Jurnal Pendidikan Karakter Volume 1, Nomor 1
! " # $ # ! %
# # %
# ! % # & % ! '
! ' # ( $ " & $ $ # $
$ $ # ) ! $ & $ ! * # % & # $ + $ $ & # $ & , %
# $ $ $ $ ! * $
$ & $ $ & % $ && $ & $ & $ $ $ %& )- $ $ $
$ & , ! - & $
$ $ ! ' # (. $ / % / % 1 #
- $ & . & % 2 $ -
3 , ) ( 4 5 ! $!
- $ & $ $ $ $ $ 62 %
& $ & ! 3 , $ D
$ & $ $ 61 % 788A 9!
$ % ) & $ & $
$ 62 ,% , % - , %
788B : % C #% % 788A 9! % - #
6 788A
9 & )
$ $ $ & $ & $ ! $$
$ & ) $ $$ $ $
- $ & $ $ $
$ !
$ $ $ $ ) + $ $
$ $ % # # %
$ $ & , 6 $ %
# 6* & % EFA : . G C # % 788F 9! * $ %
$ &
- $ % $
> $ $ $ $ $ % $
C % % % $ % #
$% $ % # % $ $ %
$ % % $ % $ % $ % $ %
% 6; $ % 7888 9!
- # & # + , $ #
$ $ $ ! 1 & % $ & & $ && $ & )
, $ $
7887 9! $$ &
78 9! ) $ & &
$ $ $ ! 1 &
> $ ! 1 $ $ & $ $
/ $ $ 6 $ %
78 9!
78 : ; $ % ' %
' , % 7888 : % & % 78 8 :
% 78 8 9! + / $
6
9 $
< = $ $ % $ $ $ !
$ ! / $ $ $ % $ )$ $ + ) $ $ $ $
$ $ % $ % % $ $ $ % $ $ $
& $ $ & $ & $ 6@ %
$ $ % $ 6; $ !% 7888 9!
$ % $
6 !% 78 8 : % 78 8
9 & &
$ $ $ $ $ $ ! 2 $
$ $ $ % $ $
$ ! * $ % $ $ $ $
$ ! % & $
$ $ $ $ $ )
$ ! * $ ? & @ /
$ & $ $ !
& # I I ) % + # #
$ $ ? # $ & $
$ & $ $
$ $ & $ $ $
# $ ?
% % $ & & $$ ! / $ #
$ ! * # % &
& $ $ $ & $ $
& # % % $
# ? ! % & $ %
- $ % $ $ % $ % $ $ $ & $ & &
% $ % $ & $ $ $ ! 0 $ $ $ $ ! &
$ % # $ & H $$ &
$ $ ! !% $ %
& $ $ % % $ % $ & $ !
$ $ 1 % , & $ $ $ & ! @ $ $ &
& % $ % #
! $ $ % & & $ &
) & ? $ $ % & $ $
% $ $ % 6 $ % 788 9! ! $ $ & 2 $
& $ ! 1 $ % % % $ $ $
# $ , # $ ! * # &
$ ! &
$ $ && $ ? $
$ $ ! / $ $
$ , ! * # % & EF8 !
1 $
& $ 6 ! !% %
$ $ $ $ $ # % % %
$ $ $ & $ % & % $ % ? %
# $ $ ! $ 9 # ! 1
& & $ $ &
& % & $ #
6* % 7888 9! $ & & / $ &
6 % $ $ $
EED 9! * # % $ & $
$ ! $ $ $ & $
& $ $ $ " $ % $
$ & $ & " $
% & $ $ % # $ # $ $ & $
& $ ! / $ 60 % 7888 : % 788J 9!
$ $ $ &
" $ " $ $ %
$ & $ ? #
& & $ $ & $ $ # $ I ! $
$ % # $ $ $ % $ &
$ & $ + 6 % % & &
788J 9! " $ & % & & %
$ # &) $ & $ % & % & $ % $
# + ! 0 & $ % $ 6 $ % % $ ! 9 # & $ # * # % & $ $ 6 $ $ $
$ 9% $ ! $ & $ # ) $ % & $ & && $
$ $ % % 3$ 78 8% & & % % % & $ # / $ $ & % $ ! $ $
$ # > $ # $ $ & $ ! "
$ $ $ $ &
$ $ & ) # $ $ $ $ & $ 6 % 788J 9! - $ & &
$ % % $ $ $ ! # # % # # ) $ $ $ %
$ ! 3 %
- $ $ $ $ $ $ # $ # $ $ $ & $
$ ! 1 $ & ! @ $ & # $ $ & * &
6 EFA 9 $ $ $ $ $ $ $ % # $
& $ $ $ $ $ ! $$ # != $ $ $
" $ % # $ + + $ $ % EE8 & $ $ $ !
- 60 % $ +
$ +
7888 9! 1 $ $ $ # $ $ $ &
$ & $ & $ # $ $ & $ & $ $
& $ $ $ $ $ % && $ $ $
$ # $ $ & & $ & $ + % $
$ ! $ ! 2
6
78
9 #% $ &
! 1 % $ + $ $ $
$ $ % $ % $ $ $% && $
$ ! / # - $
/ ) 6/019% / ) $
I I $ $ & !
$ ) $ $ # & $ %
& $ # $ $
# $ & & ) $ 6- # % @ % G "
788E 9! * # % 0 "
6 788D
9 # $
) % & & & $ $ %
% $ & !
$ ) $ $ $ ) 6/0-9%
6/ /-9% 1 $ ) $ 61 -9 K -
$ ! " $ 60 " % 788D 9%
6K- 9! /0- & &
$ $ & $ ! @ $
& & $ $ % &
$ # $ $ & $
$ $ ! 1 & $ $ , &
$ $ # $ 6@ %
EFE 9! /01 $ $
& % $ !
& $ $ $ % $ & #
$ $ ? ! 1 / )0 1 &
I I $ $ $ % % #
% & % # $ & & $
6 EE 9% $ $ $ $ % & %
$ ( (
! * $ # , 6 78 8 9 & $ $ $
$ # $ )
) $ ! * $ % - $
6 EE
9 $ $ $
$ $ # # % $ $
$ # & ! @ ; $ % 6 7888 9 $ $
$ $ # ! % $ %
&& $ $ $ %
% $ ! * $ %
$ & $ && $ $ $
$ $ % #
$ $ # $ $ )
# # $ 61 % 788A 9! ) $ $ $ # &
$ ! 1 # $ %
# $ ) $ # $ $ $ )
! * $ % 0 " 6 788D 9 &&
& & ) $ $ $ % & ) % ! !
& $ & $ %
$ % $ $ $ #
$ #
% % # ?
$ & & $ ) ) & $ $ % % #
$ # @ )
6@019! /01 & $ $ $ $ %
& % % $ $ % + $ ) $ ! $ $ !
/01 + % && )& $ $ % $ & & $ $ $ - K
$ ? ! &
6K- 9 # $ $ $ #
% & $ $? #
! - $ # & $
$ $ % # # )
& $ ! /01 $ $ % && $ & $ $ $ & $
$ $ % $ #
% $ & # & $ ! $ ! @
/01 $ ? $ # $ $ %
# $ $ $ ! % $ ! &&
, $ % $
/01H@01 $ % )$ % &
$ % + # $ $ $ # ! ) $
$ ! & $ # $ / /- & && $ %
# $ + $ & $ # & $ !
1 & $ $ + $ #
$ ! / & $ ) && $
/ /-! ! * # % ) #
$ $ $ & & $
I $ & I $ ! ) # $ $
$ & # ! & + % $
$ % & $ $ # & $ ) ) *
$ $ $ % & $ $ % # $ $ $ % $
$ & 6. $ % - % 3I0 % ' %
- $ $ 6@ % 788E 9! )
EF8
9
- $ % $% $%
- 1 - $ ) % % +$ % $ $
$ $ $ && $ $ $ && $ & )
! $ $ % 1 # &
, % & % 7 $ $ $ $ ! 1 -
$
? + ! $ & ? ) $ $ $ ! I#
# $ $ $ I % $ & # # $ ! 3
# $ $ $
- $ $ ! . $ % $ $ %
- % 3I0 % ' 6 788E
9 $ % $ $ ! 0 #
& $ # $ $
$$ $ ! # # $
$ $ $ # $ $ , !
$ $ ! 1 $ $ $ $ &
$ % # % $ $ $ $ & ! 1 $ ? & $ $
- $ & ! $ & # $ & $$ $ &
$ & $ $ ! 1
! $ $ 6 ) 9 $ $ $ $ $ & $ % # $ $
$ # & & # & $ > & & $
! $ # ! 1 $ # # $
$ ! 1 $ & $ & $ $ # ! $ $ ! 1 $ $ $
# # ! $ & ! $ $ $ $ $ % # $
- $ & # # & $ & $
$ $ & $ ! 1 & $
& + & ! & $ $ $ & & $ # $ +
$ & $ $ ! ) $ + ! 1
% + & # # $ $ $ $ # $ %
$ $ & ! # # $ ! $
$ $ $$ # & # $ $ $ $ % # $ !
$ $ $ $ % ! K $ $ # ) $ ! &
$ + & & $ $ $ $ $ ! % ? & " $ $ # % # &
$ $ $ $ $ # $ &
$ ! 1 $ % $ $ $ ? $ % # && $ && $ ! & $ # . 78 % ,
& $ # $ $
- ! $$ $ & $ #
$ $ % & % % $ $ $ $ $ % $ 61 % G * % 788L : %
% % # EEE 9! # $ ! * $ % ) 3 ,
$ $ & , $ & $ & ) # % %
$ $ $ & & $ % $ $ $% $ !
$ ! $$ * # $ ( $ & $ #
I ( / $ $ % # # $
$ && $ ) # ! $ % ,
$$ & $ & $ & # & ! 30 $
/ & , , % &
$ , & $ % %
# , % && $
& $ H & $ H$ & $ ! 3 , 6 % " $ % % EEA : %
# , $ " % 7888 9! # ,
2 6 788J
9 $ $ % # $ $ $ 30 $
30 $ & $ &
& & $ # # $ #
% $ , ! 3 , # , %
$ & & & $ & % $ # #
$ , , > && $ !
30 $ % , %
$ $ # & # $ % !
, #
- # %
&& $ , > $$ $ & $ & $ & $ ! ,
& ! $ $ $ % # % 3 ,
% % # & ! 3 , $ % & $ %
& & ! * % 6 788
9 $ %
! $ $
30 $ %
$ $ $ # % $ $ % ! 3 , $ $ % %
$ % $ %
$ # $ $ % $ & $ % # %
- $ %
> 60 %
$ , $ % "230
& + $ & &&
$ & $ ! & 6 788
9 $$ &
30 $ ! 1
&& $ ! * & &
& 30 $ & , $ & $ % %
&& $ ! $ $ & 30 $ &
$ $ $% $ % $ % $
$! & && $ $ && $
7888 : % 788 9! +
$ ! 1 & % # $
$ $ && $ && $ && $
$ % && $ %
& $ $ & ) , $
- $ ! @ $
&& $ & $ $ %
$ $ & ! * # $ , $ && $
& $ % $ $ ! $
&& $ $ %
#
- $ ! $ $ && $ $
! * # , &
$ & $ % $ ! 1 +
# + $ # $
% $ % $ +
% "230 ) $ $
# ! 30 $ &
$ , % # &
, ! $ & ,
> & $ ! 1 $ $ #
$ $ # && $
&& $ ! 3 , $ $ $ #
$ ?
6C $ % ; %
78 8 9! 1 $ ?
" $ $ 3 , $ 6"230 9! "230 #
$ $ $ $ $ $ # $
$ $ + $ # & &
$ ! % $ $ ! %
$ ) $ $ & $
$ ) % # & !
2 C $ % ; 6 78 8 9% "230 # # &
$ $ % )# + $ , $ ! "230
$ + $ # )$ 6 &) $
9 # &
$ $ $ & + $ !
- # $ $ & & # $
! * # & # &
$ ! * $ & $ $ & $ # & $ $ % $ $ &
$ ! 1 & $ + $ $ $ 6 % %
$ $ $ 78 8 9! * # % & && $ & !
$ $ & $
$$ ( ? % % % ( 3 , $ $
$ % $ & , # ! &
# $ $ ) 30 $ $
$ $ $ $ $ %
$ $ $ & $ % $ $ !
& #% $ $ # &
30 $ $ ! $ % $ $ 6' % 788E 9!
# $ +
! * # $ $ $ & $ & 7 $ $ && $ ! * $ % $ &
- & $ ) 30 $ && $ ! .
$
8M L % $ ? $ & $ & & $
& $ $ ! % 6 78 8
9 & $ > #>
6 EEE
9
- $ # $ $ $
)$ & $ $ ) & $ $ $ ! $ 30 $ ! 1 $ $ &
$ $ $
$ $ 6 % . % 2 $ & $ # % 78 8 9! % # & $ &
& # $ & $ ! /
$ & $ $ $ % $
$
- $ & $ $ # & $ ) )& $ $ ? $ %
$ ! $
& & $ $ & $ $ &
> ! 3 + $ & $ ! & 30 &
$ # $ && $ & $ $ % $ & $ ) $
# $ #
6C" 9 6 $ % $ $ % % K % 788E 9! * $ $
$ $ $
&& $ & & / $ $ % $ $ $
$ & )&
- 6 % C & % % $ % $ $ " $ % &% G @ $ % 788E % ! 1
% 6 78 8 9! $$ # $ # $ $ ) $ & $ $ $
$ $ 6- $ % EEB 9! 1 & $ 60 % 788D 9 # $ $ &
$ 6* % % - % % & % # % G ., % 788F : % 6? $ %
% G * 1 ) % 788F 9% % % $ % $ % % 6 78 8 9 &) $ $
9 $ & $ & # % # &
& $ & ! $ & & $ $ $
& & $ ! $ $ 6$ $$ ( $ $ $
9 # $ $
( )- $ % $ % $ & , $ &&
$ & $$ # $ $ $ $ $ ! &
$ $ $ & $ !
!
& $ $
1 # && $
$ $ & && $ & ( # & ) , & % $ & +
$ $ $ $ ! $ % $ % #
% $ % & $ $ ) % & $ & %
$ & $ $ $ $ % & && $ && $ ! ) , % & 6 $ $ % ) &)# $
$ $ $ & !
- % %
- $ % $ &
& % $ $ # $ &
$ $ $ ? $ + & $ % $ # $ 9 &
# + $ ! & @ & % $ & $ & &
$ % # $
& $ $ ! $$ $
! * # # & $ & $ $ )
$ & $ $ , $ $ $ $ ! * $ &
$ > $ ! $
- # $ $ $
$ & ! $ $ $ &
- $ & $
6/019% $ ) $ 6/ /-9% $ ) $ 61 -9
! 1 & $ $
# $ ! " > & $ #
$ > & $ # $ $ ) &
&& $ $ $ ! * $ % $ % &
6C % % 788J 9! * # % & & &
$ $ $ $ !
$ ! 1 ) $ $ ! * # %
& $ & )
$ $ & , ! )
$ $ $ ) 6/0-9% $ )
6K- 9! $$ % $
& ) && $ & 30 $ $ $ $ !
- $ % $ & )
& ) && $ #
$ $ $ $ !
- $ $ & $ $ 30 $
&& & ) $ $ $
$ ! * $ $ & $
$ $ )
$ $ $ & $ % %
$ % $ % ! . &&
$ $ && & ) ! * $
$ $ $ $ $ $
& $ $ ! * $ $ $ $ $
6C % * # % 3 % 788J 9! $ % $
$ $ $ $
& $ # $ $ $
$ ? $ 60 # , G 0 % 788A 9!
& $ $ $ $ $ $
$ $ $ $ $ $ ! 0 $
$ & $ $ $ $ 6- $ % EEB 9 6 9 / $
$ $ $ & $ $ % 679
/ $ $ & $ % &
%
6D9 && $ $ $ $ ? %
& $ & % 6A9 $ $ $ % 6L9
$ && & $ $ $ $ + # $
$ $ % & $ % 6B9 && $ $ $
$ $ & $ $ $ $ $
$ $$ % 6J9 $ $ $
I $ % 6F9 $ &&
$ $ # $ &
$ $ $ $
$ & % 6E9 $ $ $ ?
& && % 6 89 $ $
$ & $ $ ) && 6 9
& $ $ $ $ $ & $ %
$
# + C & #
% & $ #
! 1 $ #
$ & ! $ " &! . ! 0 %
$ & -"" " # $ & & #
$ % $ $%
- & $ $
. ! % !" K $ ) & $ $ $ & % &
$ % $ % $ % % # #
$ & ! #
- $
% 788F ( /
% ! ! % !( 788D% , 3 ( 1 N
$ %%
& !
$ # # & + $ #
- & 3
( 788E% &) $ )- @ ( 2 $
% !0!% C & % !2!% % !% - " $ % 0!% &%
0! G @ $ % @!( 788E% 2 $ $ ( '
& & $ %
1
- $ % 7679( J MFJ!
% 0!% . % !% 2 % 0!% % 0 !( 78 8% # &
% ! ! % !( 788F% / ( 3 $
$$ ) 30 $ !
#
$ && $ $ $ ! 1 $ $ $
&& & 30 &
30 $ $ $
$ $ !
"
1 $ && $ & ) ,
$ % $ $ $ ! / $ & $ $ % )
% $ & ,
! 1 & $ &
$ && $ ) !
$ $ $ ! @ $ $ $
, $ %
, # $ $
$ % & )-
$ & , $ &
$ $ ! $ ? 30 $ %
$ & 30 $ # $ $ %
# # $ & $ ! @ )
% & $
$ & ! * $ % 30 && $ $ $
$ $ ( EEAM788E% 3 ,
678 89 J% ! DEMLL
7EDMD J % ! !% & % !% . $ % -!% - % !% 3I0 % 0!%
% !/!( 78 8% ' % !( 788E% K " & $ )0
$ " $ $ $ 1 $ ! 1 $
- $ # $ $ $
$ D7 679( F8) EB! % ! " % C!( 788D% && $ )0 % !% G % /!( EF % 1 1 $ # 1 $ && $ & &
- $ $ $ ( $ &
)0 H @ $ > % % !0!( 788 ( " $ 3 , & " $ % J% J)7D
" $ ( $ )0 C $ % ! ! ; % "!% !( 2 $ & $ $ % + - 78 8% & / $ 1 1 $ $
2 D% % ! D % 1 % 0!% %
( - !( 7888% % 3 , & +
$ $ % " $ $ 3 , ! 6 9% $ % $ & *
$ ( * & $ K D% $ % K OK% ! % ! E)7E
- 7BF)DDF% # ( % /!% % !0!( 788 % 0 )0
# ,% @!( 7887% 1 $ $ & 0 )3( @ $ $ $ ! @! 3 , . 6 !9% 0 # , Q%
$ $ $ % ! AD) & , % AD)
- BD% & / ( LF " * & % C!( EFA% /
I #% !.!( EEE% 1 # / ? $ (
, . && $ @ )2 ! & K 67 !9! 0 *
$ % 7D( BDLMBL8 / ( C " $ ! % .!% 7888(
8F8DE AAAO! " $ 6 9% ! * % !% % /! !% - % !% %
! && 6 !9% "!.! G ., % /!.!( 788F% 1 C " & $ &
! $ & $
% -! ! G % ! !( 788D% $ ) 30 % & $ $ % $ ( ( DLMLJ
- % $ & % !.!( 7888% - /
- G C % $ % 7( DJML7
1
8D% ! DB)A7! . % @! !% G C # % 2!( 788F% % ! !% " % -!( 7888% 1
P* $ C >% # & , $
7E( $ $ ( $
% ! AB % !% .# % !( EED
/* 2 /1 2 /3
1 R $ % -!% 0 % ! G K % .!( /
6 9 / % 788E% $ # & $ & $
' % 1!( 788E% && $ ( ( 1
1 $ % %
$ 3 , $ % $ + % . $ / % $ $ $ &
& 0 $ 7% $ % J( 7DM AF! F% ! DJ)L8 " % !( EBJ% 0 # (
' % -!( EJB% #
, ! 1 / ) $ $ . $ % $ ! / $ ( & . ( / $ " ! 1 %
2 $ $ 2 % ! !( EFL% 2 $ , ! ! 8F
% 2!'!( 788A% ) - # 2 % !" % 1! !( 788J% $ # & $ & $ ( 3 ,
7 . && $ $ $ % "
$ & % C % /!% * # % !-!%
& $ 3 % 2!.!( 788J% -
- 1 $ 786D9% ! D B)DDB " $ K $ - (
- $ %
- 1!( EE % $ & E / 1 &
$ $ ( * # $ $ / $ $ % & $ $ / G / $ K % A%
- # % "! 2!% @ % 0!% G " % ! ) 8
"!( 788E% / + ( 2 % .!( 78 % $ & " '
$ ! ! . " 6 !9% D7 "
1 $ ( $ $ 2 - *
%
(HH !# !$
$ & $ & H78 H8DH77H )# ) $ / $ $ ) HS$ )L 1 $ ! @ .! /!( 2 ,% !C!% , % ! !% , % -
$ & $ 2! !( 788B% 1 $ & )
- / $
$ $ % 1 $ ! $ $ $ % K ! F % ! % 2!-!% C #% ! D
% 1!( 788A% 1 $ & $ % 2!/!( 7887% . # $ ) $ ) ( # 0 % C %
- $ $ % $ % & / /
78% DBFMDJB $$ ) % % !( 78 8% $C #)*
) $ % !% $ && % ! !
$. % ! !% 788 ( @ I $ $ $ LE ! J7)FL 2 @ / $ % -!% ' % !( 788J% $ 1 % /
" " $ $ % ) $ ( # & $ @ )- & & $
$ % 3!( 78 % $ $ % $ ( / $ $ FA% % ! BE)JE
$ % ; $ % .!% ' % ! !% ' % ! ; , ( 78 8%
$ & $ $ $ " ' $ % " ' & 1 "
% -! !% " $ % ! !% % ! !( " ' EEA% 1 & $ $ & % "
! 7 - $ % 1!( EEB% $ & % C!C!% * % ! ! G 1 ) && $ $ $ $ %
% !1!(788F% ) & $
7L! $ $ ( % ED% F . $ && $ #
$ ! 1
- $ % ( L7M LE % !( EEE%
3 , $ ! - ( 1 .!% - !% T '!%
2T !( 788A% ) &
Q & ) -
- 1 % ! % *!( 788L%
& ( & & , $ %
& A7 6B9(
7 M 7D @ % 2!( 78 %
# $ "0 $ $
% F
78
- @ % /!0!% % '!( EF8%
$ - / ! # . $
$ % )0 % $! @ % /!0!( EFE% && )1
! & / . !D8!FB)FE
# ,% !@!% G 0 % !/!( 788A% 2 $ )0 / $
- $ % 1 & $ $ & " $