BAB VI TEMBANG SINOM
Kata sinom atau pupus berarti daun muda. Hal ini melambangkan seorang anak yang sudah mulai berkembang. Dapat diupamakan sebagai daun yang
bersemi. Tembang Sinom, guru lagu dan guru wilangannya adalah sebagai berikut:
Sinom Kalokeng Jana
Kang sampun kalokeng jana, 8 a
Jaya-jayaning ngaurip, 8 i
Amiguna ingaguna, 8 a
Pan inggih amung satunggil, 8 i
Pangeran Mangkubumi, 7 i
Tanggon lamun magut pupuh, 8 u
Tansah ngajomi wadya, 7 a
Mundur lon lamun kalindhih, 8 i
Boten purun cidreng prang atarung dhadha. 12 a
Sinom Ngeksiganda
Nulada laku utama, Tumrape wong Tanah Jawi,
Wong agung ing Ngeksiganda, Panembahan Senapati,
Kepati amarsudi, Sudane hawa lan nepsu,
Pinesu tapa brata, Tanapi ing siyang ratri,
Amamangun karyenak tyasing sasama.
Samangsane pasamuwan, Mamangun marta martani,
Sinambi ing saben mangsa, Kala kalaning asepi,
Lelana teka-teki,
52
Nggayuh geyonganing kayun, Kayungyun eninging tyas,
Sanityasa pinrihatin, Puguh panggah cegah dhahar lawan nendra.
Saben mendra saking wisma, Lelana laladan sepi,
Ngingsep sepuhing supana, Mrih pana pranaweng kapti,
Tis tising tyas marsudi, Mardawaning budya tulus,
Mesu reh kasudarman, Neng tepining jala nidhi,
Sruning brata kataman wahyu dyatmika.
Wikan mengkoning samodra, Kederan wus den ideri,
Kinemat kamot hing driya, Rinegan segegem dadi,
Dumadya angratoni, Nenggih kangjeng Ratu Kidul,
Ndedel nggayuh nggegana, Umara marak maripih,
Sor prabawa lan wong agung Ngeksiganda.
Sinom Kentar . . . . . . . . . .
3 3 3 3 3 3 . 2 1 1 . 2 . 0
A – wang – a – wang gi – nu - pi - ta,
. . . . . . . 2 2 2 2 . 1 6 . 6 1 6 . 1 . 6 5 . 0
Ko – capa Sri Na- ra- pa- ti,
. . . . . . . . . 1 2 2 2 . 1 1 . 1 2 1 . 6 . 0
Wusnya na- pak ju – man- ta- ra,
6 6 6 6 6 6 5 5 . 3 2 1 . 6 . 0
a- wor me- ga pin- dha ta- tit,
53
. . . . . . . . 1 1 1 . 2 3 . 1 2 . 1 6 . 0
Tansah a- mi- ling- mi- ling,
. . . . . . . . . . 3 3 3 3 . 2 1 3 . 1 . 2 . 1 6 3 . 2 . 0
Mi- der- mi- der ka- di yang- kung,
. . . . . . . . 2 2 2 2 2 . 1 2 . 1 6 . 0
Ma- was ke- blat se- ka- wan,
6 6 6 6 6 6 5 5 . 3 2 1 . 6 . 0
Nrawang tan- a- na ka- ek- si,
3 5 5 5 . 5 6 6 6 6 6 . 3 5 3 . 2 .
Mung Sri Kresna mangeksi Sang Pad- ma- na- ba.
Sinom Wenikenna
. . . . . . . . . 2 2 2 2 . 1 1 2 6 . 5 1 1 . 0
Yo-gah n- ya ngambah le- mah,
. . . . 1 1 1 1 6 5 . 5 6 5 . 6 . 5 3 . 0
Ngambaha sa- ri- ning ga- dhing,
. . . . . . . 1 2 . 3 2 . 1 1 . 6 6 . 5 1 . 6 . 5 . 0
Ga- dhing u- ling en- ta- en- ta,
5 5 . 3 2 3 . 5 . 1 2 . 2 . 32 1 . 6 . 0
u- sum- e ja- ra- wa- lan- di,
54
. . . 6 6 6 . 1 2 . 6 1 . 6 5 . 0
Pendhok mas pa- ri ran – ting,
. . . . . . . . 2 2 2 2 . 1 6 2 . 1 6 . 1 . 65 . 2 5 . 3 . 21 . 0
U - sum –e pri- ja- ji a – gung ,
. 5 5 5 5 5 . 6 1 . 65 . 0
Pu – na- ka- wan kang dan – dan,
5 5 . 3 2 3 . 235. 1 2 . 2 . 3 . 21 . 6 . 0 Pu - ra nya. I a – ngla - den - I,
. . . 1 2 . 6 1 . 65 . 0
ci – ci go – ci,
. . . . . . . . 2 2 2 2 . 1 6 2 . 1 6 . 1 6 5 . 2 5 . 3 21 . 0
Wa–lang sa-ngit mal- beng
bra-ma.
Sinom Palaran
. . . . . . . . . . . . 1 2 2 2 2 2 . 2 3 2 . 3 . 21 . 0
Le sok de- men a- me- mu- lang,
. . . . . . 1 1 1 1 1 1 . 5 6 5 . 6 . 5 3 . 0
Ka- ya wong we- ruh ing ga ib,
. . . . . . .
6 1 1 1 1 1 . 6 1 . 6 . 5 . 0
Lan ta a- ya ta a- ya- a,
5 5 5 5 . 3 2 3 . 5 1 6 . 5 . 0
55
Ke-nyer- ke-nyer per- nah ka- ki,
. . . 6 6 6 . 1 2 . 6 1 6 . 5 . 0
Tak-re – met si- da ma- ti,
. . . . . . 5 6 1 1 . 1 6 1 . 2 . 6 . 1 . 65 2 . 1 . 0
Mung tuju- ne ba- e du- rung,
. . . . . . 1 1 1 1 1 . 6 1 6 . 5 . 0
Ka – ka Pra- bu ra- wa- na,
5 5 5 5 5 53 3 . 21 6 . 5 . 0
Pe-pun- den-ing ka- ri ku- wi,
. . . 1 2 . 6 1 . 6 5 . 5 5 5 5 5 5 . 23 2 . 3 . 21 . 0
Si meng- ko – nok onggrok nganggo me- lu mu-lang.
Sinom Ginonjing . . . . . . . . . .
1 2 2 2 2 2 . 2 1 2 . 3 . 0
Ka- ka Prabu kadang ku- la,
. . . . . . . . . 1 1 1 1 . 2 3 . 1 . 2 1 6 . 5 . 0
Pa- ran da- ru- naning ga- lih
. . . . . . . 1 2 3 3 . 2 1 1 . 6 5 . 6 . 5 3 2 . 1 . 0
Jeng e- yang ngan- tos tu- me- dak,
6 1 1 1 1 1 . 2 3 1 . 2 . 1 6 . 0
56
Lir cocak den- i- ra pe- ling,
1 2 2 2 2 . 2 1 2 . 3 . 0
Te- ka da- tan gi- na- lih,
1 1 1 1 1 1 . 1 . 2 3 2 . 0
Ka- dos pun-di ka- ka- Pra- bu,
3 5 5 5 5 . 6 . 5 3 2 . 1 . 0
Ing karsa jengan- di- ka,
6 1 1 1 1 1 . 2 3 1 . 2 . 1 6 . 0
E - yang Be- ga- wan Su- ma- li,
2 3 3 3 . 2 2 2 2 2 2 3 1 6 1 . 2 . 0 Pra- mi – la- nya dha-wuh- a- ken pa- ngan- di- ka.
Sinom Grandhil . . . . . . . .
7 2 2 2 2 2 . 2 7 2 . 3 . 2 7 . 0
Sa – yek- ti ing ki- na- ki- na
. . . . . . . 7 2 2 2 2 2 . 3 . 2 7 . 6 . 0
Wonten pra-lam-bang nar- pa- ti,
. . 6 7 2 7 2 . 3 . 6 7 . 2 7 2 . 3 . 27 . 0
Lampaning pa- ra- na- ren- dra,
5 6 6 6 . 6 7 5 . 6 . 2 7 2 . 7 . 6 . 0
57
I a- dos pa - du- ka ka- ka ji
2 3 3 3 3 . 2 7 2 . 3 . 0
Yen ma- ka- ten Sang de- wi,
5 6 6 6 . 6 5 3 . 5 6 7 . 5 . 76 . 5 3 . 2 . 0
Yo – gya ji- na- os na wang- sul,
6 7 2 . 3 6 3 . 5 6 7 . 2 7 2 . 3 . 2 7 . 0
Dhu –ma teng Pra-bu Ra- ma,
6 6 6 6 . 6 7 5 . 6 . 2 . 3 2 7 . 6 . 0
I- ki ba- ji mi- tu- tur- I,
2 3 3 3 . 3 5 6 6 . 65 3.567. 5.65 3.2.0 A- ja ngucap mun-dak njejem- ber- I ja- gad.
Sinom Sarjana Martapi
58
Sinom Logondhang
59
Sinom Grandhel
60
Sinom Panggawe Becik
61
BAB VII
62
TEMBANG KINANTHI
Kata kinanthi yang berasal dari kanthi diberi sisipan ini, menjadi kinanthi, artinya : dikanthi, digandheng, disertai, ditemani. Adapun guru lagu dan guru
wilangannya adalah sebagai berikut:
Kinanthi Surya Candra
Surya, candra lawan daru, 8 u
Myang kartika iku sami, 8 i
Gung kaliwat padangira, 8 a
Datan ana kang madani, 8 i
Nanging isih kalah padang, 8 a
Yen katandhing ninging ati. 8 i
Kinanthi Serat Rama
Nalikane rohing dalu Wong agung mangsah semedi
Sirep kang bala wanara Sedaya wus sami guling
Nadyan ari sudarsana Wus dangu nggenira duling
Kukusing dupa kumelun Ngeningken tyas sang apekik
Kang kawengku sagung jajahan Nanging sanget angikibi
Sang Resi Kanekaputra Kang anjok saking wiyati
Teka ndadak melu-melu Kaya budine wong ceplik
Lali lamun kalokengrat Tri bawana amurwani
Mustikaning jagad raya Dhemen lalen sangga runggi
Kinanti Kukusing Dupa
63
Kinanti Dadya Tapa
Kinanti Sekargadhung
64
BAB VIII
65
TEMBANG DURMA
Tembang durma umumnya digunakan untuk situasi yang sedang tegang, sereng, dan berani. Adapun guru lagu dan guru wilangannya sebagai berikut:
Durma Reksasapati
Dyan anarik candrasa Prabu Rawana, 12 a
Pinrang Jatayu keni, 7 i
Suwiwine sempal, 6 a
Tiba Sang peksi raja, 7 a
Sinta manglayang sira glis, 8 i
Cinandhak kena, 5 a
Mring Sang reksasapati. 7 i
Lumayua lan arimu dipun enggal, sang retna anahuri,
bibi eman-eman, kembange akeh megar,
dupeh sarpa gigi lani, lah ngarah apa,
ni randha duk miarsi.
Kontrangkantring, saking marase kalintang,
dhuh adhuh anak mami, age lumayua,
yata kang kawuwusa, wonten gegaman geng prapti,
jawining taman, ingkang hadarbebaris.
Nateng Siyem kalawan nateng Manila, prapta tunggiling kardi,
harsa amisesa, marang randha Dhadhapan,
yata risang sarpa uning, yen praptanira
risang narpati kalih.
Durma Dhendha Rangsang
66
Durma Swara Gora
Durma Gelap Sayuta
67
68
BAB IX TEMBANG TENGAHAN