PENENTUAN EFEKTIFITAS DAN KONSENTRASI EFEKTIF O KTIL DIMETIL PABA SEBAGAI TABIR MATAHARI DALAM KRIM " V A N IS H IN G ” ANIONIK

SK R I P S t

I N YOM AN

M UTAYA

PENENTUAN EFEKTIFITAS DAN KONSENTRASI
EFEKTIF OKTIL DIMETIL PABA SEBAGAI
TABIR M ATAHARI DALAM KRIM
"VANISHING” ANIONIK
DAN
NONIONIK
AV

t v

K A K i:i.T A S
U N iV K R S IT A S

F\R\1ASI
A IR I


1 9 S7

P E NE NT UAN E F E KT I F I T AS
OKT I L

DI NE T I L

PABA

DAN

KONS E NT RAS I

S E BAGAI

DAL AN KRI M

E F E KT I F


T ABI R MAT AHARI

" V ANI S HI NG"

ANI ONI K DAN

NONI ONI K

SKRI P S I
DI BUAT

UNT UK ME NE NUHI

P1 ENCAPAI

GE L AR

T UGAS

S AR3 ANA


P ADA F AKUL T AS
UNI V E RS I T AS

AKHI R

F ARNAS I

F ARHAS I

AI RL ANGGA

1907

Ol e h

I

:


NY ONAN NUT AY A
057810208

Di s e t u j u i

ol e h

P e mb i mb i n g

-J '
\

DR.

UI D3 I

S OE RAT RI

Dr s .


S OE GI HART O HADI M0 E L 3 0

KAT A P E NGANT AR

P e r t a ma - t a ma
an

Tuha n

Ya n g

Ny a

k e pa da

hi r

da n

ny us un


k a mi ,

bat i n

Sk r i p s i

i ni

I bu

DR.

Ok t i l

k e s e mp a t a n

:

t e r i ma

Ui d j i

y a ng

kasi h

ber k e na n

y a ng

s a nga t

be r ha r ga

dor onga n

mo r i l ,

s e l ua s - l ua s ny a
sel e s a i ny a


Ke t u a

Jur us a n

Ai r l a n g g a
J ur us a n

da n

y a ng

k a mi

hi ngga

k a mi

k a mi


da n

Dr s .

me l a k u k a n

t uga s

ak hi r

Fa k ul t a s

ser t a

pa r a

unt uk

Ma ­


r asa

k e pa da

pe ng-

:

So e g i h a r t o

Ha d i -

k e s ungguha n
ua k t uny a

me mb e r i

pengar ah-

f asi l i t as


y a ng

penel i t i an

hi ng-

i ni .
F a r ma s i

st af

me mb e r i k a n

da n

Ta bi r

me l u a n g k a n

me mb e r i k a n

me -

No n i o n i k .

ser t a

me mb a n t u ,

l a-

Ef e k t i f i t a s

me n y a mp a i k a n

Ba p a k

r a k h ma t -

unt uk

Un i v e r s i t a s

L a b o r a t o r i u m Pr e s k r i p s i

t el ah

pe r guna k a n

sel esai .

ser t a

F a r ma s e t i k a

y ang

An i o n i k

ha da p-

kekua t a n

seba ga i

kesabar an

unt uk

pe nul i s a n

Ke p a l a

P ABA

me mb i mb i n g ,

s e l a ma

F a r ma s e t i k a

F a r ma s e t i k a

da n

pe nuh

t el ah

t uga s

Pe n e n t u a n

k a mi

ke

me l i mp a h k a n

s ebesar - besar nya

So e r a t r i

de nga n

s y uk ur

me n d a p a t k a n

Di me t i l

i ni

ha t i

a n,

t el ah

k a mi

be r j udul

Ef e k t i f

da n

mo e l j o

ga

y a ng

d a l a m Kr i m " V a n i s h i n g "

ha r ga a n

2*

Es a ,

puj i

d a l a m me n y e l e s a i k a n
i ni ,

Pa d a

1,

panj at kan

sehi ngga

s k r i ps i

Ko n s e n t r a s i
t a ha r i

Na h a

k a mi

pe ngaj ar

s e ga l a

me l a k u k a n

F o r mu l a s i
Jur us a n

f asi l i t as

penel i t i an

i ni

i v

3.

8a pa k
an

DR.

ser t a

ha t ,

pe nga r a ha n,

Du r u s a n

si t as

Ai r l a n g g a

k a mi

ha t i

ser t a

y ang

Ki mi a

t el ah

per gunakan

t el ah

st af

y a ng

k e s abar -

me mb e r i
sanga t

na s e k a mi

i ni .

pe ngaj ar

F a r ma s i

Un i v e r -

Jur us a n

s ega l a

me l a k u k a n

pe nuh

ber ke na n

Fa k ul t as

me mb e r i k a n

unt uk

de nga n

penel i t i an

F a r ma s i

ser t a

y a ng

s ar an- sar an

d a l a m me l a k u k a n

Ke t u a

F a r ma s i

Zai nuddi n

kesungguhan

per l ukan
4.

Hu h a ma d

Ki mi a

f asi l i t as

pe ne l i t i a n

y ang

i ni

hi ngga

PT

Pa b r i k

me n y e d i a k a n

bahan-

sel esai .
5.

PT

Su r y a

P h a r ma s i

6.

De r ma t o
VI T A

Ne d i c a

y a ng

t el ah

ba ha n

unt uk

penel i t i a n

Se mu a

t e ma n ,

t e r u t a ma

F a r ma s e t i k a ,
s e but k a n
k e r j a s a ma

ser t a

sat u
da n

La bor a t or i e s
me mb a n t u

da n

i ni .
y a ng

s e mu a

beker j a
pi ha k

pe r s a t u,

y ang

dor onga n

s e ma n g a t

pa da

y a ng

t el ah

l abor at or i um

t i da k

da pa t

me mb e r i k a n

s e l a ma

k a mi

k a mi

j a l i nan

me l a k u k a n

pe ne l i t i a n.
Ak h i r
a l ma ma t e r
ga ,
f aat

nus a
ba gi

kat a,

t e r ci nt a
da n

sk r i ps i
Fa k ul t a s

ba ngs a ,

i l mu

de nga n

i ni

k a mi

p e r s e mb a h k a n

F a r ma s i

Un i v e r s i t a s

ha r a pa n

s e mo g a

da pa t

k e pa da

Ai r l a n g ­
b e r ma n -

pe nge t a hua n.

Su r a b a y a ,

Janua r i

Pe n y u s u n

1987

DAF T AR

I SI
Ha l a ma n

KAT A

P E NGANT AR

DAF T AR

I SI

DAF T AR

T ABE L

DAF T AR

GAHBAR

P E NDAHUL UAN
BAB

I

:

........................................

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

vi i i

.........................................

xi i i

. . .........................................
P US T AKA

...........................

1.

Si n a r

Ha t a h a r i

da n

Ku l i t

Ma n u s i a

1. 1*

1. 2.

Ha t a h a r i

..... . ......................

Pe n g a r u h

Si n a r

Re a k s i

Ma n u s i a

'’ S u n b u r n ”

" Su n b u r n "

2. 2.

Re a k s i

P i g me n t a s i

Si n a r

Pl e k a n i s me

Se d i a a n

da n

Al a mi a h

Pe r l i n d u n g a n

3

9

.......

g

......

11

Ku l i t

................
Sa d i a a n

6

Re a k s i

( Ta nni ng)

Ma t a h a r i

3

t er ha da p

( Er i t e ma )

Pe r l i n d u n g a n

3

Si n a r

• . . . . ..............

Re a k s i

Ma t a h a r i

13

Ta bi r

...... . ....... . ..................

14

Kr i m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

5. 1.

P e mb a g i a n

Kr i m K o s me t i k a . . . . . . .

15

5. 2.

Su r f a k t a n

. ..........................

16

5. 3.

Fa k t or - f a k t or
kan

6.

( Er i t e ma )

( Ta nni ng)

Me k a n i s me

me n g e n a i

......................

2. 1.

t er ha da p

5.

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

da t a ha r i

1

t er ha da p

Si n g k a t

P i g me n t a s i

4.

Pe n g a r u h n y a

Ti nj a ua n

Ku l i t

3.

\j

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

T I N3 AUAN

2.

i i i

Ok t i l
6. 1.

pa da

Di me t i l
Si f a t

y a ng

Pe r l u

Di p e r h a t i -

P e mi l i h a n

Ba s i s

Kr i m . . . .

18

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

P ABA

Fi s i k a

v

da n

Ki mi a

............

10

vi

Oa f t a r

I si

( l a nj ut a n)
6. 2.

Ha l a ma n

Ak t i v i t a s
ba ga i

6. 3.
7.

BAB

II

:

Ta bi r

Toksi si t as

Ti nj auan
E r i t e ma

8.

t e nt a ng
da n

Di me t i l

Na t a h a r i

PABA

se-

.............

20

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

Fa k t or

Fa k t or

Ke e f e k t i f a n

Ke e f e k t i f a n

P i g me n -

t asi

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

7* 1*

Fa k t or

Ke e f e k t i f a n

E r i t e ma

22

7. 2.

Fa k t or

Ke e f e k t i f a n

P i g me n t a s i

Ti nj s ua n

ME T ODE L OGI

t e nt a ng

Ba h a n - b a h a n

2.

Al a t - a l a t

3.

Uj i

3. 2.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ok t i l
I nde k s

Ku r v a

PABA

Pe n e n t u a n

di aan

Na t a h a r i

Ta ha pa n

4. 1. 2.
4. 2.

PABA

9. 9

30

Di me ­

Ok t i l

Ef e k t i f i t a s

Di ­
30

Se -

. . . . . . . . . . . . .......
Kr i m Ok t i l

30

31

Di ­
31

P e mb u a t a n Ba s i s Kr i m
" V a n i s h i n g 11 . . . . . . . . . . . . . . .

31

P e mb u a t a n Kr i m Ok t i l
Di me ­
t i l P ABA . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

34

Ku r v a

Se r a p a n
An i o n i k

Ba s i s
da n

No n -

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pe n e n t u a n
bi r

. . . .

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Kr i m • ' Va n i s h i n g ”

4. 3.

Ok t i l

Se r a p a n

Pe n y e d i a a n

P e mb u a t a n

i oni k

Bi a s

PABA

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pe r e n c a n a ? n
Ta bi r

Di me t i l

...........................

P e mb u a t a n

4. 1. 1.

25

30

PABA

me t i l

. . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

me t i l

4. 1.

24

29

Pe n e n t u a n
ti l

...

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Ku a l i t a t i f

3. 1.

......

S p e k t r o f o t o me t r i

P E NE L I T I AN

1•

4.

Ok t i l

Ef e k t i f i t a s

Na t a h a r i

Se d i a a n

Ta­

......................

\

34

35

vi i

Da f t a r

I si

( l a nj ut a n)

5.

Ha l a ma n

Pe n g o l a h a n Da t a
P E NE L I T I AN

........ . ...............

36

..........................

41

BAB

I I I

:

HAS I L

BAB

IV

:

PEF I BAHASAN

.................................

73

BAB

V

:

KE S I NP UL AN

. ................................

76

BAB

VI

:

S A R A N

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

77

BAB

VI I

:

RI NGKAS P K

..................................

78

............... . .......................

80

.......................................

84

DAF T AR
L

A «

P US T AKA
P

I

R A N

DAF T AR T ABE L

I.

Fa k t or

Ke e f e k t i f a n

l o mb a n g
I I ,

Fa k t or

292, 5

Ha s i l
PABA

I V.

292, 5

P i g me n t a s i

Ge -

pa da

Bi a s

Ok t i l

PABA

d a l a m Pe l a r u t
pa da

Ni l a i

Se r a p a n

I s opr opa nol

Pa n j a n g

Ok t i l
pa da

Ge l o mb a n g

Be r br * ga i
205

-

Ha s i l

P e n g a ma t a n

Ha s i l

pa da

-

de nga n

y ang

Ka d a r

An i o n i k

pa da

1#

y a ng

Ka d a r

No n i o n i k

Pa n j a n g

Se r a p a n

d a l a m Ba s i s

Se r a p a n
Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Se r a p a n

Me n g a n d u n g

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

vi i i

Ta bi r

Di me t i l

PABA

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

P ABA

49

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Ni l a i

Se d i a a n

46

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Ni l a i

Pa n j a n g

Z%

pa da

Ni l a i

Ok t i l

43

Kr i m

nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Me n g a n d u n g

2%

Ba s i s

372, 5

Pa n j a n g

P e n g a ma t a n

Pl a t a ha r i

da n

Ne n g a n d u n g

P e n g a ma t a n

f i a t a ha r i

de nga n

y a ng

Ka d a r

An i o n i k

Ha s i l

205

P e n g a ma t a n

de nga n

Ha s i l

An i o n i k

41

Di me t i l

nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Se r a p a n

24

Di me t i l

372, 5

Ni l a i

23

Pa n j a n g

nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I nde k s

P e n g a ma t a n

Na t a h a r i

VI I I .

Pa n j a n g

nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

372, 5

Ha s i l

Ge l o mb a n g

VI I .

pa de

..............................................

" Va n i s h i n g "

VI .

-

P e n g a ma t a n

Ko n s e n t r a s i

V.

337, 5

Ke e f e k t i f a n

Ge l o mb a n g
I I I .

-

E r i t e ma

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta hi r

Di me t i l

PABA

Kr i m " V a n i s h i n g "

50

Da f t a r

Ta be l

( l a nj ut a n)

An i o n i k
I X.

pa da

Ha s i l

Ha s i l

pa da

de nga n

pa da

de nga n

Ka d a r

An i o n i k
Ha s i l

pa da

de nga n

Ka d a r

An i o n i k
Ha s i l

pa da

de nga n

Ka d a r

An i o n i k
Ha s i l

y a ng

pa da

Pa n j a n g

de nga n
An i o n i k

y a ng

Ka d a r
pa da

Ok t i l

Ni l a i

5%

Se r a p a n

Pa n j a n g

Ni l a i

Se r a p a n

Pa n j a n g

Ni l a i

Se r a p a n

Pa n j a n g

Ni l a i

Se r a p a n
Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Pa n j a n g

Kr i m " V a n i s h i n g "
292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

Q%

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

PABA

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

7%

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Di me t i l

Ta bi r

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

6%

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Se d i a a n

nm

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

Se r a p a n

d a l a m Ba s i s

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

XI V.

y a ng

Ok t i l

Ge l o mb a n g

Ni l a i

292, 5- 372, 5

Se r a p a n

d a l a m Ba s i s

Me n g a n d u n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

XI I I .

y a ng

Ni l a i

Pa n j a n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

XI I .

3 f Z%

^a da r

An i o n i k
Ha s i l

y a ng

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

XI .

y a ng

Ka d a r

An i o n i k
X.

r anj a ng

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de nga n

Ha

292, 5- 372, 5

nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

P ABA

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

292, 5- 372, 5

nm

X

Da f t a r

Ta be l

( l a nj ut a n)

XV.

Ha s i l

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de nga n

Ka d a r

No n i o n i k
XVI .

Ha s i l

de nga n

Ha s i l

Ha s i l

Ha s i l

Ha s i l

y a ng

pa da

y a ng

Ka d a r

No n i o n i k
XXI .

pa da

pa da

Se r a p a n

Ni l a i

Se r a p a n
Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Pa n j a n g
Ni l a i

3, 3$

Se r a p a n
Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Pa n j a n g
Ni l a i

Se r a p a n
Ok t i l

4% da l a m basi s
Pa n j a n g
Ni l a i

Se r a p a n
Ok t i l

5 % d a l a m Ba s i s
Pa n j a n g

P e n g a ma t a n

Ni l a i

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

P ABA

58

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

P ABA

59

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

60

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

61

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

P ABA

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

Di me t i l

Kr i m " V a n i s h i n g ”

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

Ta bi r

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

3%

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Pa n j a n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de nga n

y ang

^a da r

No n i o n i k
XX.

Ni l a i

Se d i a a n

Kr i m ’’ V a n i s h i n g * ’

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

2%

Ok t i l

d a l a m Ba s i s

Pa n j a n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de ngan

pa da

Ka d a r

No n i o n i k
XI X.

1%

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de nga n

y a ng

Ka d a r

No n i o n i k
XVI I I .

pa da

Se r a p a n

Me n g a n d u n g

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i
de nga n

yang

Ka d a r

No n i o n i k
Ha s i l

pa da

Ni l a i

P e n g a ma t a n

Ma t a h a r i

XVI I .

y a ng

Ha l a ma n

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

P ABA

62

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ge l o mb a n g
Se r a p a n

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5nm
Se d i a a n

Ta bi r

63

uaf t ar

Ta be l

( l a nj ut a n)

Ma t a h a r i
de nga h

Ha s i l

de nga n

Ha s i l

de nga n

Ha s i l

pa da

t a ha r i

y a ng

" Va n i s h i n g ”
j a ng
XXV.

an
t i l

Ma t a h a r i

" Va n i s h i n g ”

XXVI .

-

Co n t o h
di a a n

Ka d a r

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm
Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

PABA

2 9 2 , 5 - 3 7 2 , 5 nm

Se d i a a n

Ta bi r

Di me t i l

372, 5

Ma ­

Kr i m

pa da

Pa n ­

nm . . . . . . . . . . . . . .
E r i t e ma

Me n g a n d u n g

Ok t i l

1% d a l a m ^ a s i s
Pa n j a n g

%

Ma t a h a r i

PABA d e n g a n

T r a n s mi s i
ya ng

Ka d a r

68

Se d i a ­
Di me ­

Kr i m

Ge l o mb a n g

P i g me n t a s i

Me n g a n d u n g
da l am

66

PABA

d a l a m t f asi s

No n i o n i k

pa da

65

E r i t e ma

n m................................

Pe r h i t u n g a n

Di me t i l

PABA

T r a n s mi s i

T r a n s mi s i

y a ng

An i o n i k

372, 5

Ta bi r

-

%

Di me t i l

Kr i m " V a n i s h i n g "

Ok t i l

dan

292, 5

P ABA d e n g a n

292, 5

P i g me n t a s i

Pe r h i t u n g a n

Ta bi r

%

Ko n s e n t r a s i

Ge l o mb a n g

Co n t o h

Ni l a i

An i o n i k

Ta bi r

Ge l o mb a n g

Me n g a n d u n g

Be r b a g a i

Ok t i l

a m Ba s i s

^a nj a ng

T r a n s mi s i

Se d i a a n

64

Kr i m " V a n i s h i n g "

Se r a p a n

Me n g a n d u n g

8: = n m)

0, 501

Se r a p a n

Ok t i l

Ku r v a

ni k

6,

( > = n m)

I s opr opa nol

Ge l o mb a n g

5.

Ni l a i

l a r ut

Ge l o mb a n g

.............

E l e k t r o ma g n e t i k

69

XI V

Da f t a r

8.

Ga mb a r

Ku r v a

Hu b u n g a n

se nt r a s i
Ta bi r

Ku r v a

Ok t i l

Ma t a h a r i

No n i o n i k
9.

( l a nj ut a n)

%

Ha l a ma n

T r a n s mi s i

Di me t i l
de nga n

E r i t e ma

P ABA
Ba s i s

( / a)

da n

Ko n ­

d a l a m Se d i a a n

Kr i m " V a n i s h i n g ”

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Hu b u n g a n

%

T r a n s mi s i
Di me t i l

P i g me n t a s i

Ko n s e n t r a s i

Ok t i l

P ABA

di san

Ta bi r

f i a t a ha r i

de nga n

" Va n i s h i n g "

No n i o n i k

.........

( %)

Ba s i s

71

da n

d a l a m Se Kr i m

. ................

72

DAF T AR

L ANP I RAN

L AMP I RAN

1.

Co n t o h
25°

2*

Ha l a ma n

C

Pe r h i t u n g a n
( n 2 s)

Co n t o h
ma

T r a n s mi s i

Ma t a h a r i
de nga n

y ang

292, 5

Ni l a i

Ne n g a n d u n g

-

An i o n i k

372, 5

%

pa da

Su h u

T r a n s mi s i

P i g me n t a s i

Ko n s e n t r a s i

' ' Va n i s h i n g "

Bi a s

.. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Pe r h i t u n g a n

da n

I nde k s

Ok t i l

pa ds

Er i t e ­

Se d i a a n
Di me t i l

d a l a m Ba s i s
Pa n j a n g

Ta bi r
PABA

Kr i m
Ge l o mb a n g

nm . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

xv

84

85