4.2
Mangpaat Tioritis ..............................................................................
6
1.5
Raraga Tulisan...................................................................................
6
BAB II RARAGA TIORI ................................................................................
8
2.1
Tembang ..........................................................................................
8
2.1.1
Tembang jeung Kawih......................................................................
8
2.1.2
Tembang Sunda ................................................................................
10
2.1.2.1
Tembang Cianjuran ...........................................................................
11
ix
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
23
2.1.2.2
Rumpaka Tembang Cianjuran...........................................................
2.2
Struktur Puisi dina Rumpaka Tembang Cianjuran............................
26
2.2.1
Struktur jeung Struktural Puisi..........................................................
26
2.2.2
Struktur Fisik jeung Struktur Batin Puisi ..........................................
28
2.2.2.1
Wangenan Puisi.................................................................................
28
2.2.2.2
Papasingan Puisi................................................................................
29
2.2.2.3
Struktur Fisik Puisi............................................................................
30
2.2.2.4
Struktur Batin Puisi ...........................................................................
38
2.3
Étnopédagogik ...................................................................................
40
2.3.1
Wangenan Étnopédagogik ...............................................................
40
2.3.2
Kontéks Étnografis dina Atikan Nasional.........................................
41
2.3.2.1
Kontéks Étnografis ............................................................................
41
2.3.2.2
Atikan Karakter dina Étnopédagogik Sunda ....................................
42
2.4
Bahan Pangajaran..............................................................................
46
2.4.1
Wangenan Bahan Pangajaran............................................................
46
2.4.2
Kritéria Milih Bahan Pangajaran .....................................................
46
2.4.3
Pangajaran Kawih dina Pangajaran Basa Sunda ..............................
47
2.4.4
Tujuan, Fungsi, jeung Mangpaat Bahan Pangajaran .......................
48
2.4.5
Nyusun Bahan Pangajaran ..............................................................
50
2.5
Panalungtikan Samemehna .............................................................
50
2.6
Kalungguhan Tiori ............................................................................
52
2.7
Raraga Mikir .....................................................................................
52
BAB III METODEU PANALUNGTIKAN......................................................
55
3.1
Desain Panalungtikan ......................................................................
55
3.2
Data jeung Sumber Data .................................................................
56
3.3
Téhnik Ngumpulkeun Data ..............................................................
59
3.4
Instrumén Panalungtikan ................................................................
59
3.5
Téhnik Analisis Data .......................................................................
61
x
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
62
62
BAB IV HASIL PANALUNGTIKAN JEUNG PEDARAN .........................
4.1
Hasil Panalungtikan...........................................................................
4.1.1
Analisis Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran ..................
62
4.1.1.1
Rumpaka Tembang Cianjuran Wangun Pupuh.................................
65
4.1.1.1.1
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Babakti”...................
66
4.1.1.1.2
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Ceurik Abdi”............
70
4.1.1.1.3
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kaduhung”...............
76
4.1.1.1.4
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Lembur Singkur”......
81
4.1.1.1.5
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Samoja” ....................
85
4.1.1.1.6
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Sulanjana” ................
90
4.1.1.1.7
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Deukeut ku
Deukeutna” ........................................................................................
95
4.1.1.1.8
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Iraha”.......................
99
4.1.1.1.9
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Muntang
Ngeumbing” ......................................................................................
104
4.1.1.1.10 StrukturPuisiRumpakaTembangCianjuran “Pageuh Tékad”............
108
4.1.1.2
RumpakaTembangCianjuran Wangun Sajak Bébas.........................
113
4.1.1.2.1
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “17 Agustus” .............
113
4.1.1.2.2
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Jalan Satapak”.........
118
4.1.1.2.3
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kastawa” .................
123
4.1.1.2.4
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kawaas” ..................
128
4.1.1.2.5
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kumaha Jadina” ......
133
4.1.1.2.6
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Lawang Saketeng”..
138
4.1.1.2.7
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “LeuheungLeuheung” .........................................................................................
143
4.1.1.2.8
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Lokatmala” ..............
148
4.1.1.2.9
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Ngambah Méga”.....
152
4.1.1.2.10 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Ngan Ka Anjeun” ....
157
4.1.1.2.11 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Nunggul Pinang” ......
161
4.1.1.2.12 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Pajar Manéh”...........
166
xi
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
171
176
181
2.1.1.2.13 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Pangendam Sari”.....
4.1.1.2.14 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Panggeuing” ............
4.1.1.2.15 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Panggugah” ..............
4.1.1.2.16 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Sariak Layung”.......
185
4.1.1.2.17 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Wawangi Nu
Kantun” ............................................................................................
189
4.1.1.2.18 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Wijayakusumah” .....
194
4.1.1.3
Rumpaka Cianjuran Wangun Sisindiran ...........................................
199
4.1.1.3.1
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “AyunAmbing” ................
199
4.1.1.3.2
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Bubuka” ............................
205
4.1.1.3.3
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Gunung Guntur” ...............
210
4.1.1.3.4
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Néléngnéngkung”.............
214
4.1.1.3.5
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Sukanagara Bihari”...........
221
4.1.2
Ajén Atikan Karakter .......................................................................
226
4.1.2.1
Religius
226
4.1.2.2
Jujur ................................................................................................
236
4.1.2.3
Toleransi .........................................................................................
243
4.1.2.4
Mandiri.............................................................................................
245
4.1.2.5
Disiplin ...........................................................................................
246
4.1.2.6
Kerja Keras .....................................................................................
248
4.1.2.7
Kreatif ..............................................................................................
250
4.1.2.8
Demokratis ......................................................................................
251
4.1.2.9
Rasa Ingin Tahu ..............................................................................
253
4.1.2.10
Semangat Kebangsaan.....................................................................
254
4.1.2.11
Cinta Tanah Air ...............................................................................
255
4.1.2.12
Menghargai Prestasi........................................................................
257
4.1.2.13
Bersahabat/Komunikatif ..................................................................
259
4.1.2.14
Cinta Damai.....................................................................................
264
4.1.2.15
Peduli Lingkungan...........................................................................
267
4.1.2.16
Peduli Sosial ...................................................................................
269
xii
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
276
277
279
280
4.1.2.17
Gemar Membaca..............................................................................
4.1.2.18
Tanggung Jawab..............................................................................
4.1.3
Larapna Rumpaka TembangCianjuran ...........................................
4.1.3.1
Kritéria Milih Bahan Ajar ................................................................
4.1.3.2
Larapna Bahan Ajar ..........................................................................
284
4.1.3.3
Bahan Pangajaran Rumpaka Kawih di SMA ...................................
285
4.2
Pedaran .............................................................................................
290
294
BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN.......................................................
294
5.1
Kacindekan ......................................................................................
294
5.2
Saran ................................................................................................
295
DAPTAR PUSTAKA .........................................................................................
297
LAMPIRAN ......................................................................................................
300
xiii
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
PERNYATAAN ................................................................................................
i
PANGJAJAP ....................................................................................................
ii
TAWIS NUHUN ...............................................................................................
iii
ABSTRAK .........................................................................................................
vi
DAPTAR EUSI .................................................................................................
ix
DAPTAR TABÉL .............................................................................................
xiv
DAPTAR BAGAN ............................................................................................
xvii
DAPTAR SINGGETAN ..................................................................................
xviii
DAPTAR LAMPIRAN ....................................................................................
xix
BAB 1 BUBUKA ...............................................................................................
1
1.1
Kasang Tukang ................................................................................
1
1.2
Idéntifikasi jeung Rumusan Masalah................................................
4
1.2.1
Idéntifikasi Masalah..........................................................................
4
1.2.2
Rumusan Masalah .............................................................................
4
1.3
Tujuan Panalungtikan........................................................................
5
1.3.1
Tujuan Umum....................................................................................
5
1.3.2
Tujuan Husus ....................................................................................
5
1.4
Mangpaat Panalungtikan .................................................................
6
1.4.1
Mangpaat Praktis ..............................................................................
6
1.4.2
Mangpaat Tioritis ..............................................................................
6
1.5
Raraga Tulisan...................................................................................
6
BAB II RARAGA TIORI ................................................................................
8
2.1
Tembang ..........................................................................................
8
2.1.1
Tembang jeung Kawih......................................................................
8
2.1.2
Tembang Sunda ................................................................................
10
2.1.2.1
Tembang Cianjuran ...........................................................................
11
ix
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
23
2.1.2.2
Rumpaka Tembang Cianjuran...........................................................
2.2
Struktur Puisi dina Rumpaka Tembang Cianjuran............................
26
2.2.1
Struktur jeung Struktural Puisi..........................................................
26
2.2.2
Struktur Fisik jeung Struktur Batin Puisi ..........................................
28
2.2.2.1
Wangenan Puisi.................................................................................
28
2.2.2.2
Papasingan Puisi................................................................................
29
2.2.2.3
Struktur Fisik Puisi............................................................................
30
2.2.2.4
Struktur Batin Puisi ...........................................................................
38
2.3
Étnopédagogik ...................................................................................
40
2.3.1
Wangenan Étnopédagogik ...............................................................
40
2.3.2
Kontéks Étnografis dina Atikan Nasional.........................................
41
2.3.2.1
Kontéks Étnografis ............................................................................
41
2.3.2.2
Atikan Karakter dina Étnopédagogik Sunda ....................................
42
2.4
Bahan Pangajaran..............................................................................
46
2.4.1
Wangenan Bahan Pangajaran............................................................
46
2.4.2
Kritéria Milih Bahan Pangajaran .....................................................
46
2.4.3
Pangajaran Kawih dina Pangajaran Basa Sunda ..............................
47
2.4.4
Tujuan, Fungsi, jeung Mangpaat Bahan Pangajaran .......................
48
2.4.5
Nyusun Bahan Pangajaran ..............................................................
50
2.5
Panalungtikan Samemehna .............................................................
50
2.6
Kalungguhan Tiori ............................................................................
52
2.7
Raraga Mikir .....................................................................................
52
BAB III METODEU PANALUNGTIKAN......................................................
55
3.1
Desain Panalungtikan ......................................................................
55
3.2
Data jeung Sumber Data .................................................................
56
3.3
Téhnik Ngumpulkeun Data ..............................................................
59
3.4
Instrumén Panalungtikan ................................................................
59
3.5
Téhnik Analisis Data .......................................................................
61
x
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
62
62
BAB IV HASIL PANALUNGTIKAN JEUNG PEDARAN .........................
4.1
Hasil Panalungtikan...........................................................................
4.1.1
Analisis Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran ..................
62
4.1.1.1
Rumpaka Tembang Cianjuran Wangun Pupuh.................................
65
4.1.1.1.1
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Babakti”...................
66
4.1.1.1.2
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Ceurik Abdi”............
70
4.1.1.1.3
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kaduhung”...............
76
4.1.1.1.4
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Lembur Singkur”......
81
4.1.1.1.5
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Samoja” ....................
85
4.1.1.1.6
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran“Sulanjana” ................
90
4.1.1.1.7
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Deukeut ku
Deukeutna” ........................................................................................
95
4.1.1.1.8
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Iraha”.......................
99
4.1.1.1.9
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Muntang
Ngeumbing” ......................................................................................
104
4.1.1.1.10 StrukturPuisiRumpakaTembangCianjuran “Pageuh Tékad”............
108
4.1.1.2
RumpakaTembangCianjuran Wangun Sajak Bébas.........................
113
4.1.1.2.1
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “17 Agustus” .............
113
4.1.1.2.2
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Jalan Satapak”.........
118
4.1.1.2.3
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kastawa” .................
123
4.1.1.2.4
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kawaas” ..................
128
4.1.1.2.5
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Kumaha Jadina” ......
133
4.1.1.2.6
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Lawang Saketeng”..
138
4.1.1.2.7
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “LeuheungLeuheung” .........................................................................................
143
4.1.1.2.8
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Lokatmala” ..............
148
4.1.1.2.9
Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Ngambah Méga”.....
152
4.1.1.2.10 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Ngan Ka Anjeun” ....
157
4.1.1.2.11 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Nunggul Pinang” ......
161
4.1.1.2.12 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Pajar Manéh”...........
166
xi
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
171
176
181
2.1.1.2.13 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Pangendam Sari”.....
4.1.1.2.14 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Panggeuing” ............
4.1.1.2.15 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Panggugah” ..............
4.1.1.2.16 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Sariak Layung”.......
185
4.1.1.2.17 Struktur Puisi RumpakaTembang Cianjuran “Wawangi Nu
Kantun” ............................................................................................
189
4.1.1.2.18 Struktur Puisi Rumpaka Tembang Cianjuran “Wijayakusumah” .....
194
4.1.1.3
Rumpaka Cianjuran Wangun Sisindiran ...........................................
199
4.1.1.3.1
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “AyunAmbing” ................
199
4.1.1.3.2
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Bubuka” ............................
205
4.1.1.3.3
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Gunung Guntur” ...............
210
4.1.1.3.4
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Néléngnéngkung”.............
214
4.1.1.3.5
Struktur Rumpaka Tembang Cianjuran “Sukanagara Bihari”...........
221
4.1.2
Ajén Atikan Karakter .......................................................................
226
4.1.2.1
Religius
226
4.1.2.2
Jujur ................................................................................................
236
4.1.2.3
Toleransi .........................................................................................
243
4.1.2.4
Mandiri.............................................................................................
245
4.1.2.5
Disiplin ...........................................................................................
246
4.1.2.6
Kerja Keras .....................................................................................
248
4.1.2.7
Kreatif ..............................................................................................
250
4.1.2.8
Demokratis ......................................................................................
251
4.1.2.9
Rasa Ingin Tahu ..............................................................................
253
4.1.2.10
Semangat Kebangsaan.....................................................................
254
4.1.2.11
Cinta Tanah Air ...............................................................................
255
4.1.2.12
Menghargai Prestasi........................................................................
257
4.1.2.13
Bersahabat/Komunikatif ..................................................................
259
4.1.2.14
Cinta Damai.....................................................................................
264
4.1.2.15
Peduli Lingkungan...........................................................................
267
4.1.2.16
Peduli Sosial ...................................................................................
269
xii
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu
276
277
279
280
4.1.2.17
Gemar Membaca..............................................................................
4.1.2.18
Tanggung Jawab..............................................................................
4.1.3
Larapna Rumpaka TembangCianjuran ...........................................
4.1.3.1
Kritéria Milih Bahan Ajar ................................................................
4.1.3.2
Larapna Bahan Ajar ..........................................................................
284
4.1.3.3
Bahan Pangajaran Rumpaka Kawih di SMA ...................................
285
4.2
Pedaran .............................................................................................
290
294
BAB V KACINDEKAN JEUNG SARAN.......................................................
294
5.1
Kacindekan ......................................................................................
294
5.2
Saran ................................................................................................
295
DAPTAR PUSTAKA .........................................................................................
297
LAMPIRAN ......................................................................................................
300
xiii
Noni Mulyani, 2016
ULIKAN STRUKTURAL JEUNG AJÉN ÉTNOPÉD AGOGIK D INA RUMPAKA TEMBANG CIANJURAN
WAND A PANAMBIH KARYA MANG BAKANG PIKEUN BAHAN PANGAJARAN SASTRA D I SMA
Universitas Pendidikan Indonesia | repository.upi.edu|perpustakaan.upi.edu