Qishoh Sholeh As fiial-qur'an wa maa fiiha min al-Anashir al-adabiyah
ﺪ
ﺎن
ﺔا
ا م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﻮ ﻮع " ﺔ ﺎ
ﺪم هﺬ ا
ا ﺔ و دا ﻬﺎ ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ
ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ" إ ﻰ
ﻰ 1ا ﺮ 2008م
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،و ﻮا
ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎن و ﺎ ا ﺎ ﺔ در ﺔ ﺮ ﺎ ﺎ ﻰ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ.
.إ ﺎم ﺔ ا
ﺎآﺮ ﺎ،
2008م
ر
ا
ﺔا
ﺔ
ﺎن
ا ﺪوآ ﻮرا ﺎج ا ﺪوس أدا أ ﺪارى ا ﺎ
ا ﺎ
ا ﺪوآ ﻮر ﺪاﷲ
ﺮ
ا ﺎر ا ﺎ
ا
ﻜﺮ ﺮ ا
ﺮ
ﺎء
1
اﺮ
ﺔ
ا ﺪوآ ﻮر ز ﺮ
ا
ﺮف
ا ﺪوآ ﻮرا ﺪوس ا ﺎج
ﺪ
ﺔ
ﺎ
ﺠﺮ ﺪ
ا م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﺎ ﺮ
ﺎح ا ﺎح،
ا د ﺔ.
ﺔ وهﻰ
ا م ﺮ ا ﻰ ﻜﺮرت ﻰ ا ﻮر ا
ﺔ ﺎ
أ ﻮال ﻮم ﻮد وهﻰ
ﻮرة ا ﺮاف ،وا ﺮاء و ﺮهﺎ .هﺬ ا ﺔ
ا ﺎز وا ﺎم.
ﺎ ا ﺮا ﺮ
إ ﺪى ا ﺎ ا ﺮ ﺔ ﺮ ﺎ
ﻮن ا ﺎل
ﺔ
إن ﻮد ﻮم ﻮأ اﷲ ﻰ ا رض وأ ﺎه أر ﺎ
ﺎ ﺎ إ ﻰ ﻮد
أن اﷲ أر
ﻜﺮوهﺎ.
ﻮ ﺎ ،و ﺪ ا اﷲ ا و
ﺔ اﷲ.
ﺪوا وآ ﺮوا
ا ﺮ ﺎ ﺔ ،و ﻜ ﻬ
و ﻮم
ﻰ ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ،وهﻰ :او ا ﺎ ﺔ ،هﻮ
إن هﺬ ا ﺔ
رأوا ا ﺎ ﺔ .ﺎ ﺎ ا ﻮب ،ﺪ ا ﺎ
ﻮم ﻮد
ا ﺎل
هﺬ ا ﺔ ﺎذ ﺔ و ﺆ ﺮة،
ا ﺎرع ﻰ
ﺪم
ا ﺔ أن
ﺎ ﻬﻮ ﺔ .ﺎ ﺎ ا ﻜﺮة ،أن
ا ﻬﻮ
ا ﺎر او ا ﺎ
وآﺬ ﻚ
غ ا ﺪ ﻮة ا ﺪ ﺔ ،و ﻰ هﺬ ا ﺔ ا ﻜﺎر آ ﺮة آﺈ ﺎت
ا ﺮن ﺮ ﺔ
ا م ،وا ﺪ ﻮة إ ﻰ ﻮ ﺪ اﷲ و ا ﺮك ،وا ﺎت
ﻮة ﺎ
ﺪوا ﻮم ﻮد .را ﺎ ا ﺎل ،ﻬﺎ
و ﺎن
ﺰة ا ﺎء وا ﺮ
ﺎ ا ﺎء ﻮان ﺮدة ز ﻮط ﺎ ﺪة.
ﻮ ﺮ ﻰ ﺰع
ا ﻜ ا د ﺔ،
ﺮ
ا ﺮ ﺔا ﻜ ﺔ
أ ﺬا ﺎ
و
ﻰ ا ﺪ ا دﻰ وﻰ آﺎ
ا ﺪ ا ﺎ
وأ ﺎء
ا
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ.
ا ﺪم ا ﻜ ﺎب ا ﺬى أ ﺮر
ABSTRAK
Miftahunnajah, Kisah Nabi Soleh as di al-Qur’an dan Unsur-Unsur Sastra di
dalamnya.
Kisah Nabi Saleh as merupakah salah satu kisah al-Qur’an yang terulang dalam
beberapa surat diantaranya surat al-A’raf, asy-Syua’ra dan lain-lain. Kaum Tsanud
termasuk kabilah bangsa Arab yang menghuni jazirah Arah yang terletak di tepi laut
merah antara Hijaz dan Syam.
Allah SWT menganugerahkan mereka tanah yang subur dan memberikan mereka
keistimewaan berupa kemampuan memahat gunung-gunung, kemudian Allah
mengutus Nabi Saleh as untuk menyampaikan dakwah tauhid, namun mereka ingkar
dan kufur nikmat Allah SWT.
Dalam kisah al-Qur’an ini mengandung unsur-unsur sastra, diantaranya Atifah
(rasa), yaitu perasaan heran kaum Tsamud ketika mereka melihat unta. Uslub (gaya
bahasa), dalam cerita ini banyak menggunakan kata kerja (fiil mudhari’) yang
menjadikan ungkapan hidup, menarik dan berkesan serta menjadikannya mudah
dipahami oleh para pembaca. Fikrah (pokok pikiran/pesan), dalam cerita ini ada
pesan yang ingin disampaikan antara lain; sebagai media dakwah, nabi adalah orang
yang diutus untuk menyampaikan risalah tauhid, adanya mu’jizat nabi dan rasul,
pengingkaran ke-Esa-an Allah SWT oleh kaum Tsanud. Khayal (Imajinasi), dalam
cerita ini pembaca dan pendengar diajak untuk berkhayal seolah-olah sedang berada
pada zaman itu.
Dalam kajiannya penulis mengambil metode pustaka, yaitu dengan cara
mengumpulkan buku-buku sastra yang untuk analisasnya, dan dalam pengkajiannya
penulis juga berpanduan pada buku yang diterbitkan oleh Jurusan Bahasa dan Sastra
Arab.
ﻮ ﺎت ا
ﻮ ﺎت ا
ﺚ
.......................................................................
أ
آ ﺔ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ..................................................................د
ا ﺎب اﻷول
ا ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ب.
ﺪﺪا
1 ........................................................................
ج .أ ﺮض ا
د.
ﺔا
5 ......................................................................
5 ....................................................................
6 ........................................................................
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﻰ
ﻬﻮم ا
أ .ﺮ
ﺔ
ا
ﺔ 8 ......................................................................
ب .أ ﻮاع ا
ﺔ 12 ......................................................................
ج.
ﺄة ا
ﺔ 17 ........................................................................
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﺚ
ﺔ
ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ و
ﻪ ا ﻼم ﻪ
ﺎ
أ .ا ﺮ ن ا ﻜﺮ 21 .......................................................................
.1أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ 22 .............................................................
.2
ﻮن ا ﺮ ن 24 ...................................................................
ب.
م ﻰ ا ﺮ ن 28 ......................
ﺔ ﺮ ﺔ
ج .ا ﺎت ا
ﺔ
ﺔ
ﺔ
ا
ﺎ
ﺎ
م .....................................
ا
ا ﺎب ا ﺮا
ا ﺎ ﺮ اﻷد ﺔ ﻰ
أ.
ﺔ
ﺎ
ﻪ ا ﻼم
ا ﺎ ﺔ ...................................................................
ﻮب ...............................................................
ب.
ا
ج.
ا ﻜﺮة ...................................................................
د.
ا ﺎل ....................................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎ ﺔ
أ .ﺎ
ا
.........................................................................
ب .ا ﺮا ............................................................................
ا ﺎب اﻷول
ا ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ﺚ
ا ﻮن ا
ا دب هﻮ
ﻮر ا ﺎة وأدا ﻬﺎ ﺎ ﻬﺎ
ﺔا ﻰ
أ ﺮاح وا ﺮاح ،و ﺎل وا م،
و
ﻮا
ﺎ
ل ﺎ
وأ ﻜﺎر ،ﺄ ﻮب
ا د
ﻰ
،و ﻮرة ﺪ ﺔ ،و ﺎل
را .
1
ا دب ﺎهﺮة
ﺔ ﻰ ﺎر
ﻮم دون ﻮم ،و
و
ﺔ و ﻮد ،و
هﺬ ا ﺎة ،و
ﺮ دون
ﺔ
ا
ﺎن آ ،وا دب
ﺮ ،ووا دون وا .إ
اﷲ ا ﻰ
ﺔ و ﻮد ،و
ﺎ ﺎ
ﺔ
ﻰ ،و ﺔ
اﷲ ا ﻰ
ﺎهﺮة
ﺔا ﺎ
ﺎة،
ﺔ ﻰ
ﻰ ،و ﺔ ا ﺎ
ﺔ
ﻰ هﺬ ا ﺎة ا ﺪ ﺎ.
و
ا دب إ ﻰ
ا
ا آﺮ
ا
ﻰ وا
آ ﺮ
ه ﺎ:
ﻮن ا دب ،و
ﻰ ،وا ﺎئ .و
ا
ﺮو
ا ﺮ .ﺪ ا
2
ﺮ
إﻰ
ﺔ أ ﻮاع هﻰ :ا
ﺮ
ا ﺮ
ﻰ أ ﻮاع آ ﺮة
ﻬﺎ:
،ا دب ا ﺮ ﻰ و ﺎر
ا
1ﺪ ا ﺰﺰ
ﺔ 1406 ،هـ( ،ص5
ﻮدا
2ﺪ ﺎن ر ﺎ ﻮى ،ا دب ا
ﻰ أ ﺎ ﺔ و ﺎ ﺔ) ،دم :دار
ص 27
) ،ا ﺮ ﺎض:
ﺎ ﺔ ا ﺎم
ﻮى 1987 ،م( ،ط،2
،اﺮ ﺎ ،ا
ا
ﺪ ﺮف ا ﺮب ا
ﺎل ،ا ﻜ ،ا ﻮ ﺎ ﺎ ،ا ﺎ ﺎت ،ا
ﺮ ﺔ،
وا
3
ﻰ
ﺬ أ ﺪم ا
ا
ﻮر ،و
ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ .ﻰ ا دب ا ﺎه ﻰ
.
ﺔ ﺪ ﺪة
ﻰ أ ﺎم
آ ﺮة ،ﺪور
ا ﺮب و ﺮو ﻬ .
و ﺪ ﻬﻮر ا
ا ﻮا
أ
م ﻬﺪت ا ﺎة ا د ﺔ ﻬ ﺔ ﺮ ﺔ آ ﺮة ،إذا
ا ﺎ ﺔ
ا ﻰ ﺎء
وآﺬ ﻚ ا ﺮ ن
وا
ﺮة .وآ ﺎ أن
ا ﺮآﺔ ا
ﻰ هﺬ ا ﻬ ﺔ ﺪ ﻬ ﺄت
ﻮ ﻬﺎ ا ول "ا ﺮ ن ا ﻜﺮ " ﻰ ﻮب
ا ﻜﺎم ا ﺮ ﺔ وا
ا
ﺎر
ﺎء وا ﺆ
و ﺎل
ا ﻜﺎ ﺔ
ا ﺎن.
ﺎ
ﺎ
ﻰ آ ﺎب " ﺪ ﺔ ﻰ ﺪ ا دب" إن ا
أ ﺪم ا ﻮن ا ﻰ ﺮ ﻬﺎ ا
ﺔ
ﺎن ا ﺬهﺎ و ﺔ
،
ﻬﺎ
ا
م.
ﺔ أو
ا ﻜﺎر
وا ﺮ ﺔ وا ﻮ
3
4
208
6
.
ﺪا ﺰﺰ ا
،ا ﺮ ا ﺎ ،ص 12
ﺮ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺎرف ،دت( ط ،10ص
،ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺎ ﺮ
ﻮﻰ
ا ﺰ ﺮ ،ا
ﺪ
1985/1405م( ،ط ،3ص61-60
6
ﺪ
ﺪ اﷲ ،ﺪ ﺔ ﻰ ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﻜﻮ :دار ا ﻮث ا
م 1390/هـ( ،ط ،1ص 29
5
5
ﺎة ا ﺪ ﺎ
وا
ﺔ
ﺪ
4
ﻰا ﺪ
ا ﻮى) ،ا ﺮ ﺎض :ا ﺪ ﺮ ا ﺎ ﺔ ﻮزارة ا
م،
ﺔ1987 ،
و ﺮا إ ﻰ أن ا
ا ﺎ
ﻬﺎ
ﻬ ﻬﺎ
ﺔ
ا
ﺔ و ﺔ
ا د ﺔا
ا ﻜﺎر
ﺔ ا ﺮا ﺔ
ﻮرة ﻬ ﺔ .و
ﻮى
ﺪ أن ﻮ ﺪهﺎ ﻮا
ﻜ ا ﺮاء أو ا ﺎ ﻮن
ﻰ
ﻚ ﻰ أن ا ﻮا
ﻰ ا ﺎ ﺔ وا ﻜﺮة وا ﺎل وا
ه ا ﻰ ﻮف
ﺎ
ﺔ
م ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
،79و ﻮرة هﻮد ،68-61و ﻮرة ا
ﺪﺔ ﻰ ﻚ
ا
ﻮب ،ﻬﺬ ا ﻮا
ﻰ هﺬا ا
ﻰ ﻮرة ا
ا
ﺮاف -73
ﺮاء ،159-141و ﻮرة ا
،53-45و ﻮرة ا ﺮ ،31-23و ﻮرة ا
ﺎد ﺬ ﻮ ﻬﺎ .ﺄورث اﷲ
ﻬﻜ
إ ﻬ
و
ﺎ ﺎ،
ﻬ
أ ﺮﻬ
ﻰ ﻮ ﺪ
ا ﻮ ﻮع
ﻮد أر ﻬ ود ﺎره ،
اﷲ
ﺎ ،وأو ﻬ
ﺎ ،ﺪ ﺎه إ ﻰ
ﻮا ا
دو ،ﻬ
ﻚ
ﻬﺎه أن
ﺮا و
ﺎم
ﺎ ،و
ذآﺮ ،ﺈن ا ﺎ
ﻮان "
.15-11
ﺎدة اﷲ
ﻬ
و ﺮا إ ﻰ ﺎ
ﻰ.
ﺔ
ﺎ
ﻰ
إﻰ ا
ا
ﻬ
اﷲ
ﺎ.
ﻰ هﺬ
م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﺎ ﺮ ا ﺪ ﺔ".
ب .ﺪ ﺪ ا
ﺚ
ﺎ
ا
ا ﺬآﺮ ،ﺈن ا ﺎ
ﻰ
ﻮم ﺎ
م ﻰ ا ﺮ ن .ﺬ ﻚ ﺪد هﺬا ا
ا
ﺔ ،ﻬﺎ :ﻮرة ا
ا
ﺮاء ،159-141و ﻮرة ا
و ﻮرة ا
ﻰ
ﺎ
ﺔ
ﻰ
ﺎت ا ﻰ
ﺮاف ،79-73و ﻮرة هﻮد ،68-61و ﻮرة
،53-45و ﻮرة ا ﺮ ،31-23
ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ه ا ﺎ ﺔ،
.15-11و ﺎ ﻬﺎ
ﻮب.
وا ﺎل ،وا ﻜﺮة ،وا
ﺚ ج.
أﻏﺮاض ا
أ ﺎ ا ﺮض
.1ﺮ ﺔ
ﺔ
ا
ﺎ
.2ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ﻰ
ﺎ ﻰ:
آ ﺎب هﺬا ا
م
ﺎ ،
ﺔ
ﻬﺎ ا ﺎ ﺔ ،وا ﺎل،
وا ﻜﺮة ،وا ﻮب.
.3إ ﺎرة إ ﻰ أن ا ﺮ ن
ﺰة
ﺎ ﺔ ا ﺔ وا دب.
ﻬﺎ ا ﺎ
ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺔا
أﺎ ا ﺮ ﺔ ا ﻰ ا
ﺮ ﺔا
ﻰآﺎ
ا ﻜ ﻰ
ﺪ
و ﺔ
ﻰ ا ﻜ ﺎب ا ﺬى أ ﺪر
ا
ﺎ ﺔ اﻜ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺚ د.
ﻬ
ﺔ ،آﺎإ
ﺪ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺔ
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
ﻮان:
“Pedoman Penulisan Skripsi, Tesis dan Disertasi UIN Syarif
Hidayatullah Jakarta”.
ﻬ
ﺎ
و
ا
ﺎﺔ
ﺔ أ ﻮاب ،وه
إﻰ
ﺎ
ﻰ:
ﺪﺔ
ﻮى
ﻰ
ﻬﻮم ا
ﺔ
ﻮى
ﻜ ﺔ ،و ﺪ ﺪ ا
ﺔ ا
وأ ﺮاض ا
وا
ﻰ ﺮ
ح ،و ﺎ ﺮ ا
،و
ا
،
ﺔا
ﺔ
.
ا ﺔ :ا ﺎب ا ﺎ ﻰ
ﺔ وا ﺎ ﺮ ا د ﺔ،
وأ ﻮاع ا
ﺔ
ا ﺮ ن ا ﻜﺮ و
ﺎ
ﻰ أ ﻮب ا ﺮ ن و
ﺔ
ﺎ
ا
ا ﺎ ﺮا د ﺔ ﻰ
ا
م
ﻮن ا ﺮ ن و
و
ﺎ
ا
مو
ﻰ ا ﺎ ﺔ وا ﺎل وا ﻜﺮة وا
ا ﺎ ﺔ
ﻮى ﻰ ا
ﺔ.
ﻮى :ا ﺎب ا ﺎ
ﺔ ﺮ ﺔ
م ﻰ ا ﺮ ن وا ﺎت ا
ﺔ
:ا ﺎب ا ول
ﺔ وا ﺮا .
ﺔ ﻬﺎ.
ﻮى :ا ﺎب ا ﺮا
ﻮب.
:ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﻰ
ﻬﻮم ا
أ.
ﺮ
ا
ﺔ ﻰا ﺔ
ﻰ
ا
ا
ﺔ
ﺔ
ﻰا ﺪ
ﺪ 7.وا
ﺆ ﺬ
ﺔ هﺎ
ﻮدة ،و ﺪ ﺮ
"
-
ﺮد ذو ﺮآ
ﺎت و ﻮ ا ﻮادث ،و ﺮا
ﻜ
-
ﺎرج
ﺎ
ﺮك
ا ﺎ ﺮ ا
ﺔ
ﺎة ا
ﺔ
ﻰ
ﻬﺎ ،أي
ﺔ
ﺪ
ا ﺎص و ﺪ ﺮ وو
ا
ﺔ ﻰا
حه ا
ﻮادث و
ﻰ أ ﺎس ﻰ
ﺮى ،وأ
و ﻮد
ﻰ ﺪم
إ ﻰ ا ﻮا
ا د ﻰ ﻜﻮن
ﺔ
.
8
ا ﺎص
،أو
و ﻜ ﻬﺎ
ﻰا
ﻬﺎ وأ ﺮ
ﺮ ،وذآﺮ
ﻬﺎ و ﺬف
،أو ﻮ
ﻰا
ﺎ ) ،ﻮآ ﺎآﺮ ﺎ:
ﺔ
ﻮﺮإﻰا ﺪ
ﻬﺪ ا ﻮر 1983 ،م(،
7أ ﺪ ور ﻮن ﻮر ،ﺎ ﻮس ﺮ ﻰ – ا ﺪو
ص 1211
8ﺎ ا ﺎ ﻮرى ،ا ﺪ ﺪ ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ) ،آﻮ :ﻜ ﺔ ا ﺪر ﺔ 1973 ،م( ،ص 282
ﺮج ﺎ
ا ﺬى
ﺔ وأن ﻜﻮن
ﺔ ا ﺎر
وا ﺄ ﻮ ﺔ و
و ﺪ ﺮف
ا
ا
ﺪ ﻮ
ﺪاث ﺮوهﺎ ا ﻜﺎ ،وه
ﺎت إ ﺎ ﺔ
ﺎ
ﺪ
وذه
ا
ا ﻰ ﺮ
هﻰ
ذﻚ ا
ا ﻮادث ﻰ ﻮا
ﺮ ا ﺎرئ أ
ﻮادث
ﻬﺎ و
إذا آﺎن ا
ا
ﺮ
ﺮ
ﺮا
ﺮ ﻬﺎ ﻰ ا ﺎة
ا رض.
ﺔ
ﺎت ﻰ
ﺎ ﻬﺎ،
ﺮى ،و ﻮادث
ﺎت
ﺎت ا ﺎ ﺔ ﻰ ا ﺎة ﺎ
ا ﺎة ،ا ﺎة
10
ﻮب ا ﻰ ،أو ﺮ ﺔ ا ﺮض
و
ا
ﺪة
ﺮد ا ﻮادث أو
ﻬﺎ و ﺮك ا
ﺎة
.
9
ﻮ ﺔ
ﺎة ا ﺎس ﻰ و
ﺔ
ﺎت إ ﺎ هﻰ
ﺔ
ﺎد ﺔ أو
أ ﺎ
ﻰ ﺮار ﺎ ﺎ
إ ﻰ أن ا
ﺎص ا ﺎ
ﺔ آ ﺎ ﻰ :ا
ﺎول
ﺔ،
ﻬﺎ
ا ﺎ
ا
ا ﺎد ﺔ
ﻬﺎ و ﺰ ﺎ ﻬﺎ آ ﺎ
ﺔ
ﺔ
،
.
ﺔ هﻰ
ﺮ ﻰ ا ﺰ ﺎن
ﺔ ﻰ ا ﻮادث ا ﺎر ﺔ وا
ﺎ ﺮ ا ﺪا ﺔ ﺎرق وا ﺪ ،هﻮ أن
ﺔ ،و
ﺮز
ا ﺎة
ﺔ ﻬﺎ
ﺔ
ﺪأ
ﺪى ﻬﺎ ﺎد ﺔ ﺎ ﻜ
9
ﺪأ ﺪ
1957م( ،ص 118
10
ﺪ ﻮ
اﷲ ،ا
،
ا
ا
ﻬﻰ إ ﻰ
ﺔ
ﺎ ﻬﺎ .أ ﺎ ا
ﺔو
ﺔ
ﻜ
ﺪأ و ﻬﻰ
ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ ) ،ا ﺎهﺮة :ا ﻬ ﺔ ا
ﺔ) ،ا ﺮوت :دار ا ﺎ ﺔ ،د.ت( ،ص 90
ﺮ ﺔ،
ﻰ ﺪود ز ﺔ
ﺔ ،و ﺎول ﺎد ﺔ أو ﺎ ﺔ
د ﻰ
ا ﻮادث
هﺬ ا ﺪود.
وا
أ ﺪم ا ﻮن ا ﻰ ﺮ ﻬﺎ ا
ﺔ
ا ﺮ ﺔ وا ﺮ ﺔ وا ﻮ
و
ﺔ أن
ﺪ
أن ﻜﻮن
أن ﻜﻮن
ﻰ
ﺎن وا ﺬهﺎ و ﺔ
ا ه ﺎم ﺎ ﺎ
ﺔ ا ﺬآﻰ ا ﺎ
ﺔ و ﻮا ﻬﺎ ا ﺮرة ا
ﺔ
ﻜﻮن
وه
ﺔ
ﺎﺔ ا ﺆ
ﺔ
ﻜ ﺔ و
11
ﺎ ﺔ
ﺎت ا
ﺔو
و
ا ﺎ ﺔ ﻰ ﻮ
و
ا
ﻰا ﻮ
ﺮاد
ﺮ.
ا
ﻮ ﺔ .وهﺬ ا
ﻰ
12
ﺔ
ﺔ ﺎ ﺔ ،وأن
ق وا ﺎرب ا ﻰ
ﻰ
ﺎون
ا ﺎة و ﺮ ﻬﺎ د ﺔ
آﺎ ﺔ.
13
و ﺬا،
ﺪ
ا ﺎة ا
ﺎ ﺔ وأن ﻜﻮن ا
وأ ﺎ
ﺔ
ا ﻮ ﺔ ذات ا ﺮ ا
ﻮا
ﺎ ﺔ ﻮﺔ
ﺮ ﺔ ا داء وآ ﺔ آ ﺎ ﺔ ا
ﻮا ﺪ
11
ﺔ أن ﻜﻮن
ا ﺎ
ﺪ ﻰ
ا ﺮاد
ﻮ
ﻬﺎ
ﺔ
،ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺮوق1990 ،م( ،ط ،6ص75
ﺪ اﷲ ،ﺪ ﺔ ﻰ ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﻜﻮ :دار ا ﻮث ،ا
12
ﺪ
975م( ص209
13أ ﺪ ا ﺎ ،أ ﻮل ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ﻬ ﺔ ا
335
14
ا ﺮ ،ص 336
ﺮك ﻬﺎ
ﺎ.
ﺔ د ﺔ وهﺬ ا ﺎ ﺪة ﻰ ﺎ ﺔ إ ﻰ ا
ﺪ
ﺮ
14
ﺎح ،ن
ﺔ 1339 ،هـ
ﺮ ﺔ1964 ،م( ،ط ،2ص
ﺔ ا
ا
ﺎهﺮ .
وا
ﺎج إ ﻰ
ﺔ
ﻰ
15
ﻜ
ﺎة
ﺎ ﻬ ﻬﺎ
ﻮل
ﻰ ا
ﻬ ﻬﺎ
ا ﺮاء أو ا ﺎ
ﻮرة ﻬ ﺔ .
و ﺎء
ﻰ ذﻚ
ﺰال ا
ﺮ
ﻬ ﻬﺎ ا ﺎس
ﺔ ﺎءت ﻮا ﺪ وا
ﺔ
ﺔ وأ ﺎ
ﻰ ﺰود ا ﺎس ﻬﺬ ا ﻮ ﺔ
ا ﺎرف وا ﺮات ا ﺪ ﺪة وا
وا
ا
ا
هﻮ ا ﺬى ﺆ
ﻮ ﺮ ا ﻰ ا ﺬى
ا ﺮن إ ا ﺎ
ﺎ ﻮا
ﺔا ﻰ
ﺪ ﺮ ﺎ
أ ﻮا ﻬﺎ.
ﺎ ﺔ.
ﺮ
ا ﺎر ﻰ .و
ﺎغ ﻰ
ا
ب .أ ﻮاع ا
ء
ﺎدة ا ﺎة ا
ﺄن ا ﺮ ن آ م اﷲ ،وأ
ﻰ
ا ﺎر
ﻬﺔ
ﻮر ﺪ ﺔ
ﺎة وا
ﺎ
ا
ﺎظ
ا ﺮا ﺔ.
16
ﺔ
ا
ﺔ
ا ﺔ وا
ا ﺎد ا
ح،
ﺔ
ﺎ ا ن أن
ﺪث
ا ﻜ إ ﻰ أ ﻮاع آ ﺮة،
هﻰ:
.1ا ﺮوا ﺔ
15
ا ﺮ ،ص 342
ﻰ
،ﺎ
16ﺎع ا
1394م( ،ص309
ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﻜ ﺔ ا ﻜﺮ ﺔ:
ﻮرات ا
ﺮ ا ﺪ ،
ا ﺮوا ﺔ هﻰ ا ﻮن ا ﺪ
ﺔ
ا ﺎﺎ
ا
،وا ﺮوا ﺔ هﻰ
ﺪات ،و ﻮع
ﻮر ا ﻮادث ا ﺎر ﺔ ،و ﻬ
وا
ﺎﻮ ﺔ
ا
ت ﻰ
.2ا
ﺔا
ﻬﺎ ا
إﻰ
ﺔ ﻮ ﺔ
ﺎت وا
ﻰ د ﺔ وأ ﺎ ﺔ،
ﻮﺮا
ﺎ ،و ﻜ ﻬﺎ ﺎدت إ ﻰ ا ﺎل وا
ا ﻮا ،وهﻰ إ ﺎ
ﺎ
ا
ﻜﻮن أ
ﺪ ﺎ وا ﺪا ،ﻰ و
ﺔا
ﺎ ﺔ .وا
وو
ﻰ ﺄ ﺔو
17
ص44
18
ﺔ ،أو ﺎ
وا ﺪ وز ﺎن وا ﺪ ،ﺪ
و ﻬﺎ ﺔ
ﻮﺮ ﺪ
ﻜﺎ
ﻮم ﻬﺎ
ﺔ
ﺪا ﺔ
ﻮ ﺔ.
18
ﻮ ﺔ
ﻮ ﺔ هﻰ ا
ﺪ
ﺔ.
17
ﺮة ﺪ ﺔ ا ﻬﺪ ﻰ ا ﻬﻮر وهﻰ
أآ ﺮ ا ﻮاع ا دا ﺔ روا ﺎ و ﻬﺪف إ ﻰ
ا
ﺎ ﺔ ،وإ ﺎ
ﺮة
ﺮة
.3ا
ﺮ و ﺮوب
،وإ ﺎ ا
ﺎر
ﺔا
ﺪاث ،وآﺎ
ﺮ
ﻬﺎ
ا
ﺪ
ا
ﺎ ﻰ أن ا ﻮاع ا
ﺪ اﷲ ا ﻮه ﻰ وا ﺮون ،ا
ﺪ
ﺪ ا
ﺔ و ﺎز ﺄن آﺎ ﻬﺎ
ﺎ ﺔ و ﺮآﺰ ﻬﺎ ﻬﺪ و
ﺎس ﻰ ا ﺪ وا
ﺮ ا ﺎه
ﻮرهﺎ ﻰ إ ﺎز.
ﺔ ا ﺮو ﺔ هﻰ:
19
20
ﺔ ) ،ﺮوت :دار ا ﺎرف ،د.ت(،
ﺎ ﻰ ،ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺪ ) ،ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا زهﺮ ﺔ ،د.ت(
ص135
ﺪ اﷲ،
19رز ﻰ ﺮ أ ﻮ ا ﺎس و ﺮ ﻰ ﺪ ا
ﺎ ﺔ ا زهﺎر آ ﺔ ا ﺪرا ﺎت وا ﺮ ﺔ ،د.ت( ،ص16
ﺮات
ﺪ ا ﺬرات) ،ا ﺎهﺮة:
ﺔ
ا ﺮوا ﺔ هﻰ أآ ﺮ ا ﻮاع ا
ﺎ ،و ﺮ
ا ﻮا و
ﺔ أو
ا ﻜﺎ ﺔ هﻰ ﻮق وا ﺔ وو ﺎ
ﺎ ﺮار
ﻮ ﺮ ا ﻜﻮ ﺔ ا ﺎ ﺔ.
ﺎ ﺔ،
ﺰم ﻬﺎ
ا ﺎآ ﻰ ﻮا ﺪ ا
ا
ﺔ ا
ا
ﻮ
ا
ﺔ ﻮ
ﻮ ﺮ ﺪث
ﺮة ﻬﺪف إ ﻰ
و
ﺮ
ﺔ هﻰ أ
ﻜﺎ
.2
ا ﺪ ﺔ.
ﺪا ﺔ
و ﻬﺎ ﺔ
ﻮم ﻬﺎ
ﺔ
ﺔا
ﺮة و ﻮم
ﻰر
ﺔ وا ﺮوا ﺔ
ﺰم
ﺮة ﺎ ﺎة
ا
.1
.3
ﻮ ﺔ.
.4
ﺮ.
ا
وا ﺔ،
ﻮ
ا
ﺮ آﺎ
آ
.1ا ﺮوا ﺔ أو ا
أ.
.2ا
أ.
20
21
ص137
ﺎر.
ﻮد ذه ﻰ ﻰ آ ﺎ آ ﺎ ﻰ:
21
ﺔ ا ﻮ ﺔ:
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪ ا
ﻮ ﺔإﻰا ﺪ
ﻰا
.5
ﺎت:
ﺔ أو ا ﺮوا ﺔ ا
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
... ،40إ ﻰ ... ،90
250إ ﻰ 400
ﺮة:
... ،20إ ﻰ ...،30
ا ﺮ ،ص 137-135
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب ﺮ
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ب .ﺪد ا
.3ا
ﺎت:
ﺔا
أ.
130إ ﻰ 150
ﺮة:
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪد ا
.4ا
... ،3إ ﻰ ... ،10
20إ ﻰ 30
ﺎت:
ﻮ ﺔ:
أ.
ﺪدى ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪد ا
ﺔ
ا
... ،5إ ﻰ ... ،10
4إﻰ7
ﺎت:
ﺪ ﺪة ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ آ
آ ﺮ ﺪور
ا ﺎه ﻰ،
ا ﻜﺮ
ﺸﺄة ا
ﺔ
ا ﺪة،
ﻰ ا دب
ﻰ أ ﺎم ا ﺮب و ﺮو ﻬ .و ﻰ ا ﺮ ن
ا
ا
ﺎء و
ا
ﺮ ا ﺎ ﻰ آ ﺮا
أر ﻮا إ ﻬ ،و ﺪ ﺮ ﻮا ﻰ
ا
ﺔ ،و
أ ﻬﺮ ﺎ ﺮ
ﺬ آ ﺎب آ ﺔ ود ﺔ وأ
و ﺎ ﻬﺮ ا
ا
ﻮا
و ﺮه
22
ص137
م ،وا
ﻰ آ ﺮ
ا
ا ﻮ ﺎت ،و ﺎل ا ﺮب ﻰ آ
أﺎ
ا ﺮس وا ﺮوم وا ﻬ ﻮد وا
ا ﺪ ﺔ ،و ﻮ ﻮ ﻰ ذ ﻚ إ
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب
ﺪ ا ﺮب ج.
ﺮ
ﺎ ﺎ آ ﺮا ،و
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺔ.
22
ﻜﺎن،
ﺮ
ﺎء
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ﺮ ا ﺎ ﻰ إ
ا
وا
ا
و
ا ﺎﺔ ﺎ
ﺄ
ﺎ ﺮ ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ وأ
ﺔا ﺮ ﺔ ﺬ
ا ﺎ ﺮ ﻰا
ﺔ و
ا
ﻬﺎ آ
ﺄ ﻬﺎ ﻰ ا ﺮن ا ﺎ
ا ﺮن ا
ا ﺎﻰ
آ ﺮة.
ﺮ إﻰ و ﺎ
أ ﻬﺎ ﺮت
ﺮ ،
ﺮا
ا
ﺎ ﺮ ﺔ ا وﻰ
وا ﺎم و ﺎ ﺮ ا
ا ﺮاث ا ﺮ ﻰ ا ﺪ
ا
ﺔ ،وآﺎ
ﻰ ﻜ وﻮ ﻮ
إ ﻰ ا ﺮ ﺔ و ﺪث ﻮاه
ﺎو ت
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ﻮار ﻰ ز ﺪات ا ﺎر
و
ا د ﺎء .و
ﻰ
ﻮ ﺔ
ﻜ ﺎر آ ﺎب ا
ا وﻰ
ا ﺮن ا
ﺮ
"
ه ﻜ ،وآ ﻬﺎ
،1925
23
ص137
24
ﻮق
ﻰا
ﻮ ﺔ
و
ﺮ
،ا دب ا ﺮب ﻰ ا
24
ﻮ ﺔا
ﻰ
ﺮ أول
ﻮ ﻰ ﻰ
ﺎآ " ﺮا .
ﺮ ،و ﺪء
ﺔ 1911و
ﻮر ،و ﺪ
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب
ﻮ ﺔ روا ﺎت
ﺮات وا
وا ﻮر ا ﺎ ﻰ ،ﻮر ا ﺄة
" ع
أن
اﺪ " و
أن
ﺮ" و
ﺮ ﺔ ﺮدد
إﻰ
ﻰ ﺎرك ﻰ "
ﺔ ،و
ﺮ
ا
ﻚ
ﻮد
أ ﺎ ﺔ.
ﺔا ﺮ ﻰا ﺪ ﺔ
"ا
"ز
ث
ﺎو ت ا ﻰ ﺎم ﻬﺎ ا د ﺎء ﻰ
د ا ﺮ ﺔ ﻜﺎﺔ ا
23
ﺔ
ﺔ 1914ﻮ
ﻮ ﺔ
ﺔ
ﺔ "ا ﺎم" .و
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺔ
هﺬ
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ﺮ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺎرف( ،ط ،10ص208
ا
ﺎ ﻰ ا ﺎهﺎ ﻬﺎ ا ﺔ ،و ﻰ ﻮ ﻮ ﻬﺎ ،و ﻰ
هﺎ آ ﺎ
ﺎ
ا
آﺬا ﻚ ﻰ در ﻬﺎ ا ﺔ .وا ﺬت ا
ا
ﺎ ﺎ ﺎر ﺎ هﻰ ﺰ
ا ﺮ
ﺎه
هﺬا ا
و ﺎء ا ﻮر ا ﺎ
ﺬهﺎ أد ﺎء هﺎد ﺎ ﻰ
ا ﺮآﺔ ا ﻰ و ﺪت
ا ﺎن
أ
ﺮاز
ﻮ
ﺎ
ا ﺎ ،و
و ز
ا
اه ﺎ
ﺮ هﺬا ا
ﻰ
ﺎ وا
ا
ا ﺎﻰ
ﺔ ا
ﻮر ،و
ﺔ
ﻰا
ﺎج وآ ﺎ ﺔ ا
ﺰال ﻮا ﻰ
ﺮ ذﻚ ا
ﻚ
ﺎ ﺔ
ﻮ ﺔ
أ ﺎء هﺬا ا
ﻰ
ﺔ،
ا
ﺮج
ﺎ ،و ﻰ ﻬﺬا ا ﻮر
ا ﺬى ﺪأ ﺎرس
ﺎ
ﻰ إ ﺎب ا ﺮب ا ﺎ ﺔ ا ﺎ ﺔ أى ﺬ
ز ،
ﺎ
25ا
1408هـ1988/م( ،ط ،30ص1
ﺔ
ا د ﺎء ﺪ
ﻰ ﺪي
ﺎ ﻬﺔ .وه ﺪ
25
ﺔ ا ﺎر ﺔ آ ﺎ هﻮ ا ﺄن ﻰ ا ﻮر
ﺮ وهﻮ
ا
ﺮ
ﻰ :و ﺪت ا
ﺎرب و ﺎ ﺔ
ا ﻮر ا
ﺮ أو ا
ﺎ ﺔ
ﻬ أو
ﻬﺎ
ﺔ ﺪوا ه ﺎ وه ﺎك.
ﺔ ،و ﻰ ﻬﺬا ا ﻮر ا ﺎ
ﻰ أ ﺪي
ﺔ ،1924وآﺎ
ا ﺎس ﻮل
ﻬ ا
ﺪ هﺬا
ا ﺮ ﺎ ﻰ وا ﻮا ﻰ
ﺎت
ﺎ أو
ﺔ
ﺮﻰ
ا
ﻰ
ﺔ .1944
ﺎء ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ ) ،ﺮوت :دار ا ﻜ ﺎب ا ﺎن،
و ﺪأت ﻰ هﺬ ا
ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺪ
ﺮهﺎ
ﺮ ا ﺎهﺎت ﺎ
ا
وإ ﺎ
ص399
ﻜﺎ ﻬﺎ ا
ﺎ ﺮ ا ﻮن ا د ﺔ ،وأن ﻮد ا ﺪان ا د
ﻬﺰ
26
ﺔ ،ﻜ
ﻬﺎ أن
ا
ﺪ ز ﻮل
ﻰأ
إ
أد
ﺔ،
وﺰ
ﺎ "آ ﺎب
ﺔ ﻰ
أن ﺮز
ﺮهﺎ
ﺔ".
26
م ،ﻰ ا دب ا ﺪ ) ،ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ 1973 ،م( ،ط ،8ج،1
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﺚ
ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ و
ﺔ
ﻪ ا ﻼم ﻪ
ﺎ
أ .ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ
ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﺎ ا
ﻰ
ﻮر ا ﺎ ﺔ هﻮ آ م اﷲ ا
ﻮا
ﺎء وا ﺮ
ا
ﺎ
ا
ا
ﻮم
ﻮرة ا ﺎس.
ﺪ
ﺔ اﷲ ا
وا ﺪواء وا ﺮا ﺔ وا
27
ص8
ﺎ
ﺪ
ا
و ا ﺪوء
ﻰ و
ﺔ .هﺬا ا ﺮ ن
ﻰ
م ا ﻜ ﻮب ﻰ
ﻮرة ا ﺎ ﺔ
27
إن ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
ﺔا
ﻮل إ ﺎ ﺎ ﻮا ﺮ ا
ﺮ
ﺰ ا ﺰل
ﻰ
ود
ﻰا
ﺄ ﺔ وا ﺎدة .و
ا ﻜ ﺮى و ﺎة ا ﻮب
ﺰ ،و ﺪ
ا ﺆ ﻮن ا ﺎء
ﻰ
ﻰ
ﺎ و ﺎ ،
،
ﻰ آ ﻮزة و ﺎ ،ﻮى ﻰ أهﺪا
ﺎ ﻮ ﻰ ،ا ﺎن ﻰ
ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﺮوت :ﺎ ا ﻜ 1405 ،هـ( ط ،1
،و ﻰ ﻬ ﺔ ور ﺎ
وأ ﺮا
ﺮ ﻰ
وهﺪ ،
ﺎ
ﺎ أ ذو
ﻰ أﺮ،
ﺎء دا
ﺰ ﻰ أ ﻮ
ﺪة.
28
.1أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﺮ ﺔ أ ﺪا أن ﻜﻮن ا ﺮ ن أ ﻮ ا ﺬى
آ م اﷲ و
آ أ ﺎ
ﻬ ﻬﺎ ا ﺆ
ﺔ
اﻮ
ﺎﺎ
ا ﺪهﺔ أن ا
ا ﺎر ﺔ
ﺎ
وإراد ﻰ هﺪا ﺔ
و ﻮ ﻬ و
ﺮى
ﺮد ،
وأ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
28
10
29
ﻮص ا ﺪ ﺔ
ﺎﺮ
ﻰ
ا
ﺎ ﻬﺎ ا
ﺪس آﺎن أو
ﺪأ
ﺎ ﺎ
ا ﺆ وو ﺪا
ﺎ
ا ﻰ ﺮأهﺎ،
ﺮ
ا ﺎ ﺔ
ﺪس
ﺮﺪ
و
أى
ﺪ أن أ ﺎ أن
ﺎ ﻬﺎ ﺪ ﺪت روح ا ﻮ ﻰ ا ﻬﻰ ﺪ
29
.
،ا ﺮنو ﺮﺔا ،ﺎ ﺔ
ﺔ ،هﺬا ا ﺮ ن
ﺔ اﷲ
.
آ ﺎ ﺎ آ م اﷲ ﺎ ﻰ ،و و
ﻰ ا رض
و ﺮآ
روح ﺮى ﻰ
ﺮ ﺬا ﻬ ﺔ ﻰ ﺎ ﻮ و
ﺪ ﻰ
ه ﺎ ﺮى ا ﺮق
ﺎ ﺎهﺎ ﺎ ﺔ ا ﺮى و ﺪر ﻬ
و ﺮاده ،أ ﺎ ا
أن ا
ﻮب هﻮ ا ﺮ ﺔ ا ﻰ
ﻰ ا ﺮدات وا ﺮآ .و
ﻮب ا ﺮ ﻰ
ا
و ﻮ
أ ﻮب ا ﺮ ن و ﺮ .أ ﺎ أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
ﺎص
ﺰ
ﻰ
ﺪ
ﻮد ا
ﺔ ا ﺬآﺮ ا ﻜ ) ،ﺮوت :دار ا
ﺔ 1992 ،م( ص
1979م(
و
ا
ﻜ هﺬا ا ﺎ ﻰ وا ﻮ ﺎت ،ﺈن أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﺬ
و ﻬ
ا
ﺮ
ﺰ ا ﺬى
ﻬ ﺔ ا ﺮو ﺔ
و ﻜﺮ ﺎ
ﺎ ﺮ وا ﺬى
ﻚ ا ﻮب و ﻬﺰ ا
ﻰ ا ﻮارح ،رب ا ﺰة ا ﺰة ﻮل
ﺰل آ م اﷲ
ﺮب ا ﺬ
أ ﺰ ﺎ ﺮ ﺎ ﺮ ﺎ" .و
ا ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﻬ ﻰ ﻮرة ﻮ
ه ﺎ ﺮى ا ﺎ ﻮن ﻰ
هﻮ أن
ا ﻮه ﺔ ا ﻰ
ﺮ ﺎ
ﺎرة
ﻬﺎ ا ﺮ ن دون ﻮا و
:أﺎ
ﻮم ا ﺔ أن
ا
ﺮ ﺔ
ﺰ ﻰا
ﺮار
ﻮص.
30
ﻮن ا ﺮ ن
.2
ﺎل
ﺪ إن
ﺪ
ﻮى
ﻮن ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﻰ ﺎ ﻰ:
ﻮ ﺪ اﷲ ،وا ﻮ ﺪ ا ﻮ ﺪ ،وا ﺎدة ا ﻰ أ ﺎهﺎ ﻮ ﺪ اﷲ ﻰ
ا ﻮب ،ا
ﻜﺎم و
ﺮ ﻮا
هﺆ ء ا ﺬ
ﺪود اﷲ وا ﺬ
ﻜﻮا
ﻬﺎ.
و
ﺪا
ﺎ
.1ﺎ
ﺮى
ﺎن ﺎﷲ وآ
ﻮن ا ﺮ ن إ ﻰ
ور
ﺔ أ ﺎم ،وهﻰ :
وا ﻮم ا
ﻰ
ﺮ
ا ﻜ م.
ﺄ ﺎل ا ﺪن وآ ﻬﺎ
.2ﺎ
.3ﺎ
ﺎ
و ﺎل أ
30
ق ا ﻜﺮ ﺔ وآ ﻬﺎ
ﺎ
ا ﺮ ،ص
ﺪ
ﻮت أن
ﻰ ﻮم ا
.
ﻰ ﻮم ا
ﻮن ا ﺮ ن
ق.
ﻮى ﻰ :
ﻮم
.1ا
ا
آ
ﺪة ا ﻰ و
ا
ور
ﺮ.
.2ا
ﻬﺎ ﺮ ﺔ ا
قا ﻰ ﻜ
.3ا ﺮ ﺎ ﺪ ﺮ
ا
ﺎن ﺎﷲ و ﻜ وآ
وا ﻮم
وإ
ا ﺮوف
وا ﺮد.
حا
و ﻜ
ﻜﺔ
ﻬﺎ ز ﺎدة
ﺎن ﺎﷲ.
هﺆ ء ا ﺎ
.4
.
.5ا ﻮ ﺪ وا ﻮ ﺪ.
.6ا
ﻜﺎم.
31
ﺎع ا
وذه
ﺎن إ ﻰ أن ا
ﺰ
ا ﻜﺮ آ م اﷲ وأ
ا ﺎر ﻰ .و
ﻮر ﺪ ﺔ
وا
ا
ا
ا ﺮن ا ﺎ
ا
ﺎظ ا
ا ﺮ ﺔ
ﺎة وا
ﺎ
ﻰا
ﺎر
ا ﺎ ﺔ وا ﻮادث ا ﻮ ﺔ ،و ﺪ ا
31ا ﺪ
ص 70
32
ﺎع ا
ا
ﻮق ا
ﻰ ،ﺮ ﺔ ﺎب ا ﻮل
هﻮ ا ﺬى ﺆ
ﻮ ﺮ ا ﻰ ا ﺬى
ﺎل ا ﺪ
ا ﺎر
ا ﺮأ ﺔ.
ﻰ
ﺔ ا ﻰ
ا ﺎ
ﻰ آ ﺮ
ا ﻮ ﻰ ) ،ﺎرغ:
ﺎن ،ﺎ
ﻰ ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﻜ ﺔ ا ﻜﺮ ﺔ:
ﻮ ﺔ 1394 ،هـ 1973/م( ص 309
ﺎ ﻮا
ﺎغ ﻰ
32
أ ﻮال ا
ا ﺮن
ﺄن ا ﺮ ن
ﻮرات ا
ﺔ وا ﻮة
وﺎ
ﺎء 1993 ،م(
ﺮ ا ﺎد ﺔ،
،و ﺎر
ا ﺎ
و ﻜﻰ
،وذآﺮ ا
ا
ﻬ
ﻮرة ﺎ ﺔ ﺎ آﺎ ﻮا
أن درا ﺔ ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ و
ﻬ ﻬﺎ ا
و
ﺎت ﻜ
و
و
ﺎو
ﺎ ﻬﺎ
ا
ﻰ ﺰم ﺎ
ﺪ
ﻰ
.3ﺎن أن ا ﺪ
آ
ﻮ ﺪا
– 155
ﻮار وأ ﺪث
ﺎ ﺮهﺎ
أ ﺮار
ﺔ و ﻬﺪف إ ﻰ ا
.
34
أ ﺮض د ﺔ آ ﺎ
ا
ا
ﺎزة
دآﺮ :ﺪ
ﺎؤ ،
ﻜﺎد
ﺮاض ا ﺮ ﺔ ،ﻬﻰ:
.2ﺎن أن ا ﺪ
35
ﻬﺎ ،ودورهﺎ ﻰ
35
آ
34
ﻮا
ﺎدر ا ﺮ ﺔ
ا ﺄ ﺮ ﻬﺎ،
ا ﺪاع ﻰ
ﺪ اﷲ.
33
ﻬﺎ
ﺮاض ﺪاد و ﺮا
.1إ ﺎت ا ﻮ ﻰ
و ﺎ ﻬﺬا آﺎ
.
ﺔ ﻰ ا ﺮن
هﺬ ا
ﺮب إ ﻰ
33
ﺎن ،و
ا ﺎ ﻰ .و ﺆدى إ ﻰ إ ﺎع
ا
د وا ﺪ ﺎر ،و ﺎ
،و
ا ﻮ ﺔ ا ﺮ ﻮى و ﺮس ا
أ ﺎر آ
ﻮم،
ﺮد
و
ﻰ اﷲ
ﺎس
آ ﺮا
.
ﻰأ آ
ا
ﺎء
ﺪ ا وا ﺪ
ﺔ.
ا ﺮ ،ص 305
ا ﺮ ،ص 104
،
ﺪ ﻰ
ﺪ
،ا ﻮ ﺮ ا ﻰ ﻰ ا ﺮ ن ) ،ﺮوت :دار ا ﺮوق 1997 ،م( ط ،9ص 143
.4ﺎن أن و ﺎ
.5ﺎن ا
ا
ﺮك
ا
.6ﺎن أن اﷲ
ﺪ
.7
.8ﺎن
.9
ﺎء ﻰ ا ﺪ ﻮة ﻮ ﺪة.
ﺪ ود
د
إ ﺮاه
ﺮ أ ﺎء ﻰ ا ﻬﺎ ﺔ و ﻬ ﻚ ا ﻜﺬ
ا
ﺔ ﺎ ﺔ.
.
ﺮ وا ﺬ ﺮ ،و ﺮض ﻮذوج وا
ﺔ اﷲ ﻰ أ ﺎء وأ
ﺎ .
ﺔ أ ﺎء دام إ ﻰ ﻮا ﺔ ا
ﺎن.
ﺪ .
هﺬا ا
.10ﺎن ﺪرة اﷲ ﻰ ا ﻮارق.
.11ﺎن ﺎ ﺔ ا
ﺔ وا
.12و ﺎن ا ﺎرق
ا ﻜﻮ ﺔ ا
.13إ ﻰ
ﻰ
ب.
أ ﺪا .ﻜﺎ
ا ﻜﺔ ا
ﺪة ا
ﺎ ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ ،وا ﻜ ﺔ
ﺔ.
ﺮ هﺬ ا
ﺮاض ا ﻮا
ﺎق ﻬﺎ ا
ﺔ ،ا ﻰ آﺎ
ﺰهﺎ.
ﺔ ﺮ ﺔ
ار
ح ،و ﺎ ﺔ ا ﺮ وا
ﺎد.
اﷲ
ﺔ
ﺎ ﺎ إﻰ
ﻪ ا ﻼم ﻰ ا ﺮﺁن
ﺎ
ﻮد ﺪ ﻮه إ ﻰ
ﻮد ا ﺪى ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ ،وآﺎ
ﺎدة اﷲ و
ﻮ
ﺮآﻮا
ﻮ
ﺎ ﻰ
ﺎ
ا ﺰ ﺮة ا ﺮ ﺔ ﺮ ﺎ
ﺮ ...
ا ﺮ ا
ﺎز
ا
وا ﺎم.
36
ﺎء
ﺪ ﺎد و ﻮأه ﻰ ا ؤض و
ﻬ اﷲ
وﺪ
ﻬﻮ ﻬﺎ ﺮاع و ﺰارع و
ﻬ
وأر ﻬ
اﷲ و
إﻰا
ﻬ،و
ﻮاب ،و
ﻜ
ﺪ
)ا ﻬﺎ ﺎ أن
إ
أ
( ) ﺎ ﻮا اﷲ وأ
ﻰ رب ا ﺎ
38
ﻬ و
ﺬ ﻬ ) .واذآﺮوا إذ
ﻰ ا رض
ﻬﻮ ﻬﺎ
ﺬون
ﺪ ﺎ
ﺎ
ﻬ
ﺪ ءا ﺎؤ ﺎ وإ ﺎ ﻰ ﻚ
ا
)
( ﺎ ﻮا ) ﺎ أ
إ
ﺎ ﺪ ﻮﺎ
م( ﺎ ) :إ ﻰ ﻜ ر ﻮ ل
ﻮن( )و ﺎ أ ﺄ ﻜ
أ ﺮ إن أ ﺮي إ
ﺮ
ﺎ ﺄت ﺄ ﺔ إن آ
(.
أن ﺄ
ﺎ
ﺎذا ﺮ ﺪون؟
ﺎ
ﻮا ،أ
ﻮ
ﻰ وه ﺔ،
ا ﺮ ،ص 44
ا ﺮ ،ص 45
ا
ﺎء
أن ﺄ ﻬ
ﺎ ﺔ.
د ﺎ
ﺎ
ﻰ أن ﻜ ﻮا
ﺎده و ﻮدوا إ ﻰ
ﺎ
)هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ
ر ﺪه .وا ﺎب اﷲ د ﺎء .ﺎل ﻬ
37
ﻬ ﻬﺪ ﻬ
38
و ﺄﻬ
36
ﺬآﺮوا
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ(.
ﺮ ( .ﺮد
ر
إ ﻬ ر ﻮ
ﺮ ﻰ
ﺎد و ﻮأآ
.ﻜﻬ
آ ﺮة
37
و ﺎل ﻮ
ﺎد
ﺮا وا
ﻜﺮون ﻰ ان أر
ﻬ و ﺎﺔر
ﺎء
ﻮرا و
ا
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ .وأ
ﺔ و ﻮ ﻬ ا ﺮوج ا
اﷲ
ﺬون
ﺎل) ،
ﺮ :دار ا ﺪ ا ﺪ ﺪ (2003 ،ط 1ص 43
ﺬروهﺎ ﺄآ
و
ﻰ أرض اﷲ و
ﻮا ﺎﷲ
ﻬ
ﻬﺰ
وا ﺮاع ﺮ
و ﺎ ﻮ :ﺪ
) ﺎ ﻮم ﺪ أ
ﺪ ﺎرأوا ا ﺔ .و ﻬ
ﻬﺎ
.
ﻮت
اﺮ ﻬ ) .ﺎ ﺮ آ
أ
(.
ﺔ
ﺔ
ﺪ ﻜﺮرت هﺬ ا
ا ﻮر ا
ﺎ
ﻬ
ه
ﺎ ﺔ
ﻮن ا ﺎ
أ
(.
،ﺈذا
ﻰ
ﺎ ﺔ
ﻬ و ﻰآ
وﻮ ﻬ
ﻜﺮه أ ﺎ د ﺮ ﺎه
ﺎ
ﻪ ا ﻼم
ﺔ ﻰآ ﺮ
ﻰ
ﻮر ا ﺮ ن و ﺪ ا ﺎ
ﺔ:
.1ﻮرة ا
ﺮاف 79 - 73
وإ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﺪ ﺎء ﻜ
40
ﻜ وﻜ
ﺎ :
40
ج .ا ﺎت ا
39
ر ﻰ ا ﺎﺔ
ا ﺬاب ا ﺬى ا ﺬر ﺎ و ﺎل
وز ﺰال ﺪ ﺮ
آﺎن
ﻬ
39
ﻜ ر ﺎﺔرﻰو
و ﺮ ا ﻮم ﺪان ﻮ ﻰ
ﺪ ﺪة
ﻮهﺎ
ﺮا ﺎ ا ﺎ ﺔ ...ﺄ
ﻮﺔ
ﻮء ﺄ ﺬآ
ﺬاب ﺮ (
ﺔ
ا ﺮ ،ص 46
ا ﺮ ،ص 47
ﺎ ﺎ ﺎل ﺎ ﻮم ا ﺪوا اﷲ ﺎ ﻜ
إ
ر ﻜ هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ ﺬروهﺎ ﺄآ
ﺮ
أرض اﷲ و
ﻮهﺎ
ﻜ
واذآﺮوا إذ
ﻬﻮ ﻬﺎ
ﻮا
ﺎء
ﺬ
ﺮ
ﺪ
ءا
ﻮا
ﺎ ﻮا إ ﺎ ﺎ أر
ا ﻜ ﺮوا إ ﺎ ﺎ ﺬي ءا
رﻬ
ا ﺎ
ﺄ ﺬﻬ
ﻮﻰ
و
ا رض
ﺎل ا
اﺬ
ﻬ أ
ﻮن أن
ﺎ
ﺎ ﺎ
ﺎل ا ﺬ
ﺮوا ا ﺎ ﺔ و ﻮا
ﺪ ﺎ إن آ
اﺮ ﺔ ﺄ
أﺮ
ا ﺮ
داره
ﻮا
ﻬ و ﺎل ﺎ ﻮم ﺪ أ
ﺎ
ا ﻜ ﺮوا
ﺆ ﻮن
آﺎ ﺮون
و ﺎ ﻮا ﺎ ﺎ
ﻜ وﻜ
ﺬون
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ ﺎذآﺮوا ءا ء اﷲ و
ا
ر
ﺄ ﺬآ
ﺪ ﺎد و ﻮأآ
ﻮرا و
ا رض
ﻮ
ﻮء
ﺬاب أ
ﺎ
ﻜ ر ﺎﺔ ر
ﻮن ا ﺎ
ﻮرة هﻮد : 68 – 61
.2
وإ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﺮ هﻮ أ ﺄآ
إ
إن ر
ﺮ ﻮًا
ﺪ ﻮﺎ إ
ر
ﺎ ﺎ ﺎل ﺎ ﻮم ا ﺪوا اﷲ ﺎ ﻜ
ﺮآ
ا رض وا
ﺮ
ﺮو
ﺎ ﻮا ﺎ ﺎ
هﺬا أ ﻬﺎ ﺎ أن
ﺮ
وءا ﺎ
ﻬﺎ ﺎ
ر ﺔ
ﺪ ﺎ
إ
ﻮ ﻮا
ﺎ
ﺪآ
ﺪ ءا ﺎؤ ﺎ وإ ﺎ
ﻚ
ﺎ
ﺎل ﺎ ﻮم أرأ
إن آ
ﻰ
ﺔ
ﺮ
اﷲ إن
ﺎ
ﺰ ﺪو
ﺮ
ﺮ
ﺬروهﺎ ﺄآ
و
أرض اﷲ و
ﺮوهﺎ ﺎل
دارآ
ﺎ و
آﺄن
ﺔ أ ﺎم ذ ﻚ و ﺪ
ﺎ
ءا ﻮا
ﺎ ﺎ وا ﺬ
ﺔ ﺄ
ﻮا ا
ﻮا
د ﺎره
ﻮا ﻬﺎ أ إن ﻮد آ ﺮوا ر ﻬ أ
ﺎ
ﻮد
ﺪا
ﺮاء : 159 – 141
ﻮد ا ﺮ
إذ ﺎل ﻬ أ ﻮه
إ
ﻮن
ﻜ ر ﻮل أ
ﻮن
ﺎت و ﻮن
ﻬﺎ ه
ﺎ ﻮا اﷲ وأ
ﺮ
ﻮن
ﺎ ﻮا إ ﺎ أ
ا ﺎل
و
ﺪون
ا
ﺎ هﺎه ﺎ ءا
وزروع و
ﻮن
اﺬ
ﺎ
أ ﺮ إن أ ﺮي إ
أ ﺮآﻮن
و
أ
ﺎ ﻮا اﷲ
و ﺎ أ ﺄﻜ
ﻰ رب ا ﺎ
ا
ﺬاب ﺮ
ﺰي ﻮ ﺬ إن ر ﻚ هﻮ ا ﻮي ا ﺰ ﺰ
وأ ﺬ اﺬ
وأ
ﻮء ﺄ ﺬآ
ﺎ ﺎء أ ﺮ ﺎ
ﺮ ﺔ
آﺬ
ﻮهﺎ
ﻮا
ﺮ ﻜﺬوب
.3ﻮرة ا
ﻮم هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ
ﺮ
ﻮ ﺎ ﺎره
ﻮا أ ﺮ
ﻮن
ا رض و
ﺎأ
ﺎ ﺄت
إ
ﺮ
هﺬ
ﺎ ﺔ ﻬﺎ
ﺔ إن آ
ﺮب و ﻜ
ا
ﺮب ﻮم
ﺎل
ﺎد
ﻮم
و
ﺮوهﺎ ﺄ
ﻮهﺎ ب ﻮء ﺄ ﺬآ ﺬاب ﻮم
ﺎد
ﺄ ﺬه ا ﺬاب إن
ﻮا
ذﻚ ﺔ و ﺎ آﺎن أآ ﺮه ﺆ
وإن ر ﻚ ﻬﻮ ا ﺰ ﺰ اﺮ
ﻮرة ا
.4
: 53 – 45
و ﺪ أر ﺎ إ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﻮن
ﺎ ﺎ أن ا ﺪوا اﷲ ﺈذا ه ﺮ ﺎن
ﺎل ﺎ ﻮم
ﻮن ﺎ
ﻮ
ﺮون اﷲ
ﻜ ﺮ ﻮن
و
ﻚ ﺎل ﺎ ﺮآ
ﺪ اﷲ
وآﺎن
ا ﺪ ﺔ
ﺔ ره
ﻬﺪ ﺎ ﻬ ﻚ أه وإ ﺎ
ﻜﺮا وه
ءا ﻮا وآﺎ ﻮا
ﻮن
ﻮن
ا رض و
وأه
ﺎد ﻮن
ﻮ
ﺎ ﺮآ
ﻮ
ﺎ
آﺎن ﺎ ﺔ ﻜﺮه
ﻚ ﻮﻬ
ﺔ ﻮم
ﻮن
و ﻜﺮوا ﻜﺮا و �
ﺎن
ﺔا
ا م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﻮ ﻮع " ﺔ ﺎ
ﺪم هﺬ ا
ا ﺔ و دا ﻬﺎ ﻜ ﺔ ا داب وا ﻮم ا ﺎ ﺔ ﺎ ﺔ
ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ" إ ﻰ
ﻰ 1ا ﺮ 2008م
ﺔ ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ ،و ﻮا
ﺮ هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺎن و ﺎ ا ﺎ ﺔ در ﺔ ﺮ ﺎ ﺎ ﻰ ا ﺔ ا ﺮ ﺔ و دا ﻬﺎ.
.إ ﺎم ﺔ ا
ﺎآﺮ ﺎ،
2008م
ر
ا
ﺔا
ﺔ
ﺎن
ا ﺪوآ ﻮرا ﺎج ا ﺪوس أدا أ ﺪارى ا ﺎ
ا ﺎ
ا ﺪوآ ﻮر ﺪاﷲ
ﺮ
ا ﺎر ا ﺎ
ا
ﻜﺮ ﺮ ا
ﺮ
ﺎء
1
اﺮ
ﺔ
ا ﺪوآ ﻮر ز ﺮ
ا
ﺮف
ا ﺪوآ ﻮرا ﺪوس ا ﺎج
ﺪ
ﺔ
ﺎ
ﺠﺮ ﺪ
ا م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﺎ ﺮ
ﺎح ا ﺎح،
ا د ﺔ.
ﺔ وهﻰ
ا م ﺮ ا ﻰ ﻜﺮرت ﻰ ا ﻮر ا
ﺔ ﺎ
أ ﻮال ﻮم ﻮد وهﻰ
ﻮرة ا ﺮاف ،وا ﺮاء و ﺮهﺎ .هﺬ ا ﺔ
ا ﺎز وا ﺎم.
ﺎ ا ﺮا ﺮ
إ ﺪى ا ﺎ ا ﺮ ﺔ ﺮ ﺎ
ﻮن ا ﺎل
ﺔ
إن ﻮد ﻮم ﻮأ اﷲ ﻰ ا رض وأ ﺎه أر ﺎ
ﺎ ﺎ إ ﻰ ﻮد
أن اﷲ أر
ﻜﺮوهﺎ.
ﻮ ﺎ ،و ﺪ ا اﷲ ا و
ﺔ اﷲ.
ﺪوا وآ ﺮوا
ا ﺮ ﺎ ﺔ ،و ﻜ ﻬ
و ﻮم
ﻰ ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ،وهﻰ :او ا ﺎ ﺔ ،هﻮ
إن هﺬ ا ﺔ
رأوا ا ﺎ ﺔ .ﺎ ﺎ ا ﻮب ،ﺪ ا ﺎ
ﻮم ﻮد
ا ﺎل
هﺬ ا ﺔ ﺎذ ﺔ و ﺆ ﺮة،
ا ﺎرع ﻰ
ﺪم
ا ﺔ أن
ﺎ ﻬﻮ ﺔ .ﺎ ﺎ ا ﻜﺮة ،أن
ا ﻬﻮ
ا ﺎر او ا ﺎ
وآﺬ ﻚ
غ ا ﺪ ﻮة ا ﺪ ﺔ ،و ﻰ هﺬ ا ﺔ ا ﻜﺎر آ ﺮة آﺈ ﺎت
ا ﺮن ﺮ ﺔ
ا م ،وا ﺪ ﻮة إ ﻰ ﻮ ﺪ اﷲ و ا ﺮك ،وا ﺎت
ﻮة ﺎ
ﺪوا ﻮم ﻮد .را ﺎ ا ﺎل ،ﻬﺎ
و ﺎن
ﺰة ا ﺎء وا ﺮ
ﺎ ا ﺎء ﻮان ﺮدة ز ﻮط ﺎ ﺪة.
ﻮ ﺮ ﻰ ﺰع
ا ﻜ ا د ﺔ،
ﺮ
ا ﺮ ﺔا ﻜ ﺔ
أ ﺬا ﺎ
و
ﻰ ا ﺪ ا دﻰ وﻰ آﺎ
ا ﺪ ا ﺎ
وأ ﺎء
ا
ا ﺔ ا ﺮ ﺔ.
ا ﺪم ا ﻜ ﺎب ا ﺬى أ ﺮر
ABSTRAK
Miftahunnajah, Kisah Nabi Soleh as di al-Qur’an dan Unsur-Unsur Sastra di
dalamnya.
Kisah Nabi Saleh as merupakah salah satu kisah al-Qur’an yang terulang dalam
beberapa surat diantaranya surat al-A’raf, asy-Syua’ra dan lain-lain. Kaum Tsanud
termasuk kabilah bangsa Arab yang menghuni jazirah Arah yang terletak di tepi laut
merah antara Hijaz dan Syam.
Allah SWT menganugerahkan mereka tanah yang subur dan memberikan mereka
keistimewaan berupa kemampuan memahat gunung-gunung, kemudian Allah
mengutus Nabi Saleh as untuk menyampaikan dakwah tauhid, namun mereka ingkar
dan kufur nikmat Allah SWT.
Dalam kisah al-Qur’an ini mengandung unsur-unsur sastra, diantaranya Atifah
(rasa), yaitu perasaan heran kaum Tsamud ketika mereka melihat unta. Uslub (gaya
bahasa), dalam cerita ini banyak menggunakan kata kerja (fiil mudhari’) yang
menjadikan ungkapan hidup, menarik dan berkesan serta menjadikannya mudah
dipahami oleh para pembaca. Fikrah (pokok pikiran/pesan), dalam cerita ini ada
pesan yang ingin disampaikan antara lain; sebagai media dakwah, nabi adalah orang
yang diutus untuk menyampaikan risalah tauhid, adanya mu’jizat nabi dan rasul,
pengingkaran ke-Esa-an Allah SWT oleh kaum Tsanud. Khayal (Imajinasi), dalam
cerita ini pembaca dan pendengar diajak untuk berkhayal seolah-olah sedang berada
pada zaman itu.
Dalam kajiannya penulis mengambil metode pustaka, yaitu dengan cara
mengumpulkan buku-buku sastra yang untuk analisasnya, dan dalam pengkajiannya
penulis juga berpanduan pada buku yang diterbitkan oleh Jurusan Bahasa dan Sastra
Arab.
ﻮ ﺎت ا
ﻮ ﺎت ا
ﺚ
.......................................................................
أ
آ ﺔ ا ﻜﺮ وا ﺪ ﺮ ..................................................................د
ا ﺎب اﻷول
ا ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ب.
ﺪﺪا
1 ........................................................................
ج .أ ﺮض ا
د.
ﺔا
5 ......................................................................
5 ....................................................................
6 ........................................................................
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﻰ
ﻬﻮم ا
أ .ﺮ
ﺔ
ا
ﺔ 8 ......................................................................
ب .أ ﻮاع ا
ﺔ 12 ......................................................................
ج.
ﺄة ا
ﺔ 17 ........................................................................
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﺚ
ﺔ
ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ و
ﻪ ا ﻼم ﻪ
ﺎ
أ .ا ﺮ ن ا ﻜﺮ 21 .......................................................................
.1أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ 22 .............................................................
.2
ﻮن ا ﺮ ن 24 ...................................................................
ب.
م ﻰ ا ﺮ ن 28 ......................
ﺔ ﺮ ﺔ
ج .ا ﺎت ا
ﺔ
ﺔ
ﺔ
ا
ﺎ
ﺎ
م .....................................
ا
ا ﺎب ا ﺮا
ا ﺎ ﺮ اﻷد ﺔ ﻰ
أ.
ﺔ
ﺎ
ﻪ ا ﻼم
ا ﺎ ﺔ ...................................................................
ﻮب ...............................................................
ب.
ا
ج.
ا ﻜﺮة ...................................................................
د.
ا ﺎل ....................................................................
ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎ ﺔ
أ .ﺎ
ا
.........................................................................
ب .ا ﺮا ............................................................................
ا ﺎب اﻷول
ا ﺪ ﺔ
أ.
ﺔا
ﺚ
ا ﻮن ا
ا دب هﻮ
ﻮر ا ﺎة وأدا ﻬﺎ ﺎ ﻬﺎ
ﺔا ﻰ
أ ﺮاح وا ﺮاح ،و ﺎل وا م،
و
ﻮا
ﺎ
ل ﺎ
وأ ﻜﺎر ،ﺄ ﻮب
ا د
ﻰ
،و ﻮرة ﺪ ﺔ ،و ﺎل
را .
1
ا دب ﺎهﺮة
ﺔ ﻰ ﺎر
ﻮم دون ﻮم ،و
و
ﺔ و ﻮد ،و
هﺬ ا ﺎة ،و
ﺮ دون
ﺔ
ا
ﺎن آ ،وا دب
ﺮ ،ووا دون وا .إ
اﷲ ا ﻰ
ﺔ و ﻮد ،و
ﺎ ﺎ
ﺔ
ﻰ ،و ﺔ
اﷲ ا ﻰ
ﺎهﺮة
ﺔا ﺎ
ﺎة،
ﺔ ﻰ
ﻰ ،و ﺔ ا ﺎ
ﺔ
ﻰ هﺬ ا ﺎة ا ﺪ ﺎ.
و
ا دب إ ﻰ
ا
ا آﺮ
ا
ﻰ وا
آ ﺮ
ه ﺎ:
ﻮن ا دب ،و
ﻰ ،وا ﺎئ .و
ا
ﺮو
ا ﺮ .ﺪ ا
2
ﺮ
إﻰ
ﺔ أ ﻮاع هﻰ :ا
ﺮ
ا ﺮ
ﻰ أ ﻮاع آ ﺮة
ﻬﺎ:
،ا دب ا ﺮ ﻰ و ﺎر
ا
1ﺪ ا ﺰﺰ
ﺔ 1406 ،هـ( ،ص5
ﻮدا
2ﺪ ﺎن ر ﺎ ﻮى ،ا دب ا
ﻰ أ ﺎ ﺔ و ﺎ ﺔ) ،دم :دار
ص 27
) ،ا ﺮ ﺎض:
ﺎ ﺔ ا ﺎم
ﻮى 1987 ،م( ،ط،2
،اﺮ ﺎ ،ا
ا
ﺪ ﺮف ا ﺮب ا
ﺎل ،ا ﻜ ،ا ﻮ ﺎ ﺎ ،ا ﺎ ﺎت ،ا
ﺮ ﺔ،
وا
3
ﻰ
ﺬ أ ﺪم ا
ا
ﻮر ،و
ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ .ﻰ ا دب ا ﺎه ﻰ
.
ﺔ ﺪ ﺪة
ﻰ أ ﺎم
آ ﺮة ،ﺪور
ا ﺮب و ﺮو ﻬ .
و ﺪ ﻬﻮر ا
ا ﻮا
أ
م ﻬﺪت ا ﺎة ا د ﺔ ﻬ ﺔ ﺮ ﺔ آ ﺮة ،إذا
ا ﺎ ﺔ
ا ﻰ ﺎء
وآﺬ ﻚ ا ﺮ ن
وا
ﺮة .وآ ﺎ أن
ا ﺮآﺔ ا
ﻰ هﺬ ا ﻬ ﺔ ﺪ ﻬ ﺄت
ﻮ ﻬﺎ ا ول "ا ﺮ ن ا ﻜﺮ " ﻰ ﻮب
ا ﻜﺎم ا ﺮ ﺔ وا
ا
ﺎر
ﺎء وا ﺆ
و ﺎل
ا ﻜﺎ ﺔ
ا ﺎن.
ﺎ
ﺎ
ﻰ آ ﺎب " ﺪ ﺔ ﻰ ﺪ ا دب" إن ا
أ ﺪم ا ﻮن ا ﻰ ﺮ ﻬﺎ ا
ﺔ
ﺎن ا ﺬهﺎ و ﺔ
،
ﻬﺎ
ا
م.
ﺔ أو
ا ﻜﺎر
وا ﺮ ﺔ وا ﻮ
3
4
208
6
.
ﺪا ﺰﺰ ا
،ا ﺮ ا ﺎ ،ص 12
ﺮ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺎرف ،دت( ط ،10ص
،ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺎ ﺮ
ﻮﻰ
ا ﺰ ﺮ ،ا
ﺪ
1985/1405م( ،ط ،3ص61-60
6
ﺪ
ﺪ اﷲ ،ﺪ ﺔ ﻰ ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﻜﻮ :دار ا ﻮث ا
م 1390/هـ( ،ط ،1ص 29
5
5
ﺎة ا ﺪ ﺎ
وا
ﺔ
ﺪ
4
ﻰا ﺪ
ا ﻮى) ،ا ﺮ ﺎض :ا ﺪ ﺮ ا ﺎ ﺔ ﻮزارة ا
م،
ﺔ1987 ،
و ﺮا إ ﻰ أن ا
ا ﺎ
ﻬﺎ
ﻬ ﻬﺎ
ﺔ
ا
ﺔ و ﺔ
ا د ﺔا
ا ﻜﺎر
ﺔ ا ﺮا ﺔ
ﻮرة ﻬ ﺔ .و
ﻮى
ﺪ أن ﻮ ﺪهﺎ ﻮا
ﻜ ا ﺮاء أو ا ﺎ ﻮن
ﻰ
ﻚ ﻰ أن ا ﻮا
ﻰ ا ﺎ ﺔ وا ﻜﺮة وا ﺎل وا
ه ا ﻰ ﻮف
ﺎ
ﺔ
م ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
،79و ﻮرة هﻮد ،68-61و ﻮرة ا
ﺪﺔ ﻰ ﻚ
ا
ﻮب ،ﻬﺬ ا ﻮا
ﻰ هﺬا ا
ﻰ ﻮرة ا
ا
ﺮاف -73
ﺮاء ،159-141و ﻮرة ا
،53-45و ﻮرة ا ﺮ ،31-23و ﻮرة ا
ﺎد ﺬ ﻮ ﻬﺎ .ﺄورث اﷲ
ﻬﻜ
إ ﻬ
و
ﺎ ﺎ،
ﻬ
أ ﺮﻬ
ﻰ ﻮ ﺪ
ا ﻮ ﻮع
ﻮد أر ﻬ ود ﺎره ،
اﷲ
ﺎ ،وأو ﻬ
ﺎ ،ﺪ ﺎه إ ﻰ
ﻮا ا
دو ،ﻬ
ﻚ
ﻬﺎه أن
ﺮا و
ﺎم
ﺎ ،و
ذآﺮ ،ﺈن ا ﺎ
ﻮان "
.15-11
ﺎدة اﷲ
ﻬ
و ﺮا إ ﻰ ﺎ
ﻰ.
ﺔ
ﺎ
ﻰ
إﻰ ا
ا
ﻬ
اﷲ
ﺎ.
ﻰ هﺬ
م ﻰ ا ﺮ ن و ﺎ ﻬﺎ
ا ﺎ ﺮ ا ﺪ ﺔ".
ب .ﺪ ﺪ ا
ﺚ
ﺎ
ا
ا ﺬآﺮ ،ﺈن ا ﺎ
ﻰ
ﻮم ﺎ
م ﻰ ا ﺮ ن .ﺬ ﻚ ﺪد هﺬا ا
ا
ﺔ ،ﻬﺎ :ﻮرة ا
ا
ﺮاء ،159-141و ﻮرة ا
و ﻮرة ا
ﻰ
ﺎ
ﺔ
ﻰ
ﺎت ا ﻰ
ﺮاف ،79-73و ﻮرة هﻮد ،68-61و ﻮرة
،53-45و ﻮرة ا ﺮ ،31-23
ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ه ا ﺎ ﺔ،
.15-11و ﺎ ﻬﺎ
ﻮب.
وا ﺎل ،وا ﻜﺮة ،وا
ﺚ ج.
أﻏﺮاض ا
أ ﺎ ا ﺮض
.1ﺮ ﺔ
ﺔ
ا
ﺎ
.2ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺮ ا د ﺔ ﻰ
ﺎ ﻰ:
آ ﺎب هﺬا ا
م
ﺎ ،
ﺔ
ﻬﺎ ا ﺎ ﺔ ،وا ﺎل،
وا ﻜﺮة ،وا ﻮب.
.3إ ﺎرة إ ﻰ أن ا ﺮ ن
ﺰة
ﺎ ﺔ ا ﺔ وا دب.
ﻬﺎ ا ﺎ
ﻰ آ ﺎ ﺔ هﺬا ا
ﺔا
أﺎ ا ﺮ ﺔ ا ﻰ ا
ﺮ ﺔا
ﻰآﺎ
ا ﻜ ﻰ
ﺪ
و ﺔ
ﻰ ا ﻜ ﺎب ا ﺬى أ ﺪر
ا
ﺎ ﺔ اﻜ
ﺎ ﺔ ﺮ
ﺚ د.
ﻬ
ﺔ ،آﺎإ
ﺪ
هﺪا ﺔ اﷲ ا
ﺔ
ا ﻜﻮ ﺔ ﺎآﺮ ﺎ
ﻮان:
“Pedoman Penulisan Skripsi, Tesis dan Disertasi UIN Syarif
Hidayatullah Jakarta”.
ﻬ
ﺎ
و
ا
ﺎﺔ
ﺔ أ ﻮاب ،وه
إﻰ
ﺎ
ﻰ:
ﺪﺔ
ﻮى
ﻰ
ﻬﻮم ا
ﺔ
ﻮى
ﻜ ﺔ ،و ﺪ ﺪ ا
ﺔ ا
وأ ﺮاض ا
وا
ﻰ ﺮ
ح ،و ﺎ ﺮ ا
،و
ا
،
ﺔا
ﺔ
.
ا ﺔ :ا ﺎب ا ﺎ ﻰ
ﺔ وا ﺎ ﺮ ا د ﺔ،
وأ ﻮاع ا
ﺔ
ا ﺮ ن ا ﻜﺮ و
ﺎ
ﻰ أ ﻮب ا ﺮ ن و
ﺔ
ﺎ
ا
ا ﺎ ﺮا د ﺔ ﻰ
ا
م
ﻮن ا ﺮ ن و
و
ﺎ
ا
مو
ﻰ ا ﺎ ﺔ وا ﺎل وا ﻜﺮة وا
ا ﺎ ﺔ
ﻮى ﻰ ا
ﺔ.
ﻮى :ا ﺎب ا ﺎ
ﺔ ﺮ ﺔ
م ﻰ ا ﺮ ن وا ﺎت ا
ﺔ
:ا ﺎب ا ول
ﺔ وا ﺮا .
ﺔ ﻬﺎ.
ﻮى :ا ﺎب ا ﺮا
ﻮب.
:ا ﺎب ا ﺎ
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﻰ
ﻬﻮم ا
أ.
ﺮ
ا
ﺔ ﻰا ﺔ
ﻰ
ا
ا
ﺔ
ﺔ
ﻰا ﺪ
ﺪ 7.وا
ﺆ ﺬ
ﺔ هﺎ
ﻮدة ،و ﺪ ﺮ
"
-
ﺮد ذو ﺮآ
ﺎت و ﻮ ا ﻮادث ،و ﺮا
ﻜ
-
ﺎرج
ﺎ
ﺮك
ا ﺎ ﺮ ا
ﺔ
ﺎة ا
ﺔ
ﻰ
ﻬﺎ ،أي
ﺔ
ﺪ
ا ﺎص و ﺪ ﺮ وو
ا
ﺔ ﻰا
حه ا
ﻮادث و
ﻰ أ ﺎس ﻰ
ﺮى ،وأ
و ﻮد
ﻰ ﺪم
إ ﻰ ا ﻮا
ا د ﻰ ﻜﻮن
ﺔ
.
8
ا ﺎص
،أو
و ﻜ ﻬﺎ
ﻰا
ﻬﺎ وأ ﺮ
ﺮ ،وذآﺮ
ﻬﺎ و ﺬف
،أو ﻮ
ﻰا
ﺎ ) ،ﻮآ ﺎآﺮ ﺎ:
ﺔ
ﻮﺮإﻰا ﺪ
ﻬﺪ ا ﻮر 1983 ،م(،
7أ ﺪ ور ﻮن ﻮر ،ﺎ ﻮس ﺮ ﻰ – ا ﺪو
ص 1211
8ﺎ ا ﺎ ﻮرى ،ا ﺪ ﺪ ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ) ،آﻮ :ﻜ ﺔ ا ﺪر ﺔ 1973 ،م( ،ص 282
ﺮج ﺎ
ا ﺬى
ﺔ وأن ﻜﻮن
ﺔ ا ﺎر
وا ﺄ ﻮ ﺔ و
و ﺪ ﺮف
ا
ا
ﺪ ﻮ
ﺪاث ﺮوهﺎ ا ﻜﺎ ،وه
ﺎت إ ﺎ ﺔ
ﺎ
ﺪ
وذه
ا
ا ﻰ ﺮ
هﻰ
ذﻚ ا
ا ﻮادث ﻰ ﻮا
ﺮ ا ﺎرئ أ
ﻮادث
ﻬﺎ و
إذا آﺎن ا
ا
ﺮ
ﺮ
ﺮا
ﺮ ﻬﺎ ﻰ ا ﺎة
ا رض.
ﺔ
ﺎت ﻰ
ﺎ ﻬﺎ،
ﺮى ،و ﻮادث
ﺎت
ﺎت ا ﺎ ﺔ ﻰ ا ﺎة ﺎ
ا ﺎة ،ا ﺎة
10
ﻮب ا ﻰ ،أو ﺮ ﺔ ا ﺮض
و
ا
ﺪة
ﺮد ا ﻮادث أو
ﻬﺎ و ﺮك ا
ﺎة
.
9
ﻮ ﺔ
ﺎة ا ﺎس ﻰ و
ﺔ
ﺎت إ ﺎ هﻰ
ﺔ
ﺎد ﺔ أو
أ ﺎ
ﻰ ﺮار ﺎ ﺎ
إ ﻰ أن ا
ﺎص ا ﺎ
ﺔ آ ﺎ ﻰ :ا
ﺎول
ﺔ،
ﻬﺎ
ا ﺎ
ا
ا ﺎد ﺔ
ﻬﺎ و ﺰ ﺎ ﻬﺎ آ ﺎ
ﺔ
ﺔ
،
.
ﺔ هﻰ
ﺮ ﻰ ا ﺰ ﺎن
ﺔ ﻰ ا ﻮادث ا ﺎر ﺔ وا
ﺎ ﺮ ا ﺪا ﺔ ﺎرق وا ﺪ ،هﻮ أن
ﺔ ،و
ﺮز
ا ﺎة
ﺔ ﻬﺎ
ﺔ
ﺪأ
ﺪى ﻬﺎ ﺎد ﺔ ﺎ ﻜ
9
ﺪأ ﺪ
1957م( ،ص 118
10
ﺪ ﻮ
اﷲ ،ا
،
ا
ا
ﻬﻰ إ ﻰ
ﺔ
ﺎ ﻬﺎ .أ ﺎ ا
ﺔو
ﺔ
ﻜ
ﺪأ و ﻬﻰ
ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ ) ،ا ﺎهﺮة :ا ﻬ ﺔ ا
ﺔ) ،ا ﺮوت :دار ا ﺎ ﺔ ،د.ت( ،ص 90
ﺮ ﺔ،
ﻰ ﺪود ز ﺔ
ﺔ ،و ﺎول ﺎد ﺔ أو ﺎ ﺔ
د ﻰ
ا ﻮادث
هﺬ ا ﺪود.
وا
أ ﺪم ا ﻮن ا ﻰ ﺮ ﻬﺎ ا
ﺔ
ا ﺮ ﺔ وا ﺮ ﺔ وا ﻮ
و
ﺔ أن
ﺪ
أن ﻜﻮن
أن ﻜﻮن
ﻰ
ﺎن وا ﺬهﺎ و ﺔ
ا ه ﺎم ﺎ ﺎ
ﺔ ا ﺬآﻰ ا ﺎ
ﺔ و ﻮا ﻬﺎ ا ﺮرة ا
ﺔ
ﻜﻮن
وه
ﺔ
ﺎﺔ ا ﺆ
ﺔ
ﻜ ﺔ و
11
ﺎ ﺔ
ﺎت ا
ﺔو
و
ا ﺎ ﺔ ﻰ ﻮ
و
ا
ﻰا ﻮ
ﺮاد
ﺮ.
ا
ﻮ ﺔ .وهﺬ ا
ﻰ
12
ﺔ
ﺔ ﺎ ﺔ ،وأن
ق وا ﺎرب ا ﻰ
ﻰ
ﺎون
ا ﺎة و ﺮ ﻬﺎ د ﺔ
آﺎ ﺔ.
13
و ﺬا،
ﺪ
ا ﺎة ا
ﺎ ﺔ وأن ﻜﻮن ا
وأ ﺎ
ﺔ
ا ﻮ ﺔ ذات ا ﺮ ا
ﻮا
ﺎ ﺔ ﻮﺔ
ﺮ ﺔ ا داء وآ ﺔ آ ﺎ ﺔ ا
ﻮا ﺪ
11
ﺔ أن ﻜﻮن
ا ﺎ
ﺪ ﻰ
ا ﺮاد
ﻮ
ﻬﺎ
ﺔ
،ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺮوق1990 ،م( ،ط ،6ص75
ﺪ اﷲ ،ﺪ ﺔ ﻰ ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﻜﻮ :دار ا ﻮث ،ا
12
ﺪ
975م( ص209
13أ ﺪ ا ﺎ ،أ ﻮل ا ﺪ ا د ﻰ) ،ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا ﻬ ﺔ ا
335
14
ا ﺮ ،ص 336
ﺮك ﻬﺎ
ﺎ.
ﺔ د ﺔ وهﺬ ا ﺎ ﺪة ﻰ ﺎ ﺔ إ ﻰ ا
ﺪ
ﺮ
14
ﺎح ،ن
ﺔ 1339 ،هـ
ﺮ ﺔ1964 ،م( ،ط ،2ص
ﺔ ا
ا
ﺎهﺮ .
وا
ﺎج إ ﻰ
ﺔ
ﻰ
15
ﻜ
ﺎة
ﺎ ﻬ ﻬﺎ
ﻮل
ﻰ ا
ﻬ ﻬﺎ
ا ﺮاء أو ا ﺎ
ﻮرة ﻬ ﺔ .
و ﺎء
ﻰ ذﻚ
ﺰال ا
ﺮ
ﻬ ﻬﺎ ا ﺎس
ﺔ ﺎءت ﻮا ﺪ وا
ﺔ
ﺔ وأ ﺎ
ﻰ ﺰود ا ﺎس ﻬﺬ ا ﻮ ﺔ
ا ﺎرف وا ﺮات ا ﺪ ﺪة وا
وا
ا
ا
هﻮ ا ﺬى ﺆ
ﻮ ﺮ ا ﻰ ا ﺬى
ا ﺮن إ ا ﺎ
ﺎ ﻮا
ﺔا ﻰ
ﺪ ﺮ ﺎ
أ ﻮا ﻬﺎ.
ﺎ ﺔ.
ﺮ
ا ﺎر ﻰ .و
ﺎغ ﻰ
ا
ب .أ ﻮاع ا
ء
ﺎدة ا ﺎة ا
ﺄن ا ﺮ ن آ م اﷲ ،وأ
ﻰ
ا ﺎر
ﻬﺔ
ﻮر ﺪ ﺔ
ﺎة وا
ﺎ
ا
ﺎظ
ا ﺮا ﺔ.
16
ﺔ
ا
ﺔ
ا ﺔ وا
ا ﺎد ا
ح،
ﺔ
ﺎ ا ن أن
ﺪث
ا ﻜ إ ﻰ أ ﻮاع آ ﺮة،
هﻰ:
.1ا ﺮوا ﺔ
15
ا ﺮ ،ص 342
ﻰ
،ﺎ
16ﺎع ا
1394م( ،ص309
ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﻜ ﺔ ا ﻜﺮ ﺔ:
ﻮرات ا
ﺮ ا ﺪ ،
ا ﺮوا ﺔ هﻰ ا ﻮن ا ﺪ
ﺔ
ا ﺎﺎ
ا
،وا ﺮوا ﺔ هﻰ
ﺪات ،و ﻮع
ﻮر ا ﻮادث ا ﺎر ﺔ ،و ﻬ
وا
ﺎﻮ ﺔ
ا
ت ﻰ
.2ا
ﺔا
ﻬﺎ ا
إﻰ
ﺔ ﻮ ﺔ
ﺎت وا
ﻰ د ﺔ وأ ﺎ ﺔ،
ﻮﺮا
ﺎ ،و ﻜ ﻬﺎ ﺎدت إ ﻰ ا ﺎل وا
ا ﻮا ،وهﻰ إ ﺎ
ﺎ
ا
ﻜﻮن أ
ﺪ ﺎ وا ﺪا ،ﻰ و
ﺔا
ﺎ ﺔ .وا
وو
ﻰ ﺄ ﺔو
17
ص44
18
ﺔ ،أو ﺎ
وا ﺪ وز ﺎن وا ﺪ ،ﺪ
و ﻬﺎ ﺔ
ﻮﺮ ﺪ
ﻜﺎ
ﻮم ﻬﺎ
ﺔ
ﺪا ﺔ
ﻮ ﺔ.
18
ﻮ ﺔ
ﻮ ﺔ هﻰ ا
ﺪ
ﺔ.
17
ﺮة ﺪ ﺔ ا ﻬﺪ ﻰ ا ﻬﻮر وهﻰ
أآ ﺮ ا ﻮاع ا دا ﺔ روا ﺎ و ﻬﺪف إ ﻰ
ا
ﺎ ﺔ ،وإ ﺎ
ﺮة
ﺮة
.3ا
ﺮ و ﺮوب
،وإ ﺎ ا
ﺎر
ﺔا
ﺪاث ،وآﺎ
ﺮ
ﻬﺎ
ا
ﺪ
ا
ﺎ ﻰ أن ا ﻮاع ا
ﺪ اﷲ ا ﻮه ﻰ وا ﺮون ،ا
ﺪ
ﺪ ا
ﺔ و ﺎز ﺄن آﺎ ﻬﺎ
ﺎ ﺔ و ﺮآﺰ ﻬﺎ ﻬﺪ و
ﺎس ﻰ ا ﺪ وا
ﺮ ا ﺎه
ﻮرهﺎ ﻰ إ ﺎز.
ﺔ ا ﺮو ﺔ هﻰ:
19
20
ﺔ ) ،ﺮوت :دار ا ﺎرف ،د.ت(،
ﺎ ﻰ ،ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺪ ) ،ا ﺎهﺮة :ﻜ ﺔ ا زهﺮ ﺔ ،د.ت(
ص135
ﺪ اﷲ،
19رز ﻰ ﺮ أ ﻮ ا ﺎس و ﺮ ﻰ ﺪ ا
ﺎ ﺔ ا زهﺎر آ ﺔ ا ﺪرا ﺎت وا ﺮ ﺔ ،د.ت( ،ص16
ﺮات
ﺪ ا ﺬرات) ،ا ﺎهﺮة:
ﺔ
ا ﺮوا ﺔ هﻰ أآ ﺮ ا ﻮاع ا
ﺎ ،و ﺮ
ا ﻮا و
ﺔ أو
ا ﻜﺎ ﺔ هﻰ ﻮق وا ﺔ وو ﺎ
ﺎ ﺮار
ﻮ ﺮ ا ﻜﻮ ﺔ ا ﺎ ﺔ.
ﺎ ﺔ،
ﺰم ﻬﺎ
ا ﺎآ ﻰ ﻮا ﺪ ا
ا
ﺔ ا
ا
ﻮ
ا
ﺔ ﻮ
ﻮ ﺮ ﺪث
ﺮة ﻬﺪف إ ﻰ
و
ﺮ
ﺔ هﻰ أ
ﻜﺎ
.2
ا ﺪ ﺔ.
ﺪا ﺔ
و ﻬﺎ ﺔ
ﻮم ﻬﺎ
ﺔ
ﺔا
ﺮة و ﻮم
ﻰر
ﺔ وا ﺮوا ﺔ
ﺰم
ﺮة ﺎ ﺎة
ا
.1
.3
ﻮ ﺔ.
.4
ﺮ.
ا
وا ﺔ،
ﻮ
ا
ﺮ آﺎ
آ
.1ا ﺮوا ﺔ أو ا
أ.
.2ا
أ.
20
21
ص137
ﺎر.
ﻮد ذه ﻰ ﻰ آ ﺎ آ ﺎ ﻰ:
21
ﺔ ا ﻮ ﺔ:
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪ ا
ﻮ ﺔإﻰا ﺪ
ﻰا
.5
ﺎت:
ﺔ أو ا ﺮوا ﺔ ا
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
... ،40إ ﻰ ... ،90
250إ ﻰ 400
ﺮة:
... ،20إ ﻰ ...،30
ا ﺮ ،ص 137-135
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب ﺮ
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ب .ﺪد ا
.3ا
ﺎت:
ﺔا
أ.
130إ ﻰ 150
ﺮة:
ﺪد ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪد ا
.4ا
... ،3إ ﻰ ... ،10
20إ ﻰ 30
ﺎت:
ﻮ ﺔ:
أ.
ﺪدى ا ﻜ ﺎت:
ب .ﺪد ا
ﺔ
ا
... ،5إ ﻰ ... ،10
4إﻰ7
ﺎت:
ﺪ ﺪة ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ آ
آ ﺮ ﺪور
ا ﺎه ﻰ،
ا ﻜﺮ
ﺸﺄة ا
ﺔ
ا ﺪة،
ﻰ ا دب
ﻰ أ ﺎم ا ﺮب و ﺮو ﻬ .و ﻰ ا ﺮ ن
ا
ا
ﺎء و
ا
ﺮ ا ﺎ ﻰ آ ﺮا
أر ﻮا إ ﻬ ،و ﺪ ﺮ ﻮا ﻰ
ا
ﺔ ،و
أ ﻬﺮ ﺎ ﺮ
ﺬ آ ﺎب آ ﺔ ود ﺔ وأ
و ﺎ ﻬﺮ ا
ا
ﻮا
و ﺮه
22
ص137
م ،وا
ﻰ آ ﺮ
ا
ا ﻮ ﺎت ،و ﺎل ا ﺮب ﻰ آ
أﺎ
ا ﺮس وا ﺮوم وا ﻬ ﻮد وا
ا ﺪ ﺔ ،و ﻮ ﻮ ﻰ ذ ﻚ إ
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب
ﺪ ا ﺮب ج.
ﺮ
ﺎ ﺎ آ ﺮا ،و
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺔ.
22
ﻜﺎن،
ﺮ
ﺎء
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ﺮ ا ﺎ ﻰ إ
ا
وا
ا
و
ا ﺎﺔ ﺎ
ﺄ
ﺎ ﺮ ﻰ ا دب ا ﺮ ﻰ وأ
ﺔا ﺮ ﺔ ﺬ
ا ﺎ ﺮ ﻰا
ﺔ و
ا
ﻬﺎ آ
ﺄ ﻬﺎ ﻰ ا ﺮن ا ﺎ
ا ﺮن ا
ا ﺎﻰ
آ ﺮة.
ﺮ إﻰ و ﺎ
أ ﻬﺎ ﺮت
ﺮ ،
ﺮا
ا
ﺎ ﺮ ﺔ ا وﻰ
وا ﺎم و ﺎ ﺮ ا
ا ﺮاث ا ﺮ ﻰ ا ﺪ
ا
ﺔ ،وآﺎ
ﻰ ﻜ وﻮ ﻮ
إ ﻰ ا ﺮ ﺔ و ﺪث ﻮاه
ﺎو ت
هﺬ ا ﺮ ﺔ
ﻮار ﻰ ز ﺪات ا ﺎر
و
ا د ﺎء .و
ﻰ
ﻮ ﺔ
ﻜ ﺎر آ ﺎب ا
ا وﻰ
ا ﺮن ا
ﺮ
"
ه ﻜ ،وآ ﻬﺎ
،1925
23
ص137
24
ﻮق
ﻰا
ﻮ ﺔ
و
ﺮ
،ا دب ا ﺮب ﻰ ا
24
ﻮ ﺔا
ﻰ
ﺮ أول
ﻮ ﻰ ﻰ
ﺎآ " ﺮا .
ﺮ ،و ﺪء
ﺔ 1911و
ﻮر ،و ﺪ
ﺪ ذه ﻰ ،ﺬوق ا دب
ﻮ ﺔ روا ﺎت
ﺮات وا
وا ﻮر ا ﺎ ﻰ ،ﻮر ا ﺄة
" ع
أن
اﺪ " و
أن
ﺮ" و
ﺮ ﺔ ﺮدد
إﻰ
ﻰ ﺎرك ﻰ "
ﺔ ،و
ﺮ
ا
ﻚ
ﻮد
أ ﺎ ﺔ.
ﺔا ﺮ ﻰا ﺪ ﺔ
"ا
"ز
ث
ﺎو ت ا ﻰ ﺎم ﻬﺎ ا د ﺎء ﻰ
د ا ﺮ ﺔ ﻜﺎﺔ ا
23
ﺔ
ﺔ 1914ﻮ
ﻮ ﺔ
ﺔ
ﺔ "ا ﺎم" .و
وو ﺎ ) ،د.م :ﻜ ﻰ ا
ﻮ ا
ﺔ
هﺬ
ﺮ ﺔ ،د.ت(،
ﺮ) ،ا ﺎهﺮة :دار ا ﺎرف( ،ط ،10ص208
ا
ﺎ ﻰ ا ﺎهﺎ ﻬﺎ ا ﺔ ،و ﻰ ﻮ ﻮ ﻬﺎ ،و ﻰ
هﺎ آ ﺎ
ﺎ
ا
آﺬا ﻚ ﻰ در ﻬﺎ ا ﺔ .وا ﺬت ا
ا
ﺎ ﺎ ﺎر ﺎ هﻰ ﺰ
ا ﺮ
ﺎه
هﺬا ا
و ﺎء ا ﻮر ا ﺎ
ﺬهﺎ أد ﺎء هﺎد ﺎ ﻰ
ا ﺮآﺔ ا ﻰ و ﺪت
ا ﺎن
أ
ﺮاز
ﻮ
ﺎ
ا ﺎ ،و
و ز
ا
اه ﺎ
ﺮ هﺬا ا
ﻰ
ﺎ وا
ا
ا ﺎﻰ
ﺔ ا
ﻮر ،و
ﺔ
ﻰا
ﺎج وآ ﺎ ﺔ ا
ﺰال ﻮا ﻰ
ﺮ ذﻚ ا
ﻚ
ﺎ ﺔ
ﻮ ﺔ
أ ﺎء هﺬا ا
ﻰ
ﺔ،
ا
ﺮج
ﺎ ،و ﻰ ﻬﺬا ا ﻮر
ا ﺬى ﺪأ ﺎرس
ﺎ
ﻰ إ ﺎب ا ﺮب ا ﺎ ﺔ ا ﺎ ﺔ أى ﺬ
ز ،
ﺎ
25ا
1408هـ1988/م( ،ط ،30ص1
ﺔ
ا د ﺎء ﺪ
ﻰ ﺪي
ﺎ ﻬﺔ .وه ﺪ
25
ﺔ ا ﺎر ﺔ آ ﺎ هﻮ ا ﺄن ﻰ ا ﻮر
ﺮ وهﻮ
ا
ﺮ
ﻰ :و ﺪت ا
ﺎرب و ﺎ ﺔ
ا ﻮر ا
ﺮ أو ا
ﺎ ﺔ
ﻬ أو
ﻬﺎ
ﺔ ﺪوا ه ﺎ وه ﺎك.
ﺔ ،و ﻰ ﻬﺬا ا ﻮر ا ﺎ
ﻰ أ ﺪي
ﺔ ،1924وآﺎ
ا ﺎس ﻮل
ﻬ ا
ﺪ هﺬا
ا ﺮ ﺎ ﻰ وا ﻮا ﻰ
ﺎت
ﺎ أو
ﺔ
ﺮﻰ
ا
ﻰ
ﺔ .1944
ﺎء ﻰ ا ﺮ ن ا ﻜﺮ ) ،ﺮوت :دار ا ﻜ ﺎب ا ﺎن،
و ﺪأت ﻰ هﺬ ا
ا دب ا ﺮ ﻰ ا ﺪ
ﺮهﺎ
ﺮ ا ﺎهﺎت ﺎ
ا
وإ ﺎ
ص399
ﻜﺎ ﻬﺎ ا
ﺎ ﺮ ا ﻮن ا د ﺔ ،وأن ﻮد ا ﺪان ا د
ﻬﺰ
26
ﺔ ،ﻜ
ﻬﺎ أن
ا
ﺪ ز ﻮل
ﻰأ
إ
أد
ﺔ،
وﺰ
ﺎ "آ ﺎب
ﺔ ﻰ
أن ﺮز
ﺮهﺎ
ﺔ".
26
م ،ﻰ ا دب ا ﺪ ) ،ﺎهﺮة :دار ا ﻜﺮ 1973 ،م( ،ط ،8ج،1
ا ﺎب ا ﺜﺎ ﺚ
ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ و
ﺔ
ﻪ ا ﻼم ﻪ
ﺎ
أ .ا ﺮﺁن ا ﻜﺮ
ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﺎ ا
ﻰ
ﻮر ا ﺎ ﺔ هﻮ آ م اﷲ ا
ﻮا
ﺎء وا ﺮ
ا
ﺎ
ا
ا
ﻮم
ﻮرة ا ﺎس.
ﺪ
ﺔ اﷲ ا
وا ﺪواء وا ﺮا ﺔ وا
27
ص8
ﺎ
ﺪ
ا
و ا ﺪوء
ﻰ و
ﺔ .هﺬا ا ﺮ ن
ﻰ
م ا ﻜ ﻮب ﻰ
ﻮرة ا ﺎ ﺔ
27
إن ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
ﺔا
ﻮل إ ﺎ ﺎ ﻮا ﺮ ا
ﺮ
ﺰ ا ﺰل
ﻰ
ود
ﻰا
ﺄ ﺔ وا ﺎدة .و
ا ﻜ ﺮى و ﺎة ا ﻮب
ﺰ ،و ﺪ
ا ﺆ ﻮن ا ﺎء
ﻰ
ﻰ
ﺎ و ﺎ ،
،
ﻰ آ ﻮزة و ﺎ ،ﻮى ﻰ أهﺪا
ﺎ ﻮ ﻰ ،ا ﺎن ﻰ
ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﺮوت :ﺎ ا ﻜ 1405 ،هـ( ط ،1
،و ﻰ ﻬ ﺔ ور ﺎ
وأ ﺮا
ﺮ ﻰ
وهﺪ ،
ﺎ
ﺎ أ ذو
ﻰ أﺮ،
ﺎء دا
ﺰ ﻰ أ ﻮ
ﺪة.
28
.1أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﺮ ﺔ أ ﺪا أن ﻜﻮن ا ﺮ ن أ ﻮ ا ﺬى
آ م اﷲ و
آ أ ﺎ
ﻬ ﻬﺎ ا ﺆ
ﺔ
اﻮ
ﺎﺎ
ا ﺪهﺔ أن ا
ا ﺎر ﺔ
ﺎ
وإراد ﻰ هﺪا ﺔ
و ﻮ ﻬ و
ﺮى
ﺮد ،
وأ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
28
10
29
ﻮص ا ﺪ ﺔ
ﺎﺮ
ﻰ
ا
ﺎ ﻬﺎ ا
ﺪس آﺎن أو
ﺪأ
ﺎ ﺎ
ا ﺆ وو ﺪا
ﺎ
ا ﻰ ﺮأهﺎ،
ﺮ
ا ﺎ ﺔ
ﺪس
ﺮﺪ
و
أى
ﺪ أن أ ﺎ أن
ﺎ ﻬﺎ ﺪ ﺪت روح ا ﻮ ﻰ ا ﻬﻰ ﺪ
29
.
،ا ﺮنو ﺮﺔا ،ﺎ ﺔ
ﺔ ،هﺬا ا ﺮ ن
ﺔ اﷲ
.
آ ﺎ ﺎ آ م اﷲ ﺎ ﻰ ،و و
ﻰ ا رض
و ﺮآ
روح ﺮى ﻰ
ﺮ ﺬا ﻬ ﺔ ﻰ ﺎ ﻮ و
ﺪ ﻰ
ه ﺎ ﺮى ا ﺮق
ﺎ ﺎهﺎ ﺎ ﺔ ا ﺮى و ﺪر ﻬ
و ﺮاده ،أ ﺎ ا
أن ا
ﻮب هﻮ ا ﺮ ﺔ ا ﻰ
ﻰ ا ﺮدات وا ﺮآ .و
ﻮب ا ﺮ ﻰ
ا
و ﻮ
أ ﻮب ا ﺮ ن و ﺮ .أ ﺎ أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ا
ﺎص
ﺰ
ﻰ
ﺪ
ﻮد ا
ﺔ ا ﺬآﺮ ا ﻜ ) ،ﺮوت :دار ا
ﺔ 1992 ،م( ص
1979م(
و
ا
ﻜ هﺬا ا ﺎ ﻰ وا ﻮ ﺎت ،ﺈن أ ﻮب ا ﺮ ن ا ﺬ
و ﻬ
ا
ﺮ
ﺰ ا ﺬى
ﻬ ﺔ ا ﺮو ﺔ
و ﻜﺮ ﺎ
ﺎ ﺮ وا ﺬى
ﻚ ا ﻮب و ﻬﺰ ا
ﻰ ا ﻮارح ،رب ا ﺰة ا ﺰة ﻮل
ﺰل آ م اﷲ
ﺮب ا ﺬ
أ ﺰ ﺎ ﺮ ﺎ ﺮ ﺎ" .و
ا ﻮب ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﻬ ﻰ ﻮرة ﻮ
ه ﺎ ﺮى ا ﺎ ﻮن ﻰ
هﻮ أن
ا ﻮه ﺔ ا ﻰ
ﺮ ﺎ
ﺎرة
ﻬﺎ ا ﺮ ن دون ﻮا و
:أﺎ
ﻮم ا ﺔ أن
ا
ﺮ ﺔ
ﺰ ﻰا
ﺮار
ﻮص.
30
ﻮن ا ﺮ ن
.2
ﺎل
ﺪ إن
ﺪ
ﻮى
ﻮن ا ﺮ ن ا ﻜﺮ
ﻰ ﺎ ﻰ:
ﻮ ﺪ اﷲ ،وا ﻮ ﺪ ا ﻮ ﺪ ،وا ﺎدة ا ﻰ أ ﺎهﺎ ﻮ ﺪ اﷲ ﻰ
ا ﻮب ،ا
ﻜﺎم و
ﺮ ﻮا
هﺆ ء ا ﺬ
ﺪود اﷲ وا ﺬ
ﻜﻮا
ﻬﺎ.
و
ﺪا
ﺎ
.1ﺎ
ﺮى
ﺎن ﺎﷲ وآ
ﻮن ا ﺮ ن إ ﻰ
ور
ﺔ أ ﺎم ،وهﻰ :
وا ﻮم ا
ﻰ
ﺮ
ا ﻜ م.
ﺄ ﺎل ا ﺪن وآ ﻬﺎ
.2ﺎ
.3ﺎ
ﺎ
و ﺎل أ
30
ق ا ﻜﺮ ﺔ وآ ﻬﺎ
ﺎ
ا ﺮ ،ص
ﺪ
ﻮت أن
ﻰ ﻮم ا
.
ﻰ ﻮم ا
ﻮن ا ﺮ ن
ق.
ﻮى ﻰ :
ﻮم
.1ا
ا
آ
ﺪة ا ﻰ و
ا
ور
ﺮ.
.2ا
ﻬﺎ ﺮ ﺔ ا
قا ﻰ ﻜ
.3ا ﺮ ﺎ ﺪ ﺮ
ا
ﺎن ﺎﷲ و ﻜ وآ
وا ﻮم
وإ
ا ﺮوف
وا ﺮد.
حا
و ﻜ
ﻜﺔ
ﻬﺎ ز ﺎدة
ﺎن ﺎﷲ.
هﺆ ء ا ﺎ
.4
.
.5ا ﻮ ﺪ وا ﻮ ﺪ.
.6ا
ﻜﺎم.
31
ﺎع ا
وذه
ﺎن إ ﻰ أن ا
ﺰ
ا ﻜﺮ آ م اﷲ وأ
ا ﺎر ﻰ .و
ﻮر ﺪ ﺔ
وا
ا
ا
ا ﺮن ا ﺎ
ا
ﺎظ ا
ا ﺮ ﺔ
ﺎة وا
ﺎ
ﻰا
ﺎر
ا ﺎ ﺔ وا ﻮادث ا ﻮ ﺔ ،و ﺪ ا
31ا ﺪ
ص 70
32
ﺎع ا
ا
ﻮق ا
ﻰ ،ﺮ ﺔ ﺎب ا ﻮل
هﻮ ا ﺬى ﺆ
ﻮ ﺮ ا ﻰ ا ﺬى
ﺎل ا ﺪ
ا ﺎر
ا ﺮأ ﺔ.
ﻰ
ﺔ ا ﻰ
ا ﺎ
ﻰ آ ﺮ
ا ﻮ ﻰ ) ،ﺎرغ:
ﺎن ،ﺎ
ﻰ ﻮم ا ﺮ ن ) ،ﻜ ﺔ ا ﻜﺮ ﺔ:
ﻮ ﺔ 1394 ،هـ 1973/م( ص 309
ﺎ ﻮا
ﺎغ ﻰ
32
أ ﻮال ا
ا ﺮن
ﺄن ا ﺮ ن
ﻮرات ا
ﺔ وا ﻮة
وﺎ
ﺎء 1993 ،م(
ﺮ ا ﺎد ﺔ،
،و ﺎر
ا ﺎ
و ﻜﻰ
،وذآﺮ ا
ا
ﻬ
ﻮرة ﺎ ﺔ ﺎ آﺎ ﻮا
أن درا ﺔ ا
ﺔ ا ﺮ ﺔ و
ﻬ ﻬﺎ ا
و
ﺎت ﻜ
و
و
ﺎو
ﺎ ﻬﺎ
ا
ﻰ ﺰم ﺎ
ﺪ
ﻰ
.3ﺎن أن ا ﺪ
آ
ﻮ ﺪا
– 155
ﻮار وأ ﺪث
ﺎ ﺮهﺎ
أ ﺮار
ﺔ و ﻬﺪف إ ﻰ ا
.
34
أ ﺮض د ﺔ آ ﺎ
ا
ا
ﺎزة
دآﺮ :ﺪ
ﺎؤ ،
ﻜﺎد
ﺮاض ا ﺮ ﺔ ،ﻬﻰ:
.2ﺎن أن ا ﺪ
35
ﻬﺎ ،ودورهﺎ ﻰ
35
آ
34
ﻮا
ﺎدر ا ﺮ ﺔ
ا ﺄ ﺮ ﻬﺎ،
ا ﺪاع ﻰ
ﺪ اﷲ.
33
ﻬﺎ
ﺮاض ﺪاد و ﺮا
.1إ ﺎت ا ﻮ ﻰ
و ﺎ ﻬﺬا آﺎ
.
ﺔ ﻰ ا ﺮن
هﺬ ا
ﺮب إ ﻰ
33
ﺎن ،و
ا ﺎ ﻰ .و ﺆدى إ ﻰ إ ﺎع
ا
د وا ﺪ ﺎر ،و ﺎ
،و
ا ﻮ ﺔ ا ﺮ ﻮى و ﺮس ا
أ ﺎر آ
ﻮم،
ﺮد
و
ﻰ اﷲ
ﺎس
آ ﺮا
.
ﻰأ آ
ا
ﺎء
ﺪ ا وا ﺪ
ﺔ.
ا ﺮ ،ص 305
ا ﺮ ،ص 104
،
ﺪ ﻰ
ﺪ
،ا ﻮ ﺮ ا ﻰ ﻰ ا ﺮ ن ) ،ﺮوت :دار ا ﺮوق 1997 ،م( ط ،9ص 143
.4ﺎن أن و ﺎ
.5ﺎن ا
ا
ﺮك
ا
.6ﺎن أن اﷲ
ﺪ
.7
.8ﺎن
.9
ﺎء ﻰ ا ﺪ ﻮة ﻮ ﺪة.
ﺪ ود
د
إ ﺮاه
ﺮ أ ﺎء ﻰ ا ﻬﺎ ﺔ و ﻬ ﻚ ا ﻜﺬ
ا
ﺔ ﺎ ﺔ.
.
ﺮ وا ﺬ ﺮ ،و ﺮض ﻮذوج وا
ﺔ اﷲ ﻰ أ ﺎء وأ
ﺎ .
ﺔ أ ﺎء دام إ ﻰ ﻮا ﺔ ا
ﺎن.
ﺪ .
هﺬا ا
.10ﺎن ﺪرة اﷲ ﻰ ا ﻮارق.
.11ﺎن ﺎ ﺔ ا
ﺔ وا
.12و ﺎن ا ﺎرق
ا ﻜﻮ ﺔ ا
.13إ ﻰ
ﻰ
ب.
أ ﺪا .ﻜﺎ
ا ﻜﺔ ا
ﺪة ا
ﺎ ﺔ ا ﺮ ﺔ ا ﺎ ﺔ ،وا ﻜ ﺔ
ﺔ.
ﺮ هﺬ ا
ﺮاض ا ﻮا
ﺎق ﻬﺎ ا
ﺔ ،ا ﻰ آﺎ
ﺰهﺎ.
ﺔ ﺮ ﺔ
ار
ح ،و ﺎ ﺔ ا ﺮ وا
ﺎد.
اﷲ
ﺔ
ﺎ ﺎ إﻰ
ﻪ ا ﻼم ﻰ ا ﺮﺁن
ﺎ
ﻮد ﺪ ﻮه إ ﻰ
ﻮد ا ﺪى ا ﺎ
ا ﺮ ﺔ ،وآﺎ
ﺎدة اﷲ و
ﻮ
ﺮآﻮا
ﻮ
ﺎ ﻰ
ﺎ
ا ﺰ ﺮة ا ﺮ ﺔ ﺮ ﺎ
ﺮ ...
ا ﺮ ا
ﺎز
ا
وا ﺎم.
36
ﺎء
ﺪ ﺎد و ﻮأه ﻰ ا ؤض و
ﻬ اﷲ
وﺪ
ﻬﻮ ﻬﺎ ﺮاع و ﺰارع و
ﻬ
وأر ﻬ
اﷲ و
إﻰا
ﻬ،و
ﻮاب ،و
ﻜ
ﺪ
)ا ﻬﺎ ﺎ أن
إ
أ
( ) ﺎ ﻮا اﷲ وأ
ﻰ رب ا ﺎ
38
ﻬ و
ﺬ ﻬ ) .واذآﺮوا إذ
ﻰ ا رض
ﻬﻮ ﻬﺎ
ﺬون
ﺪ ﺎ
ﺎ
ﻬ
ﺪ ءا ﺎؤ ﺎ وإ ﺎ ﻰ ﻚ
ا
)
( ﺎ ﻮا ) ﺎ أ
إ
ﺎ ﺪ ﻮﺎ
م( ﺎ ) :إ ﻰ ﻜ ر ﻮ ل
ﻮن( )و ﺎ أ ﺄ ﻜ
أ ﺮ إن أ ﺮي إ
ﺮ
ﺎ ﺄت ﺄ ﺔ إن آ
(.
أن ﺄ
ﺎ
ﺎذا ﺮ ﺪون؟
ﺎ
ﻮا ،أ
ﻮ
ﻰ وه ﺔ،
ا ﺮ ،ص 44
ا ﺮ ،ص 45
ا
ﺎء
أن ﺄ ﻬ
ﺎ ﺔ.
د ﺎ
ﺎ
ﻰ أن ﻜ ﻮا
ﺎده و ﻮدوا إ ﻰ
ﺎ
)هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ
ر ﺪه .وا ﺎب اﷲ د ﺎء .ﺎل ﻬ
37
ﻬ ﻬﺪ ﻬ
38
و ﺄﻬ
36
ﺬآﺮوا
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ(.
ﺮ ( .ﺮد
ر
إ ﻬ ر ﻮ
ﺮ ﻰ
ﺎد و ﻮأآ
.ﻜﻬ
آ ﺮة
37
و ﺎل ﻮ
ﺎد
ﺮا وا
ﻜﺮون ﻰ ان أر
ﻬ و ﺎﺔر
ﺎء
ﻮرا و
ا
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ .وأ
ﺔ و ﻮ ﻬ ا ﺮوج ا
اﷲ
ﺬون
ﺎل) ،
ﺮ :دار ا ﺪ ا ﺪ ﺪ (2003 ،ط 1ص 43
ﺬروهﺎ ﺄآ
و
ﻰ أرض اﷲ و
ﻮا ﺎﷲ
ﻬ
ﻬﺰ
وا ﺮاع ﺮ
و ﺎ ﻮ :ﺪ
) ﺎ ﻮم ﺪ أ
ﺪ ﺎرأوا ا ﺔ .و ﻬ
ﻬﺎ
.
ﻮت
اﺮ ﻬ ) .ﺎ ﺮ آ
أ
(.
ﺔ
ﺔ
ﺪ ﻜﺮرت هﺬ ا
ا ﻮر ا
ﺎ
ﻬ
ه
ﺎ ﺔ
ﻮن ا ﺎ
أ
(.
،ﺈذا
ﻰ
ﺎ ﺔ
ﻬ و ﻰآ
وﻮ ﻬ
ﻜﺮه أ ﺎ د ﺮ ﺎه
ﺎ
ﻪ ا ﻼم
ﺔ ﻰآ ﺮ
ﻰ
ﻮر ا ﺮ ن و ﺪ ا ﺎ
ﺔ:
.1ﻮرة ا
ﺮاف 79 - 73
وإ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﺪ ﺎء ﻜ
40
ﻜ وﻜ
ﺎ :
40
ج .ا ﺎت ا
39
ر ﻰ ا ﺎﺔ
ا ﺬاب ا ﺬى ا ﺬر ﺎ و ﺎل
وز ﺰال ﺪ ﺮ
آﺎن
ﻬ
39
ﻜ ر ﺎﺔرﻰو
و ﺮ ا ﻮم ﺪان ﻮ ﻰ
ﺪ ﺪة
ﻮهﺎ
ﺮا ﺎ ا ﺎ ﺔ ...ﺄ
ﻮﺔ
ﻮء ﺄ ﺬآ
ﺬاب ﺮ (
ﺔ
ا ﺮ ،ص 46
ا ﺮ ،ص 47
ﺎ ﺎ ﺎل ﺎ ﻮم ا ﺪوا اﷲ ﺎ ﻜ
إ
ر ﻜ هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ ﺬروهﺎ ﺄآ
ﺮ
أرض اﷲ و
ﻮهﺎ
ﻜ
واذآﺮوا إذ
ﻬﻮ ﻬﺎ
ﻮا
ﺎء
ﺬ
ﺮ
ﺪ
ءا
ﻮا
ﺎ ﻮا إ ﺎ ﺎ أر
ا ﻜ ﺮوا إ ﺎ ﺎ ﺬي ءا
رﻬ
ا ﺎ
ﺄ ﺬﻬ
ﻮﻰ
و
ا رض
ﺎل ا
اﺬ
ﻬ أ
ﻮن أن
ﺎ
ﺎ ﺎ
ﺎل ا ﺬ
ﺮوا ا ﺎ ﺔ و ﻮا
ﺪ ﺎ إن آ
اﺮ ﺔ ﺄ
أﺮ
ا ﺮ
داره
ﻮا
ﻬ و ﺎل ﺎ ﻮم ﺪ أ
ﺎ
ا ﻜ ﺮوا
ﺆ ﻮن
آﺎ ﺮون
و ﺎ ﻮا ﺎ ﺎ
ﻜ وﻜ
ﺬون
ﻮن ا ﺎل ﻮ ﺎ ﺎذآﺮوا ءا ء اﷲ و
ا
ر
ﺄ ﺬآ
ﺪ ﺎد و ﻮأآ
ﻮرا و
ا رض
ﻮ
ﻮء
ﺬاب أ
ﺎ
ﻜ ر ﺎﺔ ر
ﻮن ا ﺎ
ﻮرة هﻮد : 68 – 61
.2
وإ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﺮ هﻮ أ ﺄآ
إ
إن ر
ﺮ ﻮًا
ﺪ ﻮﺎ إ
ر
ﺎ ﺎ ﺎل ﺎ ﻮم ا ﺪوا اﷲ ﺎ ﻜ
ﺮآ
ا رض وا
ﺮ
ﺮو
ﺎ ﻮا ﺎ ﺎ
هﺬا أ ﻬﺎ ﺎ أن
ﺮ
وءا ﺎ
ﻬﺎ ﺎ
ر ﺔ
ﺪ ﺎ
إ
ﻮ ﻮا
ﺎ
ﺪآ
ﺪ ءا ﺎؤ ﺎ وإ ﺎ
ﻚ
ﺎ
ﺎل ﺎ ﻮم أرأ
إن آ
ﻰ
ﺔ
ﺮ
اﷲ إن
ﺎ
ﺰ ﺪو
ﺮ
ﺮ
ﺬروهﺎ ﺄآ
و
أرض اﷲ و
ﺮوهﺎ ﺎل
دارآ
ﺎ و
آﺄن
ﺔ أ ﺎم ذ ﻚ و ﺪ
ﺎ
ءا ﻮا
ﺎ ﺎ وا ﺬ
ﺔ ﺄ
ﻮا ا
ﻮا
د ﺎره
ﻮا ﻬﺎ أ إن ﻮد آ ﺮوا ر ﻬ أ
ﺎ
ﻮد
ﺪا
ﺮاء : 159 – 141
ﻮد ا ﺮ
إذ ﺎل ﻬ أ ﻮه
إ
ﻮن
ﻜ ر ﻮل أ
ﻮن
ﺎت و ﻮن
ﻬﺎ ه
ﺎ ﻮا اﷲ وأ
ﺮ
ﻮن
ﺎ ﻮا إ ﺎ أ
ا ﺎل
و
ﺪون
ا
ﺎ هﺎه ﺎ ءا
وزروع و
ﻮن
اﺬ
ﺎ
أ ﺮ إن أ ﺮي إ
أ ﺮآﻮن
و
أ
ﺎ ﻮا اﷲ
و ﺎ أ ﺄﻜ
ﻰ رب ا ﺎ
ا
ﺬاب ﺮ
ﺰي ﻮ ﺬ إن ر ﻚ هﻮ ا ﻮي ا ﺰ ﺰ
وأ ﺬ اﺬ
وأ
ﻮء ﺄ ﺬآ
ﺎ ﺎء أ ﺮ ﺎ
ﺮ ﺔ
آﺬ
ﻮهﺎ
ﻮا
ﺮ ﻜﺬوب
.3ﻮرة ا
ﻮم هﺬ ﺎ ﺔ اﷲ ﻜ ءا ﺔ
ﺮ
ﻮ ﺎ ﺎره
ﻮا أ ﺮ
ﻮن
ا رض و
ﺎأ
ﺎ ﺄت
إ
ﺮ
هﺬ
ﺎ ﺔ ﻬﺎ
ﺔ إن آ
ﺮب و ﻜ
ا
ﺮب ﻮم
ﺎل
ﺎد
ﻮم
و
ﺮوهﺎ ﺄ
ﻮهﺎ ب ﻮء ﺄ ﺬآ ﺬاب ﻮم
ﺎد
ﺄ ﺬه ا ﺬاب إن
ﻮا
ذﻚ ﺔ و ﺎ آﺎن أآ ﺮه ﺆ
وإن ر ﻚ ﻬﻮ ا ﺰ ﺰ اﺮ
ﻮرة ا
.4
: 53 – 45
و ﺪ أر ﺎ إ ﻰ ﻮد أ ﺎه
ﻮن
ﺎ ﺎ أن ا ﺪوا اﷲ ﺈذا ه ﺮ ﺎن
ﺎل ﺎ ﻮم
ﻮن ﺎ
ﻮ
ﺮون اﷲ
ﻜ ﺮ ﻮن
و
ﻚ ﺎل ﺎ ﺮآ
ﺪ اﷲ
وآﺎن
ا ﺪ ﺔ
ﺔ ره
ﻬﺪ ﺎ ﻬ ﻚ أه وإ ﺎ
ﻜﺮا وه
ءا ﻮا وآﺎ ﻮا
ﻮن
ﻮن
ا رض و
وأه
ﺎد ﻮن
ﻮ
ﺎ ﺮآ
ﻮ
ﺎ
آﺎن ﺎ ﺔ ﻜﺮه
ﻚ ﻮﻬ
ﺔ ﻮم
ﻮن
و ﻜﺮوا ﻜﺮا و �