Terkenang Tradisi Muludan.
WibunJabar
•
2
17
4
5
6
20
21
3
18
OJan
o Se/asaSRQPONMLKJIHGFEDCBA
o Rabu o Kamis 0 Jumat o Sabtu
Senin
19
OPeb
o Mar
7
22
OApr
8
23
OMei
0 Minggu
9
10
11
12
13
~
15
24
25
26
27
28
29
30
0 Jul 0 Ags
OJun
OSep
OOId
ONov
31
ODes
podium
Asep Salahudin
Kandidat doktor UNPAD Bandung,
Dosen di IAILMlPascasarjana
BAGAIMANA
ta a n
kepada
p e rti
p lU l k e c in N abi SA W
d ik a ta k a n
m ad
Iq b a l,
d a ra h
di
b u la n
itu
M a u lid
h a ri
in i k e c in ta a n
dengan
v a ria s i b u d a y a
yang
rin g d is e b u t
" B a b A d a t-a d a t
E ta "
bahw a
d a la m
nyam but
b u la n
Sunda
m e n y a m b u tn y a
n g a n u p a c a ra
u p a c a ra
ra g a m
de-
d ia d a k a n
m e re k a
te rle b ih
d a h u lu .
d ia d a k a n
b a a n -p e rlo m b a a n
ju g a
a d a la h
b io g ra fi
tra -
p e rlo m d a n te n tu
pem bacaan
N a b i m e la lu i
p e m e n ta s a n
ta g o n i
b e rp u n c a k
p ~ ~ a " s y a ir-s y a ir
b ib i.,
"ya
a d ik o d ra ti,
d irn y a
ra g a m
dengan
ha-
m a sy a ra k a t
tahsibul
'ula
bihuldh. oalladaiha nujumahal
jawza-u
yang
dengan
nam anya
dengan
la k s a n a
A rie s
b in ta n g
g e m e rla p
di
nasab
a n ta ra
tin g g i,
b in ta n g
U p a c a ra
yang
M u lu d a n
yang
budaya
kokal
s a ra j b a lu ta n
in i d i s is i la in
nanda
ja k
m e n ja d i
kepada
agam a
d a ta n g
(Is-
dengan
tin g g i
dap budaya
pe-
k ita ih w a l je -
a k u ltu ra s i
la m ). Is la m
te rh a -
lo k a l.
A k u ltu ra s i
agam a
dengan budaya
lo k a l y a n g
d ic o n to h k a n
d e n g a n M u lu m e n ja d i
p e n tin g
agar
k ita tid a k k e h ila n g a n p ija k a n
In i ju g a
g a i s a tu b e n tu k
is la m
tid a k
re n a
seba-
peneguhan
p e rlu n y a
dengan
s e u tu h n y a
c a ra
budaya
k o n te k s
b e r-
m e n iru
A ra b k a -
n a la r
dan
10-
k a lita s y a n g b e rla in a n .
A gam a
re la s in y a
n e g a s ik a n
b in ta n g -
y a n g m e n g e lilin g i).
Habbadzii 'iqdu siidadiw wa
fl1khiirianta foil yatimatul 'ashma-u
~ ( I n ~ d ~ a h ~ n iuann t a i a n
keya-
m e n y e rta in y a .
m e n y u n tin g
m e n ja d i
k e s e lu ru h
k e rb e rk a h a n
te n ta n g
Nasabun
ra n g k a ia n
d ip e re b u t-
d ite b a r
a k a r k u ltu ra l.
B ogkau
di
M akanan
( E n g k a u la h m a ta h a r i,e n g -
(In ila h
s im b o l
k e m u d ia n
k in a n
h a l-
m akanannya
s e g a la
dan
ha-
dan
b e la k a n g n y a .
yang
d iy a -
k e k u a ta n
d i s a m p in g
dan
p u rn a m a .
yang
tu m p e n g
ih w a l
k e ris
pusaka
K o n te k s tu a lis a s i
c a h a y a d i a ta s c a h a y a ) ...
- ,-
la in n y a
Anta syamsun anta badrun
Anta nurun fawqa nuri
k a u la h
________
m e m b e rs ih k a n
b e n d a -b e n d a
p e n g h a rg a a n
K ita b
a l-B a rja n ji d a n
yang
t
(k o n o n b e r-
k in i m e n g a n d u n g
k e b e rk a h a n
D i p e s a n tre n -p e s a n tre n
d is o n a l
be-
la in n y a
s e b e lu m n y a
b e b e re s ih
a c a ra
D a -k a n
d a n h id a n g a n
m e n c a ri
s e ta la h
ti
dengan
m akanan
u n tu k
P ria -
M u lu d a n .
itu
M a ta -
m enyam bu
d is e le n g g a ra k a n
k e ra m a t
m e-
s ig a p
Y o g y a k a r-
p e w a ris
u n tu k
dan
R a b i 'u l
o ra n g
p e n g a jia n
se-
lia n
A w al
K e s u lta n a n
sebagai
a s a l d a ri k a ta s y a h a d a ta in ),
U ra n g
Soenda
B udaya
d ire fre s e n ta s i-
ritu s S e k a te n a n
d a la m
d je u n g
k o n te k s
M a u lid
d ire k a m
ngan
b e rk i-
kon-
Sunda
S e b a g a im a n a
lio n tin
yang
ra m ,
M u lu d a n .
H a ji H a s a n M u s ta p a
me m-
lo k a l
d a la m
te k s k e b u d a y a a n
la m
ta
k e la h ira n n y a
te n tu n y a
Jaw a
kan
d a la m
te rh a d a p
s e g a la
ubahnya
D a la m
di
p e rin g a ta n
dan
itu , d a n e n g k a u
la u d i d a la m n y a )
u ra t-u ra t
d ie k s p re s ik a n
b e n tu k
ta k
bak
D a n b ia s a n y a
m u lia
banggakan
M u h a rn -
d a la m
u m a tn y a ."
sangat
se-
" m e n g a lir
STIELM
yang
ama.
dan budaya
bukan
lo k a l
s a lin g
(p o la ris a s i)
s a lin g
m e m p e rk a y a
p re ta s i
s e h in g g a
p il k e b u d a y a a n
m eta p i
in te r-
akan
ta rn -
dengan
w a-
ja h h e te ro g e n , tid a k m o n o litik . A g a m a d a n k e b u d a y a a n s a lin g
p e n g a ru h
k a re n a
Onpad 2011
--------------------------------------------------------~---------~~
p e ra sa a n n y a ).
Lintas Keimanan
K e c in ta a n
M a u lid
m e m p e rin g a ti
yang
ngan
d iirin g i
de-
ta k ju b
dan
p e ra sa a n
ta k z im
te rn y a ta
hanya
m e n ja d i
ik a ta n
budaya
m e m ilik i
o ra n g
b e rb e d a
p ilih a n
m e s tin y a
sukkan
D an
yang
k e y a k in a n -
dan
k a la u
p a ra
s e s u a tu
sudah
se-
h a l in i d ira -
p e n g ik u tin y a .
m e n ja d i
a p a b ila
ju g a
dengan
a d a la h
w a ja r
d a ri
nam un
M u s lim
T e n tu
yang
bukan
ta u ta n n y a
non
nya.
ju g a
s im b o l
hal
kaum
m engakui
m e n a rik
o rie n ta ls i
te n ta n g
pun
je ja k
keagungannya.
G o e th e
pa
pun
h id u p
p e rte n g a h a n
ab ad
k e -1 8
h in g g a
m e m ilik i
K u n to w ijo y o
bahw a
m e m e rlu k a n
ubahnya
tu h k a n
agam a.
A gam a
je la s . A g a m a
s im b o l
n ila i
kepada
T uhan.
ju g a
m engan-
y a m a n u s ia
la m n y a .
b is a h id u p
A gam a
s is te m
la in
·kan
k e -1 9 ) m e n g a k u i
u s ia
b e lia
sangat
m e-
p rib a d i,
te ti-
k o le k tiv ita s
d a k a k a n m e n d a p a t 't e m p a t .
D a la m
k o n te k s
le v a n
dengan
sangat
k e n ta l
kesun-
yang
dengan
s a ja k G o e th e
m e re k a m
G o e th e
a n N a b i d a la m
lig u s
p u jia n
d iw a d a h i
ja tia n
a ja ra n
o le h
w a c a n a );
top elmu ngarah rasana
ilm u
u n tu k
2)
te ta p i
s e la lu
rasa rumasa
an
p e ra sa -
pat
id e n tik
sunda.
dengan
m e m b e la
m e m b e la
s e b a lik -
Sunda
a d a la h
agam a.
seju g a
A p a la g i
di
p e ra sa a n )
d ip a ls u k a n
a n o ra n g
o le h
la in ); 7 );
ha rasa ( t e k a d
6!
niat kuma-
itu te rg a n tu n g
lamun geus
ti balik rasa tangtuna tibalik
basa ( k a l a u s u d a h t e r b a l i k
kepada
a d a la h
p u la
m e m b e la
sungguhnya
da-
bahw a
agam a
B e g itu
m em -
k ita
m e n y im p u lk a n
m e m b e la
nya
s a lin g
penuh
(ra sa
p e ra sa a n ,
ra sa );
bahasa
m e n y im p a n g );
sarasana
8)
pun
9)
akan
sarasana
(m a s in g -m a s in g
T uhan
dan seka-
ta n g /
Is la m .
p u is i
sungai
G o e th e
in i/a n ta ra
di m ana
d i k a ra m
m asa
ro h
d a la m
lu k a r/s e g a r
da
ria n g /
g e m e rla p
n y a /m a s u k
.
b in m uda-
b u d im a n /
sem ak
b a g a ik a n
sungai
in i tu ru n /
k e m b a li
d a ri
aw an,
b a tu -b a tu
bem u-
ru p a w a n /m u n c u l
g u lu n g a n
m e n a ri/
m e lin ta s i
p u a la m /d a n
m e n g a ru n g i
n g it/m e n u ru n i
le m b a h /d i
nya
kese-
te rh a d a p
k a ra rig /k e m ila u
b a g a ik a n
k e tid a k s a -
(p e ra sa -
s e h in g g a
5)
ada
p e rju a n g -
m e n y a m p a i-
k u tip
itu : L ih a t
r a s a n y a ) ; 3 ) ngawula nuruikeun rasa ( b e r b a k t i m e n g a c u
k e p a d a r a s a ) ; 4 ) aya rasa moal
sarasa ( a d a p e r a s a a n , a k a n
rasa dipalsu pangrasa
dapat
K ita
(a m -
d ire g u k
dan
duanya
k a n ris a la h
b e rrn u -
k e k a g u rn a n
te rh a d a p
an m akna:
1 ) Rasa teu benang ku beja ( r a s a t i d a k d a p a t
ke-
p e rk a y a
yang
k e ra g a m -
M o-
(N y a n y ia n
ungkapan
pem ah
de-
s e h in g g a
a ta n
d ik s i ra s a d e n g a n
agam a
b e rd ia le k tlk a
b e rju d u l
G esang
M uham m ad)
H asan
A bdul
sebuah
y a n g sa n g a t ro -
yang
ham et
nuan-
pu-
m is a ln y a ,
d itu n ju k k a n
m a n tik
ju g a
m a a n );
Sunda
D iv a n
H a d i W .M ., te r d a p a t
re -
b e r-
K e tim u ra n ).
yang
d a a n je la s s e k a li, b a g a im a n a
ngan
D a la m
p u is i
(s a ja k -s a ja k
D iv a n
B a ra t
se-
d a la m
W e s t-o u s tli-
s e p e rti
k o s m o lo g i
Sunda
a n to lo g i
P e rs ia
rn e n d a -
ra sa ,
p ija k a n n y a
k e b a tin a n
b illa h
aga-
nam pak
b e rb i-
ban yak
g ra fis n y a
dengan
d a la m
jia n
agam a
di da-
kebudayaan
sebagai
yang
s e p u ta r
p a tk a n
sa
p e rti
c o ra k
p s ik o lo g is
kepada
khususnya
cher
A ra s
p u jia n
dan
n a 't i -
N a b i)
sebuah
sam a.
c a ra
(p u is i
keduanya
yang
saw
k e s u s tra a n
sang
asal
k a jia n e tn o -
b e rk e m b im g
agam a
pada
H a ji
kebudayaan
ta p i ta n p a
p e rb e d a a n ,
b e rm u a ra
d a la m
A gam a
sebagai
nyak
ba-
m e m ilik i
F ils u f
kebudayaan.
dapat
tid a k
s e ja k
m enga-
M u h a rn m a d
yah
(k e a rifa n
ra sa .
m e rn e rlu -
ta n p a
kuna)
sesungguhnya
Sunda
M u s ta p a
m e m e rlu -
s im b o ],
dan
supa-
agam a
m ang
ma
v is i y a n g
n ila i d a n s im b o l
k a ta
ti-
a d a la h
K ebudayaan
agam a
(Is la m )
agam a
m e la m b a n g k a n
k e ta a ta n
a ra s p e re n ia l
se-
kebudayaan
d a k a k a n m e m ilik i
kan
ta n -
k e rin g ,
to p a n g a n
dung
ta k
m e rn b u -
akan
b a g a im a n a
yang
agam a
budaya
budaya
pa budaya
ta n p a
s im b o l.
d ik a ta k a n
aw al
abad
gum i
S e b a g a im a n a
E ro -
Je rm a n
yang
h a s il-h a s il
keduanya
(p e n y a ir
b e rk e b a n g sa a n
la -
le rn b a h baw ah
/ kem bang-
d im u n c u lk a n /
d a n n a fa sn y a
m e m b e rik a n /h a y a t
p a d a n g -p a d a n g .
je ja k -
kem bang
a ta s
(* )
•
2
17
4
5
6
20
21
3
18
OJan
o Se/asaSRQPONMLKJIHGFEDCBA
o Rabu o Kamis 0 Jumat o Sabtu
Senin
19
OPeb
o Mar
7
22
OApr
8
23
OMei
0 Minggu
9
10
11
12
13
~
15
24
25
26
27
28
29
30
0 Jul 0 Ags
OJun
OSep
OOId
ONov
31
ODes
podium
Asep Salahudin
Kandidat doktor UNPAD Bandung,
Dosen di IAILMlPascasarjana
BAGAIMANA
ta a n
kepada
p e rti
p lU l k e c in N abi SA W
d ik a ta k a n
m ad
Iq b a l,
d a ra h
di
b u la n
itu
M a u lid
h a ri
in i k e c in ta a n
dengan
v a ria s i b u d a y a
yang
rin g d is e b u t
" B a b A d a t-a d a t
E ta "
bahw a
d a la m
nyam but
b u la n
Sunda
m e n y a m b u tn y a
n g a n u p a c a ra
u p a c a ra
ra g a m
de-
d ia d a k a n
m e re k a
te rle b ih
d a h u lu .
d ia d a k a n
b a a n -p e rlo m b a a n
ju g a
a d a la h
b io g ra fi
tra -
p e rlo m d a n te n tu
pem bacaan
N a b i m e la lu i
p e m e n ta s a n
ta g o n i
b e rp u n c a k
p ~ ~ a " s y a ir-s y a ir
b ib i.,
"ya
a d ik o d ra ti,
d irn y a
ra g a m
dengan
ha-
m a sy a ra k a t
tahsibul
'ula
bihuldh. oalladaiha nujumahal
jawza-u
yang
dengan
nam anya
dengan
la k s a n a
A rie s
b in ta n g
g e m e rla p
di
nasab
a n ta ra
tin g g i,
b in ta n g
U p a c a ra
yang
M u lu d a n
yang
budaya
kokal
s a ra j b a lu ta n
in i d i s is i la in
nanda
ja k
m e n ja d i
kepada
agam a
d a ta n g
(Is-
dengan
tin g g i
dap budaya
pe-
k ita ih w a l je -
a k u ltu ra s i
la m ). Is la m
te rh a -
lo k a l.
A k u ltu ra s i
agam a
dengan budaya
lo k a l y a n g
d ic o n to h k a n
d e n g a n M u lu m e n ja d i
p e n tin g
agar
k ita tid a k k e h ila n g a n p ija k a n
In i ju g a
g a i s a tu b e n tu k
is la m
tid a k
re n a
seba-
peneguhan
p e rlu n y a
dengan
s e u tu h n y a
c a ra
budaya
k o n te k s
b e r-
m e n iru
A ra b k a -
n a la r
dan
10-
k a lita s y a n g b e rla in a n .
A gam a
re la s in y a
n e g a s ik a n
b in ta n g -
y a n g m e n g e lilin g i).
Habbadzii 'iqdu siidadiw wa
fl1khiirianta foil yatimatul 'ashma-u
~ ( I n ~ d ~ a h ~ n iuann t a i a n
keya-
m e n y e rta in y a .
m e n y u n tin g
m e n ja d i
k e s e lu ru h
k e rb e rk a h a n
te n ta n g
Nasabun
ra n g k a ia n
d ip e re b u t-
d ite b a r
a k a r k u ltu ra l.
B ogkau
di
M akanan
( E n g k a u la h m a ta h a r i,e n g -
(In ila h
s im b o l
k e m u d ia n
k in a n
h a l-
m akanannya
s e g a la
dan
ha-
dan
b e la k a n g n y a .
yang
d iy a -
k e k u a ta n
d i s a m p in g
dan
p u rn a m a .
yang
tu m p e n g
ih w a l
k e ris
pusaka
K o n te k s tu a lis a s i
c a h a y a d i a ta s c a h a y a ) ...
- ,-
la in n y a
Anta syamsun anta badrun
Anta nurun fawqa nuri
k a u la h
________
m e m b e rs ih k a n
b e n d a -b e n d a
p e n g h a rg a a n
K ita b
a l-B a rja n ji d a n
yang
t
(k o n o n b e r-
k in i m e n g a n d u n g
k e b e rk a h a n
D i p e s a n tre n -p e s a n tre n
d is o n a l
be-
la in n y a
s e b e lu m n y a
b e b e re s ih
a c a ra
D a -k a n
d a n h id a n g a n
m e n c a ri
s e ta la h
ti
dengan
m akanan
u n tu k
P ria -
M u lu d a n .
itu
M a ta -
m enyam bu
d is e le n g g a ra k a n
k e ra m a t
m e-
s ig a p
Y o g y a k a r-
p e w a ris
u n tu k
dan
R a b i 'u l
o ra n g
p e n g a jia n
se-
lia n
A w al
K e s u lta n a n
sebagai
a s a l d a ri k a ta s y a h a d a ta in ),
U ra n g
Soenda
B udaya
d ire fre s e n ta s i-
ritu s S e k a te n a n
d a la m
d je u n g
k o n te k s
M a u lid
d ire k a m
ngan
b e rk i-
kon-
Sunda
S e b a g a im a n a
lio n tin
yang
ra m ,
M u lu d a n .
H a ji H a s a n M u s ta p a
me m-
lo k a l
d a la m
te k s k e b u d a y a a n
la m
ta
k e la h ira n n y a
te n tu n y a
Jaw a
kan
d a la m
te rh a d a p
s e g a la
ubahnya
D a la m
di
p e rin g a ta n
dan
itu , d a n e n g k a u
la u d i d a la m n y a )
u ra t-u ra t
d ie k s p re s ik a n
b e n tu k
ta k
bak
D a n b ia s a n y a
m u lia
banggakan
M u h a rn -
d a la m
u m a tn y a ."
sangat
se-
" m e n g a lir
STIELM
yang
ama.
dan budaya
bukan
lo k a l
s a lin g
(p o la ris a s i)
s a lin g
m e m p e rk a y a
p re ta s i
s e h in g g a
p il k e b u d a y a a n
m eta p i
in te r-
akan
ta rn -
dengan
w a-
ja h h e te ro g e n , tid a k m o n o litik . A g a m a d a n k e b u d a y a a n s a lin g
p e n g a ru h
k a re n a
Onpad 2011
--------------------------------------------------------~---------~~
p e ra sa a n n y a ).
Lintas Keimanan
K e c in ta a n
M a u lid
m e m p e rin g a ti
yang
ngan
d iirin g i
de-
ta k ju b
dan
p e ra sa a n
ta k z im
te rn y a ta
hanya
m e n ja d i
ik a ta n
budaya
m e m ilik i
o ra n g
b e rb e d a
p ilih a n
m e s tin y a
sukkan
D an
yang
k e y a k in a n -
dan
k a la u
p a ra
s e s u a tu
sudah
se-
h a l in i d ira -
p e n g ik u tin y a .
m e n ja d i
a p a b ila
ju g a
dengan
a d a la h
w a ja r
d a ri
nam un
M u s lim
T e n tu
yang
bukan
ta u ta n n y a
non
nya.
ju g a
s im b o l
hal
kaum
m engakui
m e n a rik
o rie n ta ls i
te n ta n g
pun
je ja k
keagungannya.
G o e th e
pa
pun
h id u p
p e rte n g a h a n
ab ad
k e -1 8
h in g g a
m e m ilik i
K u n to w ijo y o
bahw a
m e m e rlu k a n
ubahnya
tu h k a n
agam a.
A gam a
je la s . A g a m a
s im b o l
n ila i
kepada
T uhan.
ju g a
m engan-
y a m a n u s ia
la m n y a .
b is a h id u p
A gam a
s is te m
la in
·kan
k e -1 9 ) m e n g a k u i
u s ia
b e lia
sangat
m e-
p rib a d i,
te ti-
k o le k tiv ita s
d a k a k a n m e n d a p a t 't e m p a t .
D a la m
k o n te k s
le v a n
dengan
sangat
k e n ta l
kesun-
yang
dengan
s a ja k G o e th e
m e re k a m
G o e th e
a n N a b i d a la m
lig u s
p u jia n
d iw a d a h i
ja tia n
a ja ra n
o le h
w a c a n a );
top elmu ngarah rasana
ilm u
u n tu k
2)
te ta p i
s e la lu
rasa rumasa
an
p e ra sa -
pat
id e n tik
sunda.
dengan
m e m b e la
m e m b e la
s e b a lik -
Sunda
a d a la h
agam a.
seju g a
A p a la g i
di
p e ra sa a n )
d ip a ls u k a n
a n o ra n g
o le h
la in ); 7 );
ha rasa ( t e k a d
6!
niat kuma-
itu te rg a n tu n g
lamun geus
ti balik rasa tangtuna tibalik
basa ( k a l a u s u d a h t e r b a l i k
kepada
a d a la h
p u la
m e m b e la
sungguhnya
da-
bahw a
agam a
B e g itu
m em -
k ita
m e n y im p u lk a n
m e m b e la
nya
s a lin g
penuh
(ra sa
p e ra sa a n ,
ra sa );
bahasa
m e n y im p a n g );
sarasana
8)
pun
9)
akan
sarasana
(m a s in g -m a s in g
T uhan
dan seka-
ta n g /
Is la m .
p u is i
sungai
G o e th e
in i/a n ta ra
di m ana
d i k a ra m
m asa
ro h
d a la m
lu k a r/s e g a r
da
ria n g /
g e m e rla p
n y a /m a s u k
.
b in m uda-
b u d im a n /
sem ak
b a g a ik a n
sungai
in i tu ru n /
k e m b a li
d a ri
aw an,
b a tu -b a tu
bem u-
ru p a w a n /m u n c u l
g u lu n g a n
m e n a ri/
m e lin ta s i
p u a la m /d a n
m e n g a ru n g i
n g it/m e n u ru n i
le m b a h /d i
nya
kese-
te rh a d a p
k a ra rig /k e m ila u
b a g a ik a n
k e tid a k s a -
(p e ra sa -
s e h in g g a
5)
ada
p e rju a n g -
m e n y a m p a i-
k u tip
itu : L ih a t
r a s a n y a ) ; 3 ) ngawula nuruikeun rasa ( b e r b a k t i m e n g a c u
k e p a d a r a s a ) ; 4 ) aya rasa moal
sarasa ( a d a p e r a s a a n , a k a n
rasa dipalsu pangrasa
dapat
K ita
(a m -
d ire g u k
dan
duanya
k a n ris a la h
b e rrn u -
k e k a g u rn a n
te rh a d a p
an m akna:
1 ) Rasa teu benang ku beja ( r a s a t i d a k d a p a t
ke-
p e rk a y a
yang
k e ra g a m -
M o-
(N y a n y ia n
ungkapan
pem ah
de-
s e h in g g a
a ta n
d ik s i ra s a d e n g a n
agam a
b e rd ia le k tlk a
b e rju d u l
G esang
M uham m ad)
H asan
A bdul
sebuah
y a n g sa n g a t ro -
yang
ham et
nuan-
pu-
m is a ln y a ,
d itu n ju k k a n
m a n tik
ju g a
m a a n );
Sunda
D iv a n
H a d i W .M ., te r d a p a t
re -
b e r-
K e tim u ra n ).
yang
d a a n je la s s e k a li, b a g a im a n a
ngan
D a la m
p u is i
(s a ja k -s a ja k
D iv a n
B a ra t
se-
d a la m
W e s t-o u s tli-
s e p e rti
k o s m o lo g i
Sunda
a n to lo g i
P e rs ia
rn e n d a -
ra sa ,
p ija k a n n y a
k e b a tin a n
b illa h
aga-
nam pak
b e rb i-
ban yak
g ra fis n y a
dengan
d a la m
jia n
agam a
di da-
kebudayaan
sebagai
yang
s e p u ta r
p a tk a n
sa
p e rti
c o ra k
p s ik o lo g is
kepada
khususnya
cher
A ra s
p u jia n
dan
n a 't i -
N a b i)
sebuah
sam a.
c a ra
(p u is i
keduanya
yang
saw
k e s u s tra a n
sang
asal
k a jia n e tn o -
b e rk e m b im g
agam a
pada
H a ji
kebudayaan
ta p i ta n p a
p e rb e d a a n ,
b e rm u a ra
d a la m
A gam a
sebagai
nyak
ba-
m e m ilik i
F ils u f
kebudayaan.
dapat
tid a k
s e ja k
m enga-
M u h a rn m a d
yah
(k e a rifa n
ra sa .
m e rn e rlu -
ta n p a
kuna)
sesungguhnya
Sunda
M u s ta p a
m e m e rlu -
s im b o ],
dan
supa-
agam a
m ang
ma
v is i y a n g
n ila i d a n s im b o l
k a ta
ti-
a d a la h
K ebudayaan
agam a
(Is la m )
agam a
m e la m b a n g k a n
k e ta a ta n
a ra s p e re n ia l
se-
kebudayaan
d a k a k a n m e m ilik i
kan
ta n -
k e rin g ,
to p a n g a n
dung
ta k
m e rn b u -
akan
b a g a im a n a
yang
agam a
budaya
budaya
pa budaya
ta n p a
s im b o l.
d ik a ta k a n
aw al
abad
gum i
S e b a g a im a n a
E ro -
Je rm a n
yang
h a s il-h a s il
keduanya
(p e n y a ir
b e rk e b a n g sa a n
la -
le rn b a h baw ah
/ kem bang-
d im u n c u lk a n /
d a n n a fa sn y a
m e m b e rik a n /h a y a t
p a d a n g -p a d a n g .
je ja k -
kem bang
a ta s
(* )