TEMBANG TENGAHAN diktat seni tembang 2

BAB IX TEMBANG TENGAHAN

Tembang tengahan mempunyai metrum dan konvensi yang khusus, sehingga penggunaannya pun pada situasi tertentu pula. Sebenarnya menurut Sardjijo 1991, sampai sekarang belum ada kesepakatan bersama apakah sebenarnya Tembang Tengahan itu. Yang jelas bersamaan dengan timbulnya bahasa Jawa Tengahan, timbul pula tembang baru yang berbeda dengan aturan Kakawin, yang disebut Tembang Tengahan. Syair Tembang Tengahan tatkala itu tentunya dengan bahasa Jawa Tengahan. Dilihat dari aturan-aturan bentuk tembangnya tidak berbeda sama sekali dengan aturan bentuk Tembang AlitMacapat. Oleh karena itu, Poerbatjaraka mengatakan bahwa sekar tengahan punika sajatosipun boten wonten Poerbatjaraka, 1952. Konvensi tembang Tengahan meliputi tembang Balabak, Jurudemung, Girisa, Wirangrong. Contoh : Wirangrong Den samnya marsudeng budi Weweka dipun waspaos Aja dumeh, dumeh bisa muwus Yen tan pantes ugi sanadyan mung sakecap Yen tan pantes prenahira Jurudemung Sang Wiku mesem lingira Mungguh sarupaningsun Layang candrageni itu Kang ambabar katrangannya Ing candrasangkala wau Kang mawa kakawin tembang Kusumawicitra linuhung. 69 Padmosoekotjo mengatakan bahwa tembang Kawi Gedhe mawa paugeran guru laku lan guru wilangan; tembang Tengahan lan tembang Macapat mawa paugeran guru gatra, guru wilangan lan guru lagu. Dadi paugerane tembang Tengahan karo Macapat padha bae, mung bae tembang Tengahan tuwuh luwih dhisik. Jalaran saka iku sok ditembungake mangkene: tembang tengahan iku tembang Macapat kang luwih dhisik, tembang Macapat iku tembang Tengahan kan uwih kari Harsono Kodrat, 1982. Tembang Tengahan yang banyak terdapat dalam pustaka Jawa dan telah digolongkan dalam tembang Macapat ialah: Balabak, Wirangrong, Jurudemung, Dhudhukwuluh dan Gambuh. Yang jarang di temui dalam buku-buku Jawa antara lain: Puthutgelut, Lonthang, Kenya Kedhiri, Palugon dan lain-lainnya. Lagu Tembang Tengahan pun menggunakan laras Slendro dan Pelog beserta pathet-pathetnya sejumlah nama tembang yang ada. Balabak 70 Jurudemung Logondhang 71 Kusuma Wirangrong Tebu Kasol 72 Palugongsa 73

BAB X TEMBANG GEDHE