ANALISA DAN PERANCANGAN PERANGKAT AJAR MODELING DAN ANIMASI 3D BERBASISKAN MULTIMEDIA UNTUK JURUSAN DKV UNIVERSITAS BINA NUSANTARA - Binus e-Thesis

  

UNIVERS ITAS BINA NUS ANTARA

  Jurusan Teknik Informatika Skripsi Sarjana Komputer

  Semester Ganjil tahun 2006-2007

  

ANALIS A DAN PERANCANGAN PERANGKAT AJAR MODELING DAN AN IMAS I

  

3D BERBAS IS KAN MULTIMEDIA UNTUK JURUS AN DKV UN IVERS ITAS BINA

NUS ANTARA

Herman Yani 0700712755

Ricky Wijaya 0700707805

Ruby Mauran dya 0700695414

Kelas/Kelompok : 09 MAT/01

  Abstrak Perkembangan dan penggunaan teknologi grafik tiga dimensi (3D) semakin mewabah dimana dapat dilihat dengan banyaknya peminat, lapangan kerja yang berhubungan dengan grafik, dan proyek-proyek seni maupun advertisement. Berdasarkan itu, Universitas Bina Nusantara membuka kesempatan bagi mahasiswanya untuk belajar grafis 3D dari salah satu materi yang diajarkan Jurusan Desain Visual Komunikasi. Untuk merepresentasikan obyek secara tiga dimensi yang utuh diperlukan empat tahap, yaitu modeling, material, animasi dan rendering. Tahap yang berpengaruh besar terhadap pembuatan obyek tiga dimensi terletak pada tahap Modeling dan Animasi. M aka tujuan dari skripsi ini adalah menganalisa kebutuhan dan minat belajar mahasiswa DKV dan merancang suatu perangkat ajar mengenai

  3D yang ditekankan pada Modeling dan Animasi sehingga mempermudah penyampaian bahan pembelajaran, menarik, interaktif, dan efektif. M etode yang digunakan terbagi menjadi dua bagian yaitu tahap analisis dengan pengumpulan data dan tahap perancangan State

  

Transistion Diagram dan rancangan layar. Dari hasil pengimplementasian dan evaluasi

  perangkat ajar ini diketahui bahwa perangkat ajar ini cukup mudah dan efektif penggunaannya. Adanya fitur Simulator menjadikan perangkat ajar ini suatu media pembelajaran yang menarik. Simpulan yang didapat setelah melalui analisa dan perancangan serta hasil implementasi dan evaluasi adalah bahwa perangkat ajar ini membantu mahasiswa DKV dalam mempelajari dan memahami Modeling dan Animasi 3D karena berisi teori yang cukup lengkap bagi pemula, mudah digunakan, sebagai sumber informasi dan pembelajaran alternatif dan berpotensi sebagai salah satu metode pembelajaran yang baru dan efektif. Kata Kunci Perangkat Ajar, Modeling dan Animasi 3D, M ahasiswa DKV

  Puji dan syukur kami panjatkan kepada Tuhan Yang M aha Esa atas berkat rahmat dan bimbingan-Nya sehingga kami dapat menyelesaikan penulisan skripsi ini tepat pada waktunya.

  Skripsi yang berjudul ANALIS A DAN PERANCANGAN PERANGKAT

  

AJAR MODELING D AN AN IMAS I 3D BERBAS IS KAN MULTIMED IA UNTUK

JURUS AN DKV UNIVERS ITAS BINA NUS ANTARA ini disusun untuk memenuhi

  persyaratan dalam menyelesaikan jenjang studi Strata-1 jurusan Teknik Informatika pada Universitas Bina Nusantara.

  Selama penyusunan skripsi ini, kami menyadari banyaknya halangan dan hambatan yang kami hadapi. Oleh karena itu, dalam kesempatan ini kami menyampaikan rasa terima kasih dan penghargaan yang setinggi-tingginya kepada semua pihak yang telah membantu dan mendukung kami dari awal hingga akhir penyusunan skripsi ini, yaitu kepada :

  1. Prof. Dr. Gerardus Polla, M .App.Sc _. , selaku Rektor Universitas Bina Nusantara.

  2. Bapak Felix Oktarianto S.Kom., M M ., selaku Dosen Pembimbing Skripsi yang telah memberikan dukungan serta arahan demi terselesaikannya skripsi ini.

  3. Bapak H. Mohammad Subekti, BE, M .Sc. selaku Kepala Jurusan Teknik Informatika yang telah memberikan saran dalam pembuatan skripsi ini serta para dosen Universitas Bina Nusantara yang selama ini, baik secara langsung maupun tidak langsung telah memberikan pengarahan dan bimbingan selama kuliah maupun dalam proses penyelesaian skripsi ini. dukungan moril dan materiil.

  5. Universitas Bina Nusantara, khususnya Bapak Drs. Lintang Widyokusumo, M FA selaku Kepala Jurusan Desain Komunikasi Visual yang telah memberikan kesempatan dan izin untuk melakukan survei dan memberikan informasi- informasi yang aktual dalam penyusunan skripsi ini.

  6. Teman-teman kami yang tidak dapat kami sebutkan satu persatu, yang secara langsung maupun tidak langsung telah memberikan bantuan dan dukungan selama proses penyelesaian skripsi kami.

  7. Dan berbagai pihak lainnya yang telah membantu kami selama proses penyelesaian skripsi ini.

  Kami menyadari bahwa dalam penulisan skripsi ini masih terdapat banyak kekurangan. Oleh karena itu, dengan kerendahan hati kami sangat menghargai segala saran dan kritik yang membangun untuk penyempurnaan skripsi ini.

  Akhir kata, kami berharap agar skripsi ini dapat bermanfaat bagi pembaca dan pihak-pihak lain yang membutuhkan.

  Jakarta, Februari 2007 Penulis

DAFTAR ISI

  Halaman Judul Luar Halaman Judul Dalam Halaman Persetujuan Hardcover iii

  Halaman Persetujuan Dewan Penguji iv

  Abstrak vii

  Prakata viii DAFTAR ISI.....................................................................................................................x DAFTAR TABEL........................................................................................................ xvii DAFTAR GAM BAR.................................................................................................. xviii

  BAB 1 PENDAHULUAN................................................................................................ 1

  1.1 Latar Belakang ................................................................................................. 1

  1.2 Ruang Lingkup ................................................................................................. 3

  1.3 Tujuan dan M anfaat.......................................................................................... 4

  1.4 M etodologi Penelitian ...................................................................................... 5

  1.5 Sistematika Penulisan....................................................................................... 6

  BAB 2 LANDASAN TEORI.............................................................................................7

  2.1 Teori Umum .......................................................................................................7

  2.1.1 M ultimedia .................................................................................................7

  2.1.1.1 Pengertian M ultimedia ...........................................................................7

  2.1.1.3 Aplikasi M ultimedia.............................................................................12

  2.2.1.2 Tujuan Perangkat Ajar..........................................................................22

  2.2.2.5 Tipe

  3D Obyek dan Komponen....................................................................30

  2.2.2.4

  2.2.2.3 Konsep Dasar 3D M odeling.................................................................30

  2.2.2.2 Representasi Obyek 3D Dalam Grafik Komputer................................29

  2.2.2.1 Pengertian Interactive Computer Graphics ..........................................28

  2.2.2 Pengertian Computer Graphics ................................................................28

  2.2.1.5 Perancangan Perangkat Ajar ................................................................27

  2.2.1.4 Komponen-komponen Perangkat Ajar.................................................25

  2.2.1.3 Jenis-jenis Perangkat Ajar ....................................................................24

  2.2.1.1 Pengertian Perangkat Ajar....................................................................21

  2.1.1.4 Tujuan dan Pengunaan M ultimedia......................................................13

  2.2.1 Konsep Dasar Perangkat Ajar ..................................................................21

  2.2 Teori Khusus ....................................................................................................21

  2.1.3.3 Paradigma Piranti Lunak Waterfall M odel ..........................................19

  2.1.3.2 Pengertian Rekayasa Piranti Lunak......................................................18

  2.1.3.1.1 Karakteristik Piranti Lunak ............................................................17

  2.1.3.1 Pengertian Piranti Lunak ......................................................................17

  2.1.3 Rekayasa Piranti Lunak............................................................................17

  2.1.2.2 Eight Golden Rules of User Interface ..................................................15

  2.1.2.1 Pengertian Interaksi M anusia dan Komputer......................................15

  2.1.2 Interaksi M anusia dan Komputer.............................................................14

  3D Modeling ................................................................................31

  2.2.4 Extensible M arkup Language (XM L)......................................................34

  2.2.4.1 Pengertian

  XM L...................................................................................34

  2.2.4.2 Bagian-bagian dari Dokumen XM L.....................................................34

  2.2.5 M etode Penelitian.....................................................................................35

  2.2.5.1 Teknik Pengumpulan Data ...................................................................36

  2.2.5.2 Skala Pengukuran .................................................................................37

  2.2.6 Desain Komunikasi Visual......................................................................39

  BAB 3 ANALISA DAN PERANCANGAN PERANGKAT AJAR...............................42

  3.1 Latar Belakang Universitas ..............................................................................42

  3.1.1 Sejarah Universitas ...................................................................................42

  3.1.2 Sejarah Jurusan DKV Universitas Bina Nusantara .................................43

  3.2 Analisa Pembuatan Perangkat Ajar..................................................................44

  3.2.1 Gambaran Umum M odeling dan Animasi 3D .........................................44

  3.2.2 Kurikulum Desain Komunikasi Visual ....................................................45

  3.2.3 Analisa Sistem dan Kebutuhan Perangkat Ajar .......................................47

  3.2.4 Permasalahan............................................................................................58

  3.2.5 Pemecahan M asalah .................................................................................58

  3.3 Perancangan Piranti Lunak...............................................................................59

  3.3.1 Diagram hirarki ........................................................................................59

  3.3.1.1 Diagram Intro .......................................................................................60

  3.3.1.2 Diagram M enu Utama..........................................................................60

  3.3.1.3 Diagram M enu M ateri..........................................................................60

  3.3.1.5 Diagram M enu M aterial .......................................................................61

  3.3.1.6 Diagram M enu Animation....................................................................61

  3.3.1.7 Diagram M enu Rendering....................................................................62

  3.3.1.8 Diagram M enu Link & Referensi.........................................................62

  3.3.1.9 Diagram M enu Studi Kasus .................................................................62

  3.3.2 State Transition Diagram..........................................................................63

  3.3.2.1 STD Intro..............................................................................................63

  3.3.2.2 STD M enu Utama ................................................................................64

  3.3.2.3 STD Introduksi.....................................................................................65

  3.3.2.4 STD M ateri...........................................................................................66

  3.3.2.5 STD M odeling......................................................................................67

  3.3.2.6 STD M aterial........................................................................................68

  3.3.2.7 STD Animation ....................................................................................69

  3.3.2.8 STD Rendering.....................................................................................70

  3.3.2.9 STD Link & Referensi .........................................................................71

  3.3.2.10 STD Studi Kasus ..............................................................................72

  3.3.2.11 STD Pertanyaan................................................................................73

  3.3.2.12 STD Contoh......................................................................................73

  3.3.2.13 STD Simulator..................................................................................74

  3.3.2.14 STD 12 Prinsip Animasi...................................................................75

  3.3.2.15 STD Konfirmasi ...............................................................................76

  3.3.2.15 STD Konfirmasi ...............................................................................76

  3.3.3 Rancangan Layar......................................................................................77

  3.3.3.2 Rancangan Layar M enu Utama............................................................78

  3.3.3.3 Rancangan Layar Introduksi ................................................................79

  3.3.3.4 Rancangan Layar M ateri......................................................................80

  3.3.3.5 Rancangan Layar M enu M ateri M odeling ...........................................82

  3.3.3.6 Rancangan Layar M enu M ateri M aterial .............................................83

  3.3.3.7 Rancangan Layar M enu M ateri Animation..........................................85

  3.3.3.8 Rancangan Layar M enu M ateri Rendering ..........................................87

  3.3.3.9 Rancangan Layar Link & Referensi .....................................................89

  3.3.3.10 Rancangan Layar Studi Kasus..........................................................90

  3.3.3.11 Rancangan Layar Pertanyaan...........................................................92

  3.3.3.12 Rancangan Layar Contoh.................................................................93

  3.3.3.13 Rancangan Layar Simulator .............................................................94

  3.3.3.14 Rancangan Layar 12 Prinsip Animasi..............................................95

  3.3.3.15 Rancangan Layar Konfirmasi...........................................................98

  3.3.3.16 Rancangan Layar Evaluasi ...............................................................99

  3.3.4 Perancangan

  XM L....................................................................................99

  BAB 4 IM PLEM ENTASI DAN EVALUASI ...............................................................101

  4.1 Implementasi Perangkat Ajar .........................................................................101

  4.1.1 Perangkat Pengembangan Perangkat Ajar M odeling dan Animasi 3D ..101

  4.1.1.1 Spesifikasi Perangkat Lunak Pengembangan.........................................102

  4.1.1.2 Spesifikasi Perangkat Keras Pengembangan..........................................103

  4.2.1 Spesifikasi Perangkat Keras untuk M enjalankan Perangkat Ajar ..........104

  4.3.8 Tampilan Layar M ateri Rendering.........................................................117

  5.1. Kesimpulan.....................................................................................................138

  BAB 5 KESIM PULAN DAN SARAN..........................................................................138

  4.4 Evaluasi Program ...........................................................................................123

  4.3.12 Tampilan Layar Konfirmasi ...................................................................123

  4.3.11 Tampilan Layar Pertanyaan....................................................................122

  4.3.10 Tampilan Layar Studi Kasus ..................................................................121

  4.3.9 Tampilan Layar Link & Referensi .........................................................120

  4.3.7 Tampilan Layar M ateri Animation.........................................................114

  4.2.2 Spesifikasi Perangkat Lunak untuk M enjalankan Perangkat Ajar .........105

  4.3.6 Tampilan Layar M ateri M aterial ............................................................112

  4.3.5 Tampilan Layar M ateri M odeling..........................................................110

  4.3.4 Tampilan Layar M ateri...........................................................................109

  4.3.3 Tampilan Layar Introduksi.....................................................................108

  4.3.2 Tampilan Layar M enu Utama ................................................................107

  4.3.1 Tampilan Layar Intro..............................................................................106

  4.3 Cara Pengoperasian Perangkat Ajar 3D M odeling.........................................106

  5.2. Saran ...............................................................................................................139

  RIWAYAT HIDUP LAMPIRAN-LAMPIRAN FOTOCOPY SURAT SURVEY

DAFTAR TABEL

Tabel 3.1 Tabel Kurikulum Desain Komunikasi Visual ........................................................ 45Tabel 3.2 Kecukupan Waktu Belajar ..................................................................................... 47Tabel 3.3 Tipe Pembelajaran.................................................................................................. 48Tabel 3.4 M asalah Utama Belajar .......................................................................................... 49Tabel 3.5 M ateri 3D ............................................................................................................... 50Tabel 3.6 Piranti Lunak 3D .................................................................................................... 47Tabel 3.7 Sumber Informasi ................................................................................................... 51Tabel 3.8 Benchmark ............................................................................................................. 52Tabel 4.1 Tabel Kuisioner Umum ......................................................................................... 126Tabel 4.2 Tabel Kuisioner Design Interface ......................................................................... 128Tabel 4.3 Tabel Kuisioner Navigasi...................................................................................... 129Tabel 4.4 Tabel Kuisioner Sound/suara ................................................................................ 130Tabel 4.5 Tabel Kuisioner Content/isi ................................................................................. 132Tabel 4.6 Tabel Kuisioner Video ......................................................................................... 134Tabel 4.7 Tabel Kuisioner Simulator .................................................................................... 136

DAFTAR GAMBAR

Gambar 2.1 Classic Life Cycle................................................................................................ 19Gambar 2.2 Bidang Cartesian 2D............................................................................................ 29Gambar 2.3 Bidang Cartesian 3D............................................................................................ 29Gambar 2.4 Objek 2 dimensi................................................................................................... 30Gambar 2.4 Objek 3 dimensi................................................................................................... 30Gambar 3.1 Diagram Kecukupan Waktu Belajar 3D ............................................................. 48Gambar 3.2 Diagram Tipe Pembelajaran. ............................................................................... 48Gambar 3.3 Diagram M asalah Utama Belajar ........................................................................ 49Gambar 3.4 Diagram M ateri 3D.............................................................................................. 50Gambar 3.5 Diagram Piranti Lunak 3D. ................................................................................ 51Gambar 3.6 Diagram Sumber Informasi ................................................................................. 52Gambar 3.7 Diagram Intro. ..................................................................................................... 60Gambar 3.8 Diagram M enu Utama......................................................................................... 60Gambar 3.9 Diagram M enu M ateri......................................................................................... 60Gambar 3.10 Diagram M enu M odeling .................................................................................. 61Gambar 3.11 Diagram M enu M aterial .................................................................................... 61Gambar 3.12 Diagram M enu Animation................................................................................. 61Gambar 3.13 Diagram M enu Rendering. ................................................................................ 62Gambar 3.14 Diagram M enu Link & Referensi...................................................................... 62Gambar 3.15 Diagram M enu Studi Kasus............................................................................... 62Gambar 3.16 STD Intro........................................................................................................... 63Gambar 3.18 STD Introduksi................................................................................................. 65Gambar 3.19 STD M ateri....................................................................................................... 66Gambar 3.20 STD M odeling................................................................................................. 67Gambar 3.21 STD M aterial................................................................................................... 68Gambar 3.22 STD Animation. ............................................................................................... 69Gambar 3.23 STD Rendering................................................................................................. 70Gambar 3.24 STD Link & Referensi...................................................................................... 71Gambar 3.25 STD Studi Kasus. ............................................................................................. 72Gambar 3.26 STD Pertanyaan................................................................................................ 73Gambar 3.27 STD Contoh..................................................................................................... 73Gambar 3.28 STD Simulator.................................................................................................. 74Gambar 3.29 STD 12 Prinsip Animasi................................................................................... 75Gambar 3.30 STD Konfirmasi. .............................................................................................. 76Gambar 3.31 STD Evaluasi.................................................................................................... 76Gambar 3.32 Rancangan Layar Intro..................................................................................... 77Gambar 3.33 Rancangan Layar M enu Utama ....................................................................... 78Gambar 3.34 Rancangan Layar Introduksi............................................................................. 79Gambar 3.35 Rancangan Layar M ateri .................................................................................. 80Gambar 3.36 Rancangan Layar M enu M ateri M odeling ....................................................... 82Gambar 3.37 Rancangan Layar M enu M ateri M aterial ......................................................... 83Gambar 3.38 Rancangan Layar M enu M ateri Animation...................................................... 85Gambar 3.39 Rancangan Layar M enu M ateri Rendering ...................................................... 87Gambar 3.40 Rancangan Layar Link & Referensi ................................................................. 89Gambar 3.42 Rancangan Layar Pertanyaan........................................................................... 92Gambar 3.43 Rancangan Layar Contoh................................................................................. 93Gambar 3.44 Rancangan Layar Simulator ............................................................................. 94Gambar 3.45 Rancangan Layar 12 Prinsip Animasi.............................................................. 95Gambar 3.46 Rancangan Layar Konfirmasi........................................................................... 98Gambar 3.47 Rancangan Layar Evaluasi ............................................................................... 99Gambar 4.1 Tampilan Layar Intro....................................................................................... 106Gambar 4.2 Tampilan Layar M enu Utama ......................................................................... 107Gambar 4.3 Tampilan Layar Introduksi .............................................................................. 108Gambar 4.4 Tampilan Layar M ateri..................................................................................... 109Gambar 4.5 Tampilan Layar M ateri M odeling .................................................................... 110Gambar 4.6 Tampilan Layar M ateri M odeling Simulator ................................................... 111Gambar 4.7 Tampilan Layar M ateri M odeling Contoh ....................................................... 111Gambar 4.8 Tampilan Layar M ateri M aterial ...................................................................... 112Gambar 4.9 Tampilan Layar M ateri M aterial Simulator ..................................................... 113Gambar 4.10 Tampilan Layar M ateri M aterial Contoh ....................................................... 113Gambar 4.11 Tampilan Layar M ateri Animation................................................................. 114Gambar 4.12 Tampilan Layar M ateri Animation Simulator................................................ 115Gambar 4.13 Tampilan Layar M ateri Animation Contoh.................................................... 115Gambar 4.14 Tampilan Layar M ateri Animation 12 Prinsip Animasi................................. 116Gambar 4.15 Tampilan Layar M ateri Rendering................................................................. 117Gambar 4.16 Tampilan Layar M ateri Rendering Simulator ................................................ 118Gambar 4.17 Tampilan Layar M ateri Rendering Contoh .................................................... 118Gambar 4.19 Tampilan Layar Link & Referensi ................................................................. 120Gambar 4.20 Tampilan Layar Studi Kasus ......................................................................... 121Gambar 4.21 Tampilan Layar Pertanyaan ........................................................................... 122Gambar 4.22 Tampilan Layar Konfirmasi .......................................................................... 123Gambar 4.23 Diagram Kuesioner Umum............................................................................. 127Gambar 4.24 Diagram Kuesioner Design Interface ............................................................. 128Gambar 4.25 Diagram Kuesioner Navigasi ......................................................................... 129Gambar 4.26 Diagram Kuesioner Suara............................................................................... 131Gambar 4.27 Diagram Kuesioner Content isi ...................................................................... 133Gambar 4.28 Diagram Kuesioner Video .............................................................................. 135Gambar 4.29 Diagram Kuesioner Simulator........................................................................ 137

DAFTAR TABEL

Tabel 3.1 Tabel Kurikulum Desain Komunikasi Visual

  45 Tabel 3.2 Kecukupan Waktu Pembelajaran di Perkuliahan

  47 Tabel

  3.3 Tipe Pembelajaran

  48 Tabel

  3.4 M asalah Utama Belajar

  49 Tabel

  3.5 M ateri

  3 D

  50 Tabel

  3.6 Piranti Lunak

  3D

  51 Tabel

  3.7 Sumber Informasi

  52 Tabel

  3.8 Benchmark

  55 Tabel

  4.1 Tabel Kuesioner Umum 126

Tabel 4.2 Tabel Kuesioner Design Interface 128

  Tabel

  4.3 Tabel Kuesioner Navigasi 129 Tabel

  4.4 Tabel Kuesioner Suara/Sound 130

Tabel 4.5 Tabel Kuesioner Content isi

  132 Tabel

  4.6 Tabel Kuesioner Video 134 Tabel

  4.7 Tabel Kuesioner Simulator 136