110
b. Perhitungan Nilai MD Measure of Disbelief
Nilai MD didapat dari jumlah ricikan yang terdapat dalam suatu dapur keris. Dalam aturan atau pakem keris jumlah ricikan dalam suatu
dapur berbeda-beda. Nilai MD dapat dihitung dengan rumus dibawah ini : MD = Md
100 Md = Jumlah ricikan dalam suatu dapur keris.
c. Perhitungan Nilai CF Certainty Factor
Nilai CF Certanty Factor digunakan untuk mengetahui hasil identifikasi yang mendekati dari suatu dapur. Nilai cf yang terbesar yaitu
nilai yang paling mendekati dari suatu dapur. Untuk menghitung nilai CF digunakan rumus :
CFH,EE’ = MBH,EE’ – MDH,EE’ CFH,EE’ : certainty factor dari hipotesis H yang dipengaruhi oleh gejala
evidence E dan E’. MBH,EE’ : Kepastian measure of increased belief terhadap hipotesis
H yang dipengaruhi oleh gejala E dan E’. MDH,EE’ : Ketidakpastian measure of increased disbelief terhadap
hipotesis H yang dipengaruhi oleh gejala E dan E’.
Sedangkan untuk nilai CF gabungan “dan” dan “atau” digunakan rumus : 1. Gabungan “Dan”
Nilai Gabungan “dan” digunakan untuk mengetahui nilai gabungan hasil konsultasi dari suatu dapur keris dengan kondisi operator “dan”.
CF = MaxMB,H-MinMD,H
111 2. Gabungan “Atau”
Nilai Gabungan “atau” digunakan untuk mengetahui nilai gabungan hasil konsultasi dari suatu dapur keris dengan kondisi operator “atau”.
CF = MinMB,H-MaxMDH E = Ricikan
E’ = Luk H = Hipotesa
Tabel 4.1. Nilai MB, MD dan CF
Rule Ricikan
Luk Dapur
MB MD CF
1 Ganja
Lurus Dungkul
0.9 0.01 0.89 Yuyurumpung
0.9 0.02 0.88 2
Lambe Gajah
Lurus Mendarang
0.9 0.01 0.89 Pasopati
0.9 0.02 0.88 3
Greneng Lurus
Panjianom 0.9 0.01 0.89
Jakaloka 0.9 0.02 0.88
Keboteki 0.9 0.01 0.89
Marak 0.9 0.02 0.88
4 Pejetan
Lurus Karnatinanding
0.9 0.01 0.89 Brojol
0.9 0.01 0.89 5
Gandik Lurus
Regol 0.9 0.02 0.88
Puthut 0.9 0.01 0.89
Ron Teki 0.9 0.03 0.87
6 Kembang
Kacang
Lurus
Laler Mengeng 0.9 0.01 0.89
Kebo teki 0.9 0.02 0.88
Kala Misani 0.9 0.03 0.87
7 Tikel Alis
Lurus Bethok
0.9 0.01 0.89 Sempaner
0.9 0.03 0.87
8 Sogokan
Ngarep
Lurus Jakatuwa
0.9 0.01 0.89 Jamangmurup
0.9 0.01 0.89 Pinarak
0.9 0.01 0.89
9 Sogokan
mburi Lurus
Semar Tinadu 0.9 0.01 0.89
10 Gusen
Ngarep Lurus
Mangkurat 0.9 0.01 0.89
Mayat Miring 0.9 0.03 0.87
112
Condongcampur 0.9 0.01 0.89
11 Gusen Buri
Lurus Wora-Wari
0.9 0.01 0.89
12 Hada- hada
Lurus Jalak Nguwuh
0.9 0.01 0.89
13 Sraweyan
Lurus Jalak Ngore
0.9 0.02 0.88
Tumenggung 0.9 0.01 0.89
Jalak Sumelang Gandring
0.07 0.02 0.68
14 Ripandan
Lurus Sempaner
0.9 0.03 0.87
Sinom 0.9 0.07 0.83
Sujen Empel 0.9 0.03 0.87
Kalam Munyeng 0.9 0.03 0.87
15 Thingil
Lurus Jalak Nguwuh
0.9 0.04 0.86 JalakDinding
0.9 0.05 0.85
Jalak Sangu Tumpeng
0.9 0.06 0.84
Regol 0.9 0.03 0.87
16 Jenggot
Lurus Sujen Empel
0.9 0.01 0.89 17
Lambe Gajah
Luk 3 Tiga Mahesasuka
0.9 0.05 0.85
Bangodolog 0.9 0.02 0.88
Jangkung Pacar 0.9 0.04 0.86
18 Greneng
Luk 3 Tiga Tebusauyung
0.9 0.02 0.88
Mahesa Nempuh 0.9 0.01 0.89
Mayat 0.9 0.05 0.85
19 Gandik
Luk 3 Tiga Larmotha
0.9 0.02 0.88
20 Kembang
Kacang Luk 3 Tiga
Campurbawur 0.9 0.03 0.87
Sagara Winotan 0.9 0.04 0.86
Bangodolog 0.9 0.02 0.88
Jangkung 0.9 0.04 0.86
Mayat 0.9 0.05 0.85
Mahesasuka 0.9 0.05 0.85
Jangkung Pacar 0.9 0.04 0.86
21 Sogokan
Ngarep Luk 3 Tiga
Sagara Winotan 0.9 0.04 0.86
Campurbawur 0.9 0.03 0.87
Mayat 0.9 0.05 0.85
Jangkung Pacar 0.9 0.04 0.86
Mahesasuka 0.9 0.05 0.85
22 Sogokan
Buri Luk 3 Tiga
Jangkung
0.9 0.04 0.86
23 Gulamilir
Luk 3 Tiga Jangkung
0.9 0.04 0.86
113
24 Sraweyan
Luk 3 Tiga Mayat
0.9 0.05 0.85 Tebusauyung
0.9 0.01 0.89 25
Ripandan Luk 3 Tiga
Larmotha 0.9 0.02 0.88
Jangkung 0.9 0.04 0.86
Mayat 0.9 0.05 0.85
26 Jenggot
Luk 3 Tiga Mahesasuka
0.9 0.05 0.85
Campurbawur 0.9 0.03 0.87
Sagara Winotan 0.9 0.04 0.86
Jangkung Pacar 0.9 0.04 0.86
27 Ganja
Luk 5 Lima Kebodengen
0.9 0.04 0.86
28 Lambe
Gajah Luk 5 Lima
Anoman 0.9 0.04 0.86
Kebobendeng 0.9 0.04 0.86
Pandawa Lare 0.9 0.03 0.87
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
29 Greneng
Luk 5 Lima Pulanggeni
0.9 0.02 0.88
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
30 Pejetan
Luk 5 Lima Pandawa Cinarita
0.9 0.09 0.81
31 Gandik
Luk 5 Lima Kebodengen
0.9 0.04 0.86
Nagasasira 0.9 0.01 0.89
32 Kembang
Kacang Luk 5 Lima
Pandawa 0.9 0.04 0.86
Anoman 0.9 0.04 0.86
Kebodengen 0.9 0.04 0.86
Pandawa Lare 0.9 0.03 0.87
Urap-urap 0.9 0.03 0.87
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
Pudaksategal 0.9 0.05 0.85
Sinarasah 0.9 0.04 0.86
33 Tikelalis
Luk 5 Lima Pandawa Cinarita
0.9 0.09 0.81
34 Sogokan
ngarep Luk 5 Lima
Kalandah 0.9 0.03 0.87
Pudaksategal 0.9 0.05 0.85
35 Sogokan
buri Luk 5 Lima
Anoman 0.9 0.04 0.86
Urap-urap 0.9 0.03 0.87
Pandawa 0.9 0.04 0.86
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
Kebodengen 0.9 0.01 0.89
36 Sor-soran
Luk 5 Lima Pudaksategal
0.9 0.05 0.85
37 Kruwingan
Luk 5 Lima Pandawa Cinarita
0.9 0.09 0.81
38 Gusen
Ngarep Luk 5 Lima
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
Sinarasah 0.9 0.04 0.86
114
39 Gusen buri
Luk 5 Lima Urap-urap
0.9 0.03 0.87
40 Hada-hada
Luk 5 Lima Sinarasah
0.9 0.04 0.86
41 Sraweyan
Luk 5 Lima Pudaksategal
0.9 0.05 0.85
Pulanggeni 0.9 0.02 0.88
Pandawa 0.9 0.04 0.86
Kalandah 0.9 0.03 0.87
Pandawa Cinarita 0.9 0.01 0.89
42 Ripandan
Luk 5 Lima Pandawa
0.9 0.04 0.86
Anoman 0.9 0.04 0.86
Kalandah 0.9 0.03 0.86
Pandawa Lare 0.9 0.03 0.87
Pandawa Cinarita 0.9 0.09 0.81
Pudaksategal 0.9 0.05 0.85
Sinarasah 0.9 0.04 0.86
43 Thingil
Luk 5 Lima Pandawa Cinarita
0.9 0.09 0.81
44 Ganja
Luk 7 Tujuh KidangMas
0.9 0.02 0.88
45 Lambe
Gajah Luk 7 Tujuh
Angen-angen 0.9 0.09 0.81
Crubuk 0.9 0.04 0.86
Balebang 0.9 0.04 0.86
Carita Kasapta 0.9 0.07 0.83
46 Greneng
Luk 7 Tujuh Angen-angen
0.9 0.09 0.81 Crubuk
0.9 0.04 0.86 Naga Keras
0.9 0.03 0.87 Carita Kasapta
0.9 0.07 0.83 47
Pejetan Luk 7 Tujuh
Angen-angen 0.9 0.09 0.81
Jaranguyung 0.9 0.02 0.88
48 Gandik
Luk 7 Tujuh Angen-angen
0.9 0.09 0.81 Sempama Punjul
0.9 0.04 0.86
49 Kembang
Kacang Luk 7 Tujuh
Angen-angen 0.9
0.09 0.81
Crubuk 0.9 0.04 0.86
Naga Keras 0.9 0.03 0.87
Carita Kasapta 0.9 0.07 0.83
Balebang 0.9 0.04 0.86
Jaranguyung 0.9 0.01 0.89
KidangMas 0.9 0.02 0.88
Sempama Punjul 0.9 0.04 0.86
50 Tikelalis
Luk 7 Tujuh Angen-angen
0.9 0.09 0.81 Carita Kasapta
0.9 0.07 0.83
115
51 Sogokan
Ngarep Luk 7 Tujuh
Balebang 0.9 0.04 0.86
Carita Kasapta 0.9 0.07 0.83
52 Sor-soran
Luk 7 Tujuh Angen-angen
0.9 0.09 0.81 Naga Keras
0.9 0.03 0.87 53
Kruwingan Luk 7 Tujuh
Carita Kasapta 0.9 0.07 0.83
54 Gusen
Ngarep Luk 7 Tujuh
Carita Kasapta 0.9 0.07 0.83
55 Sraweyan
Luk 7 Tujuh Angen-angen
0.9 0.09 0.81 Crubuk
0.9 0.04 0.86 Balebang
0.9 0.04 0.86 Sempama Punjul
0.9 0.04 0.86 56
Ripandan Luk 7 Tujuh
Angen-angen 0.9 0.09 0.81
Sempama Punjul 0.9 0.04 0.86
57 Thingil
Luk 7 Tujuh Jaranguyung
0.9 0.02 0.88 58
Ganja Luk 9
Sembilan Ganjur
0.9 0.01 0.89
59 Lambe
Gajah Luk 9
Sembilan Sempana
0.9 0.03 0.87 Caritakanawa
0.9 0.08 0.82 Jarudeh
0.9 0.04 0.86 Sabuk Tampar
0.9 0.05 0.85 Panimbal
0.9 0.05 0.85 Kidangsoka
0.9 0.05 0.85 Carangsoka
0.9 0.05 0.85 TundungMungsuh
0.9 0.09 0.81
60 Greneng
Luk 9 Sembilan
Sempana 0.9 0.03 0.87
Panimbal 0.9 0.05 0.85
Pandengan 0.9 0.03 0.87
Kidang Mas-masan 0.9 0.02 0.88
Tundung Mungsuh 0.9 0.04 0.86
Caritakanawa 0.9 0.08 0.82
61 Pejetan
Luk 9 Sembilan
Pandengan 0.9 0.03 0.87
62 Kembang
Kacang Luk 9
Sembilan Sabuk Tampar
0.9 0.05 0.85 Caritakanawa
0.9 0.08 0.82 Butaijo
0.9 0.04 0.86 SempanaKlenthang 0.9 0.03 0.87
Sempana 0.9 0.03 0.83
Jarudeh 0.9 0.04 0.86
Panimbal 0.9 0.05 0.85
116
Carangsoka 0.9 0.05 0.85
Paniwen 0.9 0.03 0.87
Kidangsoka 0.9 0.05 0.85
Panjisekar 0.9 0.04 0.86
Pandengan 0.9 0.03 0.87
63 Tikelalis
Luk 9 Sembilan
Caritakanawa 0.9 0.08 0.82
SempanaKlenthang 0.9 0.03 0.87
64 Sogokan
Ngarep Luk 9
Sembilan Sabuk Tampar
0.9 0.05 0.85 Caritakanawa
0.9 0.08 0.82 Butaijo
0.9 0.04 0.86 Jarudeh
0.9 0.04 0.86 Panimbal
0.9 0.05 0.85 Paniwen
0.9 0.03 0.87 Jaruman
0.9 0.02 0.88 Panjisekar
0.9 0.04 0.86 65
Kruwingan Luk 9
Sembilan Tundung Mungsuh
0.9 0.04 0.86 Caritakanawa
0.9 0.08 0.82 66
Gusen Ngarep
Luk 9 Sembilan
Caritakanawa 0.9 0.08 0.82
67 Sraweyan
Luk 9 Sembilan
Sabuk Tampar 0.9 0.05 0.85
Caritakanawa 0.9 0.08 0.82
Butaijo 0.9 0.04 0.86
Jarudeh 0.9 0.04 0.86
Panimbal 0.9 0.05 0.85
Paniwen 0.9 0.03 0.87
Jaruman 0.9 0.02 0.88
Panjisekar 0.9 0.04 0.86
Kidangsoka 0.9 0.04 0.86
68 Ripandan
Luk 9 Sembilan
Kidangsoka 0.9 0.05 0.85
Carangsoka 0.9 0.05 0.85
Kidang Mas- Masan
0.9 0.02 0.88 Sabuk Tampar
0.9 0.05 0.85 Butaijo
0.9 0.04 0.86 SempanaKlenthang 0.9 0.03 0.87
TundungMungsuh 0.9 0.04 0.86
Panjisekar 0.9 0.04 0.86
69 Jenggot
Luk 9 Sembilan
Jarudeh 0.9 0.04 0.86
117
70 Lambe
Gajah Luk 11
Sebelas Naga Ngikik
0.9 0.01 0.89 Sabuk Inten
0.9 0.05 0.85 Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82 Carita prasaja
0.9 0.01 0.89 Naga kiki
0.9 0.02 0.88 71
Greneng Luk 11
Sebelas Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82 72
Pejetan Luk 11
Sebelas JakaWuru
0.9 0.02 0.88 Naga kiki
0.9 0.02 0.88
73 Kembang
Kacang Luk 11
Sebelas Sabuk Inten
0.9 0.05 0.85 CaritaBungkem
0.9 0.01 0.89 Waluring
0.9 0.02 0.88 Caritagandu
0.9 0.04 0.86 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82 Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Genengan
0.9 0.04 0.86 74
Tikelalis Luk 11
Sebelas Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82
75 Sogokan
Ngarep Luk 11
Sebelas Carita Genengan
0.9 0.04 0.86 Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82 Sabuktali
0.9 0.02 0.88 Waluring
0.9 0.02 0.88 Sabuk Inten
0.9 0.05 0.85 76
Kruwingan Luk 11
Sebelas Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 Carita Kaprabon
0.9 0.08 0.82 77
Gusen Ngarep
Luk 11 Sebelas
Carita Daleman 0.9 0.09 0.81
Carita Kaprabon 0.9 0.08 0.82
78 Sraweyan
Luk 11 Sebelas
Sabuktali 0.9 0.02 0.88
Sabuk Inten 0.9 0.05 0.85
Caritagandu 0.9 0.04 0.86
Carita Daleman 0.9 0.09 0.81
Carita Kaprabon 0.9 0.08 0.82
79 Ripandan
Luk 11 Sebelas
JakaWuru 0.9 0.02 0.88
Sabuk Inten 0.9 0.05 0.85
Caritagandu 0.9 0.04 0.86
Carita Genengan 0.9 0.04 0.86
80 Jenggot
Luk 11 Carita Genengan
0.9 0.04 0.86
118
Sebelas Caritagandu
0.9 0.04 0.86 Carita Daleman
0.9 0.09 0.81 81
Ganja Luk 13
Tigabelas Naga Seluman
0.9 0.09 0.81
82 Lambe
Gajah Luk 13
Tigabelas Sangkelat
0.9 0.09 0.81 Lunggandu
0.9 0.05 0.85 ParungSari
0.9 0.01 0.89 Kantar
0.9 0.04 0.86 Karawelang
0.9 0.04 0.86
83 Greneng
Luk 13 Tigabelas
ParungSari 0.9 0.01 0.89
Johan Mangan Kala
0.9 0.03 0.87 Sangkelat
0.9 0.09 0.81 NagaSasra
0.9 0.02 0.88 84
Pejetan Luk 13
Tigabelas ParungSari
0.9 0.01 0.89 Sangkelat
0.9 0.09 0.81 85
Gandik Luk 13
Tigabelas Naga Seluman
0.9 0.09 0.81 NagaSasra
0.9 0.02 0.88
86 Kembang
Kacang Luk 13
Tigabelas Sangkelat
0.9 0.09 0.81 Lunggandu
0.9 0.05 0.85 ParungSari
0.9 0.01 0.89 Kantar
0.9 0.04 0.86 Karawelang
0.9 0.04 0.86 Bhimakurda
0.9 0.05 0.85 87
Tikelalis Luk 13
Tigabelas ParungSari
0.9 0.01 0.89 Sangkelat
0.9 0.09 0.81
88 Sogokan
garep Luk 13
Tigabelas Sangkelat
0.9 0.09 0.81 Johan Mangan
Kala 0.9 0.03 0.87
ParungSari 0.9 0.01 0.89
Kantar 0.9 0.04 0.86
Karawelang 0.9 0.04 0.86
Bhimakurda 0.9 0.05 0.85
89 Gulamilir
Luk 13 Tigabelas
Johan Mangan Kala
0.9 0.03 0.87 90
Kruwingan Luk 13
Tigabelas ParungSari
0.9 0.01 0.89 91
Gusen Ngarep
Luk 13 Tigabelas
ParungSari 0.9 0.01 0.89
119
92 Sraweyan
Luk 13 Tigabelas
Lunggandu 0.9 0.05 0.85
Bhimakurda 0.9 0.05 0.85
Sepokal 0.9 0.01 0.89
Sangkelat 0.9 0.09 0.81
ParungSari 0.9 0.01 0.89
Caluring 0.9 0.02 0.88
Kantar 0.9 0.04 0.86
93 Ripandan
Luk 13 Tigabelas
ParungSari 0.9 0.01 0.89
Caluring 0.9 0.02 0.88
Lunggandu 0.9 0.05 0.85
Karawelang 0.9 0.04 0.86
Bhimakurda 0.9 0.05 0.85
Sangkelat 0.9 0.09 0.81
94 Jenggot
Luk 13 Tigabelas
ParungSari 0.9 0.01 0.89
Lunggandu 0.9 0.05 0.85
Bhimakurda 0.9 0.05 0.85
Sangkelat 0.9 0.09 0.81
95 Lambe
Gajah Luk 15
Limabelas Sedet
0.9 0.03 0.87 Carang Buntala
0.9 0.04 0.86 Raga wilah
0.9 0.04 0.86 96
Greneng Luk 15
Limabelas RagaPasung
0.9 0.02 0.88 Raga wilah
0.9 0.04 0.86 97
Kembang Kacang
Luk 15 Limabelas
Sedet 0.9 0.03 0.87
Carita Buntala 0.9 0.04 0.86
Carang Buntala 0.9 0.04 0.86
Raga wilah 0.9 0.04 0.86
98 Tikelalis
Luk 15 Limabelas
RagaPasung 0.9 0.02 0.88
99 Sogokan
Ngarep Luk 15
Limabelas Sedet
0.9 0.03 0.87 100 Sraweyan
Luk 15 Limabelas
Carita Buntala 0.9 0.04 0.86
Carang Buntala 0.9 0.04 0.86
101 Ripandan Luk 15
Limabelas Sedet
0.9 0.03 0.87 Carita Buntala
0.9 0.04 0.86 Carang Buntala
0.9 0.04 0.86 102 Jenggot
Luk 15 Carita Buntala
0.9 0.04 0.86
120
Limabelas 103
Lambe Gajah
Luk 17 Tujuhbelas
Ngamper buta 0.9 0.02 0.88
104 Kembang
Kacang Luk 17
Tujuhbelas Ngamper buta
0.9 0.02 0.88 Cancingan
0.9 0.02 0.88 105 Sor-soran
Luk 17 Tujuhbelas
Cancingan 0.9 0.02 0.88
106 Tikelalis Luk 19
Sembilanbelas Trimurda 0.9 0.01 0.89
107 Lambe
Gajah Luk 21 Dua
puluh satu Trisirah
0.9 0.03 0.87 Indrajid
0.9 0.03 0.87 Kala Tinantang
0.9 0.03 0.87 108
Kembang Kacang
Luk 21 Dua puluh satu
Indrajid 0.9 0.03 0.87
Kala Tinantang 0.9 0.03 0.87
109 Tikelalis Luk 21 Dua
puluh satu Trisirah
0.9 0.03 0.87 110 Sraweyan
Luk 21 Dua puluh satu
Indrajid 0.9 0.03 0.87
Kala Tinantang 0.9 0.03 0.87
111 Sogokan
Ngarep Luk 21 Dua
puluh satu Trisirah
0.9 0.03 0.87 112
Lambe Gajah
Luk 25 Dua puluh lima
Bhimakurda 0.9 0.04 0.86
113 Kembang
Kacang Luk 25 Dua
puluh lima Bhimakurda
0.9 0.04 0.86 114
Sogokan Ngarep
Luk 25 Dua puluh lima
Bhimakurda 0.9 0.04 0.86
115 Ripandan Luk 25 Dua
puluh lima Bhimakurda
0.9 0.04 0.86 116
Lambe Gajah
Luk 27 Dua puluh tujuh
Anggawirun 0.9 0.04 0.86
121
117 Kembang
Kacang Luk 27 Dua
puluh tujuh Anggawirun
0.9 0.04 0.86 118
Sogokan Ngarep
Luk 27 Dua puluh tujuh
Anggawirun 0.9 0.04 0.86
119 Ripandan Luk 27 Dua
puluh tujuh Anggawirun
0.9 0.04 0.86 120
Lambe Gajah
Luk 29 Dua puluh sembilan Kalabendu
0.9 0.04 0.86 121
Kembang kacang
Luk 29 Dua puluh sembilan Kalabendu
0.9 0.04 0.86 122
Sogokan Ngarep
Luk 29 Dua puluh sembilan Kalabendu
0.9 0.04 0.86 123 Ripandan
Luk 29 Dua puluh sembilan Kalabendu
0.9 0.04 0.86
4.3 Prototipe Dasar Kasus
Kategori