HIV Bukan Hantu.
REPUBLlKA
EDCBA
•
o
Rabu
6
7
21
8
22
O Apr
24
O Jun
O Jul
S a b tu
o
O Ags
O Sep
O O kt
•
••
••
:: 'e"yepa"eu"
o
Jumat
Vbukan
k u ru n
w a k tu
s e d ik it,
te rs e b u t
te rc a ta t
Jaw a
pun
B a ra t, p ro v in s i
DKI
Sudah
J a k a rta
d ite m u k a n
k ita
-d a rr P a p u a .
3 .8 0 9 k a s u s A I D S
d i p ro v in s i in i, d e n g a n
tia n s e b a n y a k
te m p a t
k e tig a d a la m
k a s iis A ID S . Y a itu
ju m la h k u m u la tif
s e te la h
tid a k
5 .0 5 6 k a s u s .
tin g g a l, m e n ja d i u ru ta n
angka
kem a-
678 kasus sam pai Juni
2 0 1 1 . K a s u s p a lin g
banyak
d ite m u -
k a n d i K o ta B a n d u n g .
A n g k a -a n g k a
d i a ta s te n tu
m e n g g a m b a rk a n
n y e b a ra n
P a ra
~1
bahw a
gunung
kasus
te r-
e s p a d a p e la -
H IV , d i m a n a
k a s u s y a n g te rja d i
pe-
sesungguhnya.
a h li m e n y e b u tk a n
p o ra n
b e lu m
s e c a ra le n g k a p
H IV y a n g
[a d i fe n o m e n a
Oleh: Thareq Barasabha
Staf Unit Penelitian Kesehatan
Fakultas Kedokteran Unpad
[u m la h
d a n tid a k
d ik e ta -
h u i ja u h le b ih b e s a r jik a d ib a n d in g kan dengan
ju m la h
k a s u s y a n g ta m -
p a k d a n te rd o k u m e n ta s ik a n .
ada
s e tia p
b e r,
P
aw al
m a sy a ra k a t
k e m b a li
ngan
n y a k e k e b a la n
d is e b a b k a n
tu b u h
lu lu h la n ta k m a n u s ia
P e n u la ra n
y a n g b e rp e ra n
d a ta
Pencegahan
D ire k to ra t
d ite m u k a n
1 9 .1 3 9 p e n d e r ita
7 .2 5 5 p e n d e r ita
8 9 o ra n g la g i tid a k
k e m a tia n
te rtu la r
o ra n g -o ra n g
m e-
2 -1 0 ta -
v iru s
tid a k
cukup
akan
s e te la h
te rp a p a r
d i-
H IV d a -
b a ru
g e ja la
d a ri p e n a m p a k a n
k a b a ru
p e rta m a
o ra n g -o ra n g
b is a
d ik e ta h u i
fis ik n y a ,
te rs e b u t
d a ta n g
k e s e h a ta n
Je n d e ra l
K ese-
k a su s A ID S
s e ja k
2011 m en-
la k i-la k i
dan
sedangkan
d ik e ta h u i.
p e n d e rita
yang
g e ja la
Y a itu te rd iri
w a n ita ,
s e ja k
H IV
k a li. H a l in i m e m b u a t
m encapai
d i In d o n e s ia
2 6 .4 8 3 k e ja d ia n .
nam pakkan
hun
s e m a k in
p e rja la n a n
y a n g b e rla n g s u n g
In fe k si
v iru s in i.
K e m e n te ria n
1987 sam pai denganJuni
d a ri
ta k
P e n y a k it d a n P e n y e h a t-
a n L in g k u n g a n
tu b u h
la m a .
te rs e b u t
dengan
bahkan
b e lu m
te n tu
m e n y a d a ri te la h te rtu la r v iru s . M e re -
d u n ia . In d o n e s ia
h a ta n , ju m la h k u m u la tif
capai
da-
H IV s e n d iri s u d a h m e -
lu p u t d a ri k a s u s p e n u la ra n
yang
yang
im u n m a n u s ia .
lu a s d i s e lu ru h
M e n u ru t
Syn -
V ir u s ) . V iru s in i m e n y e -
s e llim fo s it
s is te m
la m
o le h H IV ( H u m a n I m m u -
n o d e fi c i e n c y
la m
de-
p e rk u a t
(A c q u ir e d
I m m u n o d e fi c i e n c y
d r o m e ) . Y a itu s in d ro m
ra n g
d u n ia
d iin g a tk a n
A ID S
Fenom ena
D esem -
A ID S
Kllping
k e sa ra n a
d a la m
p o s itif
p e n y a k it
s ta d iu m
hui bahw a
p e la y a n a n
k o n d is i s u d a h b e r-
(p e rja la n a n
m e m e rik s a k a n
Ill),
sudah
a ta u
b a ru
d iri s e te la h m e n g e ta -
pasangannya
m e n g id a p
d in y a ta k a n
H IV
H IV d a p a t m e n u la r m e la lu i e m p a t
m acam
c a ira n
tu b u h .
a ir m a n i, c a ira n
n u la ra n
la in
d a la m
tid a k
H IV
m e la lu i
am an
Onpad
Y a itu
d a ra h ,
v a g in a , d a n a ir s u s u
ib u . C a ira n tu b u h
K asus
Rumas
M in g g u
WVUTSRQPONMLK
10
11
12
13
14
15
16
25
28
26
27
29
30
31
9
23
O M ei
o
K a m is
la in n y a
dapat
tid a k . P e -
te rja d i
hubungan
(b e rg a n ti-g a n ti
2011
a n ta ra
seks
yang
pasang-
O Nov
O D es
a n d a n tid a k m e n g g u n a k a n k o n d o m ,
m in im a lis a s i, O D H A m u n g k in tid a k
b a ik
hom o-
p e rlu
ja ru m
R IV -n y a . A k a n s a m a s e p e rti o ra n g -
h e te ro s e k s u a l
s e k s u a l),
s u n tik
la r
da
m aupun
penggunaan
s a tu
se c a ra b e rsa m a -sa m a ,
n d a ri ib \L ~
ah y a n g '. t e r c e ~ P ! H f V ,
~ la k a a n k e rja .
Je n d e ra l
o ra n g y a n g m e m ilik i p e n y a k it h ip e rte n s i a ta u
diabetes mellitus,
dah
bahw a
ta h u
d irin y a
Pencegahan
Pe-
L in g k u n g a n
K e s e h a ta n , c a ra p e n u -
obat dan
sa ra n a
d a ta n g
u n tu k
p e la y a n a n
ru tin ,
s e rta d a p a t
y a n g te rja d i
d irin y a
d i In d o n e s ia ia la h m e la lu i h u b u n g a n
riw a y a t p e n y a k itn y a
s e k s h e te ro s e k s u a l
k e s e h a ta n .
m e la lu i
s u n tik
(se b e sa r
1 4 .5 1 3
penggunaan
b e rsa m a -sa m a
k a su s), h u b u n g a n
s a tu
( 9 .5 8 7
seks hom oseksu-
a l d a n /a ta u
b is e k s u a l
(7 6 8 k a su s),
d a n b a ru la h
p e n u la ra n
d a ri ib u k e
a n a k (7 4 2 k a su s).
k o n tro l
y a n g p e rlu
s e p e rti te n a g a
.
D e n g a n b e g itu , O D H A tid a k a k a n
d ib a y a n g -b a y a n g i
la g i o le h k e c e -
m a s a n d ip e rla k u k a n
tid a k a d il, b a ik
d a ri m a s y a ra k a t m a u p u n d a ri te n a g a
k e s e h a ta n .
T enaga
k e s e h a ta n
lllV d a ri
k e te rtu tu p a n
in fo rm a s i
e m p a t p ra k o n d is i.
pun
te rh a d a p
Y a itu , h a ru s a d a
v iru s d a ri o ra n g
(exit),
yang
v iru s h a ru s ta h a n
d u n ia lu a r d a n tid a k m a ti
(sustain), j u m l a h v i r u s
(sufficient), d a n h a r u s
s u k v iru s
pada
a k a n te rtu la r
dapat
m e n e rim a
m e ra sa
m e-
d ic u rig a i
n y im p a n g .
o ra n g
o ra n g
yang
b e rp e rila k u
J ik a
m e rik s a k a n
tu b u h
te s
a ta u
a d a ja la n m a -
(entry).
sehat
ta w a ra n
R IV ta n p a m e ra s a te rs in g g u n g
cukup banyak
s e m a k in
y a n g b e rin is ia tif
s ta tu s
banyak
u n tu k
m e-
R IV -n y a , p e n e -
m u a n k a s u s R IV a k a n le b ih b a n y a k
d a n d a p a t d ic e g a h le b ih d in i, s e b e -
'L 'e o r id i a t a s m e n u n j u k k a n
penu-
la ra n R IV tid a k te rja d i s e m u d a h p e n u la ra n
pun
d a ri k lie n .
S e la in itu , q ra n g y a n g ta m p a k
m e n u la rk a n
p i-
m e n g e ta h u i
a k a n le b ih n y a m a n k a re n a tid a k a d a
U n tu k te rja d i p e n u la ra n
k e lu a r
apa
pada
s a tu m a n u s ia k e m a n u s ia la in , b u tu h
ja la n
ke
se c a ra
m e n je la s k a n
pada
h a k -p ih a k
k a su s),
yang sum e m ilik i
k e s e h a ta n
la ra n lllV / A ID S y a n g b a n y a k te rja d i
ja ru m
s ta tu s
p e n y a k it. S e h in g g a d a p a t m e m in u m
d a ta d a ri D i-
n y a k it d a n P e n y e h a ta n
K e m e n te ria n
m aupun
'~ o '! . 't ; t
M a s ih b e rd a s a rk a n
re k to ra t
penu-
a n a k n y a , tra n s fu s i
la g i m e n u tu p -n u tu p i
p e n y a k it in fe k s i la in , h e p a -
lu m m e n y e b a r k e le b ih b a n y a k
m a-
n u s ia la in .
R IV b u k a n la h
h a n tu , y a n g s a n g a t
titis B m is a ln y a . P e lu a n g p e n u la ra n
d ita k u ti
h e p a titis
e k s is . In fe k s i lllV je la s a d a , d a n [e la s
B m e la lu i k o n ta k
c a ira n tu b u h p e n d e rita ,
le b ih
besar
te rla lu
s e ra tu s k a li
d ib a n d in g k a n
R IV . O le h k a re n a
ta k u t
itu ,
dengan
dengan
dengan
tid a k
p e rlu
p e n u la ra n
v i-
ru s R IV jik a k ita b e rh a ti-h a ti.
p e rlu
O D H A (O ra n g d e n g a n lllV /A ID S )
d ic e g a h , ta n p a
tu h k a n
u n tu k
dukungan
h u lu
sam pai
d is e b a rlu a s k a n
dapat
M a sy a ra k a t
p e n u la ra n
s tig m a
dan
y a n g m e n a k u tk a n .
d is k rim in a s i
dapat
J ik a
d i-
d ija u h i
in i,
In fo rm a si
d ik e ta h u i
dan
su p a y a m a sy a ra k a t
m e n y ik a p in y a
k e ta k u ta n
m a s a la h
h ilir.
m e n g e n a i H IV p e rlu
s a s i d e n g a n m a s y a ra k a t s e k ita r, ta n sebagai sum ber
h a ru s
tid a k
d a ri s e g a la p ih a k
m e n a n g g u la n g i
p a h a ru s
d ia n g g a p
se b e n a rn y a
p e n d e rita n y a . O le h k a re n a itu , d ib u -
d a ri
d a p a t h id u p b e rs a m a d a n b e rs o s ia li-
padahal
dengan
p e rlu w a s p a d a ,
b ija k .
nam un
b e rle b ih a n te rh a d a p
d e r ita tid a k p e r lu a d a .•
pen-
EDCBA
•
o
Rabu
6
7
21
8
22
O Apr
24
O Jun
O Jul
S a b tu
o
O Ags
O Sep
O O kt
•
••
••
:: 'e"yepa"eu"
o
Jumat
Vbukan
k u ru n
w a k tu
s e d ik it,
te rs e b u t
te rc a ta t
Jaw a
pun
B a ra t, p ro v in s i
DKI
Sudah
J a k a rta
d ite m u k a n
k ita
-d a rr P a p u a .
3 .8 0 9 k a s u s A I D S
d i p ro v in s i in i, d e n g a n
tia n s e b a n y a k
te m p a t
k e tig a d a la m
k a s iis A ID S . Y a itu
ju m la h k u m u la tif
s e te la h
tid a k
5 .0 5 6 k a s u s .
tin g g a l, m e n ja d i u ru ta n
angka
kem a-
678 kasus sam pai Juni
2 0 1 1 . K a s u s p a lin g
banyak
d ite m u -
k a n d i K o ta B a n d u n g .
A n g k a -a n g k a
d i a ta s te n tu
m e n g g a m b a rk a n
n y e b a ra n
P a ra
~1
bahw a
gunung
kasus
te r-
e s p a d a p e la -
H IV , d i m a n a
k a s u s y a n g te rja d i
pe-
sesungguhnya.
a h li m e n y e b u tk a n
p o ra n
b e lu m
s e c a ra le n g k a p
H IV y a n g
[a d i fe n o m e n a
Oleh: Thareq Barasabha
Staf Unit Penelitian Kesehatan
Fakultas Kedokteran Unpad
[u m la h
d a n tid a k
d ik e ta -
h u i ja u h le b ih b e s a r jik a d ib a n d in g kan dengan
ju m la h
k a s u s y a n g ta m -
p a k d a n te rd o k u m e n ta s ik a n .
ada
s e tia p
b e r,
P
aw al
m a sy a ra k a t
k e m b a li
ngan
n y a k e k e b a la n
d is e b a b k a n
tu b u h
lu lu h la n ta k m a n u s ia
P e n u la ra n
y a n g b e rp e ra n
d a ta
Pencegahan
D ire k to ra t
d ite m u k a n
1 9 .1 3 9 p e n d e r ita
7 .2 5 5 p e n d e r ita
8 9 o ra n g la g i tid a k
k e m a tia n
te rtu la r
o ra n g -o ra n g
m e-
2 -1 0 ta -
v iru s
tid a k
cukup
akan
s e te la h
te rp a p a r
d i-
H IV d a -
b a ru
g e ja la
d a ri p e n a m p a k a n
k a b a ru
p e rta m a
o ra n g -o ra n g
b is a
d ik e ta h u i
fis ik n y a ,
te rs e b u t
d a ta n g
k e s e h a ta n
Je n d e ra l
K ese-
k a su s A ID S
s e ja k
2011 m en-
la k i-la k i
dan
sedangkan
d ik e ta h u i.
p e n d e rita
yang
g e ja la
Y a itu te rd iri
w a n ita ,
s e ja k
H IV
k a li. H a l in i m e m b u a t
m encapai
d i In d o n e s ia
2 6 .4 8 3 k e ja d ia n .
nam pakkan
hun
s e m a k in
p e rja la n a n
y a n g b e rla n g s u n g
In fe k si
v iru s in i.
K e m e n te ria n
1987 sam pai denganJuni
d a ri
ta k
P e n y a k it d a n P e n y e h a t-
a n L in g k u n g a n
tu b u h
la m a .
te rs e b u t
dengan
bahkan
b e lu m
te n tu
m e n y a d a ri te la h te rtu la r v iru s . M e re -
d u n ia . In d o n e s ia
h a ta n , ju m la h k u m u la tif
capai
da-
H IV s e n d iri s u d a h m e -
lu p u t d a ri k a s u s p e n u la ra n
yang
yang
im u n m a n u s ia .
lu a s d i s e lu ru h
M e n u ru t
Syn -
V ir u s ) . V iru s in i m e n y e -
s e llim fo s it
s is te m
la m
o le h H IV ( H u m a n I m m u -
n o d e fi c i e n c y
la m
de-
p e rk u a t
(A c q u ir e d
I m m u n o d e fi c i e n c y
d r o m e ) . Y a itu s in d ro m
ra n g
d u n ia
d iin g a tk a n
A ID S
Fenom ena
D esem -
A ID S
Kllping
k e sa ra n a
d a la m
p o s itif
p e n y a k it
s ta d iu m
hui bahw a
p e la y a n a n
k o n d is i s u d a h b e r-
(p e rja la n a n
m e m e rik s a k a n
Ill),
sudah
a ta u
b a ru
d iri s e te la h m e n g e ta -
pasangannya
m e n g id a p
d in y a ta k a n
H IV
H IV d a p a t m e n u la r m e la lu i e m p a t
m acam
c a ira n
tu b u h .
a ir m a n i, c a ira n
n u la ra n
la in
d a la m
tid a k
H IV
m e la lu i
am an
Onpad
Y a itu
d a ra h ,
v a g in a , d a n a ir s u s u
ib u . C a ira n tu b u h
K asus
Rumas
M in g g u
WVUTSRQPONMLK
10
11
12
13
14
15
16
25
28
26
27
29
30
31
9
23
O M ei
o
K a m is
la in n y a
dapat
tid a k . P e -
te rja d i
hubungan
(b e rg a n ti-g a n ti
2011
a n ta ra
seks
yang
pasang-
O Nov
O D es
a n d a n tid a k m e n g g u n a k a n k o n d o m ,
m in im a lis a s i, O D H A m u n g k in tid a k
b a ik
hom o-
p e rlu
ja ru m
R IV -n y a . A k a n s a m a s e p e rti o ra n g -
h e te ro s e k s u a l
s e k s u a l),
s u n tik
la r
da
m aupun
penggunaan
s a tu
se c a ra b e rsa m a -sa m a ,
n d a ri ib \L ~
ah y a n g '. t e r c e ~ P ! H f V ,
~ la k a a n k e rja .
Je n d e ra l
o ra n g y a n g m e m ilik i p e n y a k it h ip e rte n s i a ta u
diabetes mellitus,
dah
bahw a
ta h u
d irin y a
Pencegahan
Pe-
L in g k u n g a n
K e s e h a ta n , c a ra p e n u -
obat dan
sa ra n a
d a ta n g
u n tu k
p e la y a n a n
ru tin ,
s e rta d a p a t
y a n g te rja d i
d irin y a
d i In d o n e s ia ia la h m e la lu i h u b u n g a n
riw a y a t p e n y a k itn y a
s e k s h e te ro s e k s u a l
k e s e h a ta n .
m e la lu i
s u n tik
(se b e sa r
1 4 .5 1 3
penggunaan
b e rsa m a -sa m a
k a su s), h u b u n g a n
s a tu
( 9 .5 8 7
seks hom oseksu-
a l d a n /a ta u
b is e k s u a l
(7 6 8 k a su s),
d a n b a ru la h
p e n u la ra n
d a ri ib u k e
a n a k (7 4 2 k a su s).
k o n tro l
y a n g p e rlu
s e p e rti te n a g a
.
D e n g a n b e g itu , O D H A tid a k a k a n
d ib a y a n g -b a y a n g i
la g i o le h k e c e -
m a s a n d ip e rla k u k a n
tid a k a d il, b a ik
d a ri m a s y a ra k a t m a u p u n d a ri te n a g a
k e s e h a ta n .
T enaga
k e s e h a ta n
lllV d a ri
k e te rtu tu p a n
in fo rm a s i
e m p a t p ra k o n d is i.
pun
te rh a d a p
Y a itu , h a ru s a d a
v iru s d a ri o ra n g
(exit),
yang
v iru s h a ru s ta h a n
d u n ia lu a r d a n tid a k m a ti
(sustain), j u m l a h v i r u s
(sufficient), d a n h a r u s
s u k v iru s
pada
a k a n te rtu la r
dapat
m e n e rim a
m e ra sa
m e-
d ic u rig a i
n y im p a n g .
o ra n g
o ra n g
yang
b e rp e rila k u
J ik a
m e rik s a k a n
tu b u h
te s
a ta u
a d a ja la n m a -
(entry).
sehat
ta w a ra n
R IV ta n p a m e ra s a te rs in g g u n g
cukup banyak
s e m a k in
y a n g b e rin is ia tif
s ta tu s
banyak
u n tu k
m e-
R IV -n y a , p e n e -
m u a n k a s u s R IV a k a n le b ih b a n y a k
d a n d a p a t d ic e g a h le b ih d in i, s e b e -
'L 'e o r id i a t a s m e n u n j u k k a n
penu-
la ra n R IV tid a k te rja d i s e m u d a h p e n u la ra n
pun
d a ri k lie n .
S e la in itu , q ra n g y a n g ta m p a k
m e n u la rk a n
p i-
m e n g e ta h u i
a k a n le b ih n y a m a n k a re n a tid a k a d a
U n tu k te rja d i p e n u la ra n
k e lu a r
apa
pada
s a tu m a n u s ia k e m a n u s ia la in , b u tu h
ja la n
ke
se c a ra
m e n je la s k a n
pada
h a k -p ih a k
k a su s),
yang sum e m ilik i
k e s e h a ta n
la ra n lllV / A ID S y a n g b a n y a k te rja d i
ja ru m
s ta tu s
p e n y a k it. S e h in g g a d a p a t m e m in u m
d a ta d a ri D i-
n y a k it d a n P e n y e h a ta n
K e m e n te ria n
m aupun
'~ o '! . 't ; t
M a s ih b e rd a s a rk a n
re k to ra t
penu-
a n a k n y a , tra n s fu s i
la g i m e n u tu p -n u tu p i
p e n y a k it in fe k s i la in , h e p a -
lu m m e n y e b a r k e le b ih b a n y a k
m a-
n u s ia la in .
R IV b u k a n la h
h a n tu , y a n g s a n g a t
titis B m is a ln y a . P e lu a n g p e n u la ra n
d ita k u ti
h e p a titis
e k s is . In fe k s i lllV je la s a d a , d a n [e la s
B m e la lu i k o n ta k
c a ira n tu b u h p e n d e rita ,
le b ih
besar
te rla lu
s e ra tu s k a li
d ib a n d in g k a n
R IV . O le h k a re n a
ta k u t
itu ,
dengan
dengan
dengan
tid a k
p e rlu
p e n u la ra n
v i-
ru s R IV jik a k ita b e rh a ti-h a ti.
p e rlu
O D H A (O ra n g d e n g a n lllV /A ID S )
d ic e g a h , ta n p a
tu h k a n
u n tu k
dukungan
h u lu
sam pai
d is e b a rlu a s k a n
dapat
M a sy a ra k a t
p e n u la ra n
s tig m a
dan
y a n g m e n a k u tk a n .
d is k rim in a s i
dapat
J ik a
d i-
d ija u h i
in i,
In fo rm a si
d ik e ta h u i
dan
su p a y a m a sy a ra k a t
m e n y ik a p in y a
k e ta k u ta n
m a s a la h
h ilir.
m e n g e n a i H IV p e rlu
s a s i d e n g a n m a s y a ra k a t s e k ita r, ta n sebagai sum ber
h a ru s
tid a k
d a ri s e g a la p ih a k
m e n a n g g u la n g i
p a h a ru s
d ia n g g a p
se b e n a rn y a
p e n d e rita n y a . O le h k a re n a itu , d ib u -
d a ri
d a p a t h id u p b e rs a m a d a n b e rs o s ia li-
padahal
dengan
p e rlu w a s p a d a ,
b ija k .
nam un
b e rle b ih a n te rh a d a p
d e r ita tid a k p e r lu a d a .•
pen-