Kajian Filologis

A. Kajian Filologis

Kajian filologis yang digunakan dalam penelitian ini meliputi deskripsi naskah, kritik teks, transliterasi, suntingan teks disertai aparat kritik, dan terjemahan.

1. Deskripsi Naskah Deskripsi naskah atau identifikasi menurut Emuch Hermansoemantri (1986: 2) adalah gambaran secara ringkas dan terperinci mengenai wujud fisik naskah maupun isi naskah dengan tujuan untuk mempermudah pengenalan terhadap naskah beserta konteks isinya. Hal-hal yang perlu diperhatikan dalam mendeskripsikan naskah adalah sebagai berikut: (a) judul naskah, (b) nomor naskah, (c) tempat penyimpanan naskah, (d) identitas pengarang/penyalin, (e) kolofon, (f) ukuran naskah, (g) ukuran teks, (h) tebal naskah/jumlah halaman, (i) jumlah baris pada setiap halaman, (j) cara penulisan, (k) bahan naskah, (l) bahasa naskah, (m) bentuk teks, (n) huruf dan tulisan, (o) keadaan naskah, (p) umur naskah, dan (q) ikhtisar teks/cerita. Berikut adalah deskripsi naskah SBJJJ :

a. Judul Naskah Sêrat Buk Jampi-Jampi Jawi Penemuan judul SBJJJ berdasarkan pada lembar awal halaman sebelum masuk ke dalam isi naskah karena tidak tercantum judul pada halaman depan naskah (cover).

commit to user

b. Nomor Naskah 550 Ra pada katalog lokal Perpustakaan Keraton Surakarta KS 617 550 Ra pada Javanese Language Manuscripts of Surakarta Central Java A Preliminary Descriptive Catalogus Level I 15540 pada Deskriptive Catalogus of the Javanese Manuscripts and Printed Book in the Main Libraries of Surakarta and Yogyakarta .

c. Tempat Penyimpanan Naskah Perpustakaan Sasana Pustaka Keraton Surakarta.

d. Identitas Pengarang/Penyalin Anonim.

e. Kolofon Bulan Bêsar tahun Jimakir 1858 (AJ), terdapat pada halaman pertama sebelum masuk esensi ke naskah, sekitar Desember 1927 (AD)

f. Ukuran Naskah panjang

g. Ukuran Teks panjang

: 27,3 cm

margin atas : 3,2 cm lebar

: 15,2 cm

margin bawah : 2,2 cm Margin halaman kanan: Margin Kanan : 1,6 cm

Margin Kiri : 4,4 cm Margin halaman kiri: Margin kanan : 4,3 cm

Margin kiri : 1,9 cm

commit to user

h. Tebal Naskah/Jumlah Halaman: 334 halaman

4 lembar halaman kosong sebelum lembar kolofon

1 lembar kolofon naskah tanpa nomor halaman

3 lembar halaman kosong setelah lembar kolofon 325 lembar halaman diberi nomor halaman, mulai dari halaman 342 sampai dengan halaman 616 berisi tentang resep-resep ramuan jamu dan halaman 617 sampai 671 berisi tabel daftar nama judul resep jamu SBJJJ serta resep jamu dua buku sebelumnya. Halaman 382, 386, 388, 455, dan 461 tidak tercantumkan tetapi hal tersebut tidak membuat makna tekstualnya berubah. Hal ini disinyalir penulis kurang teliti dalam memberi penomoran.

1 lembar halaman kosong setelah halaman 671

i. Jumlah Baris pada Setiap Halaman

21 baris. j. Cara Penulisan Pemakaian lembaran untuk naskah: ditulis bolak-balik (recto verso). Tiap resep ditulis dengan bentuk paragraf, tiap resep di awali dengan kata angka…‟nomor…‟, diikuti judul kemudian di bawahnya tertulis bahan- bahan atau ramuan yang digunakan.

k. Bahan Naskah Sampul naskah berwarna hijau dengan jenis kertas watermark tapi tidak

tertulis nama watermark-nya. Kualitas kertasnya cukup tebal dan berwarna kecoklatan serta pada bagian tepi kertas sudah banyak yang tergeripis. Terdapat penggunaan kertas berwatermark “qonqueror”setelah sampul depan dan sebelum sampul belakang.

commit to user

l. Bahasa Naskah Jawa baru ragam krama serta ditemukan kata-kata berbahasa Belanda dan Arab.

m. Bentuk Teks Berbentuk prosa, terdiri dari resep-resep jamu yang berbentuk paragraf. n. Huruf dan Tulisan Huruf pada teks SBJJJ berbentuk ngêtumbar (bulat-bulat) miring dengan ukuran sedang dan berjarak cukup renggang antara huruf satu dengan yang lain. Keadaan tulisan cukup rapi dengan penggunaan tinta berwarna coklat.

o. Keadaan Naskah Naskah lengkap (complete), dalam arti tidak ada lembaran-lembaran naskah yang hilang (sobek). Keadaan naskah juga bisa dikatakan baik, meskipun bagian tepi naskah hampir semua tergeripis, tetapi tidak mempengaruhi teks pada naskah.

p. Umur Naskah Berdasarkan kolofon yang telah disebutkan yaitu Besar Jimakir 1858 (AJ), atau sekitar Desember 1927 (AD), bisa diambil simpulan bahwa umur naskah kurang lebih 84 tahun.

q. Ikhtisar Teks Naskah SBJJJ berisi tentang 782 resep jamu, dimulai dari resep nomor 955 sampai resep nomor 1734. Dilihat dari segi bahan, yaitu ada tidaknya penggunaan êmpon- êmpon pada tiap ramuan jamu, 782 resep itu meliputi ramuan jamu atau resep obat untuk beberapa keluhan penyakit bagi

commit to user

manusia dan hewan, beberapa makanan dan tindakan yang merupakan pantangan untuk suatu penyakit, serta beberapa ramuan lainnya (untuk menjerat hewan dan menghindari sengatan lebah). Berikut digambarkan ikhtisar teks SBJJJ dalam bentuk diagram:

Diagram 1. Diagram Ikhtisar SBJJJ.

Terdapat êmpon- êmpon: 334 resep

Makanan : 5 resep.

Tindakan : 1 resep.

Total : 6 resep

Tidak terdapat êmpon- êmpon:

439 resep

Tidak terdapat êmpon- êmpon:

6 resep.

Terdapat êmpon- êmpon:

0 resep

Pengobatan untuk manusia dan hewan:

773 resep.

Lainnya: Untuk menjerat hewan :

2 resep.

Agar tidak tersengat

lebah :

1 resep.

Terdapat êmpon- êmpon:

0 resep Tidak terdapat

êmpon- êmpon:

3 resep

commit to user

2. Kritik Teks. Menurut Edwar Djamaris, kritik teks adalah pengkajian, pertimbangan, perbandingan, dan penentuan teks yang asli atau teks yang autoritatif/teks yang paling unggul kualitasnya, serta pembersihan teks dari segala macam kesalahan, kesemua pertanggungjawaban dan kesalahan atau kelainan (varian) dicatat pada aparat kritik (2002:37).

Pengelompokan varian disusun dalam bentuk tabel, untuk mempermudah memahami maka dibuat singkatan sebagai berikut:

No.

: menunjukkan nomor urut

R/T

: Resep/Tabel

b : baris

Hlm.

: halaman naskah

Edisi

: bacaan yang telah dibetulkan

: edisi teks berdasarkan pertimbangan linguistik

: pembenaran berdasarkan interpretasi peneliti

/ …/ : halaman yang tidak tercantumkan, tetapi masih dalam kesatuan

urutan resep dan tidak merubah makna tekstual. : urutan resep yang tertukar.

Berdasarkan kritik teks yang telah dilakukan terhadap teks serat SBJJJ ditemukan beberapa bentuk varian yang meliputi: lakuna, adisi, substitusi, dan transposisi, selain itu juga ditemukan beberapa ketidakkonsistenan penulisan kata oleh penulis. Masing-masing penjelasannya sebagai berikut:

commit to user

Varian yang terdapat pada SBJJJ dapat dikelompokkan sebagai berikut:

a. Lakuna: bagian yang terlampaui/kelewatan, baik huruf, suku kata, kata, kelompok kata ataupun kalimat.

Tabel 2. Lakuna Huruf

No. Hlm.

R/T,b

sarêng

sacakir adadosakên

sacangkir

*#

andadosakên

kamisadhanên kamisadhanên

kamisandhanên *# kamisandhanên *#

11 539

R1502,15

kaêtup

kaêntup

pêcêl

kêsani

kêrsani

agaringakên

anggaringakên

sawêg

sêmagi

sêmanggi

agosokakên

kêtogèng

kêtonggèng

lêkang

lêngkang

bakèkan

bangkèkan

T988,15 T989,17 T990,18 T991,19

kamadèn kamadèn kamadèn kamadèn

kêmandèn

*#

kêmandèn

*#

kêmandèn

*#

kêmandèn

mayonên

*#

30 654

T1230,12 T1232,15

kemadèn

kêmandèn

*#

commit to user

Tabel 3. Lakuna Suku Kata

No.

Hlm.

R/T,b

santun din

santun dintên

nuntên

kangge gosok

dipunwadhah ing cangkir

dipunwadhahi ing cangkir

*#

11 641

T845,12 T846,13 T847,14

kamisandhên

kamisandhanên *#

13 645

T972,10

santun din

santun dintên

*#

14 664

T1524,15 T1525,16 T1526,17 T1527,18

kamisandhên kamisandhên kamisandhên kamisandhên

kamisandhanên

*#

kamisandhanên *# kamisandhanên

*# kamisandhanên

b. Adisi : penambahan baik huruf, suku kata, kata, kelompok kata ataupun kalimat.

Tabel 4. Adisi Huruf

No.

Hlm.

R/T,b

sêgang

bêngkang

bêngka

wêngtêng

wêtêng

*#

Tabel 5. Adisi Suku Kata

No.

Hlm.

R/T,b

lalajêng

lajêng

anênêdha

anêdha

gêgogodhong

gêgodhong

wontêntên

wontên

*#

commit to user

Tabel 6. Adisi Kata

No. Hlm.

R/T,b

kadhêplok dados dados satunggal

kadhêplok dados satunggal

cabe cabe

satunggal

cabe satunggal

sadaya êmpon- êmpon kairis-

irisiris

sadaya êmpon- êmpon kairis-iris *#

4 471

R1262,12

kagodhog dipun

dipundamêl

ngunjuk

kagodhog

dipundamêl

3 dintên lajêng

lajêng

3 dintên lajêng mantun

dipunpipis kasaring *#

7 558

R1568,19

anggènipun anggènipun

rencang rare

anggènipun

rencang rare

Parêm parêm rare Parêm rare

Jampi jampi

sriawan

Jampi sriawan

*#

10 650

T1121,13 T1122,15

Jampi jampi encok Jampi jampi encok

Jampi encok

*# Jampi encok

Tiyang sakit sakit

Tiyang sakit

*#

Tabel 7. Adisi Kalimat

No. Hlm.

R/T,b

Dipunkumbah lajêng kapipis kang lêmbat kapipis kang lêmbat

Dipunkumbah lajêng kapipis kang lêmbat *#

c. Hiperkorek: perubahan ejaan karena pergeseran lafal.

Tabel 8. Hiperkorek

No. Hlm.

R/T,b

Penulisan

Edisi

1 649

T1078,10

ingjing

enjing

*#

2 657

T1314,11

kurma

kruma

*#

commit to user

d. Substitusi: pergantian huruf, kata, atau kalimat pada kalimat. Tabel 9. Substitusi

No. Hlm.

R/Tb

Tertulis latin

pêrêsan

*#

3 383

R1038,7 R1039,11

sajèmpènan saha

sajampènan

pêrêsen

pêrêsan

botên

bêgêl

pêgêl

ênêlês

anêlês

kaparês

kapêrês

sangêt

sagêd

kowah amlistêr

kowak

*#

amlèstêr

ayêntosakên

ayêktosakên *# 16 514

gêndhês bitu tintên

gêndhis batu

*#

dintên

têmbèlèh

têmbèlèk

gêdhondhong

kêdhondhong

*# 24 598

R1670,13

bêdal

anjagèni bilih tètès mangandhap

anjagèni bilih nètès mangandhap

*# 26 616

R1734,20

galêm

gêlam

angêndhakakê

angindhakakên *# 28 624

T1053,9 T1054,10 T1055,11 T1056,12

napas sêsêk napas sêsêk napas sêsêk napas sêsêk

napas sêsêg *# napas sêsêg

*# napas sêsêg

*# napas sêsêg

dhêngêng

dhêngên

miyasa sima

misaya sima *# 35 660

T1490,11 T1492,15 T1493,16 T1494,17

madaran pangumbe pangumbe pangumbenipun

sakit dhada

sakit dhadha

*#

commit to user

e. Transposisi: perpindahan letak huruf, kata, atau kalimat pada teks. Tabel 10. Transposisi

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

dêmila

dêlima

*#

Selain beberapa bentuk varian yang meliputi: lakuna, adisi, substitusi, dan transposisi, juga ditemukan beberapa ketidakkonsistenan penulisan kata pada teks SBJJJ . Ketidakkonsistenan penulisan kata yang terdapat pada teks SBJJJ dapat dikelompokkan sebagai berikut:

Tabel 11 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata sadhêgan, sèdhêgan, sèdhêkan, dan sadhêkan

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

sèdhêgan

sadhêgan

374 375 404 423

R1024,3 R1024,6 R1078,15 R1127,2

sèdhêkan

R1127,3 R1128,10 R1129,13 R1145,2 R1153,7 R1235,7 R1634,5 R1653,13

sadhêkan

Tabel 12 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata sagêd dan sagêt

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R981,21 R981,2 R1025,14 R1041,16 R1047,9 R1167,1 R1232,19 R1254,11 R1262,9 R1267,5

sagêt

sagêd

commit to user

R/T,b R1304,11 R1339,10 R1364,6 R1368,8 R1411,1 R1414,7

,7

,10

R1459,4 R1543,20

,21

R1544,5 R1589,13 R1594,13 R1659,12 R1664,5 R1669,1 R1670,9 R1675,1 R1698,20 R1703,2 R1705,3 R1709,1 T158,15 T222,5 T672,20 T673,1 T674,3 T675,4 T676,5 T677,6 T678,7 T688,18 T689,19 T728,1 T740,18 T981,6 T1167,2 T1232,16 T1254,13 T1262,4 T1267,12 T1268,14 T1269,15

Tertulis latin

sagêt

Edisi

sagêd

Tabel 13 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata kèmandèn dan kamandèn

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R983,17 R984,4 R985,15 R987,8 R1243,21 R1243,2 R1245,12

kamandèn

kêmandèn

commit to user

R/T,b R1248,6 R1249,13

,14

R1691,6 T983,9 T984,10 T985,11 T986,12

Tertulis latin

kamandèn

Edisi

kêmandèn

Tabel 14 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata sêninjong dan saninjong

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

Edisi

359 360

R933,18 R996,14

saninjong

sêninjong Tabel 15 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata ênêp dan ênêb, Penggunaannya

pada Bentuk Kata mênêp dan mênêb

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

,15 R1034,9 R1327,21 R1491,15

ênêb ênêp

Tabel 16 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata makatên dan mangkatên

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R1185,1 R1391,5 R1392,11 R1405,18 R1510,4 R1515,6 R1659,14 R1679,2 R1707,14

mangkatên

makatên

Tabel 17 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata utêk dan utêg

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R1192,10 R1206,17 R1230,8 T1192,17 T1193,18 T1206,21 T1207,2

utêg

utêk

commit to user

Tabel 18 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata adat dan adad

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

Edisi

460 476

R1225,11 R1277,1

adad

adat

Tabel 19 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata sawêg dan sawêk

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R1284,15 R1386,14 R1424,1 R1488,14 R1702,10 R1704,7 R1718,9 T387,19 T416,16 T418,18 T419,19 T420,20 T1025,14

sawêk sawêg

Tabel 20 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata ambêkan dan ambêgan

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

ambêgan

ambêkan

Tabel 21 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata jog dan jok

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

Tabel 22 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata endrak dan enjrak

No.

Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

R1494,14 R1706,7 T363,14 T438,20 T439,21 T440,1 T441,2 T442,3 T443,4 T458,19 T1494,18 T1706,5

enjrak

endrak

commit to user

Tabel 23 . Ketidakkonsistenan Penulisan Kata nyêlupakên dan nyêlubakên

No. Hlm.

R/T,b

Tertulis latin

nyêlubakên nyêlupakên

3. Transliterasi Transliterasi merupakan salah satu tahap dalam penyuntingan teks. Menurut Edwar Djamaris, transliterasi adalah penggantian atau pengalihan huruf demi huruf dari abjad yang satu ke abjad yang lain, seorang filolog hendaklah sedapat-dapatnya menyajikan bahan transliterasi selengkap- lengkapnya dan sebaik-baiknya agar naskah itu mudah dibaca dan dipahami (2002:19).

Upaya transliterasi tidak bisa lepas dari penggunaan kamus. Kamus Basa Jawa (Bausastra Jawa) yang disusun oleh Tim Penyusun Balai Bahasa Yogyakarta dan Bausastra Jawa-Indonesia Jilid I dan II karangan S. Prawiroatmodjo menjadi acuan pembetulan ejaan dalam transliterasi SBJJJ. Transliterasi SBJJJ secarakeseluruhan dapat dilihat pada suntingan teks.

4. Suntingan Teks dan Aparat Kritik Suntingan teks adalah menyajikan dalam bentuk aslinya atau mendekati aslinya, yang bersih dari kesalahan berdasarkan bukti-bukti yang terdapat dalam naskah yang dikritisi. Suntingan teks bertujuan agar teks dapat dibaca dengan mudah oleh kalangan luas (Edwar Djamaris, 2002:30). Sedangkan aparat kritik adalah perabot pembanding yang menyertai penyajian suatu naskah (Siti Baroroh Baried, 1977:5). Bacaan yang diganti dengan menambah atau mengurangi dicatat dalam aparat kritik. Dalam suntingan ini, aparat kritik langsung diletakkan di bagian bawah bacaan yaitu berupa catatan kaki.

commit to user

Metode penyuntingan SBJJJ adalah metode edisi standar, yaitu menerbitkan naskah dengan membetulkan kesalahan-kesalahan dan pembetulan dicatat di tempat yang khusus (aparat kritik) agar selalu dapat diperiksa dan dibandingkan dengan bacaan naskah sehingga masih memungkinkan penafsiran lain oleh pembaca (Siti Baroroh Baried, 1983:109).

Untuk memudahkan pemahaman terhadap teks ini, digunakan beberapa tanda, yaitu:

a. Angka Arab kecil yang berada di atas seperti 123 … menunjukkan nomor kritik teks.

b. Angka yang terdapat pada tanda /1,2,3…/ menunjukkan pergantian halaman teks.

c. Tanda diakritik (ê) seperti dalam bahasa Indonesia kata „telur‟.

d. Tanda diakritik (è) seperti dalam bahasa Indonesia kata „sukses‟.

e. Tanda diakritik (e) seperti dalam bahasa Indonesia kata „sate‟.

f. Tanda *, menunjukkan edisi teks berdasarkan pertimbangan linguistik

g. Tanda # , menunjukkan edisi teks pembenaran berdasarkan interpretasi peneliti

h. Tanda /…/, menunjukkan halaman yang tidak tercantumkan, tetapi masih dalam kesatuan urutan resep dan tidak merubah makna tekstual.

i. Tanda , menunjukkan urutan resep yang tertukar. j. Pada lingsa ( , ) atau tanda koma (,) dipakai diantara unsur-unsur perincian

dalam hal ini tanaman jamu atau bahan jamu yang satu dengan yang lain, memisahkan kalimat setara, dan memisahkan anak kalimat dengan induk kalimat.

k. Pada lungsi ( . ) atau tanda titik (.) digunakan pada akhir kalimat.

commit to user

l. Sastra laku ditransliterasikan dengan mengubah konsonan penutup pada

kata berikutnya, misalnya: pvJ=zipun\ (panjang ngipun) ditranslit menjadi pvJzipun\ (panjangipun).

m. Penulisan kata ulang dalam teks akan ditranslit dengan menggunakan

tanda hubung (-), misalnya: w/niw/ni (warni-warni). n. Penulisan awalan dipun dalam teks akan ditranslit dengan cara disambung

dengan kalimat berikutnya. Kecuali untuk kata yang berawalan dengan konsonan /g/, /y/, dan /ng/, penulisan transliterasinya menggunakan tanda hubung (-) untuk menghindari salah tafsir karena salah pemenggalan dalam membaca, misalnya: dipun-gorèng ‟digoreng‟, dipun-ngêt ‟dihangatkan‟

o. Penulisan teks yang menggunakan aksara (ô), seperti [n=ok (nôngka) akan ditranslit menjadi n=k (nangka).

Berikut adalah suntingan teks SBJJJ:

Kantor Sana Pustaka nampèni Sêrat Buk Jampi-Jampi Jawi sangking Pangagênging Parèntah Karaton kadhawuhan ngrimati sarta mingit. Bêsar Jimakir, angka 1858. Riya Sastra Atmaja.

/342/ Angka 955 Jampi kêmuning, kangge tiyang èstri nèm supados anyaèkakên

badan. Godhong kêmuning satêkêm, têmu tuwin kunci sami 3 iji, jintên pêthak 5 saga, mêsoyi panjangipun sadriji, sarinaga 10 saga, jaha kêling sajodho. Dipunpipis kasaring nuntên dipunkêcêrana toya jêram pêcêl satunggal, sarêm 3 wuku, kaunjuk.

Angka 956 Jampi galiyan. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, cêngkèh 7 kang taksih kabungkus ing slaga, jênitri 3, jaha kêling 2 dipunbakar, jaha lawe 7 sami kabakar, sidawayah jatmaka, srikuning sami wawrat 5 saga, sêprantu satunggal

commit to user

kabakar, kêmukus 7, cabe satunggal, majamuju, kêrsani, kêtumbar, mungsi, tuwin isi kêcubung kasiyan sami wawrat 5 saga, kajêng manis jangan panjangipun sadariji, sêcang, widara laut, sêprantu sami wawrat 5 saga, têki 3, majakan 2, cangkok 7, sarinaga 5 saga, kajêng rapêt panjangipun sadriji, kulit mimi, mênyan madu sami wawrat 3 saga, kêdhawung tiga dipunbakar, êmpu kunir, kunci kuning, tuwin kêncur sami 3 iris, bawang sasiyung, jêbug 3 iris. Sadaya kapi- /343/pis, toyanipun pêrêsan jêram pêcêl satunggal mawi sarêm 3 wuku. Yèn sampun lêmbut dipunsaring lajêng kaunjuk.

Angka 957 Jampi tiyang rencang rare sasampunipun 40 dintên. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, sintok panjangipun sami sadariji, sêcang, widara pêthak sami wawrat 10 saga, kajêng timur panjangipun sadariji, kajêng tinja, kajêng cêndhana sami wawrat 10 saga, kêmukus 7, kapulaga 10 saga, cabe satunggal, mrica pêthak, podhi tuwin murmak sami wawrat 10 saga, daging 5 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 5 saga, trawas 3 lêmbar, pulasari 10 saga, jong rahab 10 saga, cêngkèh 7, pala sapalih, klabêt, sêkar lawang sami 5 jodho, sêkar apèn, woh sawi mêdêki tuwin suksmadi luwih, sami wawrat 10 saga, tlutuh pilang 3 saga, mênyan madu 5 saga, kajêng mêgatsih panjangipun 3 dariji, alim 4 saga, majamuju 10 saga, kêrsani saha sarikuning sami wawrat 5 saga, êmpu kunir satunggal, dringo bêngle, kunci kuning sami 3 iris, kunci pêpêt 7, kêncur 3, laos, lêmpuyang, jae, sunthi, têmu lawak sami 3 iris, têmu cêmêng 2 iris, têmu tis, têmu giring sami 3 iris, godhong tlasih sate- /344/kêm, godhong ilèr 7 lêmbar, godhong gondhang kasih 3 punggêl, godhong lampês, godhong sembukan sami 7 lêmbar, godhong kêmarogan 3 lêmbar, rumput grinting satêkêm, tapak liman 3 lêmbar, grêgês otot satêkêm, bung glonggong satunggal, godhong dhadhap srêp 3 punggêl, oyot alang-alang satêkêm, godhong kara pêthak, godhong cipir, sêkar waru sami 3 punggêl, nuntên dipun-gorèng sangan kang ngantos garing lajêng kadhêplok kadamêl bubukan. Sabên badhe ngangge mêndhêta sacêkapipun jampi sapisan, dipunpipis kang lêmbut sarta dipunworana asêm kawak saklungsu dipunbakar, sarêm sajumput. Pangombènipun ing wanci enjing laminipun 10 dintên.

Angka 958 Jampi gêndhis ganthi kangge tiyang nèm.

commit to user

Kajêng garu ramês 7 saga, klêmbak sasaga, sarikuning sasaga, jêbug 3 iris, pala jalêr satunggal, kajêng kasturi, kajêng garu sami wawrat 7 saga, godhong

kêmuning satêkêm, kajêng sêcang 7 saga, ganthi 3 sêgang 1 , gêndhis arèn 5 saga. Sadaya kapipis kaliyan toya jawi kaunjuk. Angka 959 Jampi singgul kangge tiyang sêpuh supados angêdalakên angin.

Sintok panjangipun 2 dariji, sêprantu satunggal kaba-/345/kar, ganthi 7 saga, mêsoyi 2 ros dariji, jintên pêthak 7 saga, inggu saklungsu, bawang sabungkul dipunbakar, kunir 3 iris, asêm kawak salêrak agêngipun, dringo saros dariji, sarêm 2 jumput, nuntên kapipis. Yèn sampun lêmbut dipunwungkus ing godhong pisang, kabênêm ing awu angêt. Yèn sampun lajêng galintiri lajêng kauntal.

Angka 960 Jampi sakit bêntèr tis kangge tiyang sêpuh. Klêmbak kagosok kaliyan toya angêt, asêm agêngipun sakêmiri, kaunjuka. Dene gêndhis arèn mawi sami sakêmiri agêngipun, mênggah borèhipun garu ramês 5 saga, jêram purut satunggal. Kaparut kang lêmbut nuntên dipunborèhakên.

Angka 961 Jampi parêm taun kangge tiyang sêpuh. Jintên cêmêng 5 saga, kêmukus 7, jong rahab 10 saga, rasuk angin 5 saga, kajêng anyang tiga, podhi 5 saga, sari 10 saga, murmak, daging sami 5 saga, sidawayah sarta kêdhawung sami 3 iji, kêtumbar 10 saga, mungsi 7 saga, kêsumba 5 saga, cêngkèh 7 iji, pala sêtugêl, cabe 3, kajêng lêgi panjangipun sadriji, mrica, mêsoyi sa-/346/mi wawrat 10 saga, manis jangan panjangipun sadariji, mustêr 3 saga, jaha kêling 3, sêcang tuwin widara laut sami wawrat 10 saga, kajêng tinja 5 saga,

têmu lawak, kunir, kêncur, bêngle, tuwin lêmpuyang sami wawra 2 3 iris,

brambang 3. Sabên badhe ngangge mipisa sajampèn lajêng dipununjuk.

Angka 962 Jampi kangge tiyang mêntas garap santun. Godhong kêmuning tuwin godhong pacar jawi sagêgêm, pacar cina 3 pang, luntas, rêmpêlas, lêgundhi sami 3 punggêl, murmak 5 saga, daging 3 saga, sarikuning 5 saga, sêprantu 2 saga, kapur barus 2 saga, lara sêtu 3, kajêng kasturi, klêmbak 3 saga, kêsumba 3 saga, ambar mêntah 2 saga, cêngkèh jalêr, cêngkèh èstri sami 7, pala jalêr saklungsu, pala èstri satunggal, brambang satunggal, bawang 3 siyung, mawi lirang saklungsu, prusi sauwos, tlasih cêmêng

* # saga 2 *# wawrat

commit to user

3 punggêl, sêkar sêngkêr sarta jêram kingkit sami wawrat 5 saga, cangkok 7, mungsi 7 saga, sêprantu satunggal kabakar, mêsoyi 7 saga, manis jangan sadariji, kajêng lêgi 3 saga, sidawayah 4 saga, pucuk tuwin ganthi sami 5 saga, oyot têgari 3, sêkar apèn 5 saga, sêkar lawang 3 jodho, klabêt 4 saga, waron 3 saga, woh sawi tuwin wijèn sami 5 saga, mungsi 4 saga, kapulaga 7 saga, podhi 4 saga, sari 5 saga, adas sasaga, pulasari sa-/347/dariji, oyot slèdri 7, tlutuh sana 5 saga, tlutuh pilang 3 saga, jintên cêmêng 5 saga, jaha kêling 2 dipunbakar, jaha lawe satunggal, sêcang tuwin widara pêthak sami 5 saga, kajêng tinja tuwin cêndhana sami 3 saga, cêndhana jênggi 5 saga, cakma 5 saga, kajêng timur satunggal driji, kajêng ulêt 3 kabakar, rasuk angin 4 saga, sêkar kêsumba 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, kara wêdhus satunggal kabakar, botor 3, êmpu kunir, kêncur, lêmpuyang, laos, sunthi, jae, têmu lawak, têmu giring, têmu tis sadaya sami 3 iris, kunci pêpêt 7, têmu kuning 3 iris, pucuk cabe 3, kêmukus 7, mrica, alim, majamuju, kêrsani sami wawrat 5 saga. Sadaya godhongan tuwin pon-

êmponan sami kadhêplok dipunpêrêsi toyanipun dipunmênêbakên 3 . Nêb-nêban 4

tuwin ampasipun dipun-gorèng kangge bubukan. Yèn badhe jampi mêndhêta sacêkapipun, jampi sapisan mawi toya mawar sarta sarêm 3 wuku.

Angka 963 Panunggilanipun tiyang mêntas garap santun. Êmpu kunir satunggal, êmpu kêncur 3, kapulaga 7 saga, brambang satunggal, bawang 3 siyung, manis ja-/348/ngan sadriji kabakar, sintok 7 saga, mêsoyi 7 saga, mungsi 5 saga, sarêm plêtuk sajumput, asêm kawak saklungsu kabakar, jintên cêmêng tuwin jintên pêthak sami 7 saga, woh sawi sarta waron sami 5 saga, dlima kang dawêk sakêmiri satunggal, kelor sêdhah dipunkintêna sacêkapipun, pucuk 4 saga. Sadaya wau dipunmatêngakên nuntên kapipis kang lêmbut. Kang kadamêl noyani pêrêsan jêram pêcêl tuwin wêrak arèn lajêng kaunjuk.

Angka 964 Panunggilanipun tiyang mêntas garap santun. Kunci pêpêt 7, kunci kuning 3, kêncur 3, kapulaga 7 iji, kêtumbar 7 saga, mungsi

5 saga, trawas 3 lêmbar, murmak 4 saga, daging 3 saga, sarikuning, alim, 3

*# dipunmênêpakên 4 *# nêp-nêpan

commit to user

majamuju, kêrsani sami wawrat 5 saga, sêkar padma 7 saga, mungsi 5 saga, cangkok 7, sidawayah 4 saga, cabe 3, mrica 25, kêmukus 7 iji, woh sawi 5 saga, ganthi, pucuk sami 3 saga, sêkar lawang 3 jodho, kêsumba 7 saga, podhi, sari sami 5 saga, adas sasaga, pulasari sadriji, cêngkèh 7, pala saklungsu, sêprantu, jadham sami 3 saga, jênitri 3, jaha kêling 2 iji kabakar, kêtan gajih 3 jumput, êmpu kunir, têmu lawak sami 3 iris. Sadaya di-/349/pun matêngi, manawi badhe ngangge naming mêndhêta sacêkapipun jampi sapisan sarta dipunpipis malih lêmbut kados pamipisipun ingkang sampun wau lajêng dipununjuk.

Angka 965 Panunggilanipun tiyang mêntas garap santun. Godhong gondhang kasih tuwin têlasih cêmêng sami 3 punggêl, godhong ilèr 3 lêmbar, lampês, sembukan sami 7 lêmbar, luntas, lêgundhi 3 punggêl, adas sasaga, pulasari panjangipun sadriji, podhi 4 saga, sari tuwin kêsumba sami 5 saga, murmak tuwin daging sami 3 saga, kêtumbar, mungsi sami 5 saga, trawas 3 lêmbar, manis jangan panjangipun sadriji, sintok, mêsoyi, kajêng lêgi sami 7 saga, bakaran kajêng ulêt, kêncur 3 iris, kapulaga 7 saga, kunir, têmu lawak sami

3 iris, asêm kawak agêngipun salêrak, kunci pêpêt 7 saga, nuntên kadhêplok dipunangge bubukan. Sabên badhe jampi mêndhêta sajampèn kemawon, dipunpipis kang lêmbut mawi sarêm 3 wuku. Toyanipun pêrêsan jêram pêcêl satunggal, lajêng kaunjuk.

Angka 966 Jampi tiyang èstri sampun 40 dintên taksih ngêdalakên toya. Godhong pacar pêthak satêkêm kêdhêplok kang lêmbut nuntên di-/350/pun rêmêt ing toya tuli lajêng dipunsaring kawadhahan cangkir nuntên dipuntim mawi sarêm sajumput. Yèn mêndhêt jampi kaliyan mungkurlajêng kaunjuk samantunipun.

Angka 967 Panunggilanipun tiyang rencang rare sampun 40 dintên taksih angêdalakên toya. Gêlam tuwin jong rahab sami wawrat 20 saga kagorèng, bakaran manis jangan panjangipun sadriji, kêtumbar, 15 saga dipun-gorèng. Toyanipun pêrêsan sukêt bawangan satêkêm, bakaran brambang 10 iji, lajêng kapipis dipunombèkakên ngantos samantunipun.

Angka 968 Yèn sampun mantun lajêng dipunombènana jampi ing ngandhap punika.

commit to user

Godhong pacar pêthak ingkang wujuding godhong wiyar punika dipunwastani pacar sêkul satêkêm. Kadhêploka kaliyan toya nuntên kasaring lajêng dipuntim mawi sarêm sajumput, lajêng kaunjuk rambah kaping 2 utawa kaping 3.

Angka 969 Jampi tiyang mêntas gadhah rare sampun 50 dintên. Mungsi 5 saga, cabe sulah, cabe jawi 5 saga, klabêt 3 saga, jintên cêmêng, kêmukus sami 5 saga, mêsoyi 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, cêngkèh 2, /351/sêkar pala 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, murmak 4 saga, daging 3 saga, sintok 7 saga, sêprantu satunggal kabakar, tlutuh pilang saglintir, pulasari, 5 saga, trawas salêmbar, jênitri 3, sêkar lawang satunggal, manis jangan panjangipun sadriji. Kapipis mawi asêm saklungsu, sarêm 3 wuku, sarta toya wantah.

Angka 970 Yèn tiyang rencang rare dangu dipunsaratana. Kumkuman pucuk jala kang kangge pirantos mêndhêt ulam, punika kaunjukna.

Angka 971Yèn bayi sampun nêdha uwat. Mêndhêta cangkir pêthak kangge mêndhêt toya tuli lajêng dipunkumana sêkar padmasari satunggal, kaunjuk. Punika mayarakên margi lare.

Angka 972 Manawi sampun santundin 5 , ngangge jampi parêm.

Têmu lawak, kêncur, bêngle, dringo, kunir sami 3 iris, /352/jong rahab 10 saga, asêm kawak sajêmpol kabakar, sarêm sajumput. Yèn sampun angombe toya wau ingkang kapara kathah lajêng santuna angombe godhogan sêcang 5 saga, godhong srigadhing 7 lêmbar, jong rahab 10 saga, bêngle 3 iris, lajêng kapipis kapêndhêt toyanipun.

Angka 973 Jampi tiyang rencang rare kaombe sabên jam. Laos, kêncur sami 3 iris, brambang 3, bawang sasiyung, kêtumbar 7 saga, mungsi, wiji sawi, wijèn pêthak sami 5 saga, mêsoyi 7 saga, kêmukus 7, kêdhawung 3, sêprantu satunggal dipunbakar, jêmaka 5 saga, cabe satunggal, manis jangan panjangipun sadriji. Ingkang kangge noyani landha awu sajumput, rambah kaping 7, lajêng kapipis kang lêmbut.

Angka 974 Jampi tiyang gadhah rencang rare bêngka padharanipun. Pace nèm kabucal isinipun 3 nuntên kadhêplok, katès nèm 3 kaparut kapêndhêt toyanipun, kunir êmpu, têmu lawak, sunthi, lêmpuyang, kêncur, laos sami 3 iris,

* # santun dintên

commit to user

kêtumbar 10 saga, trawas 3 lêmbar, mungsi 5 saga, cêngkèh 7, pala sêpalih, kapulaga pitu, sintok panjangipun sadriji, sêprantu satunggal kabakar, mêsoyi sadriji, manis jangan sadriji dipunbakar, kajêng lêgi 4 saga, inggu saklungsu, dringo sadri-/353/ji, bêngle 3 iris, luntas satêkêm, lêgundhi 3 punggêl, walirang saklungsu, prusi sadhêle, godhong tlasih, godhong gondhang kasih sami 3 punggêl, godhong ilèr 2 lêmbar, sembukan 7 lêmbar. Godhongan sadaya kadhêplok, kapêndhêt toyanipun dipunwor kaliyan toya katès tuwin pace. Dene jêram pêcêl kawor racikan lajêng dipun-gorèng sarta ampas katès, lajêng sami kapipis kawor kaliyan toya angêt sarta mawi sarêm 5 wuku, isi kêdhawung 3, isi kêmiri jêndhul satunggal.

`Angka 975 Jampi tiyang gadhah lare sampun 2 dintên. Brambang 3 kabakar, manis jangan sadriji kabakar, kêncur 3, jong rahab, tuwin

jintên cêmêng sami 7 saga, kêmukus 7, kajêng sêcang, cêndhana jênggi tuwinwin 6

widara laut sami 5 saga, kajêng tinja 3 saga, sêkar kêsumba 5 saga, cêngkèh 7, dringo 3 saga, têmu lawak, bêngle sami 5 iris, laos 7 iris, bawang satunggal, lajêng kapipis kaunjuka ngantos rambah 5 dintên. Jampi makatên punika

kawastanan jampi sèdhêgan 7 . /354/ Angka 976 Wêjah dhatêng bokipun, kawastanan jampi sriawan. Godhong dhadhap srêp 3 punggêl, godhong parjita 3 lêmbar, kajêng lêgi 5 saga, brambang satunggal, inggu sauwos, jêram pêcêl satunggal kapêrês toyanipin, adas 3 jodho, pulasari 5 saga, rasuk angin 3 saga, sarêm 3 wuku. Dipunpis lajêng kasaring, dipunombe kaliyan wêdang.

Angka 977 Jampi yèn wadhah rare mêdal. Pucukipun godhong lêgundhi satêkêm, têmu cêmêng 3 iris, isi kêmiri satugêl, lajêng dipundhêplok kapêndhêt toyanipun, dipunwori madu sakêdhik lajêng kaunjuk.

Angka 978 Panunggilanipun jampi wadhah rare mêdal. Oyot jêram pêcêl panjangipun 3 dariji tuwin wohipun 5, satunggaling jêram kasigar tiga nanging sampun ngantos pisah, rasuk angin 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, kêmukus 7, mostêr 5 saga, sidawayah 4 saga. Sadaya wau lajêng dipun-godhog manawi sampun, kaunjuk.

*# tuwin 7 *# sadhêgan

commit to user

/355/ Angka 979 Panunggilanipun pangunjukan tiyang mêntas gadhah rencang rare mêdal wadhahipun bayi. Godhong pacar jawi satêkêm, adas 5 saga, pulasari sasaga, brambang 3 bungkul, êmpu kunir 3 iris. Dipun-godhog kadamêl toya pangombèn.

Angka 980 Manawi sampun adus 40 dintên. Sarêm kuning, parêm cêmêng kang asring kadamêl têtêdhan rare 6 saga, parêmipun abrit dipundèkèk ing kêwadonan 6 saga. Patrap anggènipun adus angajêngakên surya kang sawêg mêdal tuwin mirantos sapangaron enggal 3 kangge wadhah landha mêrang, wadhah toya asêm, tuwin toya kumkuman sêkar sataman. Manawi sampun luntur rarêgetipun kabucal ing lèpèn, sarta mawi uwos, sarêm sami 3 jumput, dringo,bêngle, kunir, têmu lawak sami 3 iris, arta 3 kèthèng. Sadaya kabage tigang pêngaron, sarta nalika bucal anêbuta makatên, “Aku ora buwang pangaron, buwang larane si anu”. Yèn dipunbucal piyambak, “Aku ora buwang pêngaron, buwang laraku”.

Angka 981 Yèn tiyang botên sagêt 8 tilêm. /356/ Godhong turi bang satêkêm kaliyan êpangipun kadèkèk kajang sirah lajêng

sagêt 9 tilêm. Angka 982 Jampi kara pacar kangge pangantèn. Kêtumbar 5 saga, mêsoyi panjangipun sadriji, podhi 4 saga sari 5 saga, pucuk 2 saga, ganthi 3 saga, sapran 5 saga, jintên cêmêng 7 saga, jintên pêthak 3 saga, kêmukus 7, bêngle 3 iris, tlutuh ati gambir saklungsu, jong rahab 10 saga, godhong lampês 3 punggêl, ilèr tuwin godhong gandarosa 3 lêmbar, kara pacar 3 pang, adas 2 saga, pulasari 5 saga, têmu kunci mêntah, matêng sami 3 iris, sarêm

3 wuku, pucuk cabe 3. Kadhêplok kaliyan toya nuntên dipunpêrês, pêrêsanipun dipunombe ing wanci enjing.

Angka 983 Jampi kamandèn 10 sèwu. Godhong tlasih tuwin kasih sami 3 punggêl ilèr 3 lêmbar, adas sasaga, pulasari panjangipun sadriji, kajêng lêgi 5 saga, rasuk angin 3 saga, têmu lawak, kunir sami 3 iris, asêm kawak saklung-/357/su dipunbakar, arêng jati saros dariji,

*# sagêd 9 *# sagêd

10 *# kêmandèn

commit to user

sarêm 3 wuku, brambang satunggal, nuntên sami kapipis kaliyan toya, dipunsaring lajêng kaunjuk.

Angka 984 Panunggilanipun jampi kamandèn 11 sèwu. Cêngkèh 5, pala saklungsu, sidawayah 5 saga, kajêng lêgi 4 saga, mêsoyi 6 saga, cabe 3, kêdhawung 3 kabakar, mungsi 7 saga, cabe sulah 5 saga, mrica 7, jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 4 saga, brambang satunggal kabakar, sunthi, kêncur sami 3 iris, godhong kriha 3 punggêl kagêcak dipunpêrês toyanipun kunir, têmu lawak, lêmpuyang sami 3 iris, nuntên kapipis dipunsaring mawi sarêm 3 wuku, toyanipun tawa lajêng kaunjuk.

Angka 985 Jampi kamandèn 12 . Ganthi 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, mungsi 7 saga, jintên pêthak 5 saga, jintên cêmêng 4 saga, cabe wungkul 3, sêprantu satunggal, kêdhawung 3 sami kabakar, sunthi mêntahan satunggal, kêncur, kunci sami 3 iris kabakar, jêram pêcêl kapêrês toyanipun dipunwori wedang sami sarêm 3 /358/wuku, lajêng dipununjuk. Gènipun jampi laminipun 3 dintên.

Angka 986 Tapêl kêmandèn. Godhong po o 3 punggêl, adas 3 saga, pulasari panjangipun sadriji, brambang 3,

kêdhawung 4 dipunbakar, kapipipis 13 lajêng dipuntapêlakên katutupana pupus pisang sarta dipunbêngkungi.

Angka 987 Pangunjukanipun kamandèn 14 sèwu. Rasuk angin 3 saga, jae 3 iris, mêsoyi 5 saga, cêngkèh 3 saga, kêtumbar 7 saga, klabêt tuwin jintên pêthak sami 3 saga, mungsi 5 saga. Sadaya dipun-godhog ing kriyuk, kaunjuk sabên dintên.

Angka 988 Sêmburipun sakit kêmandèn. Godhong nangka 3 punggêl, kêncur 3, dringo saros dariji, bêngle 3 iris, bawang 3 siyung, adas 3 jodho, pulasari 2 ros dariji, sujèn 3 kadadosna arêng dipunwor, mipis kang lêmbut dipunsêmburakên utawi kagosokna ing lêrêsipun kang sakit sudukên.

Angka 989 Panunggilanipun sêmbur kêmandèn. 11

*# kêmandèn 12 *# kêmandèn

13 *# kapipis 14 *# kêmandèn

commit to user

Godhong gandarusa 3 punggêl, mrica sulah 15 iji, toya jêram pêcêl satunggal, lajêng kapipis kadamêla nyêmbur /359/ing pundi lêrêsipun kang karaos sakit.

Angka 990 Panunggilanipun jampi kêmandèn. Dringo panjangipun saros dariji, êmpu kunir 3 iris, êduk panjangipun sadriji pasagi, wilah wuluh panjangipun sadriji pasagi, sadaya dipunbakar, inggu sakacang pêthak, nuntên kapipis sadaya ingkang lêmbat kadamêl toya banyon, nuntên dipunsaring lajêng kaunjuk ngantos mantunipun.

Angka 991 Panunggilanipun jampi kêmandèn. Angkup jambe nèm satunggal dipunlêbêti mrica sulah sakêbakipun, lajêng kapipis dipunpupukakên ing pusêr.

Angka 992 Jampi sakit manawi sakit wau sawêg badhe wiwit dados kêmatus.

Anuduha mènèk dêgan kalapa ijêm satunggal dipunbolonga wontên nginggil, kabucal toyanipun sapalih, lajêng dipunuyuhi tumuntên kabêkta mangandhap, sakawontênanipun toya dêgan kang taksih dipununjuk.

Angka 993 Tiyang sakit kêmatus kêdah ngangge jampi saninjong 15 .

Jêram pêcêl satunggal dipunbucal isinipun, kacang ijêm sacêkothokan, nuntên dipun-godhog lajêng amipisa jampi sêninjong botên kenging mawi toya sa- /360/nèsipun ngamungna wêdang wau.

Angka 994 Jampi kêmatus. Godhong lêgundhi 3 punggêl, inggu sauwos, sarêm 3 wuku, kapipis kang lêmbat mawi toya lajêng dipunsekaa krèwèng, kabêsmi nuntên dipununjuk.

Angka 995 Jampi kêmatus rah. Godhong sri gadhing satêkêm, pandhan sakilan saoyotipun, pupus galonggong satunggal kapêndhêt toyanipun, adas 2 jodho, pulasari panjangipun sadriji, kajêng lêgi saros dariji, brambang 3 kabakar. Kapipis, toyanipun toya bung glonggong mawi sarêm 3 wuku, lajêng dipunsaring, kaunjuk laminipun ngantos 7 dintên.

Angka 996 Jampi kêmatus tiyang gadhah rare. Amêndhêta jampi saninjong 16 , dipunworana godhong lêgundhi sagêgêm, godhong

gudhe sagêgêm, godhong wahung 3 lêmbar, têmu lawak saêmpu, jêram pêcêl

15

*# sêninjong

commit to user

satunggil kabucal isinipun. Sadaya kagodhog kangge wedang unjuk-unjukan. Yèn mipis jampi sêninjong punika toyanipun ugi wedang.

Angka 997 Jampi sêkar padma dipunnamèkakên jampi galiyan supados sae dhatêng padharan tumrap pawè-/361/stri ingkang mêntas agarap santun.

Sêkar padma 15 saga kabakar, sarikuning 10 saga, kêrsani 5 saga, tingi sabrang panjangipun sadariji, woh têmpayang satunggal kabakar, isi cubung wulung 5 saga, mênyan 5 saga, cêngkèh 5, pala saklungsu, kajêng lêgi 5 saga, ulam mimi 3 saga, kulit sêkar nagasari 7 iji, cangkokipun sêkar padma dipunkum kapêndhêt toyanipun, kunci 3 iris kabakar, sêdhah têmu rose 3 lêmbar, godhong luntas 3 punggêl, pêrêsan jêram pêcêl satunggal, nuntên kapipis, dipunsaring kaworana sarêm 3 wuku, lajêng dipununjuk.

Angka 998 Jampi kunci kuning kangge tiyang nèm. Sintok 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, jintên cêmêng, mêsoyi sami 5 saga, cêngkèh 7 iji, pala saklungsu, kêncur 3 iris, kapulaga 5 saga, sidawayah 3 saga, sêkar padma 7 saga, cabe satunggal kabakar, kêmukus 7 iji, mrica sula 15 iji, majakan 2 iji, jaha kêling sajodho, majamuju, kêrsani, podhi, sari sami 5 saga, murmak, daging, sêpra-/362/n sami 3 saga, cangkok 7 iji, manis jangan panjangipun sadriji kabakar, kajêng garu 5 saga, sêkar apèn 5 saga, sêkar rêgulo sêtunggal, tlutuh pilang satunggal, kajêng rapêt panjangipun sadriji, sarikuning 5 saga. Kapipis lajêng dipunsaring, kaworana pêrêsan jêram pêcêl satunggal, sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 999 Jampi laos kaunjukakên tiyang mêntas gadhah rencang rare yèn bayinipun sampun pupak pusêr.

Laos 3 iris, cêngkèh 7, pala satugêl, bawang sasiyung, jintên cêmêng 3 saga, jintên pêthak 5 saga, kêmukus 7 iji, mêsoyi panjangipun saros dariji dipunbakar, adas sajumput, pulasari panjangipun sadariji, mungsi tuwin uwoh sawi sami 5 saga, kajêng lêgi 2 ros dariji, kêdhawung 5 kabakar, jong rahab 15 saga, cabe 3, pala sapalih, rasuk angin 7 saga. Sadaya dipun-garingakên lajêng kadhêplok

dadosdados 17 satunggal. Yèn badhe jampi mêndhêta sajamon kemawon, kapipis 16

*# sêninjong 17 *# dados

commit to user

malih kang lêmbut mawi toya tawa dipunwori yèn asêm sakêmiri, yèn jêram sa- /363/tunggal, kapêrês toyanipun, sarta sarêm 3 wuku, lajêng kaunjukakên.

Angka 1000 Jampi laos kangge tiyang jalêr yèn mangsa asrêp sarta yèn badanipun karaos lêsu.

Katumbar 10 saga, mungsi sarta jintên pêthak sami 15 saga, kêmukus 7 iji, cabe

3, cêngkèh 7, pala satunggal, unêm 3 kabakar, inggu saklungsu, trawas salêmbar, sintok panjangipun sadriji, sêprantu satunggal dipunbakar, kajêng cakma 5 saga, kajêng ulêt 3 kabakar, kajêng lêgi 5 saga, kajêng anyang 3 saga, dringo saros dariji, kêncur 3, lêmpuyang, sunthi sami 3 iris, laos sadhas ayam, cabe sulah 10 saga, bawang jalêr 3 bungkul, godhong saga, godhong landêm sami satêkêm, lampês tuwin godhong sembukan 7 lêmbar, toyanipun cokak dipunwori sarêm sajumput. Yèn badhe ngunjuk dipunseka obong-obongan wingka rumiyin. Pangunjukipun ing wanci enjing 2 kenjing.

Angka 1001 Jampi laos kangge tiyang èstri kang sawêg gadhah rare. Laos 3 iris, bawang 3 siyung, jintên cêmêng, /364/jintên pêthak sami 5 saga, kêmukus 7, mêsoyi saros dariji, adas sasaga, pulasari panjangipun sadriji, mungsi tuwin woh sawi sami 5 saga, kajêng lêgi saros dariji, kêdhawung

satunggal kabakar, jong rahab 5 saga, cabecabe 18 satunggal, pala satugêl, rasuk angin 5 saga. Kapipis kang lêmbat lajêng kaunjuk. Angka 1002 Manawi rare sampun umur 2 dintên kaunjukan jampi ing ngandhap punika.

Brambang 3, manis jangan panjangipun sadariji, kêncur satunggal kabakar, jong rahab tuwin jintên cêmêng sami 10 saga, kêmukus 7, sêcang 5 saga, dringo saros dariji, têmu lawak, bêngle, tuwin laos sami 3 iris, bawang sasiyung, lajêng kapipis kang lêmbat, kajampekna ngantos 5 dintên, sadintên sapisan.

Angka 1003 Santun warni jampi tiyang rencang rare dipunombe dumugi 6 dintên.

Adas 3 saga, pulasari panjangipun sadriji, jintên cêmêng, jintên pêthak, kêtumbar sami 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, kajêng lêgi tuwin manis jangan panjangipun sami saros dariji kabakar, rasuk angin tuwin woh sawi sami 5 saga, mungsi 4

18

*# cabe

commit to user

saga, kêmukus 7, trawas 3 /365/lêmbar, cabe 3, jong rahab 15 saga, godhong panêrman 7 lêmbar, godhong blimbing wuluh 3, pang sêdhah 3 lêmbar, godhong dêrês 3 punggêl, godhong orang-aring 3 punggêl, godhong nanas nèm 3, godhong dêkèng wulung salêmbar, lampês 15 lêmbar, sembukan 5 lêmbar, têmu lawak, bêngle, kêncur, kunir, lêmpuyang sami 3 iris. Godhongan tuwin sadaya têmu dipun-garingakên rumiyin lajêng kadhêplok ingkang ngantos lêmbat sadaya. Toyanipun kaworana sarêm tuwin asêm, manawi sampun kraos angêdalakên rah kathah, dipunkèndêlana pangunjukipun kaunjukan jampi parêm mêntah.

Angka 1004 Yèn badhe ngunjuk jampi pangluntur, anganggeya tapêl punika rumiyin. Punika pangluntur satapêlipun.

Bêngle 3 iris, kêmukus 7, kêncur 3, sêcang 10 saga, manis jangan panjangipun sadriji, jintên cêmêng tuwin jong rahab sami 10 saga, godhong blimbing wuluh satêkêm, toyanipun cokak. Yèn sampun, kaunjuka. Tapêlna malih godhong sêdhah têmu rose, jintên cêmêng 5 saga, kunci pêpêt 3, kapipis kaliyan abên-abênan kado-/366/s jampi wau, kangge tapêl.

Angka 1005 Jampi pangluntur yèn mêntas rencang rare sawêg kalih dintên.

Têmu lawak, bêngle, kunir sami 3 iris, brambang, kêdhawung sami 3, manis jangan panjangipun sadriji, kajêng anyang, cabe sami 3, mostêr, mungsi sami 5

saga, kêmukus 7, kêtumbar 10 aga 19 , trawas 33 lêmbar, adas 3 saga, pulasari,

jintên cêmêng sami 10 saga, jintên pêthak 5 saga, lajêng kapipis kaliyan toya wantah mawi asêm sajêmpol, sarêm sajumput.

Angka 1006 Jampi lêson tumrap tiyang kang mêntas sakit. Jintên cêmêng 5 saga, adas sasaga, pulasari panjangipun sadriji, kêtumbar 5 saga, mungsi 4 saga, kêmukus tuwin mrica sulah sami 7 iris, waron 4 saga, klabêt

3 saga, jong rahab, sari sami 5 saga, mêsoyi 5 saga, pucuk, ganthi sami 3 saga, pala sapalih cêngkèh 5, rasuk angin 3 saga, sêcang tuwin widara pêthak sami 5 saga, kajêng tai 3 saga, cêndhana 4 saga, jêram purut sairis, layon sê-/367/kar kênanga 3, pêrêsan jêram pêcêl satunggal, sarêm 3 wuku. Kapipis, kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1007 Tapêlipun. 19

*# saga

commit to user

Asêm kawak agêngipun salêrak kabakar, kêtumbar 5 saga, trawas 3 lêmbar, jong rahab 5 saga, pala satugêl kabakar, manis jangan panjangipun sadriji dipunbakar, sarêm 3 wuku. Kapipis kang lêmbat lajêng dipuntapêlakên ing padharan.

Angka 1008 Jampi tiyang mêntas gadhah rencang rare sasampunipun 40 dintên kangge angicalakên gandaning rah kang bacin.

Mrica 7 iji, pala 3 wos, mêsoyi panjangipun sadriji, sêprantu satunggal kabakar, manis jangan panjangipun sadriji kabakar, pucukipun cabe 3, sêkar sêdhah satêkêm. Dipunpipis kang lêmbat mawi toya sarta mawi sêdhah têmu rose 7 lêmbar, êmpu kunir 2 iji, jêram pêcêl satunggal kapêrês toyanipun. Manawi ngunjuk dipundèkèki apu sabêras.

Angka 1009 Jampi mêniran kangge tiyang saki-/368/t èstri. Kêtumbar 5 saga, mungsi, jintên cêmêng sami 3 saga, sêkar apèn 4 saga, cangkok

7 saga, kêmukus 3, jintên pêthak 3 saga, pala 2 saga, murmak 2 saga, daging tuwin kajêng lêgi sami 3 saga, kajêng ulêt, kajêng anyang sami nyatunggal, mêsoyi 3 saga, brambang satunggal, bêngle, kêncur, têmu lawak sami 3 iris. Dipunpipis, toyanipun jêram pêcêl. Godhong mêniran satêkêm kadhêplok, dipunpêrês toyanipun kadamêl woworan.

Angka 1010 Jampi pawèstri yèn wawrat sawanên. Dringo, bêngle, kunir, têmu lawak sami 3 iris, sintok 5 saga. Kapipisa jampènan lajêng dipununjuk.

Angka 1011 Jampi sorog kangge tiyang wawrat 7 wulan ngantos dumugi 9 wulan.

Dringo, bêngle, kunir, têmu lawak sami 3 iris, sintok 5 saga, cabe satunggal, wiji sawi 5 saga, bawang sasiyung, rasuk angin tuwin jintên pêthak sami /369/3, kêmukus 7, sêprantu satunggal dipunbakar, lêmpuyang 3 iris, godhong cukilan 3 lêmbar, godhong wora-wari bang 3 lêmbar. Kapipis kaliyan toya. Sadaya wau kadadosna sajampèn, kaunjuk ing wanci enjing.

Angka 1012 Jampi kocokan kangge tiyang wawrat sêpuh. Pucuk cabe 3, lêmpuyang 3 iris, ingkup waru 3 punggêl, têmu lawak 3 iris, cikalan kalapa 3 iris kabakar, nuntên kapipis dipunwori lingsah klêntik enggal sasendhok alit lajêng dipununjuk.

commit to user

Angka 1013 Jampi tiyang wawrat kang sampun 8 wulan supados rare botên kenging sawan tuwin sakit sanèsipun saha angindhakakên kakiyatan. Sabên enjing dipununjuki gêndhis jawi kaliyan asêm kang kapara kaladuken kêcut. Yèn sampun 9 wulan dipununjukana kastroli sasendhok agêng kaliyan arak utawi wedang. Pangunjukipun sabên 14 dintên sapisan /370/sabên dintên prayogi dipununjuki toya Wlandi supados lêma dhatêng rare, awit wawrat ênèm dumugi sêpuh sabên enjing dipununjukana puwan mêntah sagêlas. Dhahar ingkang wawrat wau sampun ngantos kang panas saha minuman kang kêras.

Angka 1014 Panunggilanipun jampi tiyang wawrat. Tumbasa klapa wawaran sadhuwit, lêmpuyang 2 ros dariji sami dipunparut, lajêng dipunwor, kapêrês dados satunggal. Cabe 3 kabubuk, gêndhis arèn, sapalih kêmiri, lingsah klêntik sasendhok alit, nuntên dipunpêrêsi. Sadaya kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1015 Jampi tiyang wawrat 9 wulan. Sintok 5 saga, mêsoyi tuwin jintên cêmêng sami 10 saga, kêmukus 7, kêtumbar, mungsi sami 10 saga, trawas 3 lêmbar, sêprantu satunggal kabakar, podhi, sari, murmak sami 5 saga, cabe 3, daging 3 saga, kêdhawung 3, manis jangan panjangipun sadriji, dringo, bêngle, kunir, têmu lawak, kêncur sami 3 iris, brambang satunggal, bawang sasiyung, sirah urang watang satunggal kabakar, susuh tikus 10 saga, nuntên kapipis mawi /371/toya, dipunsaring lajêng kaunjukakên.

Angka 1016 Jampi tiyang wawrat 9 wulan. Godhong widara mêndhêta kang têngah satêkêm, jintên pêthak sajumput, kajêng lêgi saros dariji, brambang satunggal kabakar, rasuk angin 3 saga. Bumbu- bumbu kadhêplok rumiyin lajêng godhong godhong widara dipunwor kadhêplok nuntên kapêrês, unthukipun kabucal lajêng kaunjuk. Utawi tiyang wawrat 8 wulan tuwin sampun 9 wulan prayogi dipunurus-urusi.

Angka 1017 Jampi tiyang wawrat padharanipun botên ebah, tiyang Jawi amêstani matu tuwin bêngka.

Godhong sêmangka 3 lêmbar, godhong rahu 3 lêmbar, brambang satunggal dipunbakar, adas 4, pulasari saros dariji, têmu pêthak mêntah, matêng 3 iris, dringo agêngipun sakacang, dringo mêntah, matêng 3 iris, lajêng kapipis kaliyan

commit to user

toya sarta sarêm, kapêrês, toyanipun kaunjuk. Ampasipun dipunborèhakên ing padharan ingkang ngantos waradin.

Angka 1018 Jampi santun warni. Bung kelor 3 punggêl, adas sasomah, brambang /372/satunggal. Dipunpêrês kang lêmbat mawi gêndhis arèn saklungsu, lajêng kaunjuk.

Angka 1019 Panunggilanipun jampi padharan bêngka. Godhong lêmbayung 3 punggêl, adas sasomah, pulasari 3 saga. Kapipis kang lêmbat lajêng dipundèkèki gêndhis arèn 3 klungsu, nuntên kaunjuk.

Angka 1020 Jampi tiyang mêntas gadhah rencang rare kaunjuk sabên wanci enjing.

Bawang satunggal, jong rahab 10 saga, pace satunggal. Kadhêplok kapêndhêt toyanipun. Ngunjuk kalih kenjing kemawon lajêng katingal luntur rarêgetipun.

Angka 1021 Jampi supados angecakakên toya susu sarta sakeca badaning bokipun.

Laos 3 iris, bawang 3 siyung, jintên cêmêng 10 saga, jintên pêthak 5 saga, kêmukus 7 iji, mêsoyi 5 saga, mostêr, adas sami 4 saga, pulasari 6 saga, kajêng lêgi 3 saga, mungsi 5 saga, kêdhawung 3 dipunbakar, kêncur 3 iris, jong rahab 10 saga. Kapipis kaliyan toya, sajampènan kemawon dipunworana asêm saklungsu, sarêm sa-/373/jumput.

Angka 1022 Jampi supados rare botên kenging sawan. Manis jangan panjangipun sadriji, kêncur 3 iris, brambang 3, sami kabakar, bêngle 3 iris, sêcang 3 saga. Kagodhog kaliyan toya, dipunombèkakên rambah kaping 2 utawi kaping 3 tuwin dipuntapêlakên.

Angka 1023 Panunggilanipun jampi lare botên kenging sawan. Jintên cêmêng 15 saga, adas 5 saga, kêncur satunggal, mêsoyi 10 saga, sintok 8 saga, sêprantu 3 kabakar, rasuk angin 5 saga, manis jangan panjangipun sadriji kabakar, kajêng lêgi 15 saga, laos 7 iris, bawang sabungkul, dringo panjangipun sadriji, toyanipun godhong blimbing wuluh satêkêm, godhong gagan-gagan 3 punggêl, cabe satunggal, kunir, bêngle, têmu lawak sami 3 iris, asêm kawak sajêmpol, sarêm 3 wuku. Sadaya godhongan kadhêplok, dipunpêrês toyanipun ka-

commit to user

/374/wor kaliyan bubukan jampi, kapipis malih lajêng dipunombèkakên ngantos

15 kenjing. Angka 1024 Jampi sèdhêkan 20 kangge tiyang mêntas gadhah rare, pangombènipun ngantos 6 dintên. Adas sajumput, pulasari panjangipun sadriji, jintên cêmêng sasaga, jintên pêthak

5 saga, kêtumbar 10 saga, kêdhawung 5 kabakar, kajêng lêgi panjangipun kalih ros dariji, manis jangan kalih ros dariji, rasuk angin tuwin wiji sawi sami 7, mungsi 5 saga, kêmukus 7, trawas 3 lêmbar, cabe 3, jong rahab 10 saga, godhong pandêrman 7 lêmbar, godhong blimbing kêcut 2, pang sêdhah 7 lêmbar, godhong dêrês utawi urang-aring sami 5 punggêl, godhong nanas nèm salêmbar, godhong dêkèng wulung sapang, lampês 3 punggêl, sembukan 7 lêmbar, godhong saga sagêgêm, uyuh-uyuhan 3 lêmbar, godhong singka 3 lêmbar, srigadhing 7 lêmbar, têmu lawak, bêngle, kêncur, kunir sami 7 iris, lêmpuyang, laos sami 7 iris, bawang 7 siyung. Sadaya punika dipun-garingakên rumiyin nuntên dipunpipis malih kang lêmbat. /375/Dipunwêwahana asêm pangaos sêtèng sarêm pangaos sadhuwit, lajêng kagodhoga ing kriyuk. Pamêndhêtipun saunjukan amung sacangkir, kawêwahana pêrêsan pace dipundhêplok, nuntên kaunjuk ing wanci enjing yèn sampun angêdalakên rah kathah, punika botên dipunombèni malih.

Yèn mêntas jampi sèdhêkan 21 lajêng jampia parêm mêntah dipunwastani jampi colong.

Angka 1025 Jampi tiyang rencang rare ingkang sawêg rahir. Sasampunipun ngunjuk jampi laos warni pitu lajêng dipununjukana toya nênêpan awu 3 jumput, asêm kawak sakêmiri, gêndhis arèn sakêmiri dipunjuri sarêng kaliyan toya jawi, lajêng kasaring. Pangunjukipun ngantos 2 dintên, mênggah

pakantukipun sagêt 22 adêrêsakên rah.

Angka 1026 Punika parêmipun tiyang mêntas gadhah rencang rare. Udhon sajumput, sarêm sajumput, asêm saklungsu, kêncur 3 iris, manis jangan panjangipun sadriji, jong rahab 5 saga, bawang 3 siyung, panganggenipun ngantos 3 dintên. /376/ Angka 1027 Tapêlipun tiyang mêntas rencang rare.

20

*# sadhêgan 21 *# sadhêgan

22 *# sagêd

commit to user

Awu sajumput, jong rahab 5 saga, gêlam sajumput, jintên cêmêng 3 jumput, godhong katela gantung grandhèl salêmbar, asêm kawak sakêmiri kabakar, sarêm sajumput, dipunpipis, toyanipun cokak. Manawi badhe ngangge kaêngêt mangêt- mangêt. Laminipun ngantos 10 dintên.

Angka 1028 Panunggilanipun jampi tiyang mêntas rencang rare. Jong rahab tuwin jintên cêmêng sami 2 jumput, gêlam 2 jumput, laos sakêmiri, asêm sakêmiri, sarêm sajumput, toyanipun cokak. Manawi badhe nganggê kaêngêt mangêt-mangêt laminipun jampi 3 dintên.

Angka 1029 Panunggilanipun jampi tiyang mêntas rencang rare. Godhong jêram pêcêl kaliyan sêkaripun sami 7 iji, pêntilipun satunggal, babakipun 3 driji panjangipun, jong rahab 3 jumput, jintên cêmêng 3 jumput, gêlam sajumput, laos sakêmiri, asêm sakêmiri, sarêm sajumput, toyanipun cokak. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt mangêt-mangêt. Tumraping /377/jampi ngantos

5 dintên.

Angka 1030 Panunggilanipun jampi tiyang mêntas rencang rare. Bêngle 3 iris, jong rahab tuwin jintên cêmêng sami sajumput, gêlam sajumput toyanipun cokak, sabên badhe ngangge dipun-ngêt mangêt-mangêt.

Angka 1031 Parêm nèm kangge tiyang mêntas rencang rare sawêg kalih dintên dumugi puput.

Manis jangan panjangipun sadriji, êmpu kunir 3 iris, kêncur 3, brambang 3 sami kabakar, uwos sajumput kagarang ing sangan, dados sadaya dipunmatêngi lajêng kapipis kaliyan toya dipunwori sarêm sajumput dipunsaring, dipununjukakên ngantos sapuputipun sabên enjing.

Angka 1032 Jampi tiyang manawi mêntas gadhah rare enggal karaos ngêlak.

Godhong sêkar lawang tuwin sêkar sarikuning 5 saga, dipun-godhog tuwin kapipis kang lêmbat lajêng kaunjuk kaliyan wedang.

Angka 1033 Jampi kangge tiyang badhe rencang rare supados enggal lair, kêdah dipunu-/378/njuk kêtogan ponjèn tuwin bothèkan. Upami wontên kang têlas kajangkêpana sarwa sakêdhik.

Majakan 3, manis jangan, mêsoyi panjangipun sami sadariji, sêprantu satunggal kabakar, kêtumbar 10 saga, mrica 10 saga, ganthi, pucuk, jintên cêmêng sami 10

commit to user

saga, pala satunggal, kajêng lêgi panjangipun sadriji, jaha kêling, jaha lawe sami satunggal, sunthi, kêncur sami satunggal, brambang 13, bawang satunggal, kunir panjangipun sadriji, bonggol têgari sadriji, kajêng anyang 3, cabe sulah 5 saga, kêmukus, mungsi, pandêki, murmak, daging, podhi, sari sami wawrat 10 saga, tlutuh pilang 7, rasuk angin, adas, gintongan, babakan pule, sêcang, widara pêthak, cêndhana jênggi, cêndhana jawi, kêrikan garu ramês, kêrikan rasa mala, cêngkèh, wiji sawi, wijèn, gêlam, jong rahab sami wawrat 10 saga, isi mundhu 3, dringo sadriji, sêkar lawang sajodho, jadham mustakim, sêkar pala, unêm dipunbakar sami wawrat 10 saga, kajêng rapêt 3, kulit mimi jalêr 10 saga, kulit umnus 3, kulit kêpithing satunggal, kulit mimi èstri sapalih, kulit po panjangipun

4 nyari, bathok bulus panjangipun sadriji, lungsunga-/379/n sawêr sawa 2 ½ tugêl, têmu lawak saêmpu, têmu giring, têmu poh, têmu cêmêng, têmu tis, têmu badhur, bêngle, lêmpuyang sadaya sami saêmpu. Punika isinipun bothèkan sarta ponjèn wêwah laos saêndhas ayam. Manawi badhe jampi mêndhêta sacukupipun kemawon, dipundèkèki asêm sakêmiri, sarêm 3 wuku.

Angka 1034 Jampi tiyang gadhah rencang rare manawi mayonên.

Ênêb-ênêban 23 awu, sruwa arèn panjangipun sadriji pasagi. Yèn sampun mênêp

dipunlimbang, kapêndhêt bêningipun lajêng dipun dèkèkana bakaran asêm cêmêng sakêmiri tuwin sarêm dipun-garang ing sangan, kaworana cokak arèn 3 sendhok bêling, lajêng dipunombea ngantos samantunipun.

Angka 1035 Bobokipin tiyang gadhah rare sampun 40 dintên. Bubukan banon wawrat satangsul timbangan mas, rasamala wawrat sareyal, pala

9 saga, kajêng cêngkèh sareyal, sêkar pala wawrat satangsul, toya mawar 30 dhuwit, dipunpipis nuntên dipunukup. Panganggenipun bobok wau ngantos 40 dintên. /380/ Angka 1036 Jampi tiyang gadhah rare sampun 40 dintên. Pêntil dêlima pêthak dipuniris-iris sakêdhik kabucal isinipun, dipuniseni bumbu kados ing ngandhap punika:

23

*# Ênêp-ênêpan

commit to user

Majamuju 3 saga, kêrsani utawi alim sami 2 saga, jaha kêling, sukun 2 iji kabakar, jênitri satunggal, jung pandhan sapalih, sarikuning 2 saga, sêkar lawang sajodho, cêngkèh sajodho, mrica pêthak, kêmukus sami 2, jintên cêmêng 2 saga, jintên pêthak sasaga, pala èstri 2 saga, kunci pêpêt sajodho, kunci kuning 3 iris, mêsoyi 2 saga, kajêng rapêt panjangipun saros dariji, manis jangan saros dariji kabakar. Sadaya bumbu dipundadosakên satunggal, bubukanipun kaisèkakên salêbêting dlima lajêng dipuntutupakên malih. Iris-irisanipun kablêbêt ing bolah nuntên dipunkukus dang. Yèn sampun matêng lajêng kapipis malih kang lêmbat kaliyan godhong gondhang kasih 3 punggêl, lêmpuyang 3 iris, godhong ilèr 2 lêmbar kangge noyani jampi wau lajêng kaseka obong-obongan wingka kanthi toya jêram pê-/381/cêl sarta sarêm 3 wuku. Sabên ngunjuk jampi punika mawi nyangga susu kajunjung minggah supados botên malêbêt ing susu jampinipun.

Angka 1037 Panunggilanipun jampi tiyang gadhah rare sampun 40 dintên.

Mungsi 4 saga, cabe satugêl, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi saros dariji, kêmukus

7, cêngkèh 7, kêdhawung 3 dipunbakar, sêkar lawang 2 kabakar, jênitri agêng alit

2, manis jangan agêngipun sadriji dipunbakar, toyanipun paresan 24 jêram pêcêl.

Mawi godhong luntas 3 punggêl, godhong ilèr 3 lêmbar, kunir 3 iris, dipundèkèki wedang sakêdhik, lajêng dipundhêplok kangge ngêjuri jampi wau toya, kapêrês dipunwêwahi jêram pêcêl malih sarta sarêm 3 wuku, nuntên kaunjuk.

Angka 1038 Jampi tiyang gadhah rencang rare sampun 40 dintên. Mêndhêta mrica sulah 7, podhi 5 saga, trawas salêmbar, pulasari 5 saga, kêdhawung 3 iji, majaka-/ …/ /383/n 3 iji, jaha kêling 2, cabe satunggal kabakar, sêprantu satunggal dipunbakar, mêsoyi 5 saga, pucuk 2 saga, pala 3 saga, manis jangan 10 saga, kajêng anyang 3 saga, sidawayah 5 saga, jong rahab 10 saga, kêmukus 7, sêkar apèn 5 saga, bêbuing 10 saga, kêtumbar 2 saga, adas 3 saga,

24

*# pêrêsan

commit to user

jintên cêmêng 5 saga, nuntên kapipis amêndhêta sajèmpènan 25 dipunwori kêcêran jêram pêcêl utawi toya jawi sarta sarêm 3 wuku, lajêng kaunjukna. Angka 1039 Panunggilanipun tiyang gadhah rare sampun 40 dintên. Jaha lawe 3, sari 7 saha 26 sidawayah 7 saga, mêsoyi panjangipun sadriji, jintên

cêmêng 10 saga, cêngkèh 7, mrica 7 jodho, ganthi 4 saga, pucuk 3 saga, sari naga 10 saga, jênitri 3, manis jangan panjangipun sadriji, kapulaga 10 saga, sêkar sumba 7 saga, kêmukus 7, sêkar pilang satunggal, sarikuning 5 saga, manawi badhe ngunjuk dipunwêwahana kunir 3 êmpu, kunci 3 kabakar, lajêng dipundhêplok kapêndhêt toyanipun kemawon. Racikanipun dipuntimbanga kang cêkapan kemawon kaliyan toya dhêplokan wau, punika kangge sajampèn. /384/ Angka 1040 Panunggilanipun tiyang gadhah rare 40 dintên. Mungsi 4 saga, jintên cêmêng 5 saga, cabe 3, mêsoyi 4 saga, kêmukus 5, cêngkèh satunggal, kêdhawung 3, pala sapalih, podhi 5 saga, sari 10 saga, murmak 5 saga, daging 4 saga, sêprantu satunggal kabakar, trawas 3 lêmbar, adas 2 saga, pulasari 5 saga, jaha kêling satunggal, sêkar lawe 5, jênitri 3, manis jangan panjangipun sadriji, kang kadamêl toya mawi godhong luntas 3 punggêl, godhong ilèr 3 lêmbar, kunir 3 iris. Racikanipun jampi kapipis. Godhonganipun dipundhêplok mawi wedang, nuntên kapêrês, gènipun ngombe dipunwêwahi pêrêsan jêram satunggal, sarêm 3 wuku.

Angka 1041 Jampi angrêsiki uritan manawi sagêt 27 nuntên wawrat.

Oyot pandhan êri, kaliyan oyot pudhak asta, santên kalapa ijêm sapalih tugêl, adas 2 iji, pulasari 5 saga, brambang satunggal, kajêng lêgi 5 saga, gêndhis arèn

agêngipun sasirah ayam, asêm saklungsu, pêrêsen 28 toya jê-/385/ram 3, bung glonggong satunggal kagodhog, lajêng dipununjukakên. Angka 1042 Jampi tiyang mutah rah. Oyot pisang kluthuk, oyot kara pêthak sami nyatêkêm, brambang, lajêng dipundhêplok, kaunjukakên sabên enjing.

Angka 1043 Panunggilanipun jampi tiyang mutah rah.

25

*# sajampènan 26 *# saga

27 *# sagêd 28 *# pêrêsan

commit to user

Godhong waru nèm, godhong bayêm siti, godhong lathi sami 3 punggêl, kapipis kang lêmbat, kaunjukna wanci enjing.

Angka 1044 Jampi tiyang sakit cika, inggih punika wawratan botên kèndêl-kèndêl.

Arèng jati sadariji, karkêlak bok manawi punika têmêndhil marmot 3, agêl satungal dariji, sapu duk ugi sadariji, kropak kaliyan tutup saji 10 dariji, yatra slaka sakêthip, gobog satunggal, mungsi, kêtumbar sami 5 saga, trawas 3 lêmbar, jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 4 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, rasuk angin 3 saga, kêdhawung 3 kabakar, botor 7, bêton nangka blonyong satunggal, jae, kunci, lêmpuyang sami 3 iris, klêmbak 5 saga, pucuk 3 saga, dipun-godhog kaliyan toya ½ siwur, lajêng kaunjuk kados ngunjuk wedang. / …/ /387/ Angka 1045 Jampi tiyang sakit dipuntêdha sambang mangartosipun yèn

garap santun tanpa kèndêl, punika kawastanan katêdha sambang salêbêting padharan. Ing ngandhap punika jampinipun.

Godhong gondhang kasih, godhong tlasih, godhong ilèr sami 3 punggêl, godhong

lampês tuwin sambukan 29 sami 7 lêmbar, godhong lêgundhi, luntas, tuwin

godhong lombok sami 3 punggêl, podhi, sari, adas sami 5 saga, pulasari panjangipun sadariji, murmak, daging sami 5 saga, ampo 3 saga, bonggol pisang saba sagêgêm asta, lêmpuyang, kunci mêntah matêng, tuwin têmu lawak sami 3 iris, kêdhawung 3 dipunbakar, bawang sasiyung, bung alang-alang 3, bung glonggong satunggal, asêm lami salêrak, sarêm 3 wuku, mungsi 4 saga. Bonggol pisang tuwin bung glonggong wau dipunpêndhêt toyanipun, racikan jampi sadaya dipunpipis lajêng dipuncurana toya dhêplokan wau, saupami kirang kawêwahana wedang lajêng kaunjuk.

Angka 1046 Panunggilanipun tiyang katêdha sambang. Sêkul agêngipun salêrak, gêndhis jawi saklungsu, lombok abrit satunggal, agêl satunggal, duk sa-/ …/ /389/dariji pasagi, ampo 3, suwêng, kunci, kêncur, lêmpuyang sami 3 iris, pucuk tuwin ganthi sami 3 saga, mêsoyi sadriji, mungsi 5 saga, kajêng ulêt satunggal dipunbakar, kêtumbar 5 saga, trawas 3 lêmbar, têmu giring, têmu lawak, laos sami 3 iris, mênyan madu 5 saga, wuluh 3 kapêndhêt

29

*# sembukan

commit to user

awunipun, asêm lami saklungsu, sarêm sajumput kagorèng kang garing, kapipis kang lêmbat lajêng dipunjuri kaliyan godhogan bung bonggol, kropak gêndhis jawi wau lajêng kaunjuk.

Angka 1047 Jampi tiyang sêpuh pathèkên botên sagêt 30 lumampah bètên 31 mêdal pathèkipun malih. Têmu cêmêng kaparut kapêndhêt toyanipun, kasaring lajêng dipundèkèki sarêm 3 wuku. Sabên enjing jampia makatên.

Angka 1048 Jampi tiyang sakit lêstrung. Cêndhana jênggi 5 saga, kajêng tai 4 saga, widara laut 5 saga, sêcang 3 saga, jamur impês 5 saga, kajêng timur saros dariji, kajêng anyang 3 dariji dipunbakar, adas 2 saga, pulasari 2 ros dariji, kajêng lêgi saros dariji, dipunpipis kaliyan wedang, dipundèkèki sarêm 3 wuku, asêm saklungsu, kasaring nuntên kaunjukakên lêt kalih dintên sapisan lajêng lêt 3 dintên. /390/ Angka 1049 Jampi sakit dhêngên. Balung ayam kang pêjah ing patarangan saros dariji, balung banyak kang pêjah ing patarangan 2 ros dariji, adas sajumput, pulasari panjangipun sadriji, brambang 3. Dipunpipis kang lêmbat sarta mawi toya tuwin sarêm sajumput. Manawi raosipun tumrap ing badan sakeca, ngunjuka ngantos dumugi samantunipun.

Angka 1050 Panunggilanipun jampi dhêngên. Oyot kelor kang alit-alit panjangipun 3 dariji, oyot kêdhondhong panjangipun sakilan, adas 3 jodho, pulasari panjangipun sadriji, dringo saros dariji, bawang 3 siyung, lajêng kagodhog kaunjuk sabên dintên.

Angka 1051 Sirikanipun têtêdhan sakit dhêngên. Urang, bandêng, tigan, sadaya ulam kang mawi patil, trasi, sadaya botên kenging. Dene kang kenging nêdha ulam bêlanak sarta manawi ulam banawi, wadêr kang kèpèt pêthak.

Angka 1052 Panunggilanipun jampi lêstrung kang kadamêl nêlês sirah. 30

* # sagêd 31 * # botên

commit to user

Brambang 7, godhong traseyan sagêgêm, adas 2 /391/jodho, pulasari 2 ros dariji. Dipunpipis kaliyan toya, dipunangge angopyok-opyok sirah sabên enjing.

Angka 1053 Jampi jangga sêrak tuwin napas sêsêg. Cabe, kêmukus, kêtumbar sami satunggal, trawas salêmbar, kêncur, bawang jalêr sami satunggal, sarêm sajumput, toyanipun cokak kaliyan toya jawi. Kapipis dipununjukakên ing wanci enjing.

Angka 1054 Panungggilanipun jampi sêrak sarta sêsêg. Cabe, kêmukus, kêtumbar sami satunggal, sarêm sajumput, toyanipun cokak kaêmoran toya wantah. Kapipis lajêng dipununjuk ing wanci enjing.

Angka 1055 Panungggilanipun jampi sêrak sarta sêsêg. Dringo sairis, sarêm sawuku, F(bawang 1, uwos sajumput, kêncur 1). Dipunmamah kemawon, ampasipun kagosokakên ing pusêr.

Angka 1056 Panungggilanipun jampi sêrak sarta sêsêg. Sêdhah têmu rose 3 lêmbar, mrica pêthak 7, sarêm sawuku. Kamamah piyambak kaulu, ampasipun kagosokakên ing pusêr.

Angka 1057 Jampi bumbu munggul kangge ngêdalakên kuwaya. Kêtumbar sajumput, mrica pêthak 7, jintên pêthak sajumpu-/392/t, kêncur 3 iris, jêram purut sairis, manis jangan saros dariji, bawang sasiyung, laos sairis, kêmiri satunggal dipunbakar. Kangge isinipun, uwos sajumput, pala sakêdhik, kêdhawung 2 kabakar, sarêm sajumput, mêsoyi saros dariji, kunir 2 ros dariji kabakar, cêngkèh 3, lajêng kapipis, toyanipun cokak. Yèn badhe ngunjuk kaseka krèwèng, kabêsmi ngantos dados latu.

Angka 1058 Jampi untup-untup tiyang èstri kang sampun gadhah lare. Kêtumbar 10 saga, trawas 3 lêmbar, mêsoyi 10 saga, sintok 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, cabe satunggal, kêmukus 7, kêdhawung 3, rasuk angin 4 saga, jênitri 3, sari 5 saga, têmu kunci, kunir, bêngle, têmu lawak sami 3 iris. Kapipis lajêng dipunsaring nuntên kaunjuk.

Angka 1059 Jampi pangunjukan yèn pulung manah karaos sakit. Manis jangan sadriji kabakar, kêtumbar 5 saga, kêncur 3 iris kabakar, brambang

3 sami kabakar, sêcang 6 saga, pala saklungsu, uwos 5 jumput, gêndhis jawi salirang kapalih, sarêm 3 wuku. Dipun-godhog, kasaring kaunju-/393/k ngantos samantunipun.

commit to user

Angka 1060 Jampi pulung manah sakit. Garu ramês 5 saga, kasumba, kasturi sami 5 saga, sarikuning 6 saga, murmak 3 saga, daging 4 saga, jêbug 3 iris, pala jalêr satunggal, godhong kêmuning 3 punggêl, sêcang 5 saga. Dipunpipis kaliyan toya lajêng dipununjuk.

Angka 1061 Jampi padharan botên sakeca. Jintên cêmêng 7 saga, pucuking cabe 3 kabakar, kêmukus 7, kêtumbar 5 saga, trawas 2 lêmbar, cêngkèh 7, podhi, sari sami 5 saga, murmak, daging, gêlam sami

3 saga, arênging dêling wuluh 3 pringkil, godhong tlasih tuwin godhong kasih sami 3 punggêl, ilèr 3 punggêl, êmpu kunir 3 iris dipunbênêm, asêm kawak saklungsu dipunbakar, sarêm lami 3 wuku. Sadaya kapipis dipunwêwahi kunci, kunir 5 iris, kêdhawung 3 kabakar. Mênggah jampi makatên punika dipunwastani jampi sorog kothong. Pangombènipun mawi toya wedang ing wanci enjing. Sabên badhe ngunjuk kaseka rumiyin kaliyan wingka kabêsmi kang ngantos dados latu lajêng dipununjuk.

Angka 1062 Jampi parêm taun kangge tiyang gadhah rare sampun 40 dintên.

Jintên cêmêng, jintên pêthak sami 10 saga, cabe 7, kêmukus, mê-/394/soyi, sidawayah, tuwin sintok sami 10 saga, sêprantu 3 kabakar, cabe sulah 10 saga, pala sapara ¼ , bawang sasiyung, manis jangan panjangipun sadriji kabakar, sêkar apèn 3 saga, murmak, daging sami sasaga. Kapipis kang lêmbat mawi asêm saklungsu, sarêm 3 wuku, waron, kêtumbar sami 10 saga, trawas 2 lêmbar, mungsi 10 saga, majamuju, podhi, pulasari sami 10 saga, adas sêpuh 5 saga, adas bintang punika pikak 5 saga, godhong sari wulan 5 saga, tawas tuwin talutuh pilang sami 5 saga, mrica cêmêng, mrica sulah, wiji sawi sami 10 saga, wos kêtan cêmêng 10 saga, ganthi 3 saga, jaha kêling, jaha lawe sami 3 iji, têki 7, kêncur 3 iris, kunci pêpêt 5, rasuk angin 5 saga, sunthi 3 iris, pucuk 7 saga, sêcang 4 saga, widara laut 6 saga, kajêng tinja 5 saga, cêndhana 7 saga, jamur brama tuwin cangkok sami 5 saga, jung pandhan 3, mênyan madu 3 saga, kulit ulam gêmi 5 saga, jênitri 3 iji, manis jangan 10 saga, kajêng lêgi 3 saga, kara jalêr satunggal, godhong mandhakaki 2 lêmbar, kêdhawung 3, cabe wungkuk 7, asêm kawak sajêmpol, sarêm 7 wuku, kapulaga 5 saga, bung wurung satunggal, bung yêktos 5 saga, têmu cêmêng 3 iris, kang pêthak 3 iris, têmu lawak, têmu

commit to user

giring, /395/bêngle, têmu giring, lêmpuyang pait sami 3 iris. Sadaya dipundhêplok kang lêmbat kaêpe kang garing kadadosakên bubukan. Yèn badhe jampi amung amêndhêta sakintên sajampènan, kapipis kang lêmbat mawi toya kang cuwèr, sarta dipunpêrêsana jêram pêcêl, yèn sêpên jêram pêcêl, kalintua asêm sakêmiri, lajêng kaunjuk.

Angka 1063 Jampi parêm taun yèn padharan karaos sênêp. Adas 5 saga, pulasari, jong rahab sami 5 saga, kajêng anyang 3, gêlam 5 saga, klabêt 5 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 5 saga, kêmukus 7, jênitri 3, jaha kêling, jaha lawe sami 2 iji, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi, sintok sami 10 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, wiji sawi, murmak, daging, kajêng lêgi sami 5 saga, pala ½, cêngkèh, sidawayah 5 saga, podhi 7, sari 6, sêcang 5 saga, manis jangan panjangipun sadriji, trawas 3 lêmbar, kunir, kêncur, têmu lawak, bêngle sami 3 iris, brambang 2, godhong tlasih, godhong gondhang kasih sami 3 punggêl. Godhongan sadaya kagorèng kang garing, lajêng kadhêplok kang ngantos dados bubuk. Yèn badhe ngangge jampi, amêndhêta sajampèn kakintên sacêkapipun, kapipis mawi toya asêm lami saklungsu sarta sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk ing wanci enjing.

Angka 1064 Jampi parêm taun kangge tiyang mêntas gadhah rare. /396/ Laos 3 iris, bawang 3 siyung, jintên cêmêng, jintên pêthak sami 5 saga, kêmukus 7, mêsoyi sadariji, mostêr 5 saga, kajêng lêgi 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, jong rahab 10 saga, kêncur 3 iris. Dipunpipis lajêng kaunjuk rambah kaping 2 kemawon lajêng santuna jampi brambang 3 kabakar, kêncur 3 iris, manis jangan panjangipun sadariji sami dipunbakar, sêcang 5 saga, jong rahab

10 saga, lajêng kaunjuk tuwin kangge ing padharan.

Angka 1065 Jampi parêm mêntah kangge tiyang mêntas gadhah rare sasampunipun pupak pusêr.

Manis jangan panjangipun sadariji dipunbakar, kajêng lêgi panjangipun sadariji, adas sajumput, pulasari kalih ros dariji, jong rahab 3 jumput, sêcang 3 saga, kêncur 3 iris, brambang satunggal kabakar, bawang 3 siyung. Dipunpipis kang lêmbat, toyanipun godhong asêm sagêgêm, gardha munggu kaliyan godhong

commit to user

blimbing kêcut, godhong nanas satunggal. Dipuniris-iris lajêng kadhêplok dipunpêndhêt toyanipun sarta sarêm sajumput. Jampi wau kêdah angunjuka salêbêtipun 3 dintên.

Angka 1066 Jampi sriawan manawi bayi sampun umur 3 utawi 4 wulan yèn dipundulang lajêng mutah /397/manawi dipunsêsêpi gumoh, tuwin kirang sakeca.

Kêmukus sarta jintên cêmêng sami 7 saga, jong rahab 10 saga, manis jangan panjangipun sadariji, bêngle, kunir, têmu lawak sami 3 iris, brambang 2 kabakar. Dipunpipis, toyanipun godhong tlasih, godhong kasih, rumput kapalan, sarêm 3 wuku, nuntên kadhêplok dipunpêrês kapêndhêt toyanipun, dipunwor kaliyan jampi racikan wau.

Angka 1067 Jampi parêm kangge tiyang mêntas gadhah rare 15 dintên. Manis jangan panjangipun sadariji, kajêng lêgi, adas, pulasari sami 5 saga, jong rahab tuwin sêcang sami 10 saga, kêncur 3 iris, brambang 3 kabakar, bawang sasiyung. Sabên badhe ngunjuk kawêwahana godhong asêm satêkêm. Kagêcak lajêng godhongan kapipis mawi toya tuwin sarêm 3 wuku.

Angka 1068 Panunggilanipun jampi parêm mêntah kangge tiyang gadhah rare sampun 15 dintên.

Jintên cêmêng 5 saga, kêmukus 7, jong rahab 7 saga, gêlam 7, kajêng sêcang 5 saga, kajêng anyang 3 kabakar, rasuk angin 5 saga, grêgês otot 54 saga, manis jangan panjangipun sadriji, adas sasaga, mungsi 3 saga, gralah kajêng sêmpal wolok tuwin sêkar kêsumba sami 5 saga, kêncur, têmu lawak, ku-/398/nir sami 3 iris, brambang satunggal, dringo 3 iris, asêm kawak sakêmiri kabakar, cêngkèh 3, lêmpuyang 3 iris. Kagodhog, toyanipun kaunjuk mawi sarêm sajumput.

Angka 1069 Jampi parêm taun kangge dhatêng ingkang pancèn nêsêpi rare.

Kêmukus 7, jintên cêmêng, sari, kêtumbar, sami 10 saga, mungsi 9 saga, adas, pala sami 3 saga, jong rahab 10 saga, cangkok 7, sêprantu satunggal kabakar, sêkar padma enggal 10 saga, mostêr 7 saga, podhi 5 saga, cabe satunggal, kêdhawung 3, jamur brama 5 saga, kajêng anyang 3, manis jangan panjangipun sadariji, kajêng lêgi 5 saga, kajêng sêcang 7 saga, kajêng ulêt 3 saga, klêmbak 5

commit to user

saga, sêkar lawang, sêkar kêsumba sami 7 iji, mêsoyi 10 saga, godhong mêniran

2 punggêl, godhong ilèr 3 lêmbar, godhong lampês tuwin sembukan sami 3 lêmbar. Kapipis mawi asêm saklungsu tuwin sarêm. Angka 1070 Jampi kangge tiyang nêsêpi lare dipunsawêg umur 3 tuwin 4 wulan kêdah jampi parêm taun.

Gêlam tuwin jong rahab sami 10 saga, jintên cêmêng 15 saga, kêmukus 7, sari 10 saga, mostêr 7 saga, cêng-/399/kèh 7, sêprantu satunggal dipunbakar, kêdhawung

3 kabakar, kêtumbar 10 saga, jaha lawe 2, cabe 3, kajêng sêcang 7 saga, rasuk angin, kajêng lêgi sami 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, kêncur, têmu lawak, bêngle, kunir sami 3 iris, murmak, daging sami 5 saga, sêkar apèn 10 saga, sintok, mêsoyi sami 15 saga, godhong mêniran 3 punggêl, godhong ilèr, godhong lampês, sembukan sami 3 lêmbar, godhong satêkêm, gondhang kasih 3 punggêl, têlasih 3 lêmbar, godhong gagan-gagan 7 lêmbar, godhong klapan 3 punggêl, godhong nangka salêmbar, godhong jambu kluthuk 3 punggêl. Racikan sadaya punika kadhêplok, dipun-garingakên kadadosakên bubukan. Yèn badhe kangge jampi, mêndhêt sakêdhik sacêkapipun sapisan. Dipunpipis kang lêmbat dipunwori pêrêsan godhongan tuwin têmu-têmu. Sabên badhe ngunjuk inggih adamêla godhongan kadhêplok tuwin têmu-têmu ingkang enggal malih.

Angka 1071 Jampi parêm mêntah kangge tiyang mêntas rencang rare. Kajêng manis jangan panjangipun sadariji, kajêng lêgi 4 saga, adas 2 saga, pulasari 5 saga, jong rahab 10 saga, sêcang 7 saga, kêncur 3 iris, brambang satunggal, bawang sasiyung. Kapipis kang lêmbat, toyanipun pêrêsan godhong asêm satêkêm, gardha munggu, godhong blimbing kêcut 3 punggêl, /400/godhong nanas panjangipun 3 dariji. Racikan punika kapipis, godhonganipun kadhêplok, dipunpêndhêt toyanipun sarta mawi sarêm 3 wuku, kadadosakên satunggal. Pangunjukipun jampi punika ngantos 3 dintên laminipun.

Angka 1072 Jampi parêm kangge tiyang mêntas rencang rare 3 utawi 4 wulan laminipun.

Kêmukus 5, jintên cêmêng 5 saga, jong rahab 7 saga, kajêng manis jangan panjangipun sadariji, bêngle, kunir, têmu lawak sami 3 iris, brambang 3, toyanipun gondhang kasih 3 punggêl, sulasih cêmêng 3 punggêl, dhukut jarêm satêkêm (rumput grining). Dipundhêplok, kapêndhêt toyanipun. Racikan

commit to user

gêgodhongan dipunpipis, dipunwor kaliyan toyaning gêgodhongan wau lajêng kaunjuk kawêwahana sarêm 3 wuku, asêm agêngipun sakêmiri.

Angka 1073 Jampi parêm taun kangge rencang rare enggal tumrap pangunjukan sadintên-dintênipun.

Kêtumbar 5 saga, mungsi 10 saga, trawas 3 lêmbar, kunir saêmpu, apu sakacang, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, podhi 5 saga, sari 10 saga, murmak 5 saga, daging 5 saga, jintên cêmêng 10 saga, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, jong rahab 13 saga, sidawayah 5 sa-/401/ga, kêningar tuwin kajêng lêgi panjangipun sadariji, sêkar kêsumba 10 saga, brambang satunggal, kêncur 3 iris, cabe satunggal, kêmukus 7, kapulaga 10 saga, wiji sawi 10 saga, inggu sakacang, kêdhawung 3 kabakar, dringo, bêngle, laos sami 3 iris, bawang 3 siyung, lêmpuyang, jae sami 3 iris. Sadaya kapipis kang lêmbat, dipunwori asêm saklungsu, sarêm sajumput, tuwin mawi toya wedang nuntên kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1074 Jampi pangantèn. Oyot kudhu, oyot sêmbung panjangipun sami sadariji, godhong pacar jawi, godhong kêmuning sami satêkêm, kêtumbar 10 saga, trawas 3 lêmbar, mungsi 5 saga, êmpu kunir, têmu giring sami 3 iris, ambar mêntah 5 saga, cêngkèh 7, pala

3 saga, kajêng garu 10 saga, klêmbak 4 saga, pucuk 3 saga. Sadaya kapêndhêt sakintên amung sajampèn kemawon. Kapipis kaliyan toya mawar, manawi botên wontên toya mawar dipunwêwahana têmu giring 3 iris, godhong laos satêkêm sami kadhêplok. Dipunpêrês kaangge noyani. Pangunjukipun naming sakintên sapisan tuwin kangge sabên dintên Sênèn utawi dintên Kêmis.

Angka 1075 Jampi abuh ing wêtêng tumrap pawèstri. Têmu, kunci sami 3 iji, cêngkèh 7, kêncur 3 iris, mêsoyi 5 saga, ganthi, pucuk sami 3 saga, unêm 3 ka-/402/bakar, pulasari panjangipun sadariji, jintên 5 saga, pala satugêl, trawas 3 lêmbar, sêcang, kêtumbar sami 5 saga, nuntên kapipis mawi asêm agêngipun salêrak, sarêm 3 wuku, nuntên kasaring dipununjuk.

Angka 1076 Jampi lare cacingên ingkang sampun umur 5 utawi 7 taun. Pêntil pace 3 karajang kawor kaliyan godhongipun kang nèm 3 lêmbar, godhong lampês tuwin sembukan sami 3 lêmbar, brambang satunggal, kêncur, dringo,

commit to user

bêngle sami 3 iris. Sadaya kabuntêl ing godhong pisang nuntên kakukus ing dang

lajêng dipunbuboni 32 manis jangan panjangipun sadariji, kêtumbar 3 saga, jintên

cêmêng, tuwin jintên pêthak sami 3 saga, mêsoyi 3 saga, kêmukus 3, sintok 2 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, mungsi, wiji sawi, cabe sulah sami 3 saga, kêdhawung satunggal dipunbakar, kajêng anyang panjangipun sadariji, sêcang 3 saga. Dipunpipis mawi sarêm 3 wuku sarta mawi toya tawa lajêng kaunjuk ing wanci enjing dhatêng lare ingkang sakit wau.

Angka 1077 Jampi parêm taun kangge tiyang èstri ingkang mêntas gadhah rencang rare 9 dintên. Sabên dintên kenging ngunjuk, tiyang Jawi amastani uyup-uyup.

/403/ Podhi, sari, murmak sami 10 saga, rasuk angin kawastanan tai angin 10 saga, kajêng anyang 7, kêdhawung 3 kabakar, jintên cêmêng 15 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, sintok panjangipun sadariji, sêprantu 3 kabakar, cabe 3, mrica 10 saga, cabe sulah 10 saga, kêmukus 9, manis jangan panjangipun sadariji, brambang 3, adas 5 saga, pulasari, wiji sawi 10 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji, majakan 3 kabakar, cêngkèh 7, pala sêtugêl, jong rahab 20 saga, sêkar kêsumba 10 saga, têmu lawak saêndhas ayam, têmu cêmêng sami êndhas ayam, kapulaga 5 saga, asêm cêmêng saêndhas ayam, ganthi, kêncur, êmpu kunir 3 iris, laos, bêngle sami saêndhas ayam, sarêm kagorèng 3 jumput, gêndhis 3 klungsu. Jampi punika kapipis kadamêl bubukan dipun-garingakên. Yèn badhe ngangge mêndhêta kintên-kintên kangge sapisan. Pangunjukipun wanci enjing sapisan, sontên sapisan. Toyanipun jêram pêcêl satunggal, lajêng kaunjuk.

Angka 1078 Jampi parêm taun kaunjuk sabên enjing. Godhong lampês, sembukan, godhong gondhang kasih, godhong ilèr, godhong tlasih, kêmarogan, rumput grinting, tuwin grêgês otot sami satêkêm, bung glonggong satung-/404/gal, bung alang-alang satêkêm, pucukipun bêthotipun adas satunggal, godhong gagan-gagan satêkêm, êmpu kunir 3 iris, manis jangan panjangipun 3 dariji, cabe 3, kêmukus 7, pala satugêl, têmu lawak, têmu cêmêng, têmu giring, lêmpuyang, bêngle sami 3 iris, brambang 3, kêtumbar 20 saga, trawas 7 lêmbar, jintên cêmêng 20 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji, kajêng

32

*# dipunbumboni

commit to user

anyang 7 iji, adas 5 saga, pulasari 10 saga, podhi, sari, wiji sawi, mungsi, sidawayah sami 5 saga, têgari 10 saga, ganthi 5 saga, pucuk 3 saga, têki 7 iji, klabêt, waron, wijèn, babakan pule sami 5 saga, asêm kawak saêndhas ayam, sintok panjangipun sadariji, sêprantu 3 kabakar, botor, kêdhawung sami 7 dipunbakar, murmak, daging, sarikuning sami wawrat 5 saga, majakan 3, kapulaga 10 saga, kêncur wêtah 3, inggu saklungsu, jadhêm saklungsu.

Dipunpipis matêngan, kadamêl sèdhêkan 33 . Yèn badhe jampi mêndhêta sajampèn kemawon tuwin patrapipun jampi sabên tanggal sapisan.

Angka 1079 Jampi po o, anggur galiyan tumrap pawèstri anèm. Podhi 3 saga, sari 5 saga, sêkar apèn 3 saga, mrica pêthak 5 saga, jintên cêmêng

7 saga, /405/cangkok 7, sêprantu satunggal dipunbakar, majakan 3, manis jangan panjangipun sadariji sami kabakar, mêsoyi 5 saga, waron 4 saga, kêmukus 7, mênyan madu 7 saga, pucuk 3 saga, êmpu kunir satunggal kabakar, ganthi 3 saga, jaha lawe satunggal dipunbakar, kajêng lêgi 5 saga, cêngkèh 3, sidawayah

3 saga, kajêng anyang 3, unêm satunggal, kêdhawung 3 sami kabakar, pala 3 wos, kajêng mêgatsih panjangipun sadariji, bawang sasiyung, godhong kêmuning satêkêm, sêdhah 3 lêmbar, sêkaripun sajodho, godhong dlima satêkêm, godhong têlasih 3 punggêl. Dipundhêplok sadaya kaliyan kunir tuwin kunci. Kapêrês dipunpêndhêt toyanipun kemawon. Sabên badhe ngunjuk kakêcêri toya jêram pêcêl satunggal.

Angka 1080 Jampinipun tiyang wawrat santun warni. Adas 3 saga, pulasari 7 saga, jintên cêmêng 10 saga, jintên pêthak 5 saga, jong rahab 15 saga, sari 10 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, pala 5 saga, cêngkèh

3, gêlam 5 saga, kêtumbar 10 saga, podhi 5 saga, sidawayah 4 saga, sêkar apèn 5 saga, mrica sulah 7, tlutuh pilang saglintir, trawas 3 lêmbar. Kapipis kaliyan toya nuntên dipununjuk. /406/ Angka 1081 Jampi tiyang èstri wawrat sampun 7 wulan. Sintok, mêsoyi sami 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, jaha lawe satunggal, jong rahab 10 saga, cabe satunggal, kêmukus 7, kêdhawung 3, cabe sulah 3, mungsi 5 saga, klabêt 3 saga, jintên pêthak 7, jintên cêmêng 5 saga, pala

2 saga, cêngkèh 3, kajêng lêgi 5 saga, rasuk angin 3 saga, bêngle 3 iris, têmu 33

*# sadhêgan

commit to user

lawak 3 iris. Ingkang kangge noyani lêmpuyang 3 gligèh, godhong klayu 3 pang. Pamêndhêtipun anglunjaka kemawon kaliyan malajêng.

Angka 1082 Jampi tiyang mêntas garap santun. Kêtumbar 7 saga, trawas salêmbar, sintok 7 saga, sêprantu satunggal kabakar, jintên cêmêng 7 saga, mêsoyi 10 saga, kêmukus 7, manis jangan panjangipun sadariji, jênitri 3, êmpu kunir 3 iris.

Angka 1083 Jampi kangge tiyang èstri. Kunci pêpêt 3 iris, kunci kuning 7, wosèn kêcubung wulung 5 saga, kunci pêthak 3 iris, cêngkèh 3, pala 3 saga, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi 7 saga, kêmukus 7, têki

3, cêndhana jênggi 5 saga, pu-/407/cuk tuwin ganthi sami 3 saga. Dipunpipis kaliyan toya, kasaring lajêng dipununjuk. Angka 1084 Jampinipun sabên wanci enjing. Êmpu kunir kairis ing kacip 3 iris, lajêng dipunwadhahi ing cangkir. Dipunkêcêri jêram pêcêl sawatawis, nuntên kaunjuk toyanipun kemawon.

Angka 1085 Jampi sambêtan kapialu kangge tiyang kang sampun sêpuh. Têgêsipun kapialu punika kasrêpên malêbêt ing balung tuwin ing sungsum. Senthe cêmêng woh, uwit, pangipun sami 7 iris, têmu lawak 7 iris, lêmpuyang prit tuwin bêngle sami 7 iris, dringo 3 iris, brambang 7, bawang 7 siyung, kêmukus 7 saga, jintên pêthak 7 saga, mêsoyi, kajêng tinja, sêcang, widara pêthak sadaya sami 7 saga. Kagodhog dipunborèhakên. Manawi kaunjuk botên mawi senthe, kawêwahana godhong ilèr 7 lêmbar, nanging sampun dipunborèhi rumiyin. Amêndhêta sêkar pisang kang mêdal saking tuntut, awu pawon kadamêl mêrês ing ula-ula, lajêng kagosoka pang senthe cêmêng. Mamaha jambe nèm sairis, sêkar sêdhah têmu rose 3 lêmbar, dringo, bêngle sami 7 iris, jintên cêmêng, mêsoyi sami 7 saga, nuntên dipunidokna ing a-/408/wu wau, kaulêta ing êpang senthe cêmêng lajêng kagosokakên ing ros-rosan balung tangan, suku, têpak, tuwin ing padharan. Manawi sampun punika lajêng kenging angangge borèh kapialu tuwin angunjuk.

Angka 1086 Jampi tiyang sakit kasrêpên sampun 3 utawi 4 dintên dipunborèhi sambêtan dèrèng jodho, dipunjampènana pirantos anêlês sirah.

commit to user

Pucukipun godhong golang-galing satêkêm, senthe cêmêng tuwin oyot bakung panjangipun sami sadariji, angkup waru 7 tangkêp, jambe nèm satunggal, dringo, bêngle sami 7 iris, brambang 7, jintên cêmêng, mêsoyi sami 7 saga. Dipundhêplok kaliyan lêri bungkak. Kangge nêlês sirah sadintên kaping 3 laminipun 2 dintên.

Angka 1087 Jampi kasrêpên kapialu santun warni. Godhong senthe dipunrêmêt kaliyan toya, dipunuyêgakên ing sirah nuntên sirahipun katêlêsa kaliyan toya asrêp lajêng anêlêsa srêbèt. Manawi sêpên kenging nêlêsa udhêngipun kangge brungkus sirah. Sabên garing katêlêsa malih.

Angka 1088 Jampi sambêtan santun warni. Kêtumbar, mungsi sami 7 saga, kêmukus 7, jintên cêmêng 3 /409/saga, cabe sêpikul punika kang kangge bongkot pucukipun, mêsoyi 5 saga, mrica sulah 3, bawang sasiyung, dringo, bêngle, kunci sami 3 iris, godhong inggu saêpang, godhong mangkokan salêmbar. Kapipis mawi sarêm 3 wuku, kasaring nuntên kaunjuk.

Angka 1089 Jampi sambêtan bumbunipun kados ing nginggil wau. Namung kawêwahana sêdhah têmu rose 2 lêmbar, jambe nèm satunggal. Dipunpipis lajêng kasaring, kaunjuk.

Angka 1090 Jampi sambêtan senthe cêmêng bumbunipun sami ing nginggil wau.

Êpang senthe sacêngkang kabenêm awu kang taksih bêntèr, trawas 3 lêmbar, godhong landêp 3 punggêl, nuntên kagodhog. Manawi sampun asrêp kaunjuk.

Angka 1091 Jampi sambêtan kangge tiyang kasambêt. Sêdhah têmu rose 9 lêmbar, kunir 2 ros, têmu giring, lêmpuyang sami 2 ros dariji, bêngle, sintok, kêncur sami saros dariji, jintên cêmêng sajumput, kêtumbar 3 jumput, mungsi sajumput, kêmukus 7, cabe 3, pala satugêl, cêngkèh 7. Kang kangge noyani pêrêsan jêram pêcêl satunggal. Dipunbênêm satêngah matêng, toya jampi wau lajêng dipununjuk, sarta kapilisakên, kaborèhakên. Jampi punika kangge tiyang umur 15 sarta 20 taun.

Angka 1092 Jampi sambêtan kang nuju ing pêkên sarta mar-/410/gi prapatan.

Jintên 3 saga, mêsoyi, sintok sami 4 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, dringo, bêngle sami 3 iris, godhong tundhung sakit, godhong girang, godhong sêdhah

commit to user

sami 3 lêmbar, jae, sunthi, lêmpuyang sami 3 iris, cêngkèh 3, pala 2 saga, siti margi prapatan sajumput. Dipunpipis mawi toya kaliyan sarêm 3 wuku, lajêng kaunjukakên dhatêng bokipun.

Angka 1093 Jampi sambêtan Bantên. Jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 3 saga, kêtumbar 5 saga, mungsi 3, jong rahab 5 saga, sintok 4 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, mêsoyi 4 saga, dringo, bêngle, sunthi, jae, kêncur, têmu lawak, kunir sami 3 iris, cêngkèh 3, pala

2 saga, sêdhah têmu rose salêmbar, angkup jambe nèm satunggal, lêmpuyang 3 iris, brambang satunggal, bawang sapalih siyung, duduh jêram pêcêl satunggal, jêram purut 3 iris, toya jêram pêcêl, toya jawi sapalihipun malih, cokak. Kapipis lajêng dipununjuk.

Angka 1094 Panunggilanipun jampi sambêtan. Cêngkèh 3, pala 3 wos, jintên cêmêng, jintên pêthak sami /411/3 saga, kêmukus

3, pucuking cabe satunggal, dringo 3 iris, bawang sasiyung, têmu lawak, êmpu kunir sami 3 iris, kajêng tinja 3 saga, cêndhana 5 saga, duduh jêram pêcêl satunggal, sêdhah têmu rose 3 lêmbar, angkup jambe nèm satunggal, prusi sakacang, walirang sakacang. Kapipis kaliyan toya jawi, sarêm 3 wuku, lajêng dipununjuk.

Angka 1095 Jampi sarikuning kangge tiyang nèm. Klêmbak 5 saga, kajêng kasturi tuwin rumput saprantu sami 5 saga, cêngkèh jalêr

7, jênitri 3, jaha kêling 2, pulasari 5 saga, kajêng rapêt panjangipun sadariji, tlutuh pilang saglintir. Kapipis kaliyan toya mawar lajêng dipununjuk. Angka 1096 Jampi sambêtan. Adas 3 jodho, pulasari 5 saga, dringo 3 iris, brambang 3 bungkul, bawang brit sasiyung, rasuk angin 2 saga, jamur brama, jamur impês sami 3 saga, tinja sawêr sawa 2 saga, kopyah amoh 4 saga, cindhe amoh 3 saga, sangkêlat abrit sasaga, kulit mimi, kulit rajungan, kulit kêpithing sami 5 saga. Sadaya dipunbakar nuntên kapipis kaliyan toya, kasaring nuntên dipununjuk.

Angka 1097 Tapêlipun tiyang gadhah rare yèn sampun pupak pusêr. /412/ Bêngle 3 iris, kleyang sêdhah kang rêntah piyambak salêmbar, têgari 3. Kapipis dipunangge satêngah wulan laminipun kaetang saking puputipun.

commit to user

Ingkang kadamêl toya cokak arèn. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt-mangêt, katapêlakên.

Angka 1098 Jampi sarikuning kangge tiyang nèm. Klêmbak tuwin kajêng kasturi panjangipun sami sadariji, sêprantu 3 saga, jaha kêling 2, pulasari 7 saga, kajêng rapêt 3 dariji, tlutuh pilang saglintir. Kapipis dipunwori toya mawar, kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1099 Jampi sawanan kaunjuk tiyang nêsêpi. Jintên cêmêng 3 saga, mêsoyi saros dariji, kêmukus 5, dringo sairis, lêmpuyang prit panjangipun sadim, brambang satunggal kabakar, bêngle sairis. Kapipis lajêng dipundèkèki sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 10 Tapêlipun sadintên-dintên. Kunci kuning 3 iris, cêndhana 5 saga, mênyan madu 7 saga, nuntên dipunpipis nuntên kaukup lajêng katapêlna dhatêng bokipun tuwin sintên kang nêsêpi, nanging bokipun inggih ngangge.

Angka 1101 Jampi sawanan. /413/ Jintên cêmêng tuwin mêsoyi sami 5 saga, kêmukus 3, têgari 4 saga, kapulaga 5 saga, jong rahab 7 saga, wiji sawi 5 saga, klabêt 3 saga, dringo, bêngle, lêmpuyang sami 3 iris, cêndhana 5 saga, kajêng tinja 3 saga, sunthi, kêncur, jae, têmu lawak, têmu cêmêng, kunir, tuwin ênthikipin sami 3 iris, brambang 3, bawang sasiyung, sêdhah têmu rose 2 lêmbar, angkup jambe nèm satunggal, jamur brama, kulit pithing, kulit mimi, cucalpe, kulit tabalan sami 3 saga, lajêng kapipisa sadaya kang lêmbat mawi sarêm 3 wuku, kaunjuk bokipun sarta kang nêsêpi.

Angka 1102 Jampi sawanan. Jintên cêmêng 3 saga, mêsoyi 4 saga, sintok 3 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, kêmukus 3, cabe satunggal dipunbakar, dringo, bêngle sami 3 iris, jêram pêcêl satunggal, têmu giring 3 iris, kajêng lêgi 3 saga, kêdhawung 3 dipunbakar, lajêng kapipis dipununjuk.

Angka 1103 Jampi sakit toyan angilêr, prayogi kangge tiyang sêpuh sarta lare ingkang sakit makatên. Kaunjukana godhogan godhong dhandhang gêndhis satêkêm, dipundèkèki gêndhis batu salêginipun, lajêng kaunjuk kados wedang sabên dintên.

commit to user

/414/ Angka 1104 Jampi sakit toyan tumrap ing tiyang èstri sêpuh. Klapa abrit kang sawêg mudhun saking wit satunggal, godhong mêniran pêthak 7 lêmbar, ingkang godhongipun abrit 7 pang, bawang 7 siyung, têmu kunci, pala sami 7 iris, sadaya bumbu kalêbêtna ing klapa nuntên dipunbun-bunakên. Isarat kang marasi klapa tiyang jalêr lajêng pangunjukipun sadintên kaping 3.

Angka 1105 Jampi tiyang jalêr sakit toyan. Amêndhêta karang wululu 34 laut 3 tugêl, punika dipunwastani kêrang suwoh.

Ingkang kalih dipunidak ing suku, ingkang satunggal dipunbakar mangêt-mangêt dipunuyuhana, lajêng kabucal. Ingkang dipunidaki wau lajêng dipunworana iris- irisan kalapa saros dariji, sêrba satugêl. Kapipis lajêng dipununjuk, dene tirahanipun kawêwahana toya jawi, kadamêl anapêli padharan.

Angka 1106 Jampi sakit toyan rah kangge tiyang sêpuh. Manggar klapa 7 kapipis lajêng dipunwor kaliyan puwan lêmbu 2 sendhok bêling. Kasaring nuntên kaunjuk.

Angka 1107 Panunggilanipun jampi sakit toyan kangge tiyang sêpuh. Godhong mêniran satêkêm, kunir 5 iris, kêtumbar 20 /415/iji, jintên cêmêng sacêkothokan. Kagodhog, dipununjuk kados wedang.

Angka 1108 Panunggilanipun jampi toyan. Godhong undhung 3 lêmbar, adas 3 jodho, pulasari panjangipun sadariji, jong rahab 5 saga, gêlam 7, rasuk angin 5 saga, kajêng anyang 3 kabakar, klabêt 3 saga, jamur impês 3 saga, jamur brama 5 saga, tinja sawêr sawa 3 saga, sêcang, widara laut sami 5 saga, timun wuku satunggal, lalêr 3, kajêng tinja 5 saga, brambang satunggal kabakar, têmu tis 3 iris. Kapipis kangge tapêl.

Angka 1109 Jampi sakit toyan santun warni. Godhong cakobak 2 lêmbar, godhong gagan-gagan satêkêm, godhong saga, sêmanggi gunung, godhong landêp, jêpan, rumput grinting sami satêkêm, babakan tanjung panjangipun 3 dariji, godhong mêniran satêkêm, kajêng timur, cêndhana jênggi, kajêng padma sami 5 saga, karang abrit 10 saga kabakar, adas

5 saga, pulasari panjangipun sadariji, jong rahab 5 saga, polang 7, rasuk angin 5 34

*# wulu

commit to user

saga, klabêt 3 saga, sidawayah 4 saga, tinja sawêr sawa tuwin jamur impês sami

3 saga, jamur brama, sêcang sami 5 saga, widara pêthak 6 saga, kajêng tinja 3 saga, kajêng anyang 7, godhong /416/kêji 7 lêmbar. Kagodhog ing kriyuk, toyanipun dipunkêbaki kakantuna sapalih, kadamêla ngunjuk sabên dintên.

Angka 1110 Jampi tiyang èstri. Sêdhah têmu rose 7 lêmbar, kêmukus 7. Kapipis kaliyan toya. Patrap pangunjukipun dipunlêti sabên dintên ing wanci sontên. Dhêploka jae 3 iris kaliyan sarêm pangaji sigar. Dipunwadhahi ing cangkir nuntên dipunsuri wedang kang sampun umub. Manawi sampun asrêp dipununjuk ing wanci sontên wau.

Angka 1111 Jampi sakit èstri santun warni. Godhong luntas satêkêm, godhong andon wau satêkêm, godhong anggêmpur wau

3 lêmbar, grêgês otot satêkêm, bung glonggong, bêthotan nanas, pupus nanas 3, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, brambang 3, godhong kêji 3 lêmbar. Kagodhog, manawi sampun asrêp kaunjuk.

Angka 1112 Jampi sakit èstri santun warni. Oyot arèn panjangipun 3 dariji, oyot têbu mlangi satêkêm, oyot slèdri 3, godhong blimbing wuluh 3 lêmbar, rasuk angin 3 saga dipunbakar, kajêng sêcang 5 saga. Sadaya kagodhog lajêng dipununjuk. /417/ Angka 1113 Tapêlipun sakit èstri. Godhong landêp satêkêm, brambang 3. Kapipis, manawi sampun asrêp katapêlakên.

Angka 1114 Jampi sakit toyan kaunjuk. Godhong gêmpur tuwin puspanyidra sami 3 lêmbar, adas sasaga, pulasari, kajêng lêgi panjangipun sami sadariji, jong rahab 5 saga, kajêng anyang 7, brambang 3, godhong kêji 3 lêmbar. Dipundhêplok mawi toya, kasaring nuntên dipununjuk. Ampasipun kaparêmna ing padharan.

Angka 1115 Jampi pangunjukanipun tiyang sakit toyan. Godhong kêpundhung 3 lêmbar, sêcang 5 saga, kajêng anyang 7 kabakar, lajêng kagodhog kangge toya pangunjukan.

Angka 1116 Tapêlipun tiyang sakit èstri. Godhong poksèr 3 punggêl, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, brambang 3. Kapipis lajêng dipuntapêlakên.

commit to user

Angka 1117 Jampi selakarang ugi kawastanan lêstrung. Sêcang 5 saga, kajêng tinja 7 saga, cêndhana jênggi tuwin kajêng padma sami 5 saga, widara pêthak 7 saga, angkup jambe 3 saga, kara loke satugêl, jamur impês tuwin rasuk angin sami 3 saga, adas sasaga, pulasari 5 saga, brambang 3 kabakar, êmpu kunir satunggal kairis dados 3, dri-/418/ngo 3 iris, sela karang 5 saga. Kapipis kang lêmbat nuntên kasaring lajêng kaunjuk.

Angka 1118 Jampi selakarang yèn ngumbêl. Godhong turi brit sawungkusan, godhong pisang sadim mubêng, manis jangan panjangipun 7 dim, pulasari panjangipun 6 dim, lajêng kagodhog kaliyan godhong turi brit wau. Sabên enjing kaunjuk.

Angka 1119 Jampi selakarang santun warni. Adas 3 jodho, pulasari 5 saga, kajêng tinja 5 saga, sêcang 4 saga, widara pêthak tuwin cêndhana jênggi sami 5 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji kabakar, kajêng padma 5 saga, jintên cêmêng 3 saga, kara loke satugêl, bluluk kalapa 5 saga, pala 3 wos, brambang 3 kabakar, têmu giring, têmu lawak sami 3 iris, lajêng kapipis, dipunsaring nuntên kaunjuk.

Angka 1120 Jampi selakarang santun warni. Godhong tanjung nèm 7 lêmbar, sarikuning nèm 7 saga, jintên cêmêng 5 saga. Kapipis kang lêmbat tanpa toya. Yèn sampun, sinjang pêthak dipundèkèkna cangkir lajêng dipundèkèki pipisan jampi. Yèn botên mawi jêram, mawi brambang /419/lajêng dipunkêcêrna ing irung.

Angka 1121 Jampi encok wontên ing sirah. Jintên cêmêng 10 saga, jintên pêthak 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, sintok panjangipun sadariji, sêprantu satunggal dipunbakar, cêngkèh 7, pala satugêl, cabe 3, podhi 5 saga, sari 7 saga, sêkar apèn 5 saga, têki 3, sêcang 7, inggu sakacang wose, kêdhawung 3 kabakar, mungsi 7 saga, murmak, tuwin daging sami 3 saga, dringo, bêngle sami 3 iris, godhong lampês tuwin sembukan sami 3 lêmbar, bawang 3 siyung, lêmpuyang, têmu cêmêng, têmu lawak, têmu giring sami 3 iris, duduh jêram pêcêl satunggal, laos 3 iris, babakan pule 5 saga, lajêng kapipis mawi toya nuntên kasaring. Inggunipun manawi badhe ngombe sawêg dipunjuri mawi sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 12 Jampi encok ing sirah santun warni.

commit to user

Adas sasaga, pulasari 4 saga, kêmukus 3 jodho, jintên cêmêng, mêsoyi , kêtumbar sami 5 saga, mungsi 3 saga, sintok 4 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, jamur brama 3 saga, sari naga 5 saga, cabe jawi satugêl, sunthi, kêncur sami 3 iris, widara pêthak 5 saga, jae, têmu giring sami 3 iris, nuntên kapipis kaliyan toya mawi asêm saklungsu, sarêm /420/ 3 wuku, lajêng dipununjuk.

Angka 1123 Jampi sêninjong utawi kêmatus. Laos, kunci, têmu lawak, kunir, lêmpuyang tuwin jae sami 3 iris, kajêng manis jangan panjangipun sadariji kabakar, brambang satunggal, bawang sasiyung, sêprantu satunggal dipunbakar, rasuk angin 5 saga, sintok 7 saga, cabe sulah tuwin sari sami 5 saga, ganthi 3 saga, murmak 2 saga, daging 4 saga, kêtumbar 5 saga, mungsi 3 saga, jintên cêmêng 4 saga, jong rahab 7 saga, kêdhawung 3 kabakar, pulasari panjangipun sadariji kabakar, jênitri 3, majakan 2, kêmukus 7, lirang saklungsu, prusi sakacang wose, gadhung 10 saga, kajêng mêgatsih panjangipun 3 dariji, kulit ulam mimi, sêcang, widara pêthak sami 5 saga. Punika dipunpêndhêt sakdhik-sakdhik, kakintêna cêkap jampi sapisan lajêng dipunpipis, kauwora kaliyan godhong lampês 7 lêmbar, sembukan 3 lêmbar, godhong pandêrman 7 lêmbar, godhong tlasih 3 punggêl, bêngle, têmu lawak, lêmpuyang, kunir, dipunbakar sami 3 iris. Dipun-garingakên, kadhêplok kangge sadhêgan. Yèn badhe ngangge mêndhêta sajampèn dipuntoyani pêrêsan têmu tuwin godhongan tuwin pêrêsan jêram pêcêl satunggal, /421/dipunwêwahi malih godhong ilèr 7 lêmbar, godhong kacang tunggak 7 lêmbar, godhong gundha 3 lêmbar. Kasarêng pamipisipun mawi sarêm 3 wuku, kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1124 Jampi sêmêlak, manawi tiyang wawratan botên kèndêl- kèndêl. Jampi punika prayogi kangge tiyang mêjên tuwin sakit kolerah.

Sintok 5 saga, sêprantu sadariji dipunbakar, mêsoyi sarta jintên cêmêng sami 5 saga, kêmukus 7, cabe jawi satunggal, podhi, sari sami 5 saga, murmak 4 saga, daging 3 saga, kêtumbar, mungsi sami 5 saga, kêdhawung satunggal kabakar, lêmpuyang prit 3 iris kabakar, têmu, kunci sami 3 iris kabakar kang satunggal mêntah, kulit rambutan satugêl. Kapipis, dipunsaring. Sarêm 3 wuku, toyanipun

wedang panas lalajêng 35 kaunjuk.

35

*# lajêng

commit to user

Angka 1125 Jampi Sênèn Kêmis prayogi tumrap tiyang èstri sêpuh nèm lêma dhatêng badan.

Cêngkèh 3, gêlam 3 saga, kêmukus 7, jong rahab 10 saga, cabe jawi satunggal, mrica sulah 4 saga, kêtumbar 10 saga, trawas 3 lêmbar, sêkar kêsumba 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, kêdhawung satunggal dipunbakar, sintok, mêsoyi sami 5 saga, bawang sasiyung, brambang satunggal, kunir, kêncur sami 3 iris. Kapipis mawi toya sarta asêm saklungsu, sa-/422/rêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1126 Jampi samêlak kangge tiyang wawratan rah umbêl. Kêtumbar, mungsi sami 5 saga, sintok 7 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, podhi 5 saga, sari 7 saga, sêkar kêsumba 5 saga, cêngkèh 5, pala saklungsu, mrica 7, cabe satunggal, kêmukus 7, kapulaga tuwin murmak sami 5 saga, daging 4 saga, klabêt 3 saga, waron 3 saga, wiji sawi, jong rahab, tuwin kajêng padma sami 5 saga, kajêng timur 5 saga, manis jangan panjangipun sapalih dariji, brambang satunggal kabakar, têmu lawak, lêmpuyang, kunci, kêncur sami 3 iris, jêram purut sairis, kulit babakan maitan 5 saga, godhong salam salêmbar, babakan kêlayu, babakan dhadhap srêp sami sadariji, kêrikan sêcang, kajêng lêgi, widara pêthak, kajêng tinja, kajêng timur, cêndhana jênggi sami 5 saga, babakan jambu kluthuk panjangipun sadariji, dringo, bêngle sami 3 iris. Kapipis kang lêmbat, toyanipun pêrêsan jêram pêcêl, mawi sarêm 3 wuku. Dipunsaring lajêng kaunjukna dhatêng sadhengah kang sakit wawratan rah umbêl, jalêr, èstri tuwin rare kang u- /423/mur 10 utawi 15 taun kenging ngangge jampi punika.

Angka 1127 Jampi sèdhêkan 36 kangge tiyang èstri nèm. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi 7 saga, sintok 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, kêmukus 7, kapulaga 7 saga, kêncur 2 iris, cêngkèh 5, pala saklungsu, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, podhi, sari, jênitri sami 5 saga, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, murmak 5 saga, daging 4 saga, sêkar pule

5 saga, mênyan madu 3 saga, êmpu kunir, têmu lawak, têmu giring, têmu tis, kunci kuning sami 3 iris, kunci pêpêt satunggal, lêmpuyang prit, jae, sunthi sami 3 iris, alim 5 saga, dringo, bêngle 3 iris, majamuju 5 saga, sarikuning 7 saga, karsani 6 saga, sêkar lawang 2 jodho, sêkar apèn 5 saga, jamur brama 3 saga,

36

*# sadhêgan

commit to user

jamur impês 5 saga, jêram pêcêl satunggal, jong rahab sarta kêtumbar sami 7 saga, trawas 3 lêmbar, wiji sawi, wijèn, pandêki, suksma diluwih, mêgatsih sami 5 saga, klabêt 3 saga, cangkok 7, sidawayah 4 saga, kajêng tinja 3 saga, cêndhana

4 saga, widara pêthak 7 saga, kajêng garu 6 saga, waron 6 saga, mrica 5 saga, cabe satunggal kabakar, godhong dilêm 3 lêmbar, pandhan wangi salêmbar, sêkar kênanga kang nèm satêkêm, sêkar kanthil satunggal kapêndhêt kulitipun, sê-/424/kar pacar jawi saêpang, sêkar pacar cina satêkem, sêkar kêmuning satêkêm, cêndhana jênggi, klêmbak sami 5 saga, pucuk, ganthi sami 3 saga, têgari

panjangipun sadriji. Dipundhêplok kangge sadhêkan 37 . Yèn badhe ngangge mêndhêt sacêkapipun sajampèn kemawon. Dipunpipis malih mawi toya wedang kang taksih bêntèr mawi sarêm 3 wuku, lajêng dipununjuk.

Angka 1128 Jampi sêninjong kaunjuk sawulan sapisan. Adas sasaga, pulasari 10 saga, podhi, sari sami 5 saga, rasuk angin 3 saga, wiji sawi, wijèn sami 5 saga, sintok 10 saga, sêprantu satunggal kabakar, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi 10 saga, jintên pêthak tuwin sêkar pala sami 5 saga, cêngkèh 5, pala saklungsu, ganthi, pucuk, murmak sami 3 saga, daging 5 saga, cangkok 7, klabêt 3 saga, sidawayah tuwin sêkar apèn sami 5 saga, têgari 7 saga, waron 5 saga, kajêng anyang 3, kajêng ulêt satunggal, kajêng lêgi tuwin jong rahab sami 5 saga, manis jangan panjangipun sadriji, jaha kêling satunggal kabakar, majakan 2, jaha lawe satunggal, unêm 3, kapulaga, kêtumbar sami 5 saga, kêdhawung 3 dipunbakar, klêmbak tuwin ragi sami 3 saga, tape uwos saglintir, lirang saklungsu, prusi sauwos, mênyan madu sa-/425/klungsu, inggu sakacang, kajêng sêcang tuwin widara pêthak sami 5 saga, kajêng cêndhana 3 saga, kajêng tinja 5 saga, kêmukus tuwin mrica sami 7, cabe satunggal, dringo, bêngle, laos, jae, sunthi, lêmpuyang, kunci, kêncur, têmu lawak, têmu cêmêng, têmu giring, têmu tis, tuwin êmpu kunir sadaya sami 3 iris, brambang satunggal, bawang sabungkul, kêmiri gêpak satunggal kabakar, botor 3, babakan pule 5 saga kabakar, babakan salam panjangipun sadriji, kulit rambutan satugêl, isi cubung kasiyan 5 saga, lajêng kagorèng sangan dados satunggal lajêng

kadhêplok dipundamêl sadhêkan 38 . Yèn tiyang jaler kang badhe jampi namung mêndhêta sacêkapipun lajêng kapipis malih. Ingkang kadamêl toya cokak mawi

37

*# sadhêgan 38 *# sadhêgan

commit to user

sarêm 3 wuku. Manawi ngunjuk sadalu sapisan. Yèn tiyang jalêr wau botên gadhah anak lajêng gadhah anak.

Angka 1129 Jampi sêpêt kangge tiyang gadhah rare 40 dintên. Kapur barus 3 saga, tinggi satunggal, manis jangan panjangipun sadriji, jintên pêthak 5 saga, mêsoyi, sintok sami 7 saga, sêprantu satunggal kabakar, majakan

3, kunci 3 iris, adas sasaga, pulasari 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, mênyan madu 5 saga, cêngkèh 7, pala satugêl, sarikuning 5 saga, jaha lawe 2 iji, jaha kêling 2, cabe satunggal, mrica 5 saga, kêmukus 7, kêncur 3 iris, kapulaga 5 saga, mur-/426/mak 4 saga, daging 3 saga, unthuk cacing dipunbakar kang ngantos abrit, jambe amilih kang bundêr 3 iris, kopi jalêr 3, sidawayah 5 saga, sêkar pule 10, waron 5 saga, klabêt 4 saga, wiji sawi 5 saga, têki, cangkok sami 7, sêkar lawang 3, sêkar apèn 5 iji, sêkar padma tuwin sêkar suksma diluwih sami 5 saga, mêgatsih panjangipun 3 dariji, pandêki 7 saga, tlutuh pilang 3 glintir, pucuk, ganthi, klêmbak, jadham sami 3 saga, sêcang 5 saga, widara pêthak 7 saga, cêndhana 3 saga, kajêng tinja 3 saga, kajêng lêgi 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, isi kêcubung wulung 4 saga, isi jêram pêcêl satunggal. Sadaya êmpon-

êmpon kairis-irisiris 39 kang tipis-tipis, kakumbah kaliyan toya apu. Dipunpe ingkang garing lajêng dipunpipis malih kangge sadhêkan 40 . Ing ngandhap punika

namanipun sadaya êmpon-êmpon sarta gogodhongan ingkang badhe kangge. Dringo, bêngle, jae, sunthi, kêncur, laos, lêmpuyang, kunci, kunir, têmu lawak, têmu cêmêng, têmu giring, têmu tis, têmu glènyèh pêthak sami 7 iris. Punika gêgodhonganipun: godhong kêmarogan 7 lêmbar, godhong tlasih 3 punggêl, godhong gondhang kasih 3 punggêl, godhong ilèr 7 lêmbar, godhong lampês 3 punggêl, /427/sembukan 7 lêmbar, dhukut jarêm satêkêm, rumput grinting satêkêm, oyot rumput lungan 3, tuwin oyot lêmpuyangan satêkêm, oyot tapak liman 3, tuwin rajasa satêkêm, godhong wali kadhep 3 lêmbar, pupus godhong garut 7 lêmbar, godhong pakis kawat satêkêm, godhong mêniran satêkêm, godhong grêgês otot satêkêm, godhong krêmah satêkêm, godhong gêtas watu 3 lêmbar, godhong gêmpur 3 lêmbar, godhong gêmprit 3 lêmbar, godhong sangka sêrut 7 lêmbar, godhong ila-ila 7 lêmbar, godhong saga satêkêm, godhong pulutan 7 lêmbar, godhong sidaguri 3 punggêl, godhong sinom satêkêm, godhong

39

* # kairis-iris 40 *# sadhêgan

commit to user

kara pêthak 7 lêmbar, godhong apa-apa satêkêm, godhong waru 4 punggêl, pisang suluh saulêr, pisang mêntah 3 ulêr, wuluh 7 ros, godhong cipir 7 lêmbar, godhong klayu 7 lêmbar, godhong têtêr 7 lêmbar, godhong jambe 3 punggêl, janur jêne 3 tangkêp, pupus nanas 3, godhong dlima pêthak satêkêm, bung glonggong saêpang, godhong tundhung 7 lêmbar, godhong orang-aring punggêl, pucuk sujèn 3, sêpêt klapa ijêm panjangipun sakilan agêngipun 2 driji, pupug- /428/an lèr wetan 2 jumput, babakan pule 3 jumput, godhong salam 7 lêmbar,

godhong surèn 7 lêmbar, babababakan 41 dhuwêt panjangipun 4 driji, godhong

jêram macan, godhong jêram pêcêl, godhong jêram purut sami 7 lêmbar, kulit manggis sapalih, kulit rambutan satunggal, kulit jêram cina satêkêm, godhong jambêt bol, godhong jambêt kalampok, godhong jambêt kluthuk sami 7 lêmbar, godhong dhadhap srêp, godhong gêmpol, godhong pucung sami 3 lêmbar, godhong wungu 7 lêmbar, babakan kênanga panjangipun 7 driji, babakan kanthil panjangipun 2 driji, godhong kêmuning, godhong pacar jawi, tuwin pacar cina sami satêkêm. Sadaya punika kagorèng ing sangan nuntên kapipis kang lêmbat kadadosakên sadhêgan. Yèn badhe ngangge mêndhêta sajampèn kemawon sarta naming kaunjuk sapisan. Toyanipun cokak mawi sarêm 3 wuku sabên jampi makatên.

Angka 1130 Jampi kangge yèn sampun 40 dintên. Adas 4 saga, pulasari 5 saga, kajêng lêgi 3 saga, manis jangan panjangipun sadariji, sêprantu satunggal kabakar, kêmukus 7, majamuju 10 saga, sarikuning 7 sa-/429/ga, podhi 7 saga, sari 7 saga, daging 7 saga, majakan 3, jaha lawe 3, jaha kêling 2, cangkok abrit tuwin sidawayah sami 10 saga, ragi 5 saga, sêkar padma 7 saga, oyot têgari panjangipun 3 dariji, kajêng garu ramês 7 saga. Kajêng sadaya kakêrik lajêng dipundhêplok. Kapipis, toyanipun dipunwori jêram pêcêl sarta sarêm 3 wuku.

Angka 1131 Jampi singgul kadamêl ngêdalakên angin. Jintên cêmêng, pêthak sami 15 saga, kêmukus 15, mêsoyi, sintok panjangipun sami sadariji, sêprantu satunggal kabakar, dringo panjangipun sadariji, bêngle, kêncur sami 5 iris, jêbug 3 iris, angkup jambe nèm satunggal, pêrêsan jêram pêcêl satunggal, sarêm 3 wuku. Kapipis lajêng kaunjuk.

41

*# babakan

commit to user

Angka 1132 Jampi kocokan manawi tiyang èstri badhe gadhah lare, atau kasêsa anyakiti.

Mrica 7, laos, cabe sami 3, bawang sasiyung, sintok, mêsoyi, jintên pêthak sami 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, susuh tikus 3 saga, cangkang tigan ayam angrêm sacuwil, dringo sasaga, bêngle 3 iris, kêtumbar 6 saga, kêncur 3, sunthi sami 3 iris, angkup waru 3 punggêl, lingsah klêntik enggal sasendhok alit kaliyan to-/430/ya. Kapipis, dipunsaring lajêng kaunjuk.

Angka 13 Jampi kocokan kangge tiyang wawrat sêpuh. Têmu lawak, têmu pêthak, lêmpuyang sami 3 iris, bawang 2 siyung, dringo, bêngle sami 3 iris, kajêng lêgi, manis jangan panjangipun sami sadariji, sintok 10 saga, sêprantu satunggal kabakar, pala satugêl, cabe satunggal, laos 3 iris, mrica

5 saga, kêmukus 7, jong rahab 10 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 5 saga, godhong têtêr, godhong girang sami 3 lêmbar karajang kang lêmbat. Jampi dipunpipis lajêng dipununjuk.

Angka 1134 Panunggilanipun jampi kocokan. Cêngkèh 5, pala satunggal, mrica 15, cabe kang agêng satunggal kabakar, sêprantu satunggal sami kabakar, kajêng anyang tuwin kêdhawung sami satunggal, ganthi 3 saga, sintok sami 3 saga, mêsoyi 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, kajêng lêgi 5 saga kabakar, kêtumbar 5 saga, trawas salêmbar, jintên pêthak 3 saga, cabe satunggal, cabe sulah 3 saga, jong rahab 5 saga, sêkar apèn 3 saga, susuh tikus 5 saga, sungut urang satunggal, dringo, bêngle, têmu lawak, têmu cêmêng, laos sami 3 iris, kêncur /431/sairis, kunir 7 iris, bawang jalêr kang alit satunggal, godhong waru 3 punggêl, gagang sêdhah 7 ros. Kapipis kaliyan toya, kasaring lajêng kaunjuk.

Angka 1135 Panunggilanipun jampi kocokan. Sabên dalu padharanipun dipun-gosok ing lingsah cacil ingkang waradin.

Angka 1136 Jampi kocokan kangge tiyang badhe gadhah rare. Dringo, bêngle, lêmpuyang sami 3 iris, sintok 5 saga, pucukipun cabe 3, sêprantu satunggal dipunbakar, kêtumbar, mungsi sami 5 saga, jong rahab 10 saga, gêlam

7, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi, kêmukus sami 7 saga, bawang sasiyung. Kapipis kaliyan toya lajêng kaunjuk.

commit to user

Angka 1137 Jampi kocokan malih. Cabe 3, lêmpuyang, dringo, bêngle sami 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, kêtumbar, jong rahab, gêlam, tuwin jintên cêmêng sami 5 saga, kêmukus 7, bawang sabungkul kabakar. Kapipis, toyanipun cokak, kasaring, sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1138 Jampi kocokan kangge tiyang sakit kasrêpên ingkang katingal agêng padharanipun.

/432/ Mrica sacêkothokan, laos 7 iris, cabe 3, bawang jalêr 1, sintok, mêsoyi, jintên pêthak sami 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, wiji sawi 5 saga, susuh tikus 3 saga, kulit tigan ayam angrêm satunggal kabakar, dringo panjangipin sadariji, lingsah klêntik enggal sasendhok bêling, lajêng kapipis kaliyan toya, dipununjuk.

Angka 1139 Jampi kocakan kangge tiyang badhe gadhah lare, kawastanan jampi papêthak.

Cabe satunggal, lêmpuyang 3 iris, sintok saros dariji, sêprantu satunggal dipunbakar, kêtumbar, mungsi, jong rahab, gêlam, jintên cêmêng sami 3 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, kêmukus 7, bawang sasiyung, laos 3 iris, sêdhah têmu rose 3 lêmbar, lingsah klêntik enggal sasendhok. Sadaya kapipis kang lêmbat, toyanipun cokak. Pangunjukipun ugi kaliyan cokak kang sampun kaêngêt bêntèr mawi sarêm 3 wuku sarta ing dalêm manah anyuwuna pitulung ing Gusti Allah, sagêdipun lairing jabang bayi sarta wilujêng botên kêkirangan satunggal punapa.

Angka 1140 Jampi sur. Kulit isi kluwih 3 kabakar, mripat kunir 7, mripat kunci mêntah, matêng 3, mripat sunthi mêntah 2, matêng satunggal, sêkar sêdhah sawatawis, toyanipun cokak kang kêcut sase-/433/ndhok agêng, lajêng dipunpipis, kaunjuk sabên enjing.

Angka 1141 Panunggilanipun jampi sur. Bawang 3 siyung, jae 3 iris, kêmukus 7, cabe satunggal, sarêm 3 wuku, uwos sajumput, pupus godhong lau-lau 3 punggêl, walungsungan sawêr panjangipun sadariji. Kapipis kaliyan wedang panas, kaunjuk sabên enjing.

Angka 1142 Jampi yèn sontên tuju wangi, nami jampi colong.

commit to user

Mungsi, jintên cêmêng sami 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, cêngkèh

5, pala satugêl, kêtumbar 10 saga, mungsi, wiji sawi sami 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, kêmukus tuwin jêmaki sami 7, kêdhawung 3 kabakar, cabe satunggal, dringo, bêngle sami 3 iris, brambang 3, bawang 3 siyung. Toyanipun pipisan godhong sangka, godhong rêmpêlas, godhong lêgundhi, godhong sêdhah têmu rose sami 3 lêmbar. Pamipisipun mawi sarêm 3 wuku, nuntên dipun- galindhingi. Sabên rare sampun tilêm dipununtal, lare wau dados saras, panêdhanipun eca.

Angka 1143 Jampi têmu kunci kangge tiyang èstri nèm. Sintok 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, jintên cêmêng tuwin mêsoyi sami 5 saga, kêncur 3 iris, kêmukus 7, /434/manis jangan panjangipun sadariji, cabe 3, pala 2 saga, rumput sapran 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, murmak 5 saga, daging 3 saga, majakan 3, jênitri, cangkok sami 7, majamuju, kêrsani sami 3 saga, tlutuh pilang saglintir, sarikuning 3 saga, kunci kuning 3 iris, lajêng kadhêplok tuwin kapipipis, dipunpêrês kaunjuk.

Angka 14 Panunggilanipun jampi têmu kunci ugi kangge tiyang èstri nèm.

Têmu kunci kang kuning 5, êmpu majakan ingkang alit satunggal. Kapipis kang lêmbut mawi jêram pêcêl sarta sarêm 3 wuku utawi toya lajêng kaunjuk.

Angka 1145 Jampi tuju laos tumrap tiyang kakathahên kuwayanipun. Cêngkèh 2 sèn, kêdhawung 20, sêkar pala ½ sèn, jintên pêthak 2 sèn, adas sasèn, mrica sulah 3 sèn, laos garing sasèn, mungsi sasèn, jintên cêmêng 2 saga, bawang 10 sèn, bêngle 3 saga, pala 5 sèn, manis jangan 2 sèn, jae garing 5 sèn, kêncur garing, mêsoyi, sintok sami 2 sèn, kajêng lêgi, kêmandèn, sarta ganthi sami 2 sèn, mungsi 2 sèn, jong rahab sasèn, kêmukus 1 ½ sèn. Racikan sadaya punika kakumbah /435/dipunpe. Yèn sampun garing lajêng kagorèng ing sangan

nuntên kadhêplok dipundadosakên sadhêkan 42 . Karimatana ing gêndul. Sabên badhe jampi dipunpipis malih mawi toya asêm lami utawi cokak.

Angka 1146 Jampi tuju laos jampi sur kangge ngêdalakên kuwaya. Sintok panjangipun sadariji, sêprantu satunggal dipunbakar, jae 3, jintên pêthak

10 saga, mêsoyi, jong rahab sami 10 saga, kêmukus 7, mrica sulah 10 saga, 42

*# sadhêgan

commit to user

cêngkèh 7, pala ½, bawang jalêr 3, sunthi, kêncur, laos sami 3 iris, toyanipun dhêplokan pace satunggal, cokak sawatawis, sarêm sajumput. Dipunpipis lajêng kasekaa bakaran krèwèng kang ngantos katingal abrit. Pangunjukipun 2 kenjing.

Angka 1147 Yèn sampun jampi laos wau lajêng kaunjukana jampi punika: Brambang satunggal, manis jangan panjangipun sadariji, kêncur 3 iris sami dipunbakar, sêcang 5 saga, jong rahab 5 saga. Dipunpipis, kaunjuk. Gènipun jampi rambah kaping 2.

Angka 1148 Panunggilanipun jampi tuju laos kangge tiyang mêntas gadhah rare, kaunjuk ing wanci enjing /436/rambah kaping 2.

Kêtumbar, mungsi sami 3 saga, cabe satunggal kabakar, mrica 7, jintên pêthak 3 saga, kajêng lêgi saros dariji, kêdhawung satunggal kabakar, mêsoyi 3 saga, laos

3 iris, kajêng anyang 2 kabakar, bawang sasiyung, inggu sauwos. Sadaya kapipis kang lêmbut, dipuntoyani cokak kaliyan lingsah kalapa enggal sasendhok bêling, sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1149 Jampi tuju sontên pangunjukipun inggih wanci sontên. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi, manis jangan panjangipun sami sadariji, kajêng lêgi 5 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 7 saga, kêdhawung 3, jêmaka satunggal, cabe satunggal, brambang satunggal, bawang 3 siyung, kêncur 3 iris, kajêng anyang 3, daging 3 saga, pala 2 saga, wêwah kajêng rasuk angin. Kapipis, toyanipun jawi lajêng kaunjuk.

Angka 1150 Jampi tuju sontên mawi godhong mêniran. Jintên pêthak 5 saga, mêsoyi 10 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji, manis jangan 5 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 3 saga, wiji sawi 3 saga, kêmukus 7, sêprantu satunggal dipunbakar, kadhawung 3, jong rahab 7 saga, jêma-/437/ka 3, cabe satunggal, dringo, bêngle, kêncur sami 3 iris, brambang satunggal, bawang sasiyung kabakar ing latu mêrang, lajêng kapipis. Pangunjukipun sabên sontên laminipun pitung dintên.

Angka 1151 Jampi tuju sunthi panunggilanipun jampi sur. Jintên cêmêng, jintên pêthak, wiji sawi, jong rahab sami 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, mêsoyi 10 saga, mrica sulah 7, pucukipun cabe 3, kêmukus

7, pala saklungsu, cêngkèh 5, bawang 3 siyung, sunthi, kêncur sami 3 iris,

commit to user

kêtumbar 10 saga, mungsi 5 saga. Kapipis lajêng dipunsaring. Kawêwahana asêm saklungsu, sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1152 Jampi rare sawanên kalêbêt. Jintên cêmêng, mêsoyi sami 2 saga, bêngle sairis, bawang sasiyung, godhong inggu 2 pang. Kapipis kang lêmbat nuntên kaseka paku, kabêsmi kang ngantos abrit lajêng kaunjuk.

Angka 1153 Jampi cicalan kangge tiyang sakit pulung manah, dipunwastani jampi sorok.

Kêtumbar 5 saga, cêngkèh 5, pala sapalih, klêmbak, jintên cêmêng, jintên pêthak sami 5 saga, mêsoyi panjangipun sadari-/438/ji, cabe satunggal, mrica cêmêng 5 saga, kêmukus 7, sêkar kêsumba 5 saga, trawas salêmbar, mungsi 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, kajêng lêgi 4 saga, kêdhawung 3 kabakar, sunthi, kêncur, jae, laos, dringo, kunci, bêngle, têmu lawak sami 3 iris, jêram purut sairis, kêmiri satunggal dipunbakar, inggu sauwos, brambang satunggal, bawang

3 siyung. Kagorèng sangan, dipundhêplok kadamêl sadhêkan 43 . Yèn badhe

ngangge amêndhêta sacêkapipun jampi sapisan, kapipis malih kang lêmbat. Dipunwêwahi jêram pêcêl satunggal, sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1154 Jampi udal-udal kuwaya. Laos sasirah ayam, jae sadariji panuduh, kêncur 3, kajêng ulêt 3 kabakar, kêdhawung 3, pala, bawang jalêr sami satunggal, cêngkèh 7, manis jangan panjangipun sadariji, dringo satunggal ros dariji, cabe 3 kabakar, jintên pêthak, kêtumbar sami 7 saga. Sadaya kapipis kang lêmbat, yèn sampun lajêng kasekaa obong-obongan wingka kang mêngangah, toyanipun cokak lajêng kaunjuk.

Angka 15 Jampi tiyang èstri kang wanci satêngah sêpuh. Cabe 3, cêngkèh, têmu, kunci sami 3 iji, lêmpuyang 3 /439/iris, jintên cêmêng 3 jumput. Dipunpipis kasukanana cokak sarta sarêm, tanpa toya sanèsipun.

Angka 1156 Jampi kangge tiyang jalêr nèm.

43

*# sadhêgan

commit to user

Cabe 3, lêmpuyang 3 iris, godhong jêram pêcêl 3 lêmbar, cêngkèh, arêng sujèn, arêng sapu sami 3 iji, wit bêngkowang sadariji pasagi. Kapipis kang lêmbat, toyanipun cokak sarta sarêm 3 wuku.

Angka 1157 Jampi wancak kangge tiyang kang sakit cacarên tuwin gabagên manawi sampun 40 dintên.

Jintên pêthak 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, pucuking cabe 3, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, kêncur 3 iris, angkup jambe nèm satunggal, sêdhah 3 lêmbar, brambang satunggal kabakar, lajêng kapipis, dipunsaring mawi sarêm 3 wuku, nuntên kaunjuk.

Angka 1158 Panunggilanipun jampi cacarên tumrap tiyang sêpuh tuwin rare ingkang sampun kasapih inggih prayogi.

Jintên cêmêng 4 saga, mêsoyi 5 saga, dringo, bêngle sami 3 iris, angkup jambe nèm satunggal, sêdhah têmu rose 2 lêmbar, brambang satunggal kabakar. Kapipis, dipununjuk sapisan mawi sarêm 3 wuku.

Angka 1159 Jampi yèn karaos ususi-/440/pun kêmambang. Podhi, sari sami 4 saga, murmak sami 3 saga, kêtumbar 5 saga, trawas 3 lêmbar, gêlam 4 saga, adas 2 saga, pulasari panjangipun 2 ros dariji, widara pêthak 3 saga, sêcang 3 saga, pucuking cabe 3, toya jêram pêcêl sarta sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk ing sadèrèngipun kalêbêtan punapa-punapa.

Angka 1160 Jampi kadhas todhi korèpên. Kadhas tuwin korèp wau kakumbah kang rêsik nuntên bakara bolipun jambu bol mete, lingsahipun dipun-gosokna ing sasakit wau. Ingkang sampun kalampahan lajêng mantun.

Angka 1161 Jampi parêm suku abuh. Laos 3 iris, cabe 5 iji, jamur impês 3 saga, uwos 2 jumput, sarêm sajumput. Kapipis kangge toya amarêmakên wau arak kaliyan cokak.

Angka 1162 Panunggilanipun jampi abuh. Laos 3 iris, babakan pule 5 saga, sintok 4 saga, pala 2 saga, mêsoyi panjangipun sadariji. Kapipis dipuntoyani cokak. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt kang ngantos panas.

commit to user

/441/ Angka 1163 Jampi suku abuh. Kajêng sawêr dipun-gosok ing cokak lajêng kaparêmna ing suku ingkang abuh wau.

Angka 1164 Jampi panu sêkar. Amêndhêta layoning sêkar pangantèn tuwin sêkaripun tiyang ingkang ngangkat birahi sami kagosokna ing panu. Sarta amêndhêta laos 3 iris, têmu lawak sairis. Dipunpipis kaliyan uwos sajumput. Kadamêla anglulur, toyanipun cokak.

Angka 1165 Jampi bêlak utawi bêrak. Tracak menda dipunbasmi, awunipun dipunpipis kang lêmbat lajêng kakècèk kaliyan gajihipun tuwin gajih lêmbu, gajih babi, sarta lingsah kalêntik lajêng kaosèr-osèrna sarana wulu ayam ing wanci enjing tuwin sontên.

Angka 16 Jampi suku sakit kang raos pêjah, dipunwastani dhêngên. Kenging kangge tiyang sêpuh tuwin rare alit.

Godhong lêgundhi satêkêm, godhong sêre sakilan, kajêng gêsang sagêgêm. Kagodhog kaliyan toya sagantên utawi arak lajêng kadamêla ngêkum suku. Yèn sêpên toya laut kalintua sarêm kemawon sabathok.

/442/ Angka 1167 Jampi suku yèn karaos botên sagêt 44 lumampah.

Kulit warak kabasmi, arêngipun kapipis kaliyan kajêng rasa mala, toyanipun arak utawi cokak kang sampun dipun-godhog nuntên kapopokakên ing suku, katutupana panggangan godhong senthe cêmêng.

Angka 1168 Jampi sakit suku kang tanpa tatu tuwin abuh nanging lumpuh. Punika kawastanan katêdha dhêngên. Cucak warak 5 saga kagosok kaliyan kajêng rasa mala, toyanipun ciyu. Sabên badhe ngangge dipunbêntèrakên malih lajêng kawêdhakakên utawi anganggeya borèh sambêtan êpang senthe panjangipun sadariji, godhong landêp 3 punggêl,

dipunbuboni 45 sambêtan kados ing ngandhap punika: Dringo 3 iris, bawang sasiyung, kunir 3 iris, toyanipun sapalih cokak. Yèn ngangge kapara kang panas angêt. Kaborèhakên ing ros-rosan suku nuntên amangganga godhong senthe ambuntêl suku ingkang sampun kaparêman sambêtan wau.

Angka 1169 Jampi sakit tatu ing kuku. 44

*# sagêd 45 *# dipunbumboni

commit to user

Kukunipun kumbaha kang rêsik ing pundi kuku ingkang katingal biru, kagunting. Amêndhêta sêtansêhgrun saklungsu, tawas 10 /443/saga kabakara ing krèwèng kang ngantos gosong, nuntên kapipis garingan, kadamêl bubukan. Kauwur-

uwurna kuku kang tatuh 46 wau lajêng dipunbalêbêt ing sinjang kang rapêt.

Sampun ngantos kenging awu sarta wêdhi utawi sampun ngantos kenging toya. Dene sabên badhe ngumbah dipunkilènana sarana wulu ayam. Yèn sampun rêsik lajêng kajampènana malih. Sadintên kakumbah sarta jampi kaping 2 enjing sontên.

Angka 1170 Panunggilanipun jampi tatu ing kuku. Pupus dhadhap 3, prusi sakacang, sêkul saklungsu. Kapipis dipundamêla plèstêr lajêng kaangge ing kuku kang sakit wau.

Angka 1171 Jampi kowak. Godhong sangko punika gosrut 7 lêmbar dipunêpe ingkang garing nuntên dipunpanggang tuwin angobonga suwèkan sinjang wulung panjangipun sadariji, nuntên sami kapipisa kang lêmbat kadadosakên bubukan, kawur-wurna. Sasampunipun tatu wau dipunkumbah ing wedang. Godhogan godhongan kang kenging kadamêl wêjah tuwin godhogan êmpon-êmpon kang kenging kadamêl wêjah mawi kapipis lajêng dipun-godhog.

Angka 1172 Panunggilanipun jampi tatu ing kuku. Prusi 2 bagean, tawas sabagean kabakar ing krèwèng kang ngantos garing, lajêng dipunwur-wurakên ing tatu, sasampu-/444/nipun kapipis lêmbat. Panganggenipun enjing sontên lajêng kablêbêt ing sinjang, sampun ngantos kenging toya tuwin awu punapa malih siti. Ing sabên enjing kakumbah ing wedang nuntên dipunkilèni ing wulu ayam.

Angka 1173 Jampi suku kowak. Amundhuta godhong grafita kapusus, dipuntutupakên ing tatu namung salêmbar sadintên santun kaping 3. Dene yèn angumbah suku, wedang panas sarta dipunworana tawas saklungsu. Godhong grafita punika yèn ngupados ing pundi panggènan tamtu ana.

46

*# tatu

commit to user

Angka 1174 Parêm suku. Bêngle, kêncur, laos, ati kunir, lêmpuyang êmprit sadaya sami 3 iris, cêngkèh 7, pala 2 saga, mêsoyi 5 saga, mrica sulah 7 saga, cabe jawi satunggal, oyot sêre 7 saga, mungsi 3 saga, cabe sulah 4 saga, cêndhana 5 saga, kajêng tai 3 saga, widara pêthak, garu ramês, kulit jêram purut sami 5 saga, uwos sajumput, manis jangan panjangipun sadariji, sêcang 5 saga. Kapipis, toyanipun ciyu tuwin cokak.

Angka 1175 Panunggilanipun parêm suku. /445/ Cabe satunggal, sunthi, kêncur sami 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satunggal, manis jangan panjangipun sadariji sami dipunbakar, mrica pêthak 5 saga, mrica cêmêng 4 saga, kêmukus 7, adas somah, pulasari 5 saga, mêsoyi 4 saga, grêgês otot 5 saga. Dipunpipis toyanipun arak kaliyan cokak.

Angka 1176 Parêm rapuh kangge bobok suku santun warni. Manawi kang sakit sampun langkung 40 dintên, panganggènipun jampi punika ngantos sawulan. Adas 5 saga, pulasari 10 saga, waron 7 saga, jintên cêmêng, sari naga, jong rahab sami 10 saga, klabêt 5 saga, cabe satunggal, kêmukus 7, têgari 10 saga, pucuk 8 saga, pala 5 saga, jêram purut sairis, godhong dilêm 7 lêmbar, sêcang 10 saga, widara laut 8 saga, kajêng tinja 5 saga, kajêng rasamala 10 saga, kajêng garu cina naminipun kajêng kilam 5 saga, manis jangan, sintok, mêsoyi, kajêng mêgatsih, slingsot sami 10 saga, bêngle, têmu lawak, têmu giring, kunir, kêncur, lêmpuyang, laos sami 3 iris, bonggol sêdhah 3 punggêl, kajêng timur 15 saga, babakan turi brit panjangipun 3 dariji, asêm a-/446/brit 2 ros dariji pasagi, waron 5 saga, kêmukus 7, pucuk 5 saga, unêm 5 kabakar, klêmbak 5 saga, sarêm sajumput, sintok 10 saga. Sadaya dipundhêplok lajêng kapipis. Sabên badhe ngangge kagodhog kaliyan ciyu tuwin cokak. Racikan punika wau manawi tiyang gadhah lare langkung saking 40 dintên.

Angka 17 Parêm suku kangge tiyang èstri mêntas rencang rare. Pala satunggal, mêsoyi panjangipun sadariji, kajêng lêgi saros dariji, sintok 2 ros dariji, kajêng timur 2 saga, cabe 7, jong rahab 5 saga, adas sajumput, kêmukus, mungsi sami 5 saga, bêngle, kêncur sami 3 iris, jintên cêmêng 5 saga, godhong turi brit 3 punggêl, lajêng kapipis, toyanipun ciyu kaliyan cokak.

commit to user

Angka 1178 Panunggilanipun parêm suku kangge tiyang èstri ingkang rencang rare.

Cabe, sunthi, kêncur sami 3 iji, sintok, sêprantu sami saros dariji, manis jangan panjangipun sadariji, mrica pêthak, cêmêng, tuwin kêmukus sami 7 iji, adas 5 saga, mêsoyi saros dariji, grêgês otot 5 saga, lêmpuyang, bêngle sami 3 iris, oyot sêdhah 10 saga, /447/sêkar tanjung 5 saga, sêkar kênanga 3. Dipunpipis lajêng kaukup dipunborèhakên ing suku.

Angka 1179 Jampi saraban ing suku kangge pawèstri ingkang sawêg rencang rare.

Sintok 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 3 saga, mêsoyi 5 saga, jong rahab 7 saga, kêmukus 3, cêngkèh 2, pala 2 saga, klêmbak 5 saga, kajêng tinja 4 saga, cêndhana 5 saga, widara pêthak 5 saga, kajêng sêcang 3 saga, dringo, bêngle, lêmpuyang, kêncur sami 3 iris, bêsole, brambang sami satunggal, bawang sasiyung, kêdhawung satunggal kabakar, waron tuwin wiji sawi sami 3 saga, manis jangan panjangipun sadariji, jae, sunthi sami 3 iris, klabêt, ganthi, pucuk sami 3 saga, têgari 5 saga, sêre sairis, babakan pule, kulit rajungan, tuwin kêpithing sami 2 saga, kulit mimi 5, kopyah lami, cindhe amoh, sakêlat abrit sami 3 saga sarta sami kabêsmi, jamur brama, jamur impês sami 3 saga, tinja sawêr sawa 2 saga, têmu lawak tuwin kunir sami 3 iris, jêram purut sairis, jêram pêcêl satunggal, kaliyan kulit tuwin pêntilipun, jêram macan 3 saga, godhong lêgundhi 3 punggêl, godhong sêmbung /448/salêmbar, godhong jarak brit salêmbar. Kapipis kaliyan toya. Bêninganipun dipunombèkakên, dene kang kasar lajêng dipunparêmna ing sukunipun.

Angka 1180 Jampi encok ing suku. Cabe 3, sunthi, kêncur sami 3 iris, sintok panjangipun sadarji, sêprantu 3 kabakar, manis jangan panjangipun sadariji, mrica pêthak 15, mrica cêmêng 10, kêmukus 7, sari naga 5 saga, adas 3 saga, pulasari panjangipun sadariji, mêsoyi panjangipun sadariji, grêgês otot satêkêm. Dipunpipis, toyanipun cokak sarta sarêm 3 jumput. Kagodhog mangêt-mangêt, dipunborèhakên.

Angka 1181 Jampi sakit suku abuh.

commit to user

Uwit kalici kang alit kapêndhêta oyotipun panjangipun kalih dariji. Kadhêploka kaliyan singgang pantun. Dipunpêrês kapêndhêt toyanipun. Punika wontên jae abrit manawi kalawak satêkêm. Dipun-godhog lajêng kagosokna kang abuh.

Angka 1182 Panunggilanipun jampi suku sakit. Laos 3 iris, bawang 3 siyung, mêsoyi panjangipun sadariji, pala satugêl, ganthi 3 saga, mrica 7, /449/godhong blimbing wuluh 3 punggêl. Kapipis kaliyan toya tawa lajêng kaborèhakên ing suku.

Angka 1183 Jampi suku kang karaos bêgêl 47 tuwin linu, lare, tiyang sêpuh kenging ngangge. Babakan pule 15 saga, sintok panjangipun sadariji, sêprantu satunggal kabakar, jintên pêthak 7 saga, mêsoyi, manis jangan panjangipun sami sadariji kabakar, mrica 25, têki wangi, cabe sami 5 iji, kêmukus 15 iji, waron 7 saga, sunthi, kêncur sami 3, laos 7 iris, lêmpuyang 3 dim, jae panjangipun sadariji, têmu lawak, bêngle, têmu giring sami 3 iris, sêre panjangipun sakilan, jêram purut sairis, pandhan wangi 3 lêmbar, rumput rajatawa 7 lêmbar, kucai satêkêm, uwoh jarak cina 3 iji, woh jarak brit 3. Kapipis lajêng dipunkukusakên dang. Sabên badhe ngangge, toyanipun ciyu dipun-ngêt.

Angka 1184 Jampi suku ngêthok. Jintên cêmêng sagêgêm dipunpipis, kauworna cokak kang tulèn lajêng dipun-ngêt mangêt-mangêt, kaborèhna ing suku.

Angka 1185 Jampi sakit mripat kalilipên. Mripat wau dipuntutupana srêbèt, lêrês ing mripat dipuncêpêngi /450/dangunipun

sajam lajêng mantun. Yèn botên mangkatên 48 , mripatipun karambanga ing toya sarangan inggih lajêng amulyakakên.

Angka 1186 Jampi susu kamisandhanên kang nuju nêsêpi. Godhong slèdri 3 punggêl, oyotipun sadriji pasagi, adas 3 somah, pulasari panjangipun sadariji, nuntên kapipis kang lêmbat lajêng kakukus dang, toyanipun cokak. Manawi badhe kangge kangêt mangêt-mangêt, kaborèhakên.

Angka 1187 Jampi sakaloran ing sirah. Godhong cubung 2 lêmbar kapusus kaliyan apu, kagosokna ing cêngêl mangandhap dumugi ula-ula. Sadintên kagosoka kaping 2 dumugi samantunipun.

47

*# pêgêl 48 *# makatên

commit to user

Angka 18 Jampi bêngang ing lêbêt pawèstrèn. Klungsu 7, cabe jawi satunggal sami dipunbakar kang ngantos dados arêng, nuntên kapipis garingan ingkang lêmbat lajêng dipunwur-wurakên.

Angka 1189 Pilis sakaloran. Oyot sêkar wora-wari pêthak tuwin oyot sêkar mlathi susun sami 3 dariji, jintên 5 saga, mêsoyi, sintok sami sadariji, manis jangan sadariji dipunbakar, cêngkèh 5, pala satugêl, jae, kêncur sami 3 iris, bawang sasiyung. Dipunpipis kaliyan toya jêram pêcêl, lajêng kangge pilis. /451/ Angka 1190 Panunggilanipun pilis sakaloran. Oyot mangkokan, oyot kelor kang alit, oyot mandhakaki sami 3 dariji, jae, kêncur sami 3 iris, wiji sawi 5 saga, kaliyan toya jêram pêcêl kangge mipis ingkang lêmbat lajêng dipunpilisakên.

Angka 1191 Panunggilanipun jampi sakaloran. Kêncur kairis kang tipis-tipis nuntên dipunkum ing cokak lajêng katemplokna ing pilingan tuwin ing sirah. Sabên dintên kablêbêta ing sêrbèt.

Angka 1192 Jampi ngêlu ing sirah salêbêting utêg 49 . Godhong jêram pêcêl 3 lêmbar dipunpanggang ngantos garing, cêngkèh jalêr 3, mêsoyi 3 ros dariji, jintên cêmêng, jintên pêthak sami 5 saga. Dipunpipis kabuntêl ing godhong lajêng dipunkukusakên ing dang lajêng kajampèkna ing sirah.

Angka 1193 Panunggilanipun jampi sirah. Têmu lawak saêndhas ayam kaparut, jêram purut satunggal dipunbakar, inggu saklungsu dipunwor kaliyan lêri bungkak. Nuntên dipunrêmêt sadaya. Yèn sampun awor nuntên dipunbun-bunakên, enjingipun kauyêgakên ing sirah.

Angka 1194 Jampi sakit sirah kang karaos dumugi ing taling 50 sarta ngantos anyudakakên pamirêng. /452/ Godhong senthe ijêm salêmbar dipunkukusakên dang, ganthi 5 saga, mêsoyi

7 saga, kunir 3 iris. Kapipis dipunangge jampi ing sirah dumugi ing kuping.

Angka 1195 Panunggilanipun jampi ngêlu. Jintên cêmêng 5 saga, godhong kêmarogan 3 lêmbar, mrica pêthak 7, kêncur 3 iris, lakên abrit 3 saga dipunbakar. Sadaya dipunpipis kangge ing sirah.

49

*# utêk 50 *# talingan

commit to user

Angka 1196 Pilis sirah ngêlu. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi 7 saga, mrica pêthak 7, kêncur 3 iris, lakên abrit 5 saga, lajêng kabakar. Sadaya kapipis kangge pilis.

Angka 1197 Jampi ngêlu. Sunthi 3 iris lajêng kapipis toyanipun ciyu utawi jênèwêr lajêng kangge pilis.

Angka 1198 Jampi ngêlu. Jintên cêmêng 7 saga, ganthi 3 saga, mêsoyi 5 saga, kêmukus 7, kêncur 3 iris, uwos sajumput. Dipunpipis kangge pilis.

Angka 19 Pilis sakit ngêlu kangge tiyang mêntas rencang rare enggal. Godhong tanjung 3 lêmbar, kajêng lêstrung 3 saga, kajêng cêndhana, /453/jintên cêmêng, kajêng lapis, wit kunir, kajêng cakma, cêndhana jênggi, kajêng tinja, sêcang, tuwin sêkar kêsumba sadaya sami 3 saga, sêkar kanthil satunggal. Kapipis, toyanipun jêram pêcêl lajêng kapilisakên.

Angka 1200 Pilis sirah ngêlu tuwin mripat pêtêng. Pupus katès saêpangipun 3 punggêl, sintok panjangipun sadariji, sêprantu satunggal dipunbakar, ganthi 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, inggu sakacang wose, babakan jêram pêcêl panjangipun sadariji, godhong gagan- gagan kang garing 3 lêmbar, godhong kelor ingkang mangkurêp 3 lêmbar, lajêng kapipis, dipunpilisakên.

Angka 1201 Jampi sakit sirah, pawèstri ingkang mêntas rencang rare minggah ing rah dhatêng maripat.

Jintên cêmêng 5 saga, kêmukus 3, kêncur 3 iris, toyanipun cokak, brambang satunggal, lajêng kapipis kangge pilis ingkang sakit wau.

Angka 1202 Pilisipun tiyang sakit bêntèr tis ingkang mawi sirah karaos sakit.

Godhong kalalaan (kalilika) 7 lêmbar, adas sasaga, brambang kang sêpuh 3. Kapipis kang lêmbat lajêng kapilisakên.

/454/ Angka 1203 Jampi tiyang sakit sirah pambêktaning bêntèr. Godhong turi brit 3 punggêl kapipis kang lêmbat, dipunangge pilis ing pundi ingkang karaos sakit. Sarta amundhuta dêbog pisang kêpok kaliyan bonggol

commit to user

pisang saba. Dipunrajang kang lêmbat wontêna sagêgêm, lajêng kaêkum ing toya

pinggan. Dipunbun-bunakên kangge ênêlês 51 sirah sabên dintên laminipun 15 dintên.

Angka 1204 Jampi sakit ngêlu kang ngantos abuh mripatipun. Godhong jêpanah kapipis dipunangge pilis utawi kagodhog dipunangge wedang.

Angka 1205 Panunggilanipun jampi sakit sirah, ing têmbung Walandi dipunwastani sêelêupin kapialu. Sêkar argulo mawar kang abrit sagêgêm mangang dipunwor kaliyan galêpung sagu utawi cokak kang tulèn sapintên cêkapipun nuntên dipun-godhoga kang ngantos kênthêl, kaplèstêrna ing sirah.

Angka 1206 Jampi sakit sirah, saki 52 utêg 53 garing utawi ababipun mambêt. Bubukan godhong salamaki (sêbuga) wawrat 3, dhuwêt. Dipunwor kaliyan mêrtega kang dèrèng kaworan sarêm. Kamamaha ing wanci enjing. / …/ /456/ Angka 1207 Jampi sakit sirah saking utêkipun garing. Bubukan godhong salamaki dipunwor kaliyan gajih lêmbu, kaunjuka ing wanci enjing 3 kenjing.

Angka 1208 Pilisipun sakit sirah. Jintên cêmêng 7 saga, sintok panjangipun sadariji, sêprantu satunggal dipunbakar, kêmukus 7, pucuk 3 saga, cêngkèh 3, rasuk angin tuwin cêndhana sami 5 saga, sari 4 saga, kajêng tinja 3 saga, bawang 3 siyung. Dipunpipis, kapilisakên.

Angka 1209 Pilis sakit sirah. Sintok panjangipun sadariji, kêncur 3 iris. Kapipis lajêng kapilisakên.

Angka 1210 Pilisipun sakit sirah sarta cangkêmipun karaos pait, punika tamtu bêntèr tis.

Êpang senthe cêmêng satunggal kabênêm sakêdhap sarta gêgêripun dipundèkèki awu nuntên katèmplèkana inggu sakacang wose, bêngle 3 iris, bawang 3 siyung,

51

*# anêlês 52 *# sakit

53 *# utêk

commit to user

angkup jambe nèm satunggal. Sadaya kamamah, kaidokna awu wau lajêng kagosok pang senthe.

Angka 1211 Pilis sakit sirah saking angin tuwin sumukên. /457/ Jae 3 iris, jintên pêthak sajumput. Dipunpipis lajêng kangge pilis.

Angka 1212 Jampi sakit sirah. Godhong dhadhap srêp 3 punggêl, adas sajumput, pulasari panjangipun sadariji, brambang satunggal, dringo, bêngle sami 3 iris. Dipunpipis, lajêng kapilisakên.

Angka 1213 Pilis sakit sirah. Godhong turi brit 3 punggêl, godhong adas 3 lêmbar, pulasari 5 saga, brambang

3 ing satunggal kabakar, ati kêncur 3, mêsoyi 5 saga, jintên cêmêng 3 saga, dringo, bêngle sami 3 iris. Kapipis kaliyan toya lajêng kangge pilis.

Angka 1214 Pilis tuwin jam 54 sirah. Godhong rangutan utawi cêmêng salêmbar, brambang 3 kabakar, adas sasaga, pulasari 3 saga. Dipunpipis lajêng kangge pilis.

Angka 1215 Panunggilanipun pilis. Kajêng cêndhana 5 saga, brambang satunggal, kapipis, toyanipun cokak. Kangge pilis, sabên sat lajêng nganggeya malih.

Angka 1216 Panunggilanipun pilis malih. Cêngkèh 7, sêkar kêsumba 5 saga. Kapipis, toyanipun odhêkolonyê. Angka 1217 Pilis sakit sirah bumbu tuju. /458/ Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, kêtumbar 5 saga, mungsi 3 saga, pucuk jambe satunggal, sunthi, kêncur, dringo, bêngle sami 3 iris,

bawang sasiyung, godhong turi brit 3 punggêl, agodhoga 55 sêdhah 7 lêmbar. Inggih punika ingkang kawastanan bumbu tuju. Angka 1218 Panunggilanipun pilis sirah. Godhong urêg-urêg polo 10 lêmbar, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, brambang satunggal, têmu lawak 3 iris. Kapipis kaliyan toya, kangge pilis.

Angka 1219 Jampi sakit sirah mawi anton-anton. Jong rahab 5 saga, jaha kêling satunggal, trawas salêmbar, jintên cêmêng tuwin mêsoyi sami 5 saga, kêmukus 7, kajêng rapêt panjangipun sadariji, kajêng anyang

3, pulasari panjangipun sadariji, sintok 5 saga, kêdhawung 3 dipunbakar, 54

*# jampi 55 *# anggodhoga

commit to user

sêprantu satunggal kabakar, sêkar apèn 5 saga, murmak 5 saga, daging 3 saga, kêtumbar 5 saga, cabe satunggal, mungsi 5 saga, jênitri 7, sari 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, kunir 3 iris. Kapipis mawi sarêm 3 wuku, toyanipun cokak lajêng kaunjuk.

Angka 1220 Jampi sirah. /459/ Têmu tuwin kunci sami 3, kêmukus 11, pucuk 3 saga. Dipunpipis, kapilisakên.

Angka 1221 Panunggilanipun jampi sakit sirah. Brênduwin sasendhok agêng, toya sagêlas, brambang 3 kagêcak, lajêng kaworakên branduwin tuwin toya wau. Kaangge nêlês sirah.

Angka 1222 Pilis sakit sirah sakaloran. Bung kelor 5 punggêl, inggu sauwos, dringo satêngah dim, brambang sêpuh 3. Dipunpipis kang lêmbat mawi toya lajêng dipundèkèk ing kapuk. Kaangge pilis rambah kaping 3 sadintên.

Angka 1223 Panunggilanipun pilis sakit sirah. Godhong mandhakaki 3 punggêl, jae, kêncur 3 iris, wiji sawi 3 saga, dringo, bêngle sami 3 iris, unêm 3 dipunbakar, sintok 5 saga, mêsoyi tuwin manis jangan panjangipun sami sadariji kabakar, pucuk tuwin ganthi sami 5 saga, cêngkèh 5, pala sapalih, sêdhah têmu rose 3 lêmbar, sêkar kanthil satunggal, brambang satunggal, bawang sasiyung, jêram purut sairis, toyanipun rêndhêman sêkar mlathi, kênanga, kanthil. Yèn wontên kaworan konyoh inggih kenging, sêpênipun konyoh kum-kuman sêkar punika sampun nyêkapi.

Angka 1224 Pilis sakit sirah bumbu tuju. /460/ Jintên cêmêng 3 saga, mêsoyi tuwin sintok sami 5 saga, cabe satunggal, sunthi, kêncur, jae, dringo, bêngle sami 3 iris, bawang 3 siyung, waron 5 saga, cêngkèh 5, pala satugêl, unêm 3 dipunbakar, ganthi 5 saga, pucuk 4 saga, pulasari sadariji, podhi, sari, tuwin cêndhana sami 5 saga, sêdhah têmu rose 3 lêmbar, godhong turi brit 3 punggêl. Dipunpipis kaliyan toya jawi nuntên dipunpilisakên.

Angka 1225 Jampi sakit sirah ingkang lami botên mantun.

commit to user

Godhong jêmpanah dipunpipis kangge pilis, utawi dipun-godhog kangge wedang.

Adad 56 samangsa 8 dintên mantun. Angka 1226 Jampi sakit ing sirah. Godhong mangkokan 7 lêmbar dipunpipis kang lêmbat kangge pilis sarta mawi kawungkus, dipunkukusakên. Ingkang kangge ngukus godhong pisang.

Angka 1227 Jampi sakit sirah ngêlu. Sêkar pulutan 7 iji, inggu agêngipun sakacang wose, jintên cêmêng 5 saga, brambang satunggal, lajêng kapipis kang lêmbut nuntên kangge nemploki sirah.

Angka 1228 Panunggilanipun jampi sakit sirah sarta anyêmêngakên rema ingkang sampun pêthak. / …/ /462/ Godhong pariya inggih punika godhong pare wana satêkêm, rumput cèlèngan satêkêm, têmu uwos sajumput, mripat kunir 3. Kapipis, toyanipun wayu. Yèn sampun lêmbut katèmplèkna ing sirah.

Angka 1229 Panunggilanipun jampi sakit sirah. Godhong pare wana satêkêm, jintên cêmêng 3 jumput, lajêng kapipis, katemplokakên sirah 3 dintên utawi 7 dintên. Rambut ingkang sampun pêthak dados cêmêng malih sarta kathah.

Angka 1230 Panunggilanipun sakit sirah salêbêting utêg 57 . Brambang 3, kuningipun tigam 58 ayam cêmêng satunggal, gêndhis batu

saklungsu, lingsah wijèn sasendhok alit. Dipunubak kang ngantos waradin sarta awor lajêng dipunkècèk mangêt-mangêt lajêng katêdha.

Angka 1231 Jampi sakit sirah. Jintên cêmêng sajumput, brambang jalêr 3 bungkul. Kapipis kang lêmbat, dipunpêrêsi duduh jêram pêcêl satunggal. Sirah dipunbalêbêta ing kacu supados toya botên dalèwèr, jampi lajêng kangge ing sirah.

Angka 1232 Jampi sakit sirah yèn botên sagêt 59 tangi.

56

*# adat 57 *# utêk

58 *# tigan 59 *# sagêd

commit to user

Rumput cèlèngan 7 lêmbar, mripat kunir 21 saga, wo-/463/s kang wêtah 49 las. Kapipis mawi toya sakêdhik, dipunpilisakên ing pilingan.

Angka 1233 Jampi sakit sênêp tuwin kêmbung. Pisang kluthuk kang nèm saulêr, kaparês 60 dipunpêndhêt toyanipun, awu tumang

3 jumput, pupugan lèr, wetan 2 jumput, arêng jati 4 ros dariji. Kapipis kang lêmbut mawi toya jawi lajêng dipunparêmna ing padharanipun tiyang ingkang sakit wau.

Angka 1234 Tapêl sêkar kênanga kangge tiyang èstri nèm kang sampun botên sumêdya apêputra. Sêkar kênanga ingkang taksih mingkup 7, babakan wit kênanga kang dèrèng sêkar panjangipun 3 kilan, sêkar padma 15 saga, kunci kuning 3, mêsoyi panjangipun sadariji, sidawayah 5 saga, sarikuning tuwin mênyan abrit sami 10 saga, bêngle 3 iris. Dipunpipis nuntên katumpangakên sanginggiling godhong pisang lajêng dipuntumpangakên ing awu pawon kang taksih panas. Sabên badhe ngangge dipunwêwahi jêram pêcêl lajêng katapêlakên kang waradin.

Angka 1235 Tapêl kênanga kangge tiyang mêntas rencang rare, sae dhatêng padharan tuwin singsêt dhatêng sarira.

Sêkar kênanga sêpuh satêkêm, wohipun 3, babakanipun 3 dariji, wiyaripun sadariji, mêsoyi saki-/464/lan, unêm 3 kabakar, kêmukus 5 saga, rasamala 10 saga, pucuk 5 saga, mustakim 10 saga, jênitri 3, kajêng kasturi, kajêng kalêmbak sami 10 saga, manis jangan sakilan, tinggi 7, dhèdhès sasaga, cêngkèh 10 saga, pala satunggal, cacing kalung satunggal dipunbakar kang gosong, sarêm sajumput, asêm sakêmiri kabakar, sarêm malih 3 jumput. Kagorèng, dipunpipis

kang lêmbat kadamêl sadhêkan 61 . Manawi badhe ngangge mêndhêta sacêkapipun mawi toya jêram pêcêl sacêkapipun. Angka 1236 Jampi pusêr padharan sakit mulês sanadyan sampun wawratan taksih raos kêmbung.

Bung kelor 3 punggêl, klèlèt agêngipun sakacang, nuntên kapipis lajêng katemplokna ing pusêr.

Angka 1237 Panunggilanipun sakit ing pusêr sarta ing padharan karaos mulês.

60

*# kapêrês 61 *# sadhêgan

commit to user

Bung kelor 3 punggêl kaliyan sêkar awu 3 jumput, kêdhawung mêntah satunggal, kang matêng 2, rasuk angin 5 saga, brambang 3. Dipunpipis, katemplokna ing pusêr.

Angka 1238 Panunggilanipun jampi pusêr. Lêmpuyang êmprit panjangipun sadariji kamamah nuntên dipunwor kaliyan sêkar awu sajumput, katemplokna ing pu-/465/sêr lajêng dipuntutupana sêdhah kang nèm.

Angka 1239 Panunggilanipun jampi pusêr. Sêkar kêsumba 7 saga tuwin inggu saklungsu, brambang satunggal. Dipunrêmêta kang ngantos mêdal toyanipun lajêng katemplokna ing pusêr kaliyan sêdhah salêmbar dipunpanggang.

Angka 1240 Panunggilanipun jampi pusêr. Godhong po o 3 punggêl, godhong loncang 3 lêmbar, jae panjangipun sadariji. Kadhêplok lajêng dipunwungkus ing godhong, kakukus dang lajêng sèlèh pusêring rare.

Angka 1241 Panunggilanipun jampi pusêr kangge lare umur 1 ½ taun tuwin 2 taun.

Adas sajumput, rasuk angin 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, brambang mêntah 3, sarêm 3 jumput. Kapipis dipuntapêlakên.

Angka 1242 Jampi tiyang sakit padharan kêmbung. Dringo panjangipun sadariji, bêngle 3 iris, kêmukus 7, jintên pêthak 10 saga, mêsoyi 7 saga, ganthi 5 saga, cêngkèh 7, pala sairis, babakan kajêng kêndhêl panjangipun 3 dariji, laos saêndhas ayam. Dipunpipis mawi toya.

Angka 1243 Jampi kamandèn 62 dipunwastani sakit su-/466/dukên tumrap dhatêng tiyang sêpuh. Kamandèn 63 kaliyan mungsi sami 5 saga, adas tuwin rasuk angin sami 3 saga,

kajêng ulêt kaliyan kajêng lêgi sami 3 iji kabakar, pala saklungsu, godhong po o 3 punggêl. Kapipis, dipunsaring lajêng dipununjuk.

Angka 1244 Tapêlipun lare tuwin tiyang sêpuh ingkang sakit kados ing nginggil wau.

62

*# kêmandèn 63*# kêmandèn

commit to user

Tape uwos 3 glindhing, rasuk angin 5 saga, sata 10 saga, sunthi 3 iris, bawang 3 siyung, kêmukus 7, mrica 15, kêmandèn 5, mungsi 10 saga. Dipunpipis, katapêlakên.

Angka 1245 Panunggilanipun jampi kamandèn 64 . Sintok tuwin mêsoyi sami 5 saga, cêngkèh 5, pala saklungsu, jintên cêmêng 5 saga, mrica 15 saga, sunthi 3 iris, jae 5 iris, godhong landêp kaliyan godhong terong ngor sami 3 lêmbar, kajêng garu 5 saga, jong rahab 10 saga. Kapipis, kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1246 Tapêlipun. Kunci, kêncur sami 3, apu sajumput. Kapipis kang lêmbat lajêng katapêlakên.

Angka 1247 Sêmburipun tiyang sakit kêmandèn. /467/ Godhong gandarusa 3 punggêl, kêmiri saisinipun ½, jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 3 saga, mungsi 5 saga, mêsoyi saros dariji, brambang satunggal, mrica pêthak 7, dringo, bêngle sami 3 iris. Kapipis kang lêmbat, dipunsêmburakên ing badan sadaya.

Angka 1248 Jampi kamandèn 65 kangge ing padharan prayogi tumrap tiyang jalêr-èstri. Godhong landêp 3 punggêl, kulit jêram purut sairis, bawang sasiyung, sunthi 3 iris, mungsi 5 saga, jintên cêmêng tuwin jong rahab sami 5 saga, pucukipun cabe, arêngipun pucuking sujèn sate sami 3 iji. Kapipis kaliyan toya sarêm 3 wuku, lajêng kasaring dipununjuk.

Angka 1249 Panunggilanipun jampi kamandèn 66 .

Godhong kamandèn 67 sèwu satêkêm, kêmandèn jawi sagablog, têmu lawak 3 iris,

jêram pêcêl 3 kabucal isinipun, sarêm 3 wuku. Sadaya dipundhêplok, dipun- godhog lajêng kaunjuk kados wedang. Pangunjukipun sabên dintên. Kadamêl jampi sakit napas ugi prayogi.

Angka 1250 Jampi tiyang watuk rah. Godhong ilèr satêkêm kakumbah kang rêsik lajêng kadhêplok, dipunpêrês kapêndhêt toyanipun. Dipunwor kaliyan pê-/468/rêsan kalapa pangaji sigar

64

*# kêmandèn 65 *# kêmandèn

66 *# kêmandèn 67 *# kêmandèn

commit to user

nuntên dipunseka tosan brit, paku kang sampun lami. Dipunsaring lajêng kaunjuk.

Angka 1251 Panunggilanipun jampi tiyang watuk rah. Godhong ilèr 3 têkêm dipun-godhog, toyanipun 2 siwur. Yèn sampun umêb rambah kaping 5, godhong kawucal dipunsantuni kulit manggis sapalih dariji, tingi sabrang panjangipun sadariji, adas 2 jodho, pulasari panjangipun sadariji, kajêng lêgi panjangipun ugi sadariji. Dipun-godhog tilas godhogan godhong ilèr wau kang ngantos umêb, katutupana kang rapêt. Sabên enjing toya wau dipununjuka. Dene godhong ilèr kang mêntas godhog lajêng dipuntêdha karujak. Bumbunipun sarêm, asêm, traos, lombok, pêtis. Katêdha sanalika ngantos 3 dintên. Dipunraosna badanipun kang sakit. Manawi wontên sakecanipun, damêl jampi pangluntur kados kang sampun kasêbut ing ngajêng wau nuntên dipuntêtaha jampi punika: godhong patikan jawi satêkêm dipunrajanga kang lêmbat, têlênanipun banon lajêng kakumbaha ing toya sarêm lajêng karujaka kados godhong ilèr, bumbunipun ugi sami.

Angka 1252 Jampi sakit jalêran abuh. /469/ Godhong alang-alang, kêmangi sadariji, godhong kleca 3 lêmbar, godhong pace 3 lêmbar, godhong pantun 3, sarêm 3 wuku, kunir 3 iris, klapa kang sampun kêring 4 dariji pasagi dipunparut, lajêng kapipis. Manawi sampun, dipundèkèki suwèkan sinjang lajêng katemplokna ing pundi kang abuh wau.

Angka 1253 Jampi tiyang sêpuh toyan rah. Godhong krêmah satêkêm, adas 2 saga, pulasari 5 saga, brambang 3, rasuk angin, sêcang, tuwin kajêng widara pêthak sami 5 saga. Dipunpipis, kaunjuk. Ampasipun kapipis malih kadamêl tapêl.

Angka 1254 Jampi tiyang sêpuh botên sagêt 68 toyan. Godhong gagan-gagan satêkêm, rasuk angin 10 saga, manis jangan panjangipun sadariji, jintên cêmêng 50 saga, kêpuh jangkang sasigar. Sami dipun-godhog, kaunjuk kados wedang.

Angka 1255 Jampi rare sakit toyan. Godhong gêtas watu satêkêm, godhong gêmpur 3 lêmbar, grêgês otot satêkêm, bonggol gêlonggong satunggal, godhong nanas 3 punggêl, adas sasaga, pulasari

68

*# sagêd

commit to user

panjangipun sadariji, brambang sagêgêm. /470/Sadaya dipun-godhog lajêng kadamêla ngunjuk sabên dintên.

Angka 1256 Panunggilanipun sakit jalêr. Godhong timun sagêgêm, adas sasaga, pulasari sakilan, brambang 3 iji. Dipundhêplok, kasaring lajêng dipununjuk.

Angka 1257 Jampi tiyang kontholipun abuh. Ilat baya saêpang dipunrajang nuntên kakumbah kang rêsik, dipunwori gêndhis batu 3 jêmpol, lajêng dipunbunakên. Enjingipun dipununjuk sabên kenjing.

Angka 1258 Manawi sampun ngunjuk ilat baya. Punika unjuk-unjukan kang kêdah kaunjuk. Sêkar kêsumba sagêgêm, kajêng sêcang 10 saga, adas 3 saga, pulasari, kajêng lêgi sami 5 saga, têmu tis 3 iris, brambang 3. Dipununjuk sabên enjing kaliyan toya jawi.

Angka 1259 Tapêl kangge rare sakit toyan. Godhong pusêr (godhong buntu silit) adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji. Dipunpipis mawi toya sakêdhik.

Angka 1260 Jampi rare sakit toyan. Godhong puspanyidra 3 lêmbar, adas sajodho, pula-/471/sari panjangipun sadariji, kajêng lêgi 5 saga, jong rahab 7 saga, kajêng anyang 5, brambang 3. Dipundhêplok kapêrês toyanipun, kaunjuk. Ampasipun katapêlakên ing padharan. Angka 1261 Jampi rare sakit toyan. Godhong kêlira (inggih godhong tela) 3 punggêl, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, brambang satunggal. Kapipis mawi toya jawi, dipunsaring, kaunjukna. Ampasipun katapêlakên ing padharan.

Angka 1262 Jampi tiyang sêpuh botên sagêt 69 toyan. Godhong kluwih kang sêpuh taksih ijêm ingkang dhawah kajêngipun piyambak 2

utawi 3 lêmbar, kagodhog dipundipundamêl 70 ngunjuk sabên dintên. Angka 1263 Jampi rare sakit toyan utawi kêrminên. Bubukan godhong salamaki kaliyan uyuh sapi kaunjukna 2 kenjing dangunipun.

Angka 1264 Jampi tiyang sakit toyan rah kang sampun umur 20 taun sapanginggil.

69

*# sagêd 70 *# dipundamêl

commit to user

Godhong turi brit 7 lêmbar kapipis kang lêmbat dipunpêrês, kapêndhêt toyanipun, landha awu sacangkir wedang, /472/kêpuh jangkang sasigar, kajêng anyang 7, godhong mêniran 7 punggêl, godhong poksor 7 lêmbar, godhong garut tuwin godhong padêrman sami 7 lêmbar, jong rahab 15 saga, pulasari panjangipun sadariji, adas 3 saga, podhi 7 saga, sari 8 saga, godhong saga satêkêm, kajêng lêgi panjangipun sadariji, kajêng ulêt 5 kabakar. Kapipis kang lêmbat, dipun- godhog kangge wedang. Kaunjuk sabên dintên. Saupami kirang damêla malih.

Angka 1265 Panunggilanipun jampi toyan rah. Oyot jambe 4 dariji pasagi, oyot poksor panjangipun sadariji, têmu wuku satunggal, oyot sêmangka panjangipun 2 dariji, oyot labu pêthak panjangipun 3 dariji, oyot sruni pêthak panjangipun 3 dariji, oyot dêrês 5, oyot gêmpur watu tuwin oyot gêtas watu panjangipun sami 3 dariji, oyot druju satêkêm, klothokan kêpuh jangkang satunggal dipunbakar, kajêng anyang 7, kajêng lêgi panjangipun sadariji, adas 2 saga, pulasari panjangipun sadariji, podhi 5 saga, sari 7 saga. Dipundhêploka utawi dipunpipis kang lêmbat lajêng dipun-godhog, kaunjuk sabên dintên. /473/ Angka 1266 Panunggilanipun jampi toyan rah. Jintên cêmêng sagêgêm dipunkum kaliyan gêndhis pasir sami kathahipun lajêng dipununjukakên. Laminipun jampi makatên punika ngantos 7 dintên.

Angka 1267 Jampi tiyang botên sagêt 71 toyan margi kabunton.

Godhong kluwih 3 lêmbar ingkang sampun sêpuh dipun-godhog ingkang ngantos matêng. Toyanipun dipununjuk kados angunjuk wedang.

Angka 1268 Panunggilanipun sakit toyan. Sêkar kluwih 3 dipunpe, yèn sampun garing kagodhog kaliyan adas 2 jodho, pulasari saros dariji, kajêng lêgi saros dariji, brambang sêpuh 3, gêndhis arèn pangaos sadhuwit, nuntên dipun-godhog. Manawi sampun matêng kaunjuk sabên dintên.

Angka 1269 Panunggilanipun sakit toyan. Godhong mêniran satêkêm, godhong urat tuwin godhong srigadhing sami nyatêkêm kajêng anyang 7, jong rahab 10 saga, pulasari 5 saga, brambang 3. Dipun-godhog, kaunjuk sabên dintên.

71

*# sagêd

commit to user

Angka 1270 Jampi rare sakit toyan kang sawêg u-/474/mur 3 utawi 4 taun. Godhong pundhung sagêgêm, sêkar sruni pêthak 7, godhongipun ½ gêgêm, kajêng sêcang 10 saga, kajêng anyang 3 dipunbakar, rasuk angin 5 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji dipunbakar. Kapipis kang lêmbat nuntên kabênêm lajêng dipununjukakên mawi toya wedang sarta gêndhis batu saklungsu.

Angka 1271 Tapêlipun rare sakit toyan. Godhong poksor satêkêm, adas sajumput, pulasari panjangipun sadariji, têmu, brambang sami 3, sarêm sajumput. Kapipis kang lêmbat, dipuntapêlakên.

Angka 1272 Jampi kara pacar tumrap dhatêng tiyang èstri kang botên ajêng manak sarta gadhah sakit lêbêt.

Kêtumbar, mungsi, podhi, sari sami 5 saga, pucuk panjangipun sadariji, safran 5 saga, jintên cêmêng 10 saga, jintên pêthak 10 saga, kêmukus 7, bêngle 3 iris, tlutuh gambir satunggal, jong rahab 5 saga, godhong lampês tuwin kasêmbukan sami 7 lêmbar, godhong gondhang kasih satêkêm, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, têmu kunci mêntah, matêng sami 3 iris, sarêm 3 wuku, pucukipun cabe 3. Dipunpipis mawi toya jêram pêcêl 1, kasaring lajêng kaunjuk. /475/ Angka 1273 Panunggilanipun jampi tiyang sakit toyan. Godhong mêniran sagêgêm, sêdhah têmu rose 7 lêmbar, tlutuh gambir sapalih. Dipundhêplok kang lêmbat, dipunpêndhêt toyanipun kaunjuk. Ampasipun katemplokna ing pusêr laminipun 3 dintên.

Angka 1274 Jampi tiyang sakit toyan nanah. Landha mêrang kêtan cêmêng 5, oyot jêram purut sakilan. Dipunkêrik, kawor kaliyan landha awu nuntên kasaring, dipun-godhog, manawi sampun sêpuh mangêt-mangêt dipununjuk.

Angka 1275 Panunggilanipun jampi toyan nanah. Godhong gandarosa sagêgêm, sarta pucuk uwos 3 jumput, mripat kunir 3, toya wayu nuntên kapipis kang lêmbat, kapêndhêt, dipunwor pathinipun kunir saruwas têlunjuk, mangartosipun ½ dariji panuduh lajêng kaunjuk ing wanci enjing.

Angka 1276 Panunggilanipun jampi sakit toyan. Mrica pêthak 7, majamuju sajumput, wiji sawi 2 jumput. Kapipis kang lêmbat lajêng kaborèhna ing dakar.

Angka 1277 Panunggilanipun jampi toyan nanah.

commit to user

Woh pace nèm 3 dipundhêplok, dipunwori santên kanil parudanipun kalapa kalih

ros dariji pasagi. Dipununjuk rambah 3 /476/kenjing, adad 72 lajêng mantun. Angka 1278 Panunggilanipun jampi sakit toyan manawi kirang dêrês utawis awis toyan.

Kuning tigan ayam 3, blimbing 3, pijêr wawrat ½ rupiyah, lajêng dipununjuk ing wanci enjing.

Angka 1279 Panunggilanipun jampi awis toyan, wêdaling toya tansah tètès.

Jêram pêcêl kapêrês kaping 3 kasèlèhakên ing cangkir lajêng ambakara wêsi ngantos abrit. Kacêlupakên ing lêbêting toya jêram wau, dipunbun-bunakên. Pangunjukipun 3 kenjing.

Angka 1280 Jampi sakit toyan mangkêl. Pace nèm 2 tuwin 3 kadhêplok kapêrês toyanipun lajêng kaunjuk sabên ing wanci enjing.

Angka 1281 Panunggilanipun jampi tiyang sakit toyan. Lobak satunggal, kathah-kathahipun 3 dipunpêrês kapêndhêt toyanipun, punwori pucuk kaliyan ganthi dipunkum ing cokak. Ampasipun dipuntapêlakên ing pusêr. Sêpang wawrat satail 12 ½ dhuwit, brambang sami wawrat satail, pijêr saklungsu. Dipun-godhog, kadamêl toya pangunjukan, sampun ngunjuk sanèsipun. Yèn godhog kauwor kuwah /477/pitu.

Angka 1282 Jampi sakit toyan kang ngêdalakên watu salêbêting dakar. Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipunwori toya klapa, dipun-godhog lajêng katêdha 3 kenjing.

Angka 1283 Santun warni jampi endrak. Bubukan kajêng tai kabakar ing angkup jambe nèm sakêbakipun, angkupipun dipunkatutakên, kajêng lêgi panjangipun saros dariji, adas sajodho, pulasari saros dariji, dringo sakacang, bawang kalih kacang. Dipunpipis, toyanipun

lingsah kalêntik enggal sasendhok teh kaudhêg sarê 73 . Yèn sampun awor dipunuyêgna pênthiling bokipun sintên ingkang nêsêpi.

72

*# adat 73 *# sarêng

commit to user

Angka 1284 Panunggilanipun jampi endrak rare kang sawêk 74 umur 5 tuwin 7 wulan. Êpang waru kabêsèt yiyitipun ing lêbêt kulitipun dipunkêrik, brambang satunggal dipunbakar, adas 2 jodho, pulasari saros dariji. Dipunpipis, kagosokakên ing ilat mawi toya satunggal utawi 2 tètès.

Angka 1285 Jampi sakit kuning kang taksih enggal. Êtir sasendhok dhahar dipuncuri wedang umêb sacangkir uta-/478/wi langkung, kaunjuk sabên dintên.

Angka 1286 Panunggilanipun jampi sakit kuning. Uwos sagêgêm, pulasari tuwin manis jangan panjangipun sami sadariji, adas 2 jodho, brambang satunggal, kajêng ulêt 2 dariji, rasuk angin 3 saga. Kagodhog ing kuwali, toyanipun kêbak. Yèn sampun kantun satêngah, kaêntas dipunasrêpakên lajêng kaunjuk sabên dintên, laminipun 7 dintên.

Angka 1287 Jampi sakit sirah saking encok. Godhong golang-galing satêkêm, lêli 75 pususan kaping kalih sapinggan, jêram

purut satunggal kabakar, karêmêt kaliyan godhong golang-galing wau, pukul wolu sontên dipunbun-bunakên, enjingipun kagosokakên ing sirah. Sabên dintên damêl malih. Panganggenipun jampi punika ngantos samantunipun, 4 utawi 5 dintên.

Angka 1288 Jampi sakit kuping. Tumo kauwor kaliyan jampi sawanan kapipis lajêng kaunjuk. Angka 1289 Jampi talingan suda pamirêng. Godhong kapas taun 3 lêmbar dipunpipis mawi adas 2 jodho, lajêng dipunlêbêtakên salêbêting jambe mêntah, /479/têgêsipun jambe satêngah sêpuh sakulitipun utawi kulitipun dipunkêrêt-kêrêt pucuk kaliyan dipunpanggang sakintên bêntèr lajêng dipuntètèsakên ing bolongan talingan adat ingkang sampun 3 dintên mantun.

Angka 1290 Jampi sakit talingan tuwin kang suda pamirêng.

74

*# sawêg 75 *# lêri

commit to user

Godhong sudhi-sudhi 7 lêmbar dipunpanggang, nuntên kapêrês toyanipun, dipunlêbêtna ing kuping. Yèn wanci enjing toya wau kaworana lingsah klêntik kangge ngurut sawingkingipun ing godhoh talingan.

Angka 1291 Panunggilanipun jampi talingan kraos cêkot-cêkot, tumrap tiyang sêpuh kawastanan ngêlu.

Brambang satunggal karêmêt ing cangkir, toyanipun cokak kaengêt rumiyin, lajêng kabuntêl ing sinjang, dipunpêrês, kakêcêrakên salêbêtipun talingan langkung saking 3 jam dipunpêrêsa malih ngantos mantun sakitipun. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt rumiyin mangêt-mangêt kemawon, sampun ngantos kasangêtên bêntèripun, sanajan asring ngrisakakên pamirêng. Manawi dèrèng

jodho santuna bawang sabungkul, patrap bubunipun 76 inggih kados ing nginggil punika. Angka 1292 Panunggilanipun jampi talingan. Êpang senthe cêmêng satunggal dipunpanggang kang ngantos mêdal kukusi- /480/pun lajêng dipundamonana supados kukus wau lumêbêt ing talingan.

Angka 1293 Panunggilanipun jampi sakit kuping. Godhong kucai 3 punggêl dipun-godhog, toyanipun arak. Mangêt-mangêt dipuntètèsakên salêbêting talingan.

Angka 1294 Panunggilanipun jampi sakit talingan. Mathi warak dipun-gêbêg kadèkèk ing cangkir naming sacêkapipun lajêng dipuncuri arak lajêng dipunpithêsana sêmut cêmêng 3 iji nanging sampun karêmêt lajêng dipuncurna ing sinjang, kakêcêrakên ing talingan kaping 2 tuwin kaping 3 tètèsan sadintên rambah kaping 3.

Angka 1295 Panunggilanipun jampi talingan. Godhong kacang lanjaran 3 punggêl dipunkukus ing dang lajêng kapêrês kaliyan toya susu, katètèsna salêbêting talingan.

Angka 1296 Panunggilanipun jampi talingan. Woh kapas taun kang nèm satunggal, brambang satunggal, kêncur 3 iris. Kapipis kang lêmbat nuntên dipunbuntêl ing godhong pisang, dipunbênêm ing awu bêntèr. Yèn sampun matêng nuntên dipunbuntêl ing sinjang, kakêcêrakên salêbêting talingan.

76

*# bumbunipun

commit to user

Angka 1297 Panunggilanipun jampi talingan. Jae sairis kaliyan dhèdhès wawrat sadhuwit dipunwo-/481/ri toya lajêng kaulêt sadaya, katètèsakên ing talingan.

Angka 1298 Panunggilanipun jampi talingan. Kêcap dipunkêcêrakên ing talingan. Angka 1299 Panunggilanipun jampi talingan. Kajêng angkrik dipunoncèki kulitipun, adas sasaga, pulasari 3 saga, brambang satunggal, nuntên kapipis lajêng dipunwungkus ing godhong pisang. Kabênêm ing awu kang taksih bêntèr lajêng kapêrêsa ing lêbêtipun talingan. Ampasipun dipunpipis malih, kadamêl borèh ing jawi.

Angka 1300 Panunggilanipun jampi talingan mawi suda pamirêng. Godhong mangkokan 3 lêmbar kapusus nuntên dipuntutupna bolonganipun talingan dangunipun 2 jam. Dipunsantuni malih godhong mangkokan punika

sangêt 77 padududing dhatêng pamirênging talingan. Angka 1301 Panunggilanipun jampi salêbêting talingan. Godhong inggu dipunpipis sarta kapêrês kapêndhêt toyanipun, katètèsakên ing talingan.

Angka 1302 Panunggilanipun jampi talingan suda pamirêng. Godhong kuping sima 3 lêmbar kang asring nanêm tiyang Cina dipunpang- /482/gang nuntên kapusus, katètèsakên salêbêting kuping mangêt-mangêt. Sabên dintên rambah kaping 3 sadintên.

Angka 1303 Panunggilanipun jampi kuping. Pêrêsan lêbu mangêt-mangêt dipunlêbêtna ing talingan, kasendhoka ing sendhok alit, lajêng dipunsokna ing talingan. Sabên sampun asrêp dipunbucal, santun ingkang mangêt malih. Ingkang sampun kalampahan asring lajêng mantun.

Angka 1304 Panunggilanipun jampi talingan. Sêkul ingkang sawêg kaêntas sajêmpol, kalêbêtna ing conthong godhong pisang,

nuntên dipunsêbulna lêrês bolongan talingan supados kukusipun sagêt 78 lumêbêt

salêbêting lingan 79 .

77

*# sagêd 78 *# sagêd

79 *# talingan(lakuna suku kata )

commit to user

Angka 1305 Panunggilanipun jampi talingan. Bawang ingkang agêng sasiyung kabucal maripatipun nuntên kasumpêlakên bolonganing talingan. Sadintên dipunsantuni kaping 3.

Angka 1306 Panunggilanipun jampi talingan. Êpang jarak brit kapanggang nuntên dipuntugêl kiwa têngên. Mangêt-mangêt ing pucuk dipunsêbulna salêbêting talingan. Sabên dintên rambah kaping 5 utawi kaping 6 sadintên.

Angka 1307 Panunggilanipun jampi talingan. /483/ Lingsah klêntik enggal katètèsakên sarana sendhok alit, katètèsakên ing bolongan talingan sabên sampun satêngah jam kabucal, santun kang enggal malih ngantos sarasipun.

Angka 1308 Panunggilanipun jampi talingan suda pamirêng. Jaha lawe satunggal, prusi agêngipun sakacang ruji. Dipunkum sadintên lajêng dipuncurna ing talingan. Yèn karaos suda sakitipun, talinganipun dipunkorèk punapa kawontênanipun.

Angka 1309 Jampi sawan kang sampun kalêbêt ing padharan. Angupadosa larahan kang taksih kèli ing lèpèn, sanajan warni godhong tuwin kajêng, tuwin mêndhêta siti ndhut sagantên kang tumèmplèk ing jangkang nami siti lêrês sambang, dringo saros dariji pasagi, kulit têbêlan satunggal, kulit kêpithing, kulit pe, kulit mimi sami saros dariji pasagi dipunbakar, rasuk angin, kêtumbar sami 3 saga, trawas salêmbar, jong rahab, sarta sêkar apèn sami 2 saga, kajêng ungêt satunggal dipunbakar, murmak 3 saga, daging sasaga, têmu guroh 3 iris dipunbakar, jintên cêmêng 7, lajêng kapipis kaliyan toya jawi, kabênêm mawi sarêm 3 wu-/484/ku nuntên kaunjuk. Ampasipun dipunpupukakên ing sirah.

Angka 1310 Nuntên angunjuka panunggilanipun jampi malih. Mêsoyi saros dariji, kajêng sêcang tuwin widara pêthak sami 3 saga, dipunbumboni kados ing ngajêng sarta kapipis, kajêng tinja 2 saga, cêndhana jênggi tuwin kêtumbar sami 3 saga, trawas 2 lêmbar, kunir 2 iris, adas 3 jodho, pulasari saros dariji, pala saklungsu, cêngkèh satunggal, sêkar apèn 3 saga, uwos

7 las. Sadaya kapipis lajêng dipununjuka ingkang nêsêpi, manawi sampun kasapih inggih kaunjukna dhatêng rarènipun kemawon. Tirahanipun kaborèhna.

commit to user

Angka 1311 Panunggilanipun jampi sawan. Amêndhêta siti ingkang tumèmplèk ing jangkar 2 klungsu, yèn sêpên mêndhêta ampo 2 suwêng, kulit mimi saros dariji pasagi, kulit pe 2 ros dariji pasagi, gêlaran lami 3 dariji pasagi, kulit kêpithing 3 ros dariji pasagi, tumbu amoh sadariji pasagi, lakên abrit 3 dariji pasagi, wit bêngkowang sadariji pasagi. Sadaya kabakar, kapêndhêt awunipun, angêrika widara pêthak, sêcang, cê- /485/ndhana jênggi, kajêng tinja, rasuk angin, sadaya sami wawrat 3 saga, kajêng ulêt satunggal kabakar, adas 3 jodho, pulasari panjangipun saros dariji, lêmpuyang, bêngle, kunci sami 3 iris dipunbakar, bawang 3 siyung dipunbakar. Dipunpipis kang lêmbat mawi wos kêsit 3 iji kang kawastanan wos kêsit punika karon kang kêlèt ing kukusan sajumput. Kapipis nuntên dipunkukusakên tiyang ngliwêt kanthi sarêm 3 wuku. Yèn sampun matêng saha sampun asrêp lajêng kapêrês toyanipun, kaunjukna dhatêng kang nêsêpi. Ampasipun dipunpipis malih, kaborèhakên ing rarènipun.

Angka 1312 Jampi korèp. Godhong kupang nèm (godhong bêrasan) inggih kawastanan godhong karuk nangsi satêkêm, bawang 3, sarêm 3 wuku, tawas saklungsu, nuntên kadhêplok kang lêmbat nuntên kapipis ugi kang lêmbat, dipunlèlètakên mawi wulu ayam. Dipunbuntêl ing godhong pisang, toyanipun toya jawi, panganggenipun mawi kablêbêt ing sinjang.

Angka 1313 Panunggilanipun jampi korèp. Woh terong ngor satunggal, lirang saklungsu, brambang satunggal dipunbakar, kunci, kêncur, têmu cêmêng sami 3 iris. /486/Kapipis kang lêmbat nuntên kakècèk kaliyan santên kalapa ijêm 4 nyari pasagi, yèn sampun kênthêl sarta sampun dados lingsah lajêng kaborèhna.

Angka 1314 Panunggilanipun jampi korèp mawi kruma.

Pupus mulwa 3 punggêl, babanipun 80 panjang wiyaripun sadariji. Kapipis kang

lêmbat kangge borèh. Dene patrapipun sasakit dipunrêsiki kakumbah toya lajêng dipunsat katutula sinjang nuntên dipunjampèni borèh wau sarta kabuntêla ing pupus pisang, katumpangna, kablêbêt ing sinjang laminipun 3 dintên, kabikaka. Adat lajêng saras botên ngantos 3 dintên.

80

*# babakanipun

commit to user

Angka 1315 Jampi kukul. Dipunraupi toya karon kangge sabên dintên nuntên kukulipun dipundumuki mêrang, kukul satunggal, mêrang satunggal, pucuking mêrang lajêng dipunprotholi lajêng kagorèng sarta dipundamoni. Ing manah wicanten makaten “Aku ora gorèng mêrang, gorèng kuku ling wajan dadi awu.”

Angka 1316 Jampi anguwatakên rambut. Bubukan godhong salamaki dipunwor kaliyan ilat baya kapêndhêt toyanipun. Kaunjuk sabên badhe tilêm. /487/ Angka 1317 Jampi korèng. Bawang sabungkul, mrica pêthak sakutuk tangan têgêsipun sacêkothokan dariji, dipundhêplok, kagêcak kapêndhêt toyanipun nuntên dipunwora kaliyan lingsah klêntik 2 sendhok. Sabên ngangge, kakècèk supados bêntèr.

Angka 1318 Panunggilanipun jampi korèng. Lirang kagêrus dipunwor kaliyan gajih babi, kagosokakên sanginggile korèngipun.

Angka 1319 Panunggilanipun jampi korèng. Godhong sêdhah 7 lêmbar, bêngle 3 iris, dringo panjangipun sapalih dariji kabakar. Dipunpipis kang lêmbat lajêng dipunborèhakên, kang kadamêl usar-

usar wulu uyam 81 . Angka 1320 Panunggilanipun jampi korèng. Jêbug satunggal kabakar kapipis mawi sarêm sajumput kaliyan toya jêram pêcêl satunggal, lingsah klêntik 3 sendhok bêling. Dipunborèhakên, ingkang kangge usar-usar wulu ayam.

Angka 1321 Jampi sêgawon korèngen. Godhong jêmpanah dipun-godhog, toyanipun kangge angguyang tuwin kaombèkakên, adat lajêng mantun.

Angka 1322 Jampi kruma tumrap lare sarta tiyang /488/sêpuh. Isi pêlok pakèl satunggal dipuniris-iris dipun wor kaliyan sarêm gorèng, kunci 3 iji, kêmukus 7, kangge anyêmburi.

81

*# ayam

commit to user

Angka 1323 Ingkang dados awisanipu tiyang wawrat tuwin tiyang nêsêpi, yèn tiyang wawrat sawulan dumugi 4 wulan asring kluron.

Woh nanas gêlung, kuwèni, timun wuku, ktan cêmêng najan tape, kluwih juruh (kawis), maja, durèn, sampun purun-purun nêdha.

Angka 1324 Ulam-ulam ingkang botên kenging nêdha. Ulam sêmbilang, urang windhu, urang congah tuwin êndhas-êndhasing ulam utawi ilat-ilating ulam, amargi punika sadaya dadosakên sawan. Manawi nêdha ulam sêmbilang sarta laut asring lajêng sirna wawratanipun.

Angka 1325 Panunggilanipun ulam sirikanipun tiyang nêsêpi. Ulam dodok, ulam pipir, dhorang, sêmbilang, lele, sêpat, bêthik, badhèr êri, jongot, bandêng lami /489/sarta sawarninipun ulam ingkang dipunpès, ulam glagas, têngiri, êndhas, tuwin lidhah lêmbu, maesa, menda, tuwin kewan sanèsipun, ulam pèlus, pindhang banyar, baluntak, mimi, kêpithing, têbalan (trumpah), karang kukur, karang glathik, karang wêdhung, simping, tripang, ulam pe, sêkul dipun-ngi tuwin punar. Sadaya punika tiyang nêsêpi botên nêdha, andadosakên sawan.

Angka 1326 Laranganipun lare ingkang taksih nêsêpi. Sampun ngantos dipunjak ningali pangantèn, tiyang ajal, pandung kabêsta, tiyang kagantung wontên ngandhapipun, tuwin dhatêng têngah pêkên, mêndhung- mêndhung kabêkta mêdal saking griya. Punika andadosakên rare wau kenging sawan.

Angka 1327 Punika lêngkangipun pawèstri kang mêntas arèncang rare, kaunjuk sarta kangge cawik.

Bêngle 7 iris, sêdhah kapanggih rosipun 7 lêmbar, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, jong rahab sagêgêm, sarêm 3 gêgêm, asêm ¼ kati, bawang sabungkul, lajêng kagodhog, yèn sampun umêb dipundèkèk ing cowèk nuntên dipunlêbêtna awu pawon 3 jumput cêkothokan. Dipunênêba-/490/kên, bêninganipun kaunjuk sabên enjing, kênthêlanipun kangge wijikan wanci jam 5 enjing. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt. Ngantos puput pusêring rare.

Angka 1328 Lêngkangipun ingkang dipununjuk.

commit to user

Kapur barus 5 saga, cêngkèh 7, jaha lawe 3, ganthi 5 saga, jênitri 3, pucuk 5 saga, têmpaos satugêl, kajêng rasamala 10 saga. Kapipis, sabên badhe ngombe dipunkêcêri duduh jêram pêcêl.

Angka 1329 Panunggilanipun. Bêngle 3 iris, sêdhah kapanggih rosipun 7 lêmbar, kêmukus 7, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 10 saga, sarêm 3 jumput, asêm sajêmpol. Sabên badhe kangge kaêngêt, kangge ing bathuk pawèstrèn.

Angka 1330 Panunggilanipun lêngkang. Majakan, cêngkèh sami 3 iji, tlutuh kajêng rasamala 10 saga. Kapipis, toyanipun jêram pêcêl.

Angka 1331 Panunggilanipun jampi lêngkang. Terong pêthak 3, godhong latêng 3 punggêl, uyah-uyahan 3 punggêl, kapur barus

3 saga, sêkar kênanga 3, gêndhis kalapa 2 klungsu, madu 2 se-/491/ndhok bêling. Kapipis kang lêmbat lajêng dipunangge. Angka 1332 Jampi sakit manah. Lobak satunggal kagodhog kaliyan jae 3 iris, gêndhis batu kang ngantos karaos lêginipun. Kaunjuk sabên dintên. Yèn mêntas ngunjuk, dhahara wijèn.

Angka 1333 Plèstêr kangge ing pundi ingkang sakit. Godhong mangkokan 7 lêmbar dipunpusus sanginggiling godhong, dipundèkèki apu 3 klungsu, lajêng kaplèstêrna ing pundi ingkang sakit.

Angka 1334 Manawi sakit kowah 82 enggal.

Godhong cakobak 3 lêmbar dipunpipis kangge amlistêr 83 sanginggilipun kang kowak wau. Angka 1335 Panunggilanipun jampi kowak. Tinja menda dipunbakar dinworna 84 prusi kagêrus ingkang lêmbat nuntên dipunwur-wurakên ing tatu, nanging sampun ngantos kenging toya. Angka 1336 Panunggilanipun jampi kowak. Kênthang dipunpipis kang lêmbat mawi madu kadamêl plèstêr katemplokakên lêrês tatunipun. Sabên ngumbah tatu wau kaliyan wedang kang angêt, yèn godhog wedang kangge ngumbah mawi godhong asêm. Yèn dèrèng jodho

82

*# kowak 83 *# amlèstêr

84 *# diworna

commit to user

dipunjampènana tape kangge plèstêr, katemplokna ing kowak la-/492/jêng dipuntutupi pupus pisang.

Angka 1337 Jampi tatu kenging sênjata. Singat maesa utawi lêmbu dipunkêrik, kauwur-uwurakên ing tatunipun.

Angka 1338 Jampi tatu saking kapêrang. Brambang 3 dipunpipis kang lêmbat kaworana gêndhis pasir lajêng katemplokna sanginggiling tatu wau.

Angka 1339 Panunggilanipun jampi tatu. Uwit pisang kapêndhêta tlutuhipun sarana ktutul kaliyan kapuk, upami dèrèng

sagêt 85 anêlêsi kapuk, inggih nêgara malih. Yèn sampun waradin kapuk wau lajêng dipuntutupna tatu wau. Yèn ngumbah tatu punika kaliyan landha awu kadêbog utawi landha awunipun kajêng kang sêpêt-sêpêt. Adat rah lajêng kèndêl sarta tatunipun mawi kablêbêt ing pupus kaliyan sinjang, punika lajêng garing.

Angka 1340 Yèn tatu angêdalakên rah kathah. Godhong trate salêmbar, têmbung Walandi (plompên badhen) kapipis kang lêmbat nuntên dipunplèstêrakên ing tatu wau.

Angka 1341 Panunggilanipun jampi tatu. Godhong potroseli 14 lêmbar dipunpipis kang lêmbat nuntên dipuntemplokna ing tatu. /493/ Angka 1342 Jampi mripat tatu. Jintên pêthak 3 jodho dipunwori toya susu tiyang ingkang nêsêpi enggal nuntên dipundhêplok jintên wau, kabuntêl ing sinjang, dipuntètèsakên ing maripat.

Angka 1343 Panunggilanipun jampi maripat tatu. Kunir 3 iris, uwos 7 las, singat bule dipunkikir, nuntên dipunkum ing toya wayu lajêng katètèsna salêbêting maripat kang sakit sawontênipun jampi wau.

Angka 1344 Panunggilanipun jampi maripat tatu. Mi agêngipun saklungsu, sarêm 3 wuku, nuntên kalêbêtakên ing salêbêting asêm lajêng kabakar, êmpu kunir 3 iris, majakan satunggal, jaha kêling, brambang sêpuh satunggal, jaha lawe ½, bawang sasiyung, dringo sakacang wose, sadaya kabakar, sêdhah kapanggih rosipun satunggal lêmbar, lajêng dipunpipis kang

85

*# sagêd

commit to user

lêmbat kangge pilis. Dene ingkang kasar kabuntêla ing sinjang pêthak lajêng kasipatna ing maripat tuwin pasuluwan supados jampi wau lumêbêt ing maripat.

Angka 1345 Jampi tatu. Sidawayah 2 sendhok kagorèng kang ngantos gosong, prusi saklungsu. Dipunpipis sampun mawi toya lajêng dipunwur-wurakên ing pundi ingkang tatu. /494/ Angka 1346 Jampi tatu ing dariji suku. Pupus dhadhap 3 punggêl, prusi 2 wos, sêkul 7 upa. Dipunkumbah lajêng kapipis

kang lêmbat lajêng kapipis kang lêmbat 86 nuntên dipuntapêlakên ing suku

ingkang tatu wau. Sadintên santun sapisan, salêbêtipun 10 dintên mantun.

Angka 1347 Tatu saking ngidak paku. Sasampunipun tatu dipunpocot nuntên mipisa godhong jêmpanah. Yèn sampun lêmbut lajêng katemplokna ing tatu, sanalika lajêng mantun.

Angka 1348 Jampi tiyang sakit jalêran nêdha ulam kang mawa racun ngantos nuntak utawi wawratan.

Godhong jêmpanah 10 utawi 12 lêmbar dipun-godhog kang ngantos umêb, nun 87

kaunjuk kados wedang, punika lajêng mantun sarta nyirnakakên sasakit.

Angka 1349 Jampi tiyang anêdha ulam racun kang tulèn, asring lajêng botên èngêt.

Godhong jêmpanah 30 lêmbar dipunpipis kang lêmbat, kapêrês, toyanipun kawor kaliyan anggur lajêng dipununjuk saèstu 2 dintên lajêng saras.

Angka 1350 Panunggilanipun tiyang nêdha ulam racun. Godhong jêmpanah 24 lêmbar, sakêdhikipun 6 lêmbar /495/dipun-godhog, toyanipun sagêndul. Yèn sampun matêng dipunombe. Ingkang sampun kalampahan mantun.

Angka 1351 Tiyang sakit kalêbêtan sabarang racun ngantos luntak wawratan.

Godhong jêmpanah dipun-godhog kaombe sacangkir tuwin kalih cangkir. Ingkang sampun kalampahan mantun.

Angka 1352a Yèn sagawon nêdha racun. Godhong jampanah kapipis ingkang lêmbat toyanipun kaombèkakên.

86

*# lajêng kapipis kang lêmbat 87 *# nuntên

commit to user

Angka 1352b Jampi tiyang nêdha racun. Godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipunbubuk, dipunwor kaliyan pêrêsan lêmbu. Katêdha ing wanci enjing, 3 kenjing mantun.

Angka 1353 Yèn badhe ayêntosakên 88 damêl jampi makjun, mupangatipun bêntèr tuwin anglangkungi prayogi. Majamuju, jae, pala, sêkar pala, cêngkèh, sêkar lawang, kunci kuning, jintên cêmêng, dringo, bêngle, adas lêgi, adas pêdhês, kêtumbar, kajêng garu kêlêm, sadaya mawi wawrat 2 reyal (18) dhuwit, bawang, jae têlês sami wawrat 5 reyal (45) dhuwit, mêsoyi wawrat 3 reyal (27) dhuwit, nuntên sami kadhêplok kang lêmbat, dipunayaki lajêng kada-/496/mêl makjun. Dipun-galindhingi saisi lêrak. Panêdhanipun sabên enjing 7 iji. Têmbung reyal punika timbangan mas. Makjun punika pil utawi glintiran.

Angka 1354 Yèn badhe misaya sima utawi andhapan. Woh kalak ambing tuwin oyotipun dipunkêrik utawi katugêl-tugêl wontêna wawrat suku, dipunpe. Yèn sampun garing dipunwor kaliyan 20 galintir, kêmukus

sacêkothokan munjung dipunwori warangan sacakir 89 dipunlêmbutakên. Manawi

sampun dipunwor dados satunggal. Yèn kadamêl misaya andhapan katumrapna ing pantun tuwin ing rosan. Bilih naming masangi andhapan kemawon botên susah mawi warangan. Kalak ambing punika kadhêplok lajêng dipunkum kaliyan pantun utawi rosan, dipunpasangna ing pundi panggènan margi pasabanipun

andhapan. Yèn kalampahan nêdha adadosakên 90 pêjahipun.

Angka 1355 Panunggilanipun misaya andhapan. Oyot kalak ambing dipunkêrik, oyot crême, oyot sungsang, oyot bonang sami dipunrajang, kape kang garing nuntên dipundhêplok kang ngantos ajur kados dhêdhak, di-/497/punwur-wurna ing pantun kang mêntas dipunkum lajêng pinasangna ing pundi ingkang wontên andhapanipun tuwin kang asring kadamêl lumampah. Adamêla luwangan, pinggiripun dipunsêbari pantun, ing nginggil dipunurugana damèn utawi mêrang. Yèn andhapan nêdha pantun kacêmplungna ing luwêng.

88

*# ayêktosakên 89 *# sacangkir

90 *# andadosakên

commit to user

Angka 1356 Jampi mayo, pawèstri mangku lare kraos padharanipun mulês, punika nalika sawêg gadhah lare gènipun kenging sasakit, sabên mangku bayi badanipun karaos linu sadaya. Uwi dara (uwi cêmêng) dipun-godhog lajêng katêdha, ingkang sampun kalampahan lajêng mantun.

Angka 1357 Panunggilanipun jampi mayonên. Uwoh kêpuh jangkang satunggal kabakar, nuntên dipunkum, landhanipun kaunjuk.

Angka 1358 Panunggilanipun jampi mayo. Woh tela gantung ingkang satêngah matêng (kêmbang kapas) dipunkukus dang, kadèkèkna têngah sêkul lajêng katêdhaa kaliyan lisah mayo sarta sarêm gorèng 3 jumput.

Angka 1359 Panunggilanipun jampi mayo. Kêpithing sakajêngipun gènipun godhog, dipuntêdha kaliyan lingsah mayo sarta sarêm gorèng 3 jumput. Punika sa-/498/e sangêt.

Angka 1360 Jampi sakit maripat. Kunir panjangipun sadariji dipunoncèki, kagosok ing pipisan nuntên dipun-ngêt ing latu, kauwor kaliyan apyun sakêdhik dipunkintêna sakacang wose, nuntên kapipis kang lêmbat lajêng kagosokna pinggiring maripat. Kasaring rumiyin, sabên badhe ngangge dipun-ngêt.

Angka 1361 Yèn karaos badhe sakit maripat supados botên kalajêng. Sêdhah 3 lêmbar, dringo agêngipun sakacang ijêm, brambang satunggal. Dipunpipis, kasaring ing sinjang lajêng dipuntètèsakên ing maripat rambah kaping 3 utawi kaping 4 sadintên.

Angka 1362 Panunggilanipun jampi maripat. Godhong nyamplung kang taksih têlês 20 lêmbar dipun-godhog kaliyan toya kang bêning. Dalu dipunbun-bunakên, enjing kangge ngrambang mripat salêbêting toya punika.

Angka 1363 Panunggilanipun jampi maripat. Sêdhah 20 lêmbar kados sêkar karajang-rajang nuntên karêmêt kaliyan tawas agêngipun sauwos, dipunwor kaliyan toya kang bêning sacêkapipun salêbêting

commit to user

mangkok pasuryan. Dalu dipunbun-bunakên, enjingipun kadamêl ngrambang ing tingal. /499/ Angka 1364 Panunggilanipun jampi maripat kang sangêt. Tawas satugêl wos, jambe nèm tuwin dlima pêthak sami satunggal. Dipunpipis utawi kadhêplok, dipunpêrês kalambaran sinjang nuntên katètèsakên ing

pasuluwan mripat supados sagêt 91 lumêbêt. Kangge sabên enjing ngantos

samantunipun utawi angatos-atos sapanêdhanipun. Sampun anêdha ingkang panas-panas tuwin sawarnining pêpêdhês, angêmungna nêdha sêkul tuwin bubur kaliyan ulam garingan kemawon ngantos samantunipun.

Angka 1365 Manik manawi kados kajêglug utawi kêtumbuk sasaminipun ingkang ngantos ngêdalakên rah.

Godhong ranti 3 lêmbar dipunrêmêt tanpa toya, gêndhis jawi sauwos, lajêng dipunpêrês, kalêbêtna ing maripat. Sapisan kemawon mantun.

Angka 1366 Jampi maripat kacolok. Jambe nèm kasigar, toyanipun kalêbêtna ing maripat. Upami maripat wau tatu, mêndhêta godhong dhadhap srêp 3 punggêl. Kapipis kang lêmbat, toyanipun dipunpêrês ing maripat, adat lajêng mantun.

Angka 1367 Panunggilanipun jampi sakit mari-/500/pat. Godhong urat 3 lêmbar kapipis kang lêmbat, dipunsaring kapêndhêt toyanipun, katètèsakên ing maripat.

Angka 1368 Jampi mripat tatu sarta blawur. Kapur barus kakumbah rambah kaping 3, kapêndhêta ênêp-ênêpanipun kemawon, dipunwadhahi ing pinggan pêthak katutupan kapuk. Dalu dipunbun-bunakên,

enjingipun dipuntètèsakên ing mripat kaliyan kapuk. Punika lajêng sagêt 92 anglunturaken rarêgêt kang wontên ing maripat. Angka 1369 Jampi maripat pêtêng. Mêndhêta jêrang 3 saga kapipis kang lêmbat sarta mêndhêta wulu ayam cêmêng kang taksih bung. Dipunbun-bunakên ing sadèrèngipun ayam tumurun utawi sadèrèngipun malêthèking surya. Bung wulu ayam lajêng kapêrêsa dipunlèlètakên

ing maripat. Sarat ambêdhèlipun wulu ayam botên ambêgan 93 sarta ambisu. 91

*# sagêd 92 *# sagêd

93 *# ambêkan

commit to user

Angka 1370 Panunggilanipun jampi maripat pêtêng. Bawang nèm sapalih siyung, jambe nèm 2 iji kapêndhêt toyanipun, tawas sauwos, nuntên kapipis kang lêmbat, dipunbuntêl ing sinjang pêthak, kapêrês ing sinjang.

Angka 1371 Panunggilanipun maripat bawur sarta pê-/501/têng. Amêndhêt woh kapas nèm kaliyan toya susunipun tiyang manak enggal lajêng katètèsna mripat kang sakit wau.

Angka 1372 Panunggilanipun jampi ingkang bêrsêlut. Mênyan pêthak 3 saga dipunwor kaliyan toya susunipun tiyang manak enggal sasendhok alit, lajêng kangge cêlak sarta kalerongakên ing salaminipun. Salêbêtipun jampi sampun dhahar ulam tuwin sarêm.

Angka 1373 Jampi yèn tiyang lênggah dangu, samangsa ngadêg lajêng badhe dhawah sarta mripatipun pêtêng.

Pucuk 2 ros dariji, asêm lami saklungsu, pucuk wos 7, mripat kunir 3, lajêng dipun-godhog, ananging sampun kathah-kathah toyanipun nuntên dipunbun- bunakên. Enjingipun dipununjuka sadaya.

Angka 1374 Punika kangge ngrambang manawi maripat kathah rêgêtipun. Pucuk sêdhah 7 lêmbar, pêntil jêram pêcêl satunggal dipunsigar-sigar, karêmêta kaliyan pucuk sêdhah wau wontên ing pinggan pêthak mawi toya rumiyin lajêng ka-/502/saringa ing srêbèt kang rêsik. Yèn sampun kadamêla ngrambang tingal. Panganggenipun toya punika ngantos 3 dintên. Sabên-sabên damêl ugi kados ingkang sampun wau.

Angka 1375 Yèn mripat rêgêt sarta bawur. Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipunwor kaliyan pêrêsan woh anggur lajêng dipununjuk sabên enjing rambah kaping 3.

Angka 1376 Jampi sakit tingal pêtêng. Godhong salamaki ingkang sampun kabubuk wawrat 3 dhuwit dipunwori toya. Dalu dipunbun-bunakên, enjingipun kaunjuk rambah kaping 3 kenjing.

Angka 1377 Jampi mripat rêmêng-rêmêng tuwin jèmbès. Godhong tlasih tuwin sêkaripun sami 3 gêgêm, bawang kang glembosi ¼ kati. Dipun-godhog ing kuwali enggal, toyanipun kang kêbak. Manawi toyanipun kantun sakêdhik lajêng dipunêntas, dipunsaring ing sinjang pêthak. Dalu dipunbun-bunakên, enjingipun kanggeya ngrambang tingal utawi kasikat ing wulu

commit to user

gagak kang nèm. Yèn botên angsal wulu gagak mêndhêta bung kelor kang nèm dipunpanggang, manawi kulitipun sampun a-/503/lum dipunsipatakên ing tingal.

Angka 1378 Jampi sakit mripat bawur. Bayêm ri dipunpe kang garing nuntên dipunbasmi, awunipun kadamêl landha tuwin dipunworana sarêm, raosipun kang ngantos asin lajêng kasaring, dipunênêpakên kang ngantos bêning. Bêninganipun dipunbun-bunakên sadalu, enjingipun kangge ngrambang tingal rambah kaping 6 kenjing. Punika dipunpriksanana, yèn wontên sudanipun lajêngna samantunipun.

Angka 1379 Jampi pitêm. Yèn tiyang lênggah dangu samangsa ngadêg paningalipun pêtêng.

Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit kaliyan cabe jawi satunggal. Dipunpipis lajêng kaunjuk 3 kenjing.

Angka 1380a Panunggilanipun jampi maripat. Godhong tlasih sagêgêm kagodhoga ing kuwali enggal. Yèn sampun umêb rambah kaping 4 lajêng kailinga ing pinggan pasuryan. Yèn sampun asrêp kanggeya angrambang tingal sarta nalika kagodhog kaworana brambang sagêgêm. Patrapipun angrambang enjing rambah kaping 4, sontên rambah kaping 4 tuwin mêndhêta bung kelor, kapanggang satêngah matêng nuntên dipunoncèki kuliti-/504/pun. Ing pucuk dipun-gêcak supados lêmês nuntên dipunsipatakên ing tingal.

Angka 1380b Jampi sriawan kangge tiyang sakit mêjên. Pisang kluthuk kang matêng saulêr dipunbakar, pisang kluthuk mêntah 2 ulêr dipunparut. Bumbunipun adas, pulasari sami 5 saga, brambang satunggal kabakar, kajêng lêgi 5 saga, kêtumbar sajumput, trawas salêmbar, êmpu kunir sairis, lajêng dipunrêmêt sarta kasaring lajêng dipunpêrês kaliyan pisang mêntah. Toya sriawan lajêng kaunjuk.

Angka 1381 Jampi mêjên. Lobak dipunparut, dipunbuntêl ing srêbèt, kapêndhêt toyanipun sapratigan gêlas toya, dipunwori madu saprapat gêlas toya. Dipununjuk sabên enjing. Yèn dèrèng mantun, salêbêtipun 4 dintên nganggeya jampi toya susu.

Angka 1382 Panunggilanipun jampi mêjên.

commit to user

Tumbasa semariba rêgi sarupiyah lajêng dipun-godhog toyanipun 2 gêndul, dipunkantunakên sapalih. Kaunjuk kaping 2 sadintên. Yèn tumrap rare kang umur

6 utawi 7 taun inggih naming sapalih-/505/ipun tiyang sêpuh. Angka 1383 Jampi mêjên mawi wawratan rah. Babakan kajêng sa (kasêbut wawu) 4 dariji pasagi dipun-godhog kang prayogi, dipununjuka sabên jam sasendhok bêling dumugi sasarasipun.

Angka 1384 Tapêlipun tiyang mêjên. Pucukipun godhong sana 7 punggêl, kajêng ulêt 3 iji dipunbakar, rasuk angin 5 saga, bawang jalêr abrit satunggal, dipunrêmêt, katapêlna.

Angka 1385 Toya pacawikanipun tiyang sakit mêjên. Godhong sana 3 têkêm dipun-godhog kang prayogi ngantos umêb lajêng kadamêl cawik.

Angka 1386 Jampi rare mêjên kang sawêk 94 umur 1 utawi 2 taun.

Godhong dhadhap srêp 3 punggêl, podhi 3 saga, sari, murmak, daging sami 3 saga, trawas salêmbar. Dipunpipis kang lêmbat, toyanipun wedang nuntên kasaring, dipununjuka wanci enjing, yèn dèrèng jodho.

Angka 1387 Jampi mêjên. Godhong kara pêthak 3 lêmbar. Bumbunipun kados ing /506/nginggil wau.

Angka 1388 Tapêlipun. Êmpu kunir satugêl dipunwori apu saklungsu. Kang kasêbut jampi punika sae tumrap lare tuwin tiyang sêpuh. Sampun kangge ing bangsa Malajêng utawi bangsa Sabrang sarta tiyang Arab.

Angka 1389 Tapêlipun tiyang mêjên malih. Yèn botên angsal lombok kangge tapêl, prayogi nganggeya godhong kapas taun tuwin anganggeya godhong kara pêthak punapa malih godhong mêrak ngigêl.

Angka 1390 Jampi tiyang mutah malaya-laya. Ampas apyun sakacang wose, jintên cêmêng 5 saga, bawang 7 siyung, sêdhah kang sêpuh 7 lêmbar. Sadaya katimbanga, yèn sampun lêrês wawratanipun tumuntên kapipis kang lêmbat lajêng kauntala sawontênipun 3 kenjing.

Angka 1391 Bab ingkang sampun kalampahan, jampi punika asal saking kitab sarta angsal supangatipun Sèh kang nganggit, anambahi mani

94

*# sawêg

commit to user

wêwahing mani wau amurugakên kuwatipun dakaripun sarta sae dhatêng badan, punapa malih jampi punika pancèn kathah paedahipun.

/507/Jae panjangipun 2 ros dariji dipunoncèki, brambang 3, madu sasendhok alit, tigan ayam kapêndhêt kuningipun, santên kanil kalapa tumbasan sasèn, lingsah sapi sasendhok alit. Kaubêg rumiyin kang ngantos wor lajêng kaunjuk. Jampia

mangkatên 95 rambah kaping 3 kenjing. Anuruta punapa wontênipun. Angka 1392 Jampi sae dhatêng mani. Jae abrit, kacang ijêm, kunir garing sami wawrat 2 reyal tuwin 18 dhuwit. Sadaya punika kaolah kados dene tiyang ngliwêt, toyanipun santên kanil kalapa satugêl.

Jampi mangkatên 96 punika ngantos 3 kenjing. Kêdah miturut timbangipun. Sareyal punika 9 dhuwit arta lami. Angka 1393 Jampi amêwahi mani. Madu katakêr ing tigan satugêl, lingsah sapi, santên kanil kalapa ijêm sami satakêring, kulit tigan, brambang. Kapipis kang lêmbat satakêr, nuntên dipundèkèki kajêng lêgi wawrat satangsul tuwin 5 dhuwit, jae garing wawrat suku tuwin 10 dhuwit, kunir garing wawrat 2 suku tuwin 20 dhuwit, majamuju, mrica pêthak sami wawrat sasuku 10 dhuwit. Sadaya punika kadhêplok kang lêmbat lajêng ka-/508/lêbêtna salêbêting jampi wau dipunmasêrakên. Kajamokaken kadamêl pil, 7 dintên mituruta timbangipun. Ing ngajêng wontên ingkang damêl jampi punika nama Gaid Mustapa, griya Selta (Palembang). Ingkang majamokên angsal supangatipun Bagendha punika Tuwan Sabad Ali Mahgribi. Wontên tiyang sampun pêjah dakaripun, ingkang sampun kalampahan salaminipun nêdha jampi punika sampun awor tiyang èstri tuwin katurutna ing padharanipun.

Angka 1394 Jampi amêwahi mani. Jae panjangipun 7 dariji, kunir 3 êmpu sami kadhêplok, dipunpêndhêt toyanipun, dipunwor kaliyan santên kanil kalapa satugêl, madu 2 sendhok bêling, nuntên dipununjuk 3 kenjing, katurut punapa kawontênanipun.

Angka 1395 Jampi amêwahi mani. 95

*# makatên 96 *# makatên

commit to user

Bawang, jae, jintên cêmêng, majamuju, dringo, mungsi sami wawrat sareyal 9 dhuwit. Kadhêplok, yèn sampun lêmbat dipunwori gajih lêmbu kaliyan madu sami wawrat sareyal 9 dhuwit, lajêng kadamêl kados makjun. Têgêsipun makjun, dipun-galintiri kados pil agêngipun saisi lêrak. Dipuntêdha sabên enjing sadèrèng-/509/ipun nêdha punapa-punapa. Manawi nêdha ingkang wêkasan piyambak dipunworana santên kalapa satugêl, madu 3 sendhok bêling.

Angka 1396 Jampi amêwah mani, ingkang damêl jampi punika Sayid Mustaparummi.

Jêram pêcêl kang agêng satunggal kaparut kapêrês, jae panjangipun sadariji ugi dipunparut kapêndhêt toyanipun. Gêndhis batu agêngipun sakêmiri, dipunwor. Yèn sampun wor nuntên dipununjuka sawontênipun.

Angka 1397 Jampi mêwahi mani. Madu sacangkiripun tiyang Arab, duduh jêram pêcêl sacangkir, kuning tigan satunggal, nuntên kadhêplokna cabe wawrat 10 saga, pala satunggal, kajêng lêgi tuwin manis jangan panjangipun sami 3 dariji. Yèn sampun lêmbut dipunwor, kaubak dados satunggal. Dipununjuka sabên enjing 3 kenjing.

Angka 1398 Jampi mêwahi mani tuwin yèn garing. Brambang 3 karêmêt lajêng dipunwori tajin sacangkir, kaunjuka enjing sontên. Angka 1399 Jampi mêwahi mani. Parutan banon kaliyan sela lajêng dipunkum, kalimbang bêning-/510/anipun. Dipunwêwahi dringo saros dariji, bawang satunggal, têmu guroh 2 ros dariji, pupugan lèr wetan 2 jumput. Kapipis nuntên dipunwor kaliyan toya rêndhêman banon wau lajêng kaunjuk, langkunganipun kaparêmakên.

Angka 1400 Jampi amêwahi mani. Cêngkèh wawrat saringgit tuwin 9 dhuwit kapipis, dipununjuk kaliyan puwan menda, puwan lêmbu, puwan maesa sacangkir wedang. Dipununjuk sabên enjing sawontênipun sadaya.

Angka 1401 Jampi mani utawi dakar dados kuwat. Laos ingkang garing wawrat sareyal 9 dhuwit kapipis kang lêmbat lajêng dipununjuk kaliyan puwan menda sacangkir pangunjukan wedang. Kaunjuk sapisan.

Angka 1402 Jampi amêwahi mani sarta anguwatakên dakar.

commit to user

Kuning tigan ayam cêmêng 3, mrica sulah 7, brambang satunggal, bawang saulas, mayang jambe panjangipun 4 driji pasagi, kêrikan kajêng garu ramês 15 saga. Sadaya kaubêg kaliyan tigan ayam lajêng kaunjuk sabên enjing.

Angka 1403 Jampi tumrap tiyang jalêr. Kuning tigan ayam satunggal, lingsah lêmbu sarta madu ka-/511/takêr ing kulitipun, klabêt satakêr. Bumbu kapipis kaliyan kulitipun tigan kang lêmbut lajêng dipununjuk wanci enjing. Sadèrèngipun wontên lalêr mabur utawi sadèrèngipun ngunjuk jampi, ampuna nêdha utawi adus. Asarêng pitung enjing kadamêla punapa wontênipun, famalal kalam, têgêsipun sakit pajalêran.

Angka 1404 Punika jampi mêroyan, têgêsipun sakit kang ngolah-ngalih wontên padharan kados badhe arencang rare.

Êmpu kunir satunggal, terong wulung satunggal kasigar sakawan, pucuk uwos 3 jumput, mripat kunir 3, apu taun saklungsu (apu krakêt luthik). Sadaya dipun- godhog ing kriyuk enggal, toyanipun 2 cupak (cangkir) dipunkantunakên sacupak, dipunêntas, manawi sampun asrêp lajêng kaunjuk salêbêtipun 3 dintên.

Angka 1405 Jampi manawi tiyang cangkêmipun mambêt bacin, mangkatên 97 punika bok manawi jantung minggah dhatêng pulung manah, yèn botên kalêrêsan aniwasi. Amamaha kêtumbar sadayanipun sabên dintên ngantos samantunipun gandaning bacin wau. /512/ Angka 1406 Manawi ing cangkêm bacin ing badan karaos kirang sakeca. Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipunwor kaliyan kurma, katêdha sabên enjing 3 kenjing.

Angka 1407 Jampi mutah rah. Godhong waru nèm satêkêm, godhong pace nèm satêkêm, godhong têmahe (bok manawi sana) satêkêm. Dipundhêplok, kasaring toyanipun lajêng kaunjuk.

Angka 1408 Jampi tiyang nuntak rah. Godhong cung-cung bêlut 2 têkêm mangang kapipis kang lêmbat, toyanipun toya klapa ijêm sacangkir. Dipunsaring lajêng kaunjuka sabên enjing ngantos sakèndêling rahipun. Ampasipun kapipis malih kangge plèstêr ing dhadha.

Angka 1409 Panunggilanipun jampi nuntak rah. 97

*# makatên

commit to user

Lirang abrit sakacang wose kapipis lajêng dipunworana godhong cung-cung bêlut 2 têkêm, lajêng kagodhog, kaunjuk.

Angka 1410 Panunggilanipun jampi mutah rah. Godhong karuk tangan sagêgêm dipundhêplok, kapêrês kapêndhêt toyanipun, kawor kaliyan arak kang sami kathah kêdhikipun lajêng kaunjuk.

/513/ Angka 1411 Jampi tiyang mutah botên sagêt 98 kèndêl. Dipundèkèki sirdhih gmêhipun (dhêgandum), mostêr 5 saga, oyot kelor panjangipun 3 dariji, bawang sasiyung, jae 3 iris, roti sairis, toyanipun cokak.

Sadaya kapipis, katemplokna ing kêmah, mana 99 tiyang sakit sirah sangêt utawi

kasrêpên, katemplokna ing githok. Yèn kang sangêt kasrêpênipun, katemplokna ing kempol. Yèn bangkèkanipun kang karaos sakit, inggih katemplokna ing bangkèkan.

Angka 1412 Jampi tiyang sêpuh nuntak rah. Pucuk, ganthi sami 5 saga, cêngkèh 7, pala sapalih, sêkar lawang 3, dringo, bêngle panjangipun saros dariji, lajêng kapipis kaliyan toya. Dipunborèhakên pulung manah.

Angka 1413 Jampi tiyang nuntak wawratan. Oyot kalapa ijêm panjangipun sadariji, blulukipun kang alit satunggal, januripun kang sasada dipuntugêl-tugêl, adas sasaga, pulasari saros dariji, podhi, sari sami

3 saga, cêngkèh 3 iji, pala saklungsu, kunci 3 mata, murmak tuwin daging sami 3 saga, mênyan madu 3 saga, lilin ta-/514/won kang tulèn 3 saga, brambang satunggal kabakar, bawang sasiyung, klèlèt rêgi 3 dhuwit, kajêng anyang sasaga. Dipunpipis kang lêmbat nuntên kaunjuk kaliyan wedang. Klèlètipun dipunsusulakên kemawon, manawi sampun badhe kaunjuk.

Angka 1414 Jampi sakit jika 100 , punika ingkang botên sagêt 101 wawratan, botên sagêt 102 nuntak.

98

*# sagêd 99 *# manawi

100 *# cika

commit to user

Mrica sulah 7 iji, tinja tikus, tinja karkêlak 3 iji, kabuntêl ing sêdhah tuwin dipunlêbêtna ing jambe nuntên kagantèn kauntal. Punika lajêng sagêt 103 wawratan utawi nuntak.

Angka 1415 Jampi watuk tumrap rare alit. Cêngkèh 3 iji, pala 3 wos, kêmukus 3 iji, jintên cêmêng 3 saga, kajêng lêgi 3 saga. Sadaya dipunkum ing wedang panas, enjing sontên kaombèkakên sasendhok alit.

Angka 1416 Jampi abu 104 tanpa jalaran. Godhong sêlêsos saêpang, adas sasaga, têmu tis 3 iris, brambang 3. Dipunpipis lajêng kaparêmna ing badan.

Angka 1417 Jampi abuh jalaran saking kagilês. /515/ Kaplèstêra godhong mayoran, dipunwori lingsah klêntik, kagosokakên. Plèstêr lajêng katemplokna panggènan ingkang abuh.

Angka 1418 Jampi sakit ros-rosan, punika sakit saking balung. Oyot bêsaran dipuniris-iris, dipunsêmburakên ing pundi kang abuh, nanging pamêndhêtipun katêkêm sarta kacublês dom bundhêl. Uwitipun inggih dipuncoblos ing dom 3 utawi pamêndhêtipun nuju wêwulan sêpuh ing dintên Jumungah dalu. Yèn sampun rampunging pamêndhêtipun inggih lajêng pêniti dipuncoplok, kabêkta mantuk. Wontên ing wit bêsaran ngriku kasêbarana wos sakajêngipun.

Angka 1419 Jampi suku abuh. Laos panjangipun 2 dim, cabe 3 iji, jamur impês 3 saga, wos sajumput, sarêm 3 wuku, asêm saklungsu. Dipunpipis lajêng kaparêmna ing suku.

Angka 1420 Jampi sakit sêmandhangan mangrêtosipun susu abuh kang kiwa.

Bung wurung 7 saga, dhêdhak lêmbat 5 saga, trasi abrit kang tulèn sakacang pêthak, nuntên kaborèhna susu kang /516/ abuh saking nginggil mangandhap. Sabên garing dipunborèhi malih ngantos samantunipun. Yèn susu sampun lajêng tatu dipuntutupana godhong urat tuwin godhong golang-galing pundi ingkang wontên.

101

*# sagêd 102 *# sagêd

103 *# sagêd 104 *# abuh

commit to user

Angka 1421 Bab têtêdhan ingkang botên anêdha. Siwalan, salak, dalima tigan ayam, rajungan, têbêlan, mimi bêluntak, sawarnining bakaran. Manawi nuju ngunjuk tuwin adus, susunipun dipunuyêka rambutipun piyambak.

Angka 1422 Yèn susu têngên kang abuh. Godhong brobos satêkêm, lumut pêngaron sajumput, adas 2 iji, pulasari 4 saga, jamur impês 3 saga, jamur brama 5 saga, tinja sawêr sawa 3 saga. Dipunpipis nuntên kaborèh ing susunipun.

Angka 1423 Panunggilanipun jampi abuh. Sêmut ngangrang dipunpusus, toyanipun tuwin tilasipun dipunparêmakên ing susu. Angka 1424 Jampi kamisadhanên 105 garimi, mangrêtosipun manawi gadhah anak sapisan kamisadhanên 106 . /517/ Yèn bayi sawêk 107 mêntas lair, penthil susu dipunsikata sarta dipun-gosok rambutipun piyambak. Sabên-sabên adus dipunuyêka rambut.

Angka 1425 Parêmipun sakit jêrawat. Uwos kêbuan (wos ingkang sampun kalêbêtakên kukusan umêb sapisan) sajumput, pulasari 5 saga, adas manis sajodho, sêkar apèn 3 saga, sêkar sêdhah

7 saga, mênyan madu 3 saga, cêndhana pêthak 3 saga. Manawi ngangge, mêndhêta jêram pêcêl satunggal, karêmêta sarêng lajêng kagosokna ing rai.

Angka 1426 Panunggilanipun sakit jarawat. Babakan granji 5 saga, babakan asêm panjangipun sadariji pasagi, babakan anggi-anggi 5 saga, babakan pule gintungan, pulasari panjangipun 2 ros dariji, kulit tigan paksi satugêl, kajêng kasturi, kajêng cêndhana sami 5 saga. Kapipis dipunangge bubukan kangge pupur.

Angka 1427 Panunggilanipun jampi jarawat. Êpang lobak 3, kunir saêmpu, dipun-gosok toya jêram pêcêl lajêng kausapna ing rai.

Angka 1428 Panunggilanipun jampi jarawat.

105

*# kamisandhanên 106 *# kamisandhanên

107 *# sawêg

commit to user

/518/ Kulit woh tanjung 5 saga, kulit kartu 3 kabakar, bawang 7 saga, kulit asêm

5 saga, kulit langkir saros jêmpolan, langkir punika kêpoh rêdi lajêng kapipis, kausap-usapna ing rainipun. Ingkang kangge toya jêram pêcêl. Angka 1429 Panunggilanipun jampi jarawat. Mênyan madu saklungsu, toya jambe sapalih. Kadamêl ngasap mênyan tuwin bakaran jambe piyambak. Dipunpipis kaliyan toyanipun tumuntên kangge pupuran.

Angka 1430 Jampi sakit jarawat. Godhong tapak liman satêkêm kairis pucukipun kiwa têngên lajêng mêndhêta mêndhang sela, sela wau kadhêplok, lajêng katutulakên ing godhong wau nuntên dipun-gosokna alon kemawon. Yèn badhe sare, ngangge gêrah nèm kaliyan mênyan madu 5 saga, uwos 3 jumput. Dipundhêplok kang lêmbat kangge pupur.

Angka 1431 Manawi tiyang kêpingin putra jalêr. Manawi tiyang nuju rencang rare mêdal èstri, akèna nyolong ulêg-ulêg, dipundèkèkna ing kêndhi-/519/l nunggil ari-ari rare èstri wau. Sakajêngipun dipunpêndhêm, dipunlabuh ing lèpèn. Ing têmbe lajêng gadhah anak jalêr.

Angka 1432 Jampi pusêr mulês. Silit bawang 3, dringo 3 iris, bêngle 3 iris. Kamamah, kaidokakên ing sêkar awu sajumput, lajêng kaulêt nuntên katemplokakên ing pusêr katutupan sêdhah.

Angka 1433 Panunggilanipun jampi pusêr. Angkup jambe nèm satunggal, rasuk angin 5 saga, mrica pêthak 7 iji. Dipunpipis, katemplokakên.

Angka 1434 Panunggilanipun jampi pusêr. Angkup jambe nèm satunggal, rasuk angin 5 saga, dringo 3 iris, jintên pêthak 3 saga, brambang satunggal. Dipunpipis, katemplokakên ing pusêr.

Angka 1435 Panunggilanipun jampi pusêr. Asêm kawak agêngipun sakêmiri, lêthêking dilah sadulit, apu sadulit. Kapipis, katemplokakên pusêr.

Angka 1436 Jampi padharan abuh. Godhong po o 3 punggêl, rasuk angin sajumpu-/520/t, brambang 3, kulit jae 2 ros dariji, punika lare. Manawi tiyang sêpuh ingkang padharanipun abuh, mêndhêta godhong labu pêthak 3 lêmbar kapanggang, dipuntemplokakên ngajêng kalih,

commit to user

wingking satunggal. Sadèrèngipun katrapan jampi, padharanipun ing ngajêng wingking kaprapatake rêya kaliyan apu.

Angka 1437 Jampi pusêr mulês. Rasuk angin tuwin sêkul katakêr saangkup jambe nèm, gêndhis arèn sami satakêranipun, inggu sakacang wose, lajêng kapipis kaliyan angkupipun jambe pisan.

Angka 1438 Jampi pusêr mubêng. Bawang abrit kang jalêr 3 iji, sarêm 7 wuku, katêdha kaping 7. Angka 1439 Tapêl padharan mulês. Têmu lawak 3 iris, kêdhawung kabakar, rasuk angin 3 saga, mungsi 5 saga, adas sasaga, wiji sawi 5 saga. Dipunpipis kaliyan toya, kangge tapêl.

Angka 1440 Jampi pusêr mulês lare kang umur 4 utawi 3, 5 taun. /521/ Amêndhêta sêkar awu (têngah awu punika wontên kang mungsêr) 3 jumput, asêm kawak salêrak, apu 2 klungsu. Dipunwor sadaya, katemplokakên pusêr. Dipuntutupi sêdhah têmu rose, kapanggang salêmbar lajêng katindhihan popok, nganggeya oto.

Angka 1441 Jampi sakit padharan manawi lare anênêdha 108 kalêbêt lajêng wangsul, punika saking asrêpipun padharan.

Godhong gagan-gagan sagêgêm mangang, kunir 3 iris kabakar. Kapipis kang lêmbat, dipuntoyani santên kanil klapa ijêm tumbasan satunggal sèn, lajêng kaombèkna rambah 3 kenjing.

Angka 1442 Yèn sakit wawratan. Jae panjangipun saros dariji (3 iris), brambang 3 iji, cabe 3. Dipundhêplok kangge gosok padharan. Toya pangombènipun kacang ijêm7 saga kagodhog kaliyan sêcang 25 saga, dipunsatakên rumiyin lajêng dipunjoki 109 toya malih sakêdhik. Dipunombèkakên, ampasipun katêdha.

Angka 1443 Jampi encok kang wontên sirah. Godhong turi brit 3 punggêl, adas 2 jo-/522/dho, pulasari 2 ros dariji. Dipunpipis, kabuntêl kaliyan kapuk, dipunpêrês toyanipun. Kalêbêtakên ing irung.

Angka 1444 Panunggilanipun jampi wawratan. 108

*# anêdha 109 *# dipunjogi

commit to user

Jêram pêcêl dipunoncèki kulitipun kang tipis-tipis kaliyan sari wawrat sadhuwit. Dipuntemplokakên ing pilingan tuwin bathukipun dipunpilisi lingsah klapa.

Angka 1445 Jampi sakit bangkèkan. Balungipun iwak nus utawi bêluntak panjangipun sadim, jae 3 iris, brambang 3 iji, toyanipun cokak. Dipuntapêlakên ing wingking, dipuntumpangi godhong pisang lajêng dipunbêngkungi.

Angka 1446 Panunggilanipun jampi bangkèkan. Godhong lobak 3 lêmbar kapipis, dipundamêl kados pap lajêng katapêlna ing bangkèkan, dipuntumpangi godhong pisang lajêng dipunbêngkungi. Sadintên kasantunan kaping 3.

Angka 1447 Panunggilanipun jampi bangkèkan. Jintên pêthak kaliyan adas sami wawrat 5 saga, rasuk angin, mrica, cêngkèh sami wawrat 3 saga. /523/Kapipis dados satunggal, dipuntapêlakên ing lambung tuwin ing pundi ingkang sakit.

Angka 1448 Panunggilanipun jampi sakit bangkèkan. Sêdhah têmu rose 3 lêmbar, mrica pêthak 30 iji, jintên cêmêng 3 jumput, mêsoyi panjangipun sadariji, bêngle 3 iris, bawang jalêr satunggal wêtah, brambang 3, sarêm sawuku. Dipunpipis, kagosokakên ing wingking.

Angka 1449 Jampi bangkèkan tuwin kasrêpên. Godhong kajêng apu, brambang satunggal. Dipunpipis kang lêmbat, kangge pilingan. Yèn tiyang kasrêpên, kapilisakên ing bathuk adat lajêng mantun.

Angka 1450 Panunggilanipun jampi bangkèkan. Jintên cêmêng 3 jumput, mêsoyi panjangipun sadariji, bêngle 3 iris, bawang jalêr sabungkul, brambang 3 iji, sarêm sawuku. Dipunpipis, kagosokakên ing wingking.

Angka 1451 Jampi bangkèkan sarta kangge pilis tiyang kasrêpên. Isi katela gantung grandhèl satunggal kapipis kang lêmbat. Dipuntapêlakên ing bangkèkan lajêng dipunbalêbêt ing godhong pisang. Panganggenipun sadintên sapisan. /524/ Angka 1452 Panunggilanipun jampi bangkèkan. Godhong bakung salêmbar kapanggang supados alum lajêng dipunsabukakên ing bangkèkan katumpangan sêtagèn. Sadintên kangge kaping 3.

Angka 1453 Panunggilanipun jampi bangkèkan.

commit to user

Godhong jêmpanah kapipis kang lêmbat nuntên katapêlakên ing bangkèkan, dipuntumpangi godhong pisang lajêng kablêbêt ing sinjang tumuntên mêndhêta salêmbar malih, dipun-gigit-gigit kemawon. Salêbêtipun sadasa dalu mantun.

Angka 1454 Panunggilanipun jampi bangkèkan sarta mantunakên udhup. Tigan ayam têmbeyan satunggal kapèndhet kuninganipun kemawon, kulitipun kangge nakêr pathi kunir, madu, santên kanil, lingsah lêmbu sadaya sami satakêr, cêngkèh 4 iji, pala sapalih, kêtumbar 5 saga, nuntên kapipis kang lêmbat. Sadaya kadadosakên satunggal. Sabên mêntas adus dipunombèni ing wanci enjing. Pangunjukipun angajêngna pêrnahing srêngenge yèn nuju enjing. Pangunjukipun wau ngamungna dintên Jumungah kang kapara enjing.

Angka 1455 Panunggilanipun jampi bangkèkan sarta jampi kuwat. /525/ Amêndhêta tigan ayam cêmêng satunggal, cangkokipun kangge nakêr madu, lingsah lêmbu, sêkar wora-wari brit satakêr cangkok tigan, lajêng kaunjuk 7 dintên. Sampun awor tiyang èstri, punika mangke lajêng mantun.

Angka 1456 Panunggilanipun jampi bangkèkan. Godhong lêgundhi 3 punggêl, godhong bawang 7 êlêr, jintên cêmêng sajumput, pala satunggal, cêngkèh 45 iji. Dipunpipis kang lêmbat kaliyan jêram pêcêl satunggal, kapèndhet toyanipun. Pangunjukipun enjing sontên sawontênipun jampi punika. Kaunjuk 3 dintên, saunjukan dipundèkèki jêram pêcêl satunggal.

Angka 1457 Tapêlipun sakit bangkèkan. Godhong kêcubung wulung 3 lêmbar, pupugan cocor griya sakawan, lèr wetan sajumput, pucuk uwos 3 jumput, mripat kunir 3. Dipunpipis, toyanipun wayu. Yèn sampun lêmbut dipuntapêlakên ing bangkèkan. Kawungkus ing pupus pisang, kablêbêt ing sinjang. Kangge enjing sontên, salêbêtipun 3 dintên mulya.

Angka 1458 Jampi sakit bangkèkan. Dhèdhès wawrat sadhuwit, brambang 3, jae 2 ros dariji. Dipunpipis, kaborèhakên bangkèkan. /526/ Angka 1459 Jampi padharan rêgêt ing wingking sakit. Anggodhoga godhong ilèr 3 têkêm, godhong jêmpanah satêkêm. Mangêt-mangêt kagosokakên ing pundi ingkang sakit. Saking cacriyosan sagêt 110 angêjur sasakit

110

*# sagêd

commit to user

dados toya utawi ngêdalakên papêthak. Panganggenipun jampi punika sadintên kaping 2.

Angka 1460 Jampi talingan mêdal nanahipun. Sarêm sajumput dikum kapêndhêt toyanipun, jae panjangipun saros dariji. Dipunasaba lajêng kaêngêt ing latu. Yèn sampun asrêp dipundèkèki uwoh kapas. Katètèsakên ing talingan.

Angka 1461 Panunggilanipun jampi talingan. Jae kagosok ing lambe pangaron kaliyan sêkar kênanga 2 lêmbar, dhèdhès wawrat sigar, nuntên sadaya jampi kaulêt-ulêt ing kapuk. Dipunangge ngilèni kuping enjing sontên.

Angka 1462 Panunggilanipun jampi talingan. Kulit jambe nèm kagecak ing waton ambèn, toyanipun kapêrêsakên ing talingan, sêkawitipun kagêm kili.

Angka 1463 Jampi sêsêg. Mêndhêta godhong male-male (ing ngriki godhong gêrang), sê-/527/kul sakêpêl, kawori prêsan sasendhok bêling. Punika sadaya karêmêt, dipuntêdha salêbêtipun

3 dintên. Angka 1464 Tapêlipun sakit sêsêg. Adas 6 saga, mungsi 5 saga, kêdhawung 3 iji, rasuk angin 3 saga, wos sajumput, sarêm 3 wuku, bawang 3 siyung, kunci mêntah 3 iji. Sami kapipis, dipundamêl tapêl.

Angka 1465 Jampi sêsêg malih sarta napasipun cêkak. Kajêng garu cêpaka 3 saga, klêmbak 5 saga, cêndhana abrit 6 saga, tandhuk badhak (punika suru warak) 5 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji, (kalumba)

3 saga. Kagosok kaliyan toya lajêng dipununjuk. Angka 1466 Jampi cacing pita. Sadèrèngipun angunjuk jampi, 2 dintên anyêgaha têtêdhan. Sawatawis 3 dintênipun angunjuk kastroli 2 sendhok dhahar. Oyot dalima pêthak kang sampun dipun-garingakên ongnês, panggènanipun tukang jampi Wlandi kang wontên (têgêsipun timbangan jampi). Oyod dalima wau lajêng kagodhog kaliyan wedang

8 ongnês. Sasampunipun ngunjuk kastroli watawis ½ jam lajêng ngunjuka

commit to user

sapratigan toya /528/dêlima. Dados toya dêmila 111 kaunjuk sabên ½ jam. Upami ngunjuk kastroli ½ 8, jam 8 ngunjuka toya dêlima. Punika wêkasan cacing lajêng mêdal kaliyan dhasipun, lajêng mulya.

Angka 1467 Jampi krawitan (racêkên) tumrap rare umur 2 dumugi 3 taun. Oyot dhadhap srêp panjangipun 3 dariji, kêtumbar 5 saga, mungsi 4 saga, pala saklungsu, pucuk cabe satunggal, bawang sasiyung, bêngle sairis. Dipunpipis kang lêmbat lajêng dipunsaring, mawi sarêm 3 wuku, lajêng kaunjuk.

Angka 1468 Panunggilanipun jampi racêk kang sami umuripun. Têmu cêmêng agêngipun saêndhas ayam, bawang 5 siyung, walirang 2 kacang wose, jintên cêmêng 3 saga. Dipunpipis kang lêmbat kaliyan toya jawi, dipundèkèki sarêm 3 wuku, lajêng kasaring, pununjukakên.

Angka 1469 Panunggilanipun jampi racêk kang sami umuripun. Sata cina agêngipun sakêmiri kapipis kaliyan wedang kadamêl milisi sabên enjing. Lare dipunlêbêtakên ing kurungan. Sabên dintên Jumungah wanci jam 12 siyang wontên salêbêti-/529/pun kurungan ayam wau dipunsêbari wos jêne supados sakitipun mulya.

Angka 1470 Jampi cacing tumrap ing rare. Oyot cêguk panjangipun 7 dariji pun kanthèni kajêng ulêt 2 iji, kêtumbar sasaga, trawas 2 lêmbar, rasuk angin 2 ros dariji, kajêng lêgi 2 ros dariji. Dipun-godhog, kadamêl wedang, kaunjukakên sabên dintên.

Angka 1471 Panunggilanipun jampi cacing tumrap rare. Mêndhêta êkop ponirdhêh, bubukan cacing sasendhok alit, manawi tiyang sêpuh

2 utawi 3 sendhok. Dipunwor kaliyan madu. Sampun dipundusi sasampunipun ngunjuk jampi punika. Angka 1472 Panunggilanipun jampi rare cacingên. Woh dlima dipunoncèki, dipunpe kang ngantos garing lajêng kadhêplok ngantosa dados bubukan. Manawi kajampèkakèn rare alit, sasendhok dipunwori gêndhis pasir. Yèn tiyang sêpuh 3 sendhok, sadintên sami jampi kaping 3. Yèn rare 3 sendhok, tiyang sêpuh dados 9 sendhok alit.

111

*# dêlima

commit to user

Angka 1473 Jampi salêbêting balung karaos linu. Brambang 3 iji, bawang 3 siyung, jae sakcik sairis, /530/bêngle sairis, mrica cêmêng, kêmukus sami 3 iji, kajêng lêgi, cêndhana sami 3 saga, adas 2 jodho, pulasari 5 saga, uwos sajumput. Kapipis dados satunggal, dipunparêmakên badan sakojur.

Angka 1474 Jampi suku sakit utawi raos pêjah lempoh. Godhong luntas 3 têkêm, sêdhah ketêmu rose 7 lêmbar. Kagodhog kaliyan toya sagantèn, dipunwori ciyu kangge ngêkum suku sabên dintên.

Angka 1475 Jampi waratan rah umbêl margi kenging sawan kangge rare alit.

Babakan kajêng jambu kluthuk panjangipun 3 kilan wiyaripun sadariji kaliyan godhongipun 3 utawi 5 punggêl. Babakan jambêt bol, babakan sêntul panjangipun sami 3 kilan wiyaripun sadariji, sêkul sakêpêl dipunbakar kapara radi gosong, nuntên dipun-godhog, kaunjukakên, dipunjogi toya. Sadaya dipununjuk.

Angka 1476 Tapêl waratan rah umbêl. Godhong pace 7 lêmbar kagosok kaliyan lingsah kalêntik enggal nuntên kapanggang. Yèn sampun alum lajêng katemplokakên ing padharan lêrês pusêr 4 lêmbar kangge ing /531/wingking, sampun ngantos dumugi ing padharan 3 lêmbar. Manawi badhe ngangge, katètèsan lingsah.

Angka 1477 Panunggilanipun tapêl waratan rah umbêl tuwin tiyang èstri mêdal rah parjinipun.

Sulur pandhan wangi sauwit dipun-garingakên rumiyin, êpangipun kabakar kapèndhet toyanipun landha wau, lajêng kadèkèkaken gêndhis jawi sakêmiri. Kaunjuk 3 kenjing.

Angka 1478 Jampinipun tiyang botên eca nêdha. Laos agêngipun saêndhas ayam, bawang jalêr 3 bungkul wêtah, kajêng ulêt 3 iji kabakar, kêtumbar, mungsi sami 5 saga, pala satugêl, kêncur 3 iris, mêsoyi tuwin sintok sami saros dariji, manis jangan panjangipun sadriji, kajêng lêgi saros dariji, jintên pêthak 5 saga, sarêm tuwin uwos sami sajumput, kaworan cokak sacêkapipun. Pangunjukipun saunjukan kintên-kintên ½ cangkir, nuntên kasaring

commit to user

ing cangkir kaseka obong-obongan wingka. Jampi kaunjuk kaping 3 sadintên tuwin dangunipun 3 dintên. Dados angunjuk kaping 9.

Angka 1479 Jampi kêmatus tinja (mêjên tinja). Pisang kluthuk mêntah 2 ulêr kaparut, ingkang matêng saulêr ka-/532/bakar, adas sasaga, pulasari 5 saga, brambang satunggal kabakar. Pisang wau lajêng karêmêt dados satunggal, kapêrês kapêndhêt toyanipun. Racikan bumbu kapipis lajêng dipunwor ing toya pisang nuntên kasaring lajêng kaunjuk (ugi nami sriawan).

Angka 1480 Panunggilanipun kêmatus tinja. Bêngle, kunir, kunci, lêmpuyang, kêncur, têmu lawak sadaya sami 3 iris kabakar, kajêng lêgi 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, rasuk angin 5 saga, kêdhawung satunggal ugi kabakar, podhi, sari, murmak sami 5 saga, daging 3 saga, cêngkèh 8 iji, sidawayah, sembukan, tuwin godhong êntut (godhong bruta) sami 3 lêmbar, arêng jati panjangipun sadariji. Punika sadaya kadhêplok dados satunggal. Sabên badhe ngangge mêndhêta 3 jumput. Mênggah patrapipun sasampuning jampi sapisan, lêt 2 dintên jampi malih nuntên lêt 3 dintên lajêng lêt 8 dintên sapisan sarta lajêng sawulan sapisan lajêng botên mawi jampi.

Angka 1481 Jampi yèn kakathahên mêdaling sêsukêr kangge mampêt. Godhong jambe kaluthuk nèm 3 punggêl, adas sasaga, pulasari 5 saga, rasuk angin 4 saga, bawang sabungkul, /533/sarêm 3 wuku. Kapipis lajêng dipununjuk. Adat lajêng kèndêl.

Angka 1482 Jampi tiyang sakit kaganggu. Mêndhêta bubuk kapipis kaliyan sêkar wora-wari brit lajêng kaunjuk. Angka 1483 Yèn rare kenging sawan, bokipun jampia sawanan agung tuwin kenging sarat.

Mêndhêta godhong patiklim, godhong bênguk 3 lêmbar, kaliyan godhong kara wêdhung, rumput babi 3 lêmbar, godhong sangkèt 3 lêmbar, godhong apa-apa 7 lêmbar, godhong ilèr 7 lêmbar, godhong tlasih 3 punggêl, godhong landêp satêkêm, godhong urat 3 lêmbar, lêmpuyang êmprit 3 iris, godhong mas kênikir, godhong têmbêlèkan 3 lêmbar, godhong pepe gagang tuwin kulitipun 7 lêmbar, mimi 3 saga, kêpithing, rajungan, kulit ulam pe sami 3 saga, kara jalêr sairis,

commit to user

kêdhawung 3 iji, têmu lawak, têmu cêmêng, têmu giring, êmpu kunir, tuwin kêncur sami 3 iris, kêtumbar 7 saga, mungsi 4 saga, trawas 3 lêmbar, brambang 3 iji, bawang sasiyung, sintok 5 saga, sêprantu satunggal dipunbakar, jintên cêmêng, tuwin mêsoyi sami 5 saga, kajêng lêgi 10 saga, kêmukus 7, /534/adas 2 saga, kapulaga 3 saga, gêlam 7, sêkar apèn 3 saga, pulasari 5 saga, podhi, sari sami 3 saga, dringo, bêngle sami 3 iris, kajêng sêcang, kajêng tinja, widara pêthak sami

3 saga, kêrikan waton ambèn sakêdhik, wulu landhak satugêl kabakar. Sadaya kapipis kang lêmbat nuntên kabênêm têmbêlèk lancung sakêdhik. Kaunjukna bokipun. Yèn lare wêdaling sêsukêr kados lêri, punika tandha kenging sawan agung. Kawêwahana kêrikan kontên, kêrikan lumpang, gêlaran amoh. Sadaya kagodhog, kaunjuk.

Angka 1484 Jampi sawan klêbêt. Jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, kajêng lêgi sami sadariji, brambang satunggal kabakar, inggu sakacang wose. Kamamah lajêng dipunwori toya jêram pêcêl 1, yèn botên wontên inggih anganggeya cokak lajêng kacêkokakên cangkêm sami cangkêm.

Angka 1485 Panunggilanipun cêkok lare sawan kalêbêt. Godhong inggu 3 lêmbar, jintên cêmêng 2 saga, mêsoyi 2 saga, bawang satugêl siyung, bêngle sarta dringo sami sairis, nuntên kaseka ing paku, kabêsmi ngantos abrit lajêng di-/535/pununjukna.

Angka 1486 Jampi sêmbur sawanên. Mêndhêta godhong bankal 3 lêmbar, mungsi, kêtumbar sami 5 saga, kêdhawung kabakar 3 iji, kêncur, kunci sami 3 mripat, rasuk angin, kajêng tinja sami 5 saga. Kalêmbutakên lajêng kadamêl sêmbur.

Angka 1487 Panunggilanipun jampi sawanên. Dringo saros dariji, bawang 3 siyung kabakar, kuku paksi mêrak 3 kuku, lakên abrit sadariji pasagi, jintên cêmêng sajumput, mêsoyi panjangipun sadriji. Sadaya kabakar kang ngantos gosong nuntên dipun-gêrus, kauwor kaliyan toya susu nuntên kaunjukna.

commit to user

Angka 1488 Jampi sambêtan sriawan rare kang sawêk 112 umur 7 dumugi 9 wulan.

Sêdhah kêpanggih rosipun 7 lêmbar, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi saros dariji, kêmukus 3, dringo saros dariji, bêngle, kunir sami 3 iris, bawang sasiyung. Kapipis, dipununjukakên kaliyan katapêlakên.

Angka 1489 Jampi sriawan tumrap bayi kang umur 4 dintên dumugi 2 wulan.

Tlutuh sana kêling sasendhok alit dipunwori lingsah /536/kawang 2 klungsu, kajêng lêgi saros dariji, brambang satunggal, lajêng sami dipun-godhog, kagosokakên ing gusinipun. Yèn cangkêmipun garing, dipunkècèkna tlutuh sana kaliyan lingsah klêntik sasendhok alit, nuntên dipunkècèk lingsah pêthak saprapatan sendhok alit, dipunwor kangge gosok gusi.

Angka 1490 Jampi sriawan kang sampun kalêbêt padharan. Babakan wit turi pêthak 4 dariji pasagi, kajêng kêndhal 4 dariji pasagi. Kapanggang, yèn sampun, kadhêplok kapêndhêt toyanipun nuntên mêndhêta pisang pulut saulêr, pisang kluthuk matêng saulêr, kang satêngah matêng saulêr. Kang mêntah dipunkêrêt-kêrêt, dipunrêmêt sarêng kapêndhêt toyanipun. Kaunjuk sapintên wontênipun.

Angka 1491 Jampi sakit toyan wontên selanipun. Toya jêram pêcêl sagêlas bètêr dipunênêbakên 113 kang bêning kangge dipunwor kaliyan tètès gêndhêsbitu 114 salêginipun, dipununjuk kaping 3 sadintên. Kenging nêdha sawarnining jangan, nanging yèn olah sampun ngantos kakathahên toya. Kados krokot kaliyan puring kagodhog botên ngangge toya, dangu-dangu mêdal toyanipun piyambak. Dipunwêwahi sarêm, lajêng katêdha sabên tintên 115 . Kenging nêdha trasi, daging ayam /537/utawi ulam sanèsipun. Botên kenging nêdha têtêdhan galêpung, kenging nêdha jampi punika yèn lare sakit dipunombènana satêngah gêlas bètêr.

112

*# sawêg 113 *# dipunênêpakên

114 *# gêndhis batu 115 *# dintên

commit to user

Angka 1492 Jampi tiyang sakit kadamêl toya pangombèn. Oyot sêmbung 5 iji panjangipun sadariji dipun-godhog kaliyan gêndhis arèn rêgi sadhuwit, lajêng kaunjuk sadintên.

Angka 1493 Jampi santun warni panunggilanipun pangombèn. Oyot sêrik (klayu) 3 driji, oyot bayêm raja 7 wit. Kagodhog kaliyan gêndhis arèn rêgi 2 dhuwit. Kaunjuk sabên dintên.

Angka 1494 Jampi pangombènipun tiyang sakit enjrakên 116 . Oyot jarak cina 3 iris dipun-godhoga ing kriyuk ingkang prayogi. Dipuncuri wedang kang umêb lajêng kadamêl pangunjukan.

Angka 1495 Jampi yèn tiyang kêkathahên anggènipun wawawratan 117 , punika pamampêtipun. Godhong jambu kluthuk kang nèm 3 punggêl, adas sa-/538/kêdhik, pulasari sasaga, rasuk angin 4 saga, bawang satunggal, sarêm 3 wuku. Kapipis lajêng dipunombèkakên, adat lajêng mantun.

Angka 1496 Jampi panu wêsi tuwin panu walèh. Godhong jêmpanah satêkêm dipun-godhog, toyanipun kangge gosok panu. Yèn sampun rêsik lajêng nganggeya borèh kang kasêbut ngandhap punika.

Angka 1497 Borèh panu. Godhong randhu jêne kang dhawah piyambak 3 lêmbar, godhong mangkokan kang jêne 3 lêmbar, kaliyan wos sakêdhik. Dipunangge nglalar, yèn sampun rêsik dipun-gosok kaliyan godhong jêmpanah lajêng dipunborèhi.

Angka 1498 Jampi panu walur sarta panu sêkar. Yèn panu sêkar, mêndhêta sêkar mlathi sungsun 7 iji, dipunpipis kaliyan atal 5 saga, kaliyan toya sakêdhik, dipun-gosokakên. Manawi panu walur, mêndhêt pêntil sêkar kênanga kaliyan atal 5 saga, toyanipun duduh jêram pêcêl lajêng dipun-gosokakên.

Angka 1499 Panunggulanipun jampi panu. Mêndhêta kulit tirêm 4 dariji pasagi dipundhêplok kang lêmbat mawi toya jêram pêcêl satunggal, /539/nuntên kangge gosok alon-alon kemawon tuwin katemplokna ing panu sawontênipun.

116

*# endrakên 117 *# wawratan

commit to user

Angka 1500 Jampi tiyang kaêntup kalajêngking. Mêndhêta godhong prasêman 1 utawi 2 karêmêt kang lêmbat tuwin dipunmamah, katemplokna pundi ingkang dipunêntup. Salêbêtipun 3 jam mantun.

Angka 1501 Jampi tiyang kêcublês tuwin kapatil ing ulam. Mêndhêta godhong jêmpanah 7 utawi 8 lêmbar dipunlêmbatakên lajêng katemplokakên lêrês ing tatunipun, sarta kabuntêla ing sinjang. Punika mangke salêbêtipun sajam utawi kalih jam lajêng karaos angêt. Sadintên dipunsantuni kaping 2 tuwin 3. Salêbêtipun 3 dintên mulya.

Angka 1502 Panawar tawon manawi badhe mêndhêt maduning tawon supados botên kaêtup 118 .

Sêdhah kaliyan brambang dipunlêmbutakên kangge gosok ing tangan saha sadaya badan sakojur. Tawon lajêng ajrih sangêt.

Angka 1503 Jampi tiyang cêgukên. Tiyang manawi cêgukên kapijêt posipun 119 lajêng mantun utawi katètèsana wedang 2 tètès, dipunulu lajêng mantun. /540/ Angka 1504 Jampi tiyang tatu. Godhong pulutan 3 lêmbar, adas 3 saga, pulasari 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji. Kapipis kang lêmbat lajêng katemplokna pundi ingkang tatu.

Angka 1505 Panunggilanipun jampi tatu. Grènjèng katemplokakên pundi ingkang tatu. Angka 1506 Panunggilanipun jampi tatu. Awu dipunarêng kasambi sacangkir, asêm saêndhas ayam, salêbêtipun asêm dipundèkèki sarêm sajumput. Dipunkêmpêlakên kang rapêt lajêng kabakar. Sadaya punika kapipis kang lêmbat, dipuntemplokna ing pundi ingkang tatu.

Angka 1507 Panunggilanipun jampi tatu. Têmbaga kaliyan cokak kajampèkna ing pundi panggènanipun ingkang tatu.

Angka 1508 Panunggilanipun jampi tatu. Adas 10 saga dipun-gorèng kaliyan manis jangan panjangipun sadariji, sarêm 3 wuku ugi kagorèng, lajêng dipunpipis kang lêmbat botên mawi toya lajêng kawurwurakên pundi panggènanipun ingkang tatu. Punika lajêng mantun.

118

*# kaêntup 119 *# rosipun

commit to user

Angka 1509 Jampi kowak manawi kabacok. Amêndhêta gêndhis pasir kaliyan brambang 3 iji, kapipis kang /541/lêmbat lajêng katemplokna lêrês ing tatu. Punika sabên dintên.

Angka 1510 Jampi tatu tuwin kowak. Godhong cêthèthèt (godhong cipir) dipunangge saratipun mawi wicantên mangkatên 120 “Tambane bapak-bapak sidaku” Angka 1511 Jampi tatu kang keris ing lading. Apu kaliyan jêram pêcêl dipunpêrês kangge pundi ingkang tatu. Angka 1512 Jampi tatu saking kukunipun piyambak. Godhong sêkar pacar toya dipunpanggang mawi lingsah klêntik, mangêt-mangêt katemplokna ing tatu. Sontên santun sadintên wau sapurunipun.

Angka 1513 Jampi sakit gulu saking bêntèr botên milih wanci nèm, sêpuh, tuwin rare. Yèn nêdha ilatipun karaos pait. Walandi amastani killêsiktê.

Amêndhêta oyot krokot 3 wit, oyot bayêm siti, oyot rumput wacucalan sami 3 wit, kêrikan sangsam 7 saga, kajêng lêgi saros dariji. Dipun-godhog kadamêl wedang, dipununjuk sabên dintên.

Angka 1514 Jampi tiyang mantunipun tatu dangu. Êmpu kunir satunggal, sêdhah sêpuh 3 lêmbar, têmu lawak saklungsu panjangipun sadariji dipunbakar, klabêt 5 saga, /542/sarêm. Kagorèng tuwin dipunkukus, lajêng kapipis kang lêmbat mawi toya jêram pêcêl, lajêng dipuntemplokakên ing tatu ngantos dhawah piyambak, sampun mawi dipunbukak.

Angka 1515 Panunggilanipun tatu dangu mantunipun. Brutawali panjangipun 2 kilan, punika malih sae kangge warni mangkatên 121 . Tawas sagêgêm dipunbakar sanginggiling sangan ngantos kêmrangga. Kapipis kang lêmbat, nuntên dipunwur-wurakên ing tatu. Ingkang sampun kalampahan lajêng mantun. Utawi pacar jawi 2 têkêm kang kangge kados ing kuku sami bumbonipun kadamêl kuku gambir, sapu pawon 5 saga. Prayogi kangge têlês, yèn garing santun enggal.

120

*# makatên 121 *# makatên

commit to user

Angka 1516 Santun warni jampi kêbacok. Anêgora wit pisang satunggal, yèn talutuhipun mêdal dipuntutul kaliyan kapuh 122 . Yèn sampun têlês katemplokna sanginggiling tatu. Yèn pisang sauwit kirang toyanipun, inggih anêgora malih. Yèn sampun katemplokan, êrahipun lajêng kèndêl utawi tatunipun lajêng mingkêm. Samukawis tatu kakumbah landha awu kadêbog utawi landha awunipun kajêng kang sêpêt.

Angka 1517 Panunggilanipun jampi tatu. Tinja sêkar dipunbakar, prusi sakêdhik ugi dipunbakar, nuntê-/543/n dipunwur- wurakên, sampun kenging toya.

Angka 1518 Jampi samukawis tatu supados enggal mantun. Êmpu kunir kang sêpuh sangêt satunggal dipunparut kapêndhêt toyanipun, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, klabêt 7 saga dipun-gorèng nuntên kapipis kabucal toyanipun, sarêm 3 wuku. Kagorèng sarta kabênêm, lajêng dipuntutupakên ing tatu. Sampun kabikak yèn botên garing kajêngipun piyambak. Tumênggung Janengrat ingkang sampun ngangge jampi punika.

Angka 1519 Sakit duduk utawi pathèk. Gadhung ½ kati, toyanipun 10 siwur, sêre panjangipun 2 pêcak, klênthêng kapas sagêgêm, uwos pangaos sigar, ciyu cina ½ cangkir. Punika sadaya kagodhog ingkang prayogi, kadamêl toya pangunjukan sabên dintên.

Angka 1520 Panunggilanipun jampi duduk. Gadhung ½ kati, toyanipun 3 siwur, sêre panjangipun 2 pêcak, isi kapas sagêgêm, uwos tumbasan sigar, uwos kang abrit ½ cangkir. Punika sadaya kagodhog, kadamêl toya pangunjukan. Sampun ngunjuk toya sanèsipun.

Angka 1521 Jampi pathèk kang taksih nèm. Dipunborèhi têmu guroh (têmu poh) panjangipun sa-/544/dariji, godhong jambêt kalampok 3 lêmbar, menir wos 3 jumput. Dipunpipis kaliyan toya nuntên dipunborèhna ing pathèk. Yèn sampun 6 wulan dipuntêdhanana ulam macan sakajêngipun nuntên kakuma ing lèpèn. Dipunkosoki kang rêsik lajêng kagosoka dhèdhès wawrat 2 dhuwit pinggiring pathèk wau.

122

*# kapuk

commit to user

Angka 1522 Jampi pathèk ingkang sae piyambak. Bubukan ingkang nama samsiyantan kangge wur-wur ing pathèk. Yèn sampun jampi 2 utawi 3 dintên lajênglajêng 123 mantun.

Angka 1523 Panunggilanipun jampi pathèk. Amêndhêta gomarasi kangge angêpab dipunwori prusi sawatawis, kadamêl plèstêr. Salêbêtipun 3 dintên adat lajêng mantun.

Angka 1524 Jampi sakit susu utawi kamisandhanên. Lingsah latung kausar-usarna sakubênging susu sarana wulu ayam. Angka 1525 Panunggilanipun jampi kamisandhanên. Kêndhil lilin dipunlèlehèkên, mangêt-mangêt lajêng kausêrakê-/545/n sakubênging susu.

Angka 1526 Panunggilanipun jampi susu. Lingsah Makasar sawatawis dipunwor kaliyan arak, kausar-usarakên sakubênging susu.

Angka 1527 Panunggilanipun jampi susu. Sêpêt wiyaripun 2 dariji panjangipun sakilan dipunbasmi, awunipun kapipis kaliyan cokak. Mangêt-mangêt lajêng kagosokna ing susu utawi kausêr-usêrakên.

Angka 1528 Panunggilanipun jampi susu sampun dados wudun. Godhong brobos satêkêm kapipis kaliyan bawang 3 iji, rasuk angin tuwin pulasari sami 5 saga. Katemplokna ing pundi ingkang mêdal wudunipun.

Angka 1529 Panunggilanipun jampi susu. Amêndhêta lingsah sêpuh inggih lingsah wangi, kaanggeya gosok susu sacêkapipun.

Angka 1530 Panunggilanipun jampi susu. Godhong kucai satêkêm kagodhog, toyanipun arak. Mangêt-mangêt kausarna ing susu.

Angka 1531 Panunggilanipun jampi susu. Kêncur satunggal, uwos sajumput, manis jangan panjang-/546/ipun sadariji, sarêm 3 wuku. Dipunpipis kang lêmbat lajêng kausar-usarna ing susu kang sakit.

123

*# lajêng

commit to user

Angka 1532 Panunggilanipun jampi susu. Babakan pêlêm ganda panjangipun 3 dariji, adas 2 jodho, pulasari 5 saga, brambang 3, jamur impês 2 saga. Kapipis lajêng dipunborèhakên.

Angka 1533 Panunggilanipun jampi susu. Tinja menda 3 iji dipunkècèk kaliyan lingsah kalêntik enggal wontên ing pinggan lajêng kausar-usarna ing susu. Suwèkan sinjang kangge plèstêr.

Angka 1534 Pilis senthe. Êpang senthe sakilan kabênêm awu kang taksih bêntèr, kabubonan 124 sambêtan, toyanipun cokak lajêng kapilisakên.

Angka 1535 Jampi manah botên kantênan. Kajêng klêmbak, kajêng kasturi, kajêng garu. Dipun-gosok sarêng rambah kaping

3. Dipun-godhog sarêng rambah kaping 3. Toyanipun toya mawar lajêng kaunjuk. Punika katimbanga raosing badanipun. Angka 1536 Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. Sunthi, bawang sami 3 iji kabakar, gagang sêdhah 3 punggêl, /547/sarêm 3 wuku. Dipunpipis, kaunjuk, toyanipun duduh jêram pêcêl.

Angka 1537 Panunggilanipun jampi pusêr. Bawang 5 kabênêm ing awu kang ngantos matêng, sarêm 3 wuku, lajêng dipuntêdha. Kaunjukan sakajêngipun wedang tuwin toya.

Angka 1538 Panunggilanipun jampi pusêr. Kêtumbar 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, wit bêngkowang panjangipun sadariji, bawang sasiyung, rasuk angin 3 saga, arêng kajêng jati saros dariji, laos

3 iris. Dipun-godhog kang ngantos umêb lajêng kaunjuka kados wedang.

Angka 1539 Jampi tiyang sêpuh sakit padharan. Lingsah kajêng pêthak satètès, gêndhis pasir sasendhok dipundèkèk ing cangkir, kaunjuk kaliyan toya wedang. Ingkang satètès lajêng dipundèkèkna pusêr lajêng anggodhoga arak kangge gosok sakubênging padharan.

Angka 1540 Panunggilanipun jampi tiyang sêpuh sakit padharan. Têmbèlèh 125 lancung sauwos kaunjukakên sarta kalêbêtakên ing pusêr kaliyan lingsah kajêng pêthak.

124

*# kabumbonan 125 *# têmbèlèk

commit to user

/548/ Angka 1541 Jampi pusêr mulês tuwin wawratan. Godhong oncang tuwin godhong po o sami satêkêm, agêl sakilan, kêtumbar 7 saga, trawas 3 lêmbar, arêng jati panjangipun sadariji, ece sasèn. Dipun-godhog kangge toya pangunjukan lajêng amamaha bakaran lêmpuyang 3 iris, apu sadhuwit, arêng jati saros dariji, sarêm sawuku. Toyanipun kaulu, dene ampasipun katemplokakên ing pusêr.

Angka 1542 Panunggilanipun jampi pusêr. Asêm kawak saklungsu kaglintir, inggu sawos dipundèkèk salêbêting galintiran wau, apu kalih wos, lajêng dipununtal lajêng amêndhêta malih asêm kawak sadhèrèkan kaliyan apu saros dariji, nuntên dipunulêt kaliyan toya. Kaborèhna padharan ngajêng wingking.

Angka 1543 Panunggilanipun jampi pusêr. Arêng jati panjangipun sadariji, mungsi 15 saga, mrica pêthak 7, kêtumbar sasaga, pucuk cabe 3 iji, laos 3 iris, kajêng trêmbalo panjangipun sadariji, bawang 3 siyung, wit bêngkowang panjangipun sadariji. Pun-godhog, kaunjukakên. Manawi botên sagêt 126 napas sarta botên sagêt 127 amutah. /549/ Angka 1544 Jampi tiyang nêsêpi botên mêdal toyanipun. Angupadosa oyot wêdalan, Arab dipunwastani oyot Patimah, kaêkuma ing cangkir pêthak. Oyot wau sagêt 128 mêdhok, toyanipun kaunjuk.

Angka 1545 Jabang bayi enggal lairipun. Oyot Patimah langkung prayogi rimat bing-bing kucing dipunuyah asêmi. Yèn wontên tiyang badhe rencang rare dipunkêluku ing cangkir pêthak. Toyanipun dipuntètèsakên ing bun-bunanipun tiyang ingkang badhe rencang rare utawi lajêng dipununjuk sakantunipun ing cangkir sadaya.

Angka 1546 Sarat supados kuwawi junjung barang awrat. Angupadosa godhong sauwitipun giring jalêr, inggih punika sidaguri kang botên sêkar sarta woh. Kangge ing badan saha kabuntêl ing sinjang. Andadosakên rosa utawi ajunjung sela karang kang awrat.

126

*# sagêd 127 *# sagêd

128 *# sagêd

commit to user

Angka 1547 Jampi sakit dhada 129 . Godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipundhêplok kang lêmbat, kawor kaliyan madu, kakintên satêlêsipun kemawon lajêng dipun-galindhingi. Kauntala sawontênipun kang-/550/ge 3 dintên.

Angka 1548 Jampi sakit dhadha, padharan, sarta wawratan rah. Srêbug, inggih punika bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit, sêkar raiya. Dipunpipis kang lêmbat nuntên kaunjuk ngantos 3 kenjing.

Angka 1549 Jampi sakit balung utawi padharan. Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit dipunwori gêndhis batu. Katêdha ing wanci kenjing.

Angka 1550 Jampi pusêr tiyang sakit pucêt. Bubukan godhong salamaki wawrat 3 dhuwit kauwor kaliyan uyuh menda pêthak. Jampia rambah kaping 3 kenjing.

Angka 1551 Jampi tiyang mêntas rencang rare sampunipun puput pusêr. Godhong pacar jawi satêkêm, adas 2 saga, pulasari 5 saga, brambang 3 iji, êmpu kunir satunggal. Kagodhog, kangge toya pangunjukan.

Angka 1552 Jampi kondhor, Walandi mastani brik. Trênggiling mênthik satugêl, tinja sawêr sawa saklungsu, jamur impês 3 saga, têgari panjangipun 3 dariji, /551/kajêng timur panjangipun 2 dariji, bawang jalêr

2 iji, kunir jalêr satunggal, sintok panjangipun sadariji, mêsoyi panjangipun sadariji, ganthi 5 saga, sunthi 2 ros dariji, pala satunggal, cêngkèh 7, cabe sulah, mrica sulah, majamuju sami wawrat 5 saga, bêngle 3 iris, kêncur 3 maripat, jae 2 ros dariji, laos saêndhas ayam, woh pranajiwa satunggal, kêmukus 7. Dipunpipis, kasaringkasaring 130 , toyanipun duduh jêram pêcêl. Tirahanipun kagosokna ing kondhoranipun utawi kêdah dipunurutakên dhukun padharanipun lajêng nganggeya jampi punika ngantos samantunipun.

Angka 1553 Jampi sela karang, sanajan irungipun sampun bolong enggal mantun.

Lêthak lingsah dipunwori prusi sakêdhik kamatêngan tuwin tumbasa tam owan ing griya panggènanipun sade jampi Cina. Kaborèhakên sajawining irung sabên dintên enjing sontên adat lajêng mantun.

129

*# dhadha 130 *# kasaring

commit to user

Angka 1554 Parêm rapuh warni-warni, punika kêdah katimbang, manawi badhe damêl pintên warnining parêm.

Laos abrit, lêmpuyang sami 7 iris, têmu lawak, têmu giring sami 3 iris, brambang

3, bawang 3 siyung, /552/manis jangan 20 saga, jong rahab 10 saga, kunir 3 iris, waron 5 saga, têgari 6 saga, adas 4 saga, pela 131 boros (pala èstri) satunggal, toyanipun pêrêsan godhong turi. Kadhêplok mawi toya tawa sakêdhik, lajêng dipunparêmakên.

Angka 1555 Parêm badan yèn karaos lêsu. Manis jangan panjangipun sadariji, kêncur 3 iris, kajêng tinja 3 saga, kajêng cêndhana 7 saga, kajêng widara pêthak 6 saga, brambang 3 iji, sarêm 3 wuku, asêm sadhèrèkan. Dipunpipis kaliyan toya wantah.

Angka 1556 Parêm badan. Laos abrit, lêmpuyang sami 7 iris, têmu lawak, têmu giring sami 3 iris, brambang

3, bawang 3 siyung, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 15 saga, kunir 3 iris, waron 10 saga, têgari 15 saga, pulasari 20 saga, pala satunggal, uwos 3 jumput, toyanipun godhong turi 3 punggêl. Kapipis, dipunwori toya tawa.

Angka 1557 Parêm kangge badan utawi padharan. Uwos, sarêm sajumput, asêm sadhèrèkan, /553/kêncur 3 iris, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 5 saga, bawang 3 siyung. Kapipis kang lêmbat kaliyan toya tawa. Jampi punika kangge 3 dintên.

Angka 1558 Parêm suku. Cabe 3 iji, mrica cêmêng, mrica sulah sami 7 iji, kêmukus 7, pala satunggal, kajêng rapêt panjangipun sadariji, manis jangan panjangipun sadariji, dringo panjangipun sadariji, bêngle 3 iris, bawang satunggal, kêncur 3 iji, têmu lawak, têmu cêmêng, têmu giring, kunir, tuwin jae sami 3 iris, asêm kawak saros dariji, uwos 7 las, godhong gandarusa 3 punggêl, babakan kelor panjangipun saros dariji, oyot kêdhondhong panjangipun 3 dariji, sarêm 7 wuku. Dipunpipis kangge dipunwori arak tuwin ciyu.

131

*# pala

commit to user

Angka 1559 Parêm suku. Godhong mamêm wawrat 2 sèn, lara sêtu 3 sèn, oyot tuwin babakan turi brit, oyot asêm sajarotipun sami 3 sèn, oyot cêrme 13 sèn, oyot sêre 8 sèn, bubonipun 132 : sintok 55 sèn, mêsoyi 23 sen, jintên cêmêng 8 sèn, kêmukus 7 sèn, cabe 25 sèn, mrica 12 sèn, jamur impês ½ sèn, cêngkèh 16 sèn, /554/pala 24 sèn, lêmpuyang

20 sèn, pucuk 10 sèn, bêsole 4 sèn, kêncur 40 sèn, jong rahab 6 sèn. Yèn mipis mêndhêta toyanipun godhong pandhan wangi, dipunwori uwos 5 sèn, lajêng dipun-galindhingi bilih ngangge dipunjuri kaliyan arak.

Angka 1560 Parêm rapuh kangge tiyang gadhah rare. Adas 3 saga, pulasari 5 saga, jintên cêmêng 4 saga, sarinaga 5 saga, jong rahab

6 saga, klabêt 4 saga, cabe 5 saga, kêtumbar 7 saga, pucuk 5 saga, pala 3 saga, kulit jêram purut 5 saga, godhong dilêm 3 lêmbar, kajêng sêcang 5 saga, widara laut, rasamala, kajêng cêndhana, kajêng garu sami wawrat 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, sintok 2 ros dariji, mêsoyi panjangipun sadariji, grêgês otot

4 saga, bêngle, têmu lawak, têmu giring, lêmpuyang, kêncur, laos sami 3 iris, oyot sêdhah panjangipun 3 dariji, babakan turi panjangipun sadariji pasagi, kajêng timur 5 saga, awu pawon sajumput, asêm saklungsu. Kapipis lêmbut kaliyan toya jawi, kaparêmakên ing badanipun.

Angka 1561 Parêm rapuh kangge tiyang jalêr èstri /555/yèn badanipun anuju sakit karaos pêgêl.

Adas 4 saga, pulasari 10 saga, waron 5 saga, jintên cêmêng 5 saga, sarinaga 10 saga, jong rahab 10 saga, klabêt 5 saga, cêngkèh 7 iji, kêmukus 15 saga, têgari

20 saga, pala 10 saga, jêram purut 18 saga, godhong dilêm 7 lêmbar, kajêng sêcang 15 saga, kajêng tinja 5 saga, pucuk 10 saga, widara laut 15 saga, kajêng rasamala 10 saga, kajêng cêndhana 10 saga, kajêng garu ramês 15 saga, manis jangan 10 saga, sintok, mêsoyi, kajêng mêgatsih, sêkar slosos sami 10 saga, têmu lawak 7 iris, têmu giring 3 iris, kunir 3 iris, laos 7 iris, têmu cêmêng panjangipun sadariji, têmu guroh 7 iris, grêgês otot 10 saga. Dipundhêplok kapêndhêt toyanipun, dipunwori madu 5 saga. Manawi badhe ngangge mawi arak, manawi botên cokak. Parêm punika kangge sabên dintên.

132

*# bumbonipun

commit to user

Angka 1562 Parêm rapuh anglêmêsakên otot kangge badan sakojur. Sadaya têmu kang kangge sami dipunoncèki, kêncur, sunthi, jae sami 2 dariji. Kaparut sadaya tuwin dipunkumbah kaliyan toya bêntèr, kapêrês rambah kaping

7, kajêng cêndhana 5 sa-/556/ga, widara pêthak 5 saga, kajêng sêcang 4 saga, manis jangan 3 saga, cêngkèh 3 iji, kêtumbar 3 saga, mungsi 2 saga, waron 3 saga, adas 2 saga, pulasari 5 saga, godhong dilêm 7 lêmbar, sêkar apèn 3 saga, sarinaga 5 saga, unêm 4 saga dipunbakar, mrica pêthak 7 iji, cabe satunggal, gêndhis jawi 5 saga, kajêng lêgi panjangipun sadariji, têgari 5 saga dipunbakar, janur kuning sapunggêl, pandhan satunggal dipunpanggang, kulit jêram purut sairis. Kapipis rambah kaping 3 dipunungkêb kaliyan gêndhis arèn tuwin mênyan madu nuntên dipundèkèki toya sêkar mawar, dipunwor, kalawêt malih, dipunpipis kang lêmbat. Sêkar kanthil satunggal, sêkar kênanga 2 iji, sêkar mêlathi, sêkar pacar cina sami 2 iji sarta pangipun. Upami dintên punika mipis, benjing kapipis malih, dipunwor sadaya.

Angka 1563 Parêm kangge tiyang sakit lambung. Kêmukus 7, jintên cêmêng, mrica sulah sami 3 jumput, pucuk, mêsoyi, pucukipun sintok sami satunggal, pucuk sujèn kang gosong 3, sêdhah kêpanggih rosipun 2 lêmbar utawi 7 tuwin 9 lêmbar, tumuntên sami kapipis kang lêmbat, toyanipun duduh jêram pêcêl nuntên dipuntrapna ing bangkèkan, kablêbêt ing godhong pisang. /557/ Angka 1564 Panunggilanipun parêm bangkèkan. Godhong inggu 3 punggêl dipunpipis kaworana pêthaking tigan sakêdhik. Dipunwor sarêng kaliyan inggu, kaêngêt nanging sampun ngantos kênthêl sangêt. Kadamêl plèstêr, kaangge ing bangkèkan, punapa malih kangge jampi lambung yèn karaos awrat utawi prayogi kangge ing padharan yèn karaos kêmbung.

Angka 1565 Panunggilanipun parêm bangkèkan. Pucuk sujèn 3, mrica sacêkothokan, godhong gandarusa, godhong landêp sami 3 punggêl. Dipunpipis, kang kaangge toya cokak mawi godhong kêcubung salêmbar.

commit to user

Angka 1566 Panunggilanipun parêm bangkèkan. Katela gantung grandhèl satunggal isinipun kapipis kang lêmbat, katapêlakên ing bangkèkan nuntên dipundèkèki pupus godhong pisang lajêng kablêbêt ing sinjang. Kangge sadintên sapisan ngantos 3 dintên dangunipun.

Angka 1567 Parêm matêng, nama parêm jiro, kangge tiyang kang mêntas rencang rare antawis 2 utawi 3 dintên dipununjuk. Kunir, kêncur, têmu lawak sami 3 iris, brambang 3 iji, manis jangan panjangipun sadariji, bêngle 3 iris dipunbakar, jong rahab 5 saga kagorèng, asêm sajêmpol dipu-/558/ndèkèki sarêm 3 wuku. Kabakar lajêng dipunpipis kang lêmbat. Kaunjuk enjing sontên.

Angka 1568 Parêmipun tiyang kang mêntas rencang rare. Babakan turi, babakan asêm, babakan balimbing kêcut, babakan jêram pêcêl panjangipun sami sadariji, bêngle, têmu lawak, kunir, sunthi, kêncur, jae sami 3 iris, kajêng widara laut, kajêng sêcang sami 10 saga, kajêng timur 15 saga, rasuk angin 10 saga, kajêng tinja 5 saga, cêndhana 10 saga, cêndhana jênggi panjangipun sadariji, sintok sami sadarijia kaliyan sêprantu sami sadariji dipunbakar, jintên pêthak 5 saga, kêmukus 7 iji, cabe 3 iji, pucuk tuwin pala sami

5 saga, sarinaga 10 saga, sêkar kênanga garing 25 saga, sêkar tanjung garing, sêkar pacar cina sami 10 saga. Kang kadamêl toya amipis godhong turi 3 têkêm kapêrês tuwin godhong asêm 3 punggêl. Kadhêplok nuntên kaukup dipunagêm ing

badan. Manawi sampun satawis 133

15 dintên anggènipunanggènipun 134 rencang rare kêdah jampi sabên dintên. /559/ Angka 1569 Parêm bayi puwan kaunjuk bokipun. Kêncur, bêngle sami 3 iris, sintok 5 saga, têmu lawak 3 iris, manis jangan 5 saga kabakar, lêmpuyang êmprit, kunir sami 3 iris, sêprantu satunggal dipunbakar, mêsoyi 5 saga, bawang sasiyung, jong rahab 5 saga, kêmukus 7 iji, sarinaga, akim sami 5 saga, sarêm 3 wuku. Toyanipun tawa, dipunwori asêm sajêmpol.

Angka 1570 Jampi parêm kaunjuk, yèn rare umuripun sampun 10 utawi 15 dintên.

Sêkar kêsumba 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, podhi, sari sami 5 saga, murmak, daging sami 4 saga, jong rahab 5 saga, adas 3 saga, pulasari 5

133

*# sawatawis 134 *# anggènipun

commit to user

saga, kêtumbar 10 saga, trawas salêmbar, kêdhawung 3 iji, klabêt 5 saga, laos, bêngle, kunir, kêncur sami 3 iris, brambang 3 kabakar, oyot cipir, oyot kara pêthak panjangipun sami sadariji. Kapipis lajêng dipunsaring. Angombea jampi punika ngantos dumugi dintên.

Angka 1571 Plèstêr jampi sakit suku kowak. Amêndhêta mêrtiyun kakintêna kathah kêdhikipun genipun damêl, kawora kaliyan lingsah sladhah kangge pap, prusi sawatawis, kapur barus saklici, bakaran tawas sawatawis, nuntê-/560/n kagêrus sarêng kang lêmbut, dipunwadhahi. Sabên badhe ngangge, kalèlètna sinjang kang tipis kangge plèstêr tatunipun, sadintên rambah kaping 3.

Angka 1572 Pilisipun tiyang kasrêpên. Godhong gandarusa 3 punggêl, godhong kêmiri 7 mripat, godhong golang-galing

7 lêmbar, godhong kudhu 40 lêmbar, brambang sêpuh 3 kabakar, lajêng kapipis kaliyan toya. Angka 1573 Pilisipun manawi bobot, sabên injing. Godhong turi brit 3 punggêl, jintên cêmêng 5 saga, jong rahab 10 saga, toya jêram pêcêl kasarêng mipis kangge sabên enjing.

Angka 1574 Pilisipun tiyang bobot kangge sabên sontên. Dringo, bêngle sami 3 iris, jong rahab 6 saga, kunir, têmu lawak sami 3 iris, sintok, mêsoyi sami 5 saga, angkup jambe nèm satunggal, sari 5 saga, sêdhah kêpanggih rosipun 3 lêmbar. Amêndhêta kangge sacêkapipun kemawon. Kapipis dipunangge sabên sontên. /561/ Angka 1575 Manawi rêmên ngagêm pilis warni wungu. Sêkar kêsumba, sêcang, jong rahab sami 5 saga, kêncur 3 iris, jintên cêmêng 5 saga, apu saklungsu, kunir 3 iris. Dipunpipis kaliyan toya lajêng kangge pilis.

Angka 1576 Pilis tiyang rencang rare ing wanci enjing. Godhong turi brit 3 punggêl, adas 4 saga, pulasari 7 saga, jintên cêmêng 5 saga, brambang 3 iji. Kapipis kang lêmbat, toyanipun duduh jêram pêcêl tuwin cokak.

Angka 1577 Pilis kangge ing wanci sontên. Godhong rusêm maron saêpang, brambang 3 iji, jintên cêmêng 5 saga, cêngkèh 3 iji. Kapipis kang lêmbat, toyanipun duduh jêram pêcêl tuwin cokak.

commit to user

Angka 1578 Pilis tiyang gadhah rencang rare. Jong rahab, jintên cêmêng sami 5 saga, jintên pêthak 4 saga, cêngkèh 3 iji, pala 3 saga, sêprantu 3 dipunbakar, sintok, mêsoyi sami 5 saga, majakan, jaha lawe sami satunggal, dringo sairis, bêngle, têmu lawak sami 3 iris, ganthi 3 saga, kajêng sêcang 5 saga, inggu 2 saga, kulit jêram purut sairis, tlutuh pilang saglintir, kêsumba 5 saga. Kapipis kangge pilis. Punika winastan pilis anton- anton. /562/ Angka 1579 Pilis kangge tiyang rencang rare. Kunir 5 iris, sêprantu satunggal kabakar, sintok 5 saga, cabe satunggal, pala 2 saga. Dipunpipis lajêng kangge pilis.

Angka 1580 Pilisipun tiyang gadhah rencang rare. Godhong turi brit 3 punggêl, jintên cêmêng 3 saga, brambang 3 iji. Dipundhêplok, kapêndhêt toyanipun. Dipunwori arak lajêng dipundèkèki kapuk kangge pilis.

Angka 1581 Pilis tiyang rencang rare kangge wanci sontên. Sunthi 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, jintên cêmêng, mêsoyi, sarinaga sami 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, cêngkèh 3 iji, pala 3 saga. Dipunpipis toyanipun cokak, kangge nêlês sirah ing wanci enjing, lajêng amêndhêta brambang 3. Kadhêplok, dipunpêndhêt toyanipun, dipunwor kaliyan santên sasendhok bêling. Dipunbunbunakên sadalu, enjing kangge pilis.

Angka 1582 Panunggilanipun pilis. Cêngkèh 7 iji, mêsoyi 5 saga, jintên cêmêng 5 saga, pucuk 3 saga, sunthi, kêncur sami 3 iris. Dipunpipis, toyanipun cokak.

Angka 1583 Pilis tiyang pileg supados nuntên kênthêl. /563/ Kajêng widara laut 5 saga, kêmukus 7 iji, jintên cêmêng 7 saga. Dipunpipis, toyanipun cokak lajêng kangge sirah sarta sawingkingipun kuping.

Angka 1584 Pilis tiyang lêstrung tuwin selakarang. Jintên cêmêng 3 saga, adas 2 jodho, pulasari 5 saga, manis jangan panjangipun sadariji, kajêng cakma tuwin cêndhana jênggi, kajêng timur sami 5 saga, kunir 3 iris, kajêng widara pêthak 5 saga, kajêng tinja 3 saga, sêcang 4 saga, brambang satunggal, godhong mêniran 3 punggêl, godhong sawi salêmbar, selakarang 5 saga. Dipunpipis, kasaring, toyanipun dipunlêbêtakên ing irung.

commit to user

Angka 1585 Panunggilanipun jampi lêstrung. Kunir, dringo sami sairis. Kapipis, dipunsaring lajêng katètèsna irung.

Angka 1586 Panunggilanipun jampi lêstrung. Godhong tanjung nèm dipunpe 7 lêmbar, dipunrajang kados sajêpan, nuntên kadamêl rokok, kêbulipun kawêdalakên irung.

Angka 1587 Pilisipun jampi lêstrung. Godhong pare wana 7 lêmbar, adas 2 jodho, pulasari 3 saga, brambang satunggal dipunbakar, cêndhana jênggi tuwin kajêng timur sami 5 saga. Dipunpêrês mawi toya jêram pêcêl /564/lajêng kangge pilis.

Angka 1588 Pilis angêri, yèn mripat pêtêng sirah sakit. Wiji sawi tuwin kêtumbar sami 5 saga, jintên cêmêng tuwin jintên pêthak sami 3 saga, mêsoyi 7 saga, sêprantu satunggal kabakar, rasuk angin 2 saga, kêmukus 3 iji, jamur brama 5 saga, brambang satunggal, lêmpuyang brit 3 iris. Dipunpipis lajêng kapilisakên.

Angka 1589 Panunggilanipun. Oyot bêsaran panjangipun 3 dariji dipuniris, katêdha kaliyan sêdhah 3 lêmbar utawi punika prayogi kangge tiyang mêntas rencang rare, êrah abrit, êrah pêthak sami sagêt 135 tumurun.

Angka 1590 Tapêl susuban, yèn tiyang botên mêdal angin tuwin sasukêripun kangge rare inggih prayogi.

Jintên cêmêng 5 saga, jintên pêthak 3 saga, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, kêtumbar 5 saga, sintok 6 saga, mêsoyi 5 saga, kêmukus 7 saga, wos abrit 3 jumput, sêprantu satunggal dipunbakar, trawas 3 lêmbar, wiji sawi 5 saga, pucuk 3 saga, dringo, têmu lawak, têmu giring, kêncur sami 3 iris, /565/sarêm sajumput, brambang 7, bawang 3 siyung, rasuk angin 5 saga, jamur impês 3 saga, lar ayam satunggal, rambut 3 saga sami dipunbakar, kajêng widara pêthak 5 saga. Kapipis kang lêmbat, katapêlakên ing pundi panggènanipun kang abuh, toyanipun cokak.

Angka 1591 Panunggilanipun santun jampi. Anggorènga sidawayah, kagêrus mawi prusi sakacang wose mêntahan, nuntên dipunwur-wurakên rambah kaping 2. Sadintên pangumbahipun naming sapisan.

135

*# sagêd

commit to user

Angka 1592 Jampi pusêr. Godhong jêram macan 3 lêmbar, apu saklungsu. Pusus ing asta, kadèkèk ing pusêr kaliyan ampasipun nuntên katutupana sinjang. Sae kangge tiyang sêpuh utawi lare-lare.

Angka 1593 Tapêl ratus parêm taun kangge tiyang gadhah rare, yèn sampun têtêp 40 dintên.

Kêtumbar 5 saga, trawas 3 lêmbar, jong rahab 15 saga, sintok 10 saga, mêsoyi 10 saga, adas 5 saga, cêngkèh 7, pala satugêl, pucuk, klabêt, tuwin jintên cêmêng sami 10 saga, sidawayah 8 saga, kêmukus 7, sêkar kêsumba 10 saga, kajêng gidi jawi 15 saga, cêndhana tuwin tingi sabrang 15, kajêng timur 10 saga, jênitri 3 saga, /566/kajêng anyang 3 iji, tlutuh pilang saglintir, saltpètêr 5 saga, mustakim, sari, kajêng mêntah, tlutuh garu sami 10 saga, kajêng kasturi 10 saga, jaha lawe satunggal, jaha kêling satunggal, dhèdhès 2 saga, kajêng rasamala 10 saga. Sadaya kapipis saking sakêdhik, kakintêna anggènipun angangge kaliyan toya kangge tapêl.

Angka 1594 Jampi lêstrung nama selakarang, Walandi amastani kankêr. Isi kêcik sawo satunggal, adas 2 jodho, pulasari saros dariji, bawang sêpuh satunggal, godhong lêng-lêngan sapunggêl. Dipunpipis, toyanipun jêram pêcêl sairis, dipunlêbêtakên ing kanthong, katètèsakên ing irung. Punika mangke sagêt 136 angêdalakên sadaya, andadosakên mantun.

Angka 1595 Panunggilanipun sakit lêstrung. Mêndhêta babakan kaliyan kulitipun tanjung panjangipun 3 dariji, brambang 3 kabakar, jintên cêmêng 5 saga. Sadaya kagaringakên, dipundhêplok kasar kemawon lajêng kalinthing klaras pisang saba. Dipunsês, kêbulipun kawêdalakên ing irung.

Angka 1596 Panunggilanipun jampi lêstrung. Godhong jintên 3 lêmbar, godhong kucing sajumput, /567/sarikuning sajumput, brambang satunggal. Dipunpipis, katètèsakên ing irung enjing sontên.

Angka 1597 Rokok jampi lêstrung. Klaras pisang saba, cindhe amoh 2 ros dariji pasagi, kêlut sawarni-warninipun 3 kapêndhêt pucukipun, kêlut sêpêt rêgêtipun waton sajumput, rêgêt sangandhap

136

*# sagêd

commit to user

gêlaran patilêman sapêngapit tangan, mênyan madu 2 kacang wose, godhong tanjung kang nèm 3 lêmbar. Kalinting kaliyan kalaras wau.

Angka 1598 Jampi tlasih cêmêng kangge tiyang nèm. Têmu lawak 3 iris, mêsoyi panjangipun sadariji, sidawayah 5 saga, jintên pêthak

7 iji, kêtumbar 7 iji, katampala (sêkar buntal pangantèn sajodho), cêngkèh 5 iji, majakan kang alit 3, jaha kêling satunggal, sarang kajêng kasturi sajodho, klêmbak 3 saga, kajêng garu cêmêng 5 saga, lêmpuyang êmprit, kunci jêne, têmu tis sami 3 iris. Dipunpipis kang lêmbat, manawi badhe ngunjuk dipunkêcêri duduh jêram pêcêl satunggal, lajêng ngunjuka toya tuwin sarêm 3 wuku kasarêng toya jêram.

Angka 1599 Sêmburipun. Jamur grigèh 5 saga, brambang satunggal, sarêm sawuku. Dipunmamah, kasêmburakên. /568/ Angka 1600 Pilis singgul kangge tiyang mêntas rencang rare. Dringo, bêngle, jae, sunthi, kêncur, lêmpuyang prit, lêmpuyang wangi sami 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satunggal kabakar, jintên cêmêng 3 saga, mêsoyi 6 saga, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 10 saga, kêmukus 7, kapulaga 7, cêngkèh 5, pala 2, klabêt, waron sami 2 saga, adas sasaga, pulasari 3 saga, rasuk angin, kêsumba sami 3 saga, kajêng tinja, widara pêthak sami 5 saga, sêdhah kêpanggih rosipun 3 lêmbar, toya jêram wangi 3, unêm 3 dipunbakar, sêkar kanthil kang kuncup 3 saga kabakar, kunir 3 iris, apu sasaga. Kapipis kangge pilis.

Angka 1601 Sriawan angêdalakên bêntèr lêbêt tuwin dipununjuk tiyang kasrêpên.

Labu pêthak kapêrês toyanipun sadariji kemawon, kabumbonan adas sasaga, pulasari 5 saga, brambang satunggal kabakar, kajêng lêgi. Bumbu wau kapipis sadaya. Yèn sampun lajêng kawor dados satunggal, lajêng kawor kaliyan labu, dipundèkèki toya wantah.

Angka 1602 Sriawan salêbêting padharan tuwin yèn cangkêmipun karaos pêdhês.

Kajêng lêgi panjangipun sadariji, laos 3 iris, /569/pulasari 5 saga, brambang satunggal. Kagodhog toya jawah sapisan lajêng kasaring, kaunjuk.

commit to user

Angka 1603 Jampi tiyang sakit sur. Kulit kaluwih sêpalih dipunbakar sêpalih mêntah, kunir 3, sêkar sêdhah 3, sunthi

3 mripat, gêndhis arèn 2 klungsu. Dipunpipis, kaunjuk sabên enjing. Angka 1604 Tapêl padharan mulês. Kunir satunggal, brambang satunggal, kêtumbar 5 saga, mungsi 4 saga, sarêm 3 wuku. Kapipis dados satunggal lajêng katapêlakên.

Angka 1605 Tapêl padharanipun tiyang nèm. Isi cubung kasiyan 4 saga, adas 2 saga, pulasari 5 saga, têki rêgut panjangipun 3 dariji, cêndhana jênggi pêthak 4 saga, mênyan madu 3 saga, kajêng rasamala 4 saga. Dipunpipis kaliyan toya, kangge tapêl.

Angka 1606 Panunggilanipun tapêl padharan. Kêtumbar 3 saga, trawas 3 lêmbar, wiji sawi 5 saga, adas 2 saga, kêdhawung 2 iji kabakar, rasuk angin 5 saga, daging 3 saga, cabe satugêl (namung kangge bongkot pucukipun kemawon), kêncur 3 i-/570/ris, godhong lampês 3 punggêl, godhong sembukan 3 lêmbar, wos 3 jumput, sarêm 3 wuku. Kapipis mawi toya.

Angka 1607 Tapêl padharan. Godhong sruni sakolongan tangan, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 5 saga, gêlam 7 iji, kêncur 3 iris, bêngle 3 iris, wos sajumput, sarêm 3 wuku, kajêng ulêt tiga dipunbakar, kêdhawung satunggal dipunbakar, jintên cêmêng 5 saga. Kapipis, toyanipun cokak. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt lajêng katapêlakên.

Angka 1608 Tapêl padharan, paedah ngêdalakên angin. Bêton nangka blonyo satunggal dipunbakar, kêdhawung 3, sêprantu satunggal sami dipunbakar, cabe 2, botor pêthak 2, botor cêmêng 2, brambang satunggal, ganthi 3 saga, murmak 3 saga, daging 4 saga, kêtumbar 5 saga, kêncur 3 saga, adas sasaga, pulasari panjangipun sadariji, mêsoyi, jintên cêmêng, tuwin jintên pêthak sami 5 saga, sari 3 saga, kêmukus 2 jodho, sêcang 5 saga, oyot alang- alang satêkêm, kara jalêr (kara wêdhung) satunggal, oyot kêmuning panjangipun

3 dariji, /Angka 571/godhong pare wana salêmbar. Kapipis dipunangge tapêl.

Angka 1609 Tapêl kangge pangantèn. Babakan tanjung panjangipun 3 dariji, cêngkèh 3, pala 5, mêsoyi 10 saga, manis jangan 15 saga, sintok 7 saga, kajêng rapêt kaliyan kunci pêpêt sami 15 saga,

commit to user

lêmpuyang prit 3 iris, sari 10 saga, dhèdhès 2 saga, majakan 3 iji, jênitri 5 iris, jaha kêling 2 iji, cêndhana jênggi 5 saga, têmpaos 7 saga, kajêng rasamala 10 saga, mênyan madu 5 saga, sêkar apyun 5 saga, blêndok rasamala 10 saga, kajêng mas 5 saga, pucuk 4 saga, alim 10 saga, kêrsani, jamur impês sami 5 saga, blêndok sêlumpêt 7 saga, pala satugêl, cêngkèh 7, mêsoyi 6 saga, klêmbak 4 saga, kajêng lêgi 7 saga, sarikuning 10 saga. Punika sadaya kapipis kang lêmbat, toyanipun tawa dipunwori duduh jêram pêcê 137 utawi mawi cokak lajêng katapêlakên.

Angka 1610 Panunggilanipun tapêl pangantèn. Pêntil jêram purut 3, pêntil kênanga 7 iji, têmu kunci 3 iji, kunir saêmpu, sarikuning, sari naga sami 5 saga, mêsoyi 4 saga, jintên pêthak, jintên cêmêng sa- /572/mi 3 saga, alim, majamuju sami 5 saga, traos abrit saklungsu. Kapipis mawi toya, dipuntapêlakên.

Angka 1611 Tapêl kangge tiyang rencang rare. Godhong ilèr 7 lêmbar, têmu lawak 3 iris. Kapipis, toyanipun cokak lajêng katapêlakên ing padharan.

Angka 1612 Tapêlipun tiyang sawêg gadhah rare. Godhong ilèr 7 lêmbar, têmu lawak, bêngle sami 3 iris, sêdhah kêpanggih rosipun

3 lêmbar, jintên cêmêng 10 saga, toyanipun cokak. Manawi êrahipun kirang lêga lajêng dipunwêwahana laos 3 iris, lajêng dipunpipis. Sabên badhe ngangge dipun-ngêt ngantos dumugi puputipun.

Angka 1613 Panunggilanipun tapêl tiyang rencang rare. Manis jangan panjangipun sadariji dipunpanggang, jintên cêmêng 10 saga, kêmukus 7, bêngle 3 iris. Dipunpipis lajêng katapêlakên ing padharan.

Angka 1614 Panunggilanipun tapêl tiyang rencang rare. Banon kang abrit wawrat 3 wang dipun-gêrus kang lêmbat, tingi sabrang wawrat

6 wang, mêsoyi 20 saga, manis jangan 30 saga, jong rahab 20 saga, bêngle 3 iris, asêm kawak sajêmpol, toyanipun cokak. Dipunpipis ngantos kangge 20 dintên. /573/ Angka 1615 Panunggilanipun tapêl tiyang rencang rare. Lêmpuyang, kunir sami 3 iris, toyanipun godhong maja 3 lêmbar kaliyan cokak. Kangge ngantos umur 40 dintên.

137

*# pêcêl

commit to user

Angka 1616 Panunggilanipun tapêl tiyang rencang rare. Manis jangan panjangipun sadariji, jintên cêmêng 20 saga, kêmukus 7 iji, bêngle saêndhas ayam, jong rahab 20 saga. Kapipis lajêng kangge tapêl.

Angka 1617 Panunggilanipun tapêl tiyang rencang rare. Bêngle, têmu tis sami 3 iris (kang kawastanan têmu tis punika pathi têmu), jong rahab 10 saga, godhong blimbing satêkêm, lajêng kapipis.

Angka 1618 Tapêlipun tiyang rencang rare. Kajêng cêndhana, banon kadhêplok, nuntên dipundèkèki cokak, dipun-ngêt kangge lêngkang ing bathuk pawèstrèn.

Angka 1619 Tapêl manawi tiyang sawêg gadhah rare. Kajêng cêndhana 10 saga, sari 10 saga, bêngle 3 iris, jong rahab 10 saga, toyanipun cokak. Manawi tiyang nèm kang ngangge kêdah dipun-ngêt rumiyin. Lêngkangipun, kêncur 3 iris, dringo, bêngle sami 3 iris, adas sasaga, pulasari 2 saga, brambang satunggal, /574/lakên abrit, momohan kopyah, cindhe amoh, tuwin momohan waring sami wawrat 5 saga dipunbakar. Sadaya kapipis kangge tapêl.

Angka 1620 Tapêl dhatêng bayinipun. Brambang 3, rasuk angin 3 saga, kêtumbar 10 saga, sêcang 5 saga, kêdhawung 3 saga ingkang 2 dipunbakar, dringo, kêncur sami 3 iris, godhong po o 3 punggêl. Kapipis dipunangge tapêl.

Angka 1621 Tapêlipun tiyang sawêg rencang rare. Kajêng cêndhana tuwin sarinaga sami 10 saga, bêngle 3 iris. Dipunpipis kang lêmbat. Manawi badhe ngangge dipun-ngêt.

Angka 1622 Tapêl manawi rarenipun sampun umur 20 dintên. Sarêm gorèng 3 jumput, asêm kawak sakêpêl dipunbakar, awu pawon 3 jumput, kêmukus 7, jong rahab 10 saga, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, mêsoyi, sintok, kajêng cakma, kajêng timur, kajêng sêcang, widara pêthak sami wawrat 5 saga, kajêng tinja, kajêng cêndhana sami 3 saga, kêncur 3 iris, kapulaga 5 saga, têgari 7 dariji, cêngkèh 7 iji, /575/pala satugêl, godhong pintèn

3 punggêl, tinggi 25 iji, unêm 7 saga dipunbakar. Kapipis kang lêmbat. Tapêl punika kêdah kaangge laminipun sawulan.

commit to user

Angka 1623 Panunggilanipun malih. Lêmpuyang êmprit 3 kapêndhêt kulitipun, sintok, mêsoyi sami 7 saga, manis jangan panjangipun sadariji kabakar, unêm 3 dipunbakar, mênyan madu 7 saga, kêncur 3, jong rahab 7 saga, kapulaga 7 saga, bêngle satunggal dipunpêndhêt kulitipun, dringo sadariji kabakar, bawang 3 bungkul dipunpêndhêt kulitipun, têmu lawak satunggal kapêndhêt kulitipun, kunir saêmpu kapêndhêt kulitipun, kapur barus tuwin apu sami 5 saga, jintên cêmêng 7 saga, cacing siti kang mawi kalung satunggal kabakar kang ngantos gosong, sarêm sajumput. Dipunpipis kang lêmbut kangge ing padharan. Panganggenipun dipunkintên sacêkapipun kemawon. Dipunwori toya jêram pêcêl tuwin kalêmbak kaliyan mustakim sami 5 saga, kêdhawung 3 kabakar.

Angka 1624 Tapêl tiyang rencang rare kang umur 20 dintên. Sêkar cêngkèh 7 iji, jintên cêmêng 5 saga, mrica 7, /576/tlutuh kênari 10 saga, tlutuh rasamala 8 saga. Kapipis, yèn sampun lêmbut kadèkèk ing bathok kang wontên matanipun lajêng kangge sabên dintên.

Angka 1625 Tapêl yèn sampun umur 40 tuwin 50 dintên. Jintên cêmêng 10 saga, mêsoyi 2 ros dariji, kêmukus 7, ganthi 2 saga, kajêng garu 7 saga, klêmbak 3 saga, cêngkèh 7, bluluk kalapa sêpalih dipunbakar, kajêng têgari 3, kajêng kasturi 5 saga, cung-cung pandhan 2 iji, jênitri 3, sarikuning 5 saga, angkup sêkar kanthil kalih, kulit ulam gêmi 4 saga, unêm gangsal dipunbakar, kêrikan rasamala, sarinaga sami 5 saga, karuk sêkar kênanga, sêkar tanjung sami 10 saga, sêkar kênanga kang sampun wigar 3, majamuju tuwin kêsani 138 sami 5 saga, sêkar lawang 4, jaha kêling, sukun tiga, sêkar apyun 2 saga, kunci pêpêt 5 saga, sêkar padma 10, klêmbak, rasamala sami

10 saga, blêndok rasamala 10 saga. Sadaya dipunpipis kang lêmbat nuntên kaukup mênyan kaliyan gêndhis arèn lajêng kaukup kaliyan ratus, lajêng dipunpe. Yèn badhe ngangge mêndhêta sacêkapipun kemawon. Dipuntoyani duduh jêram pêcêl. /577/ Angka 1626 Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên. Sêdhah garing 7 lêmbar, kêmukus 7, klêmbak 7 saga, mêsoyi 7 saga, jaha lawe satunggal, majakan 3, cêngkèh 3, ganthi 5 saga, jintên cêmêng 5 saga, mrica

138

*# kêrsani

commit to user

pêthak 4 iji, jênitri 3 iji, woh kênanga 3 saga, pucuk 3 saga, podhi, sari sami 5 saga, murmak 4 saga, daging 3 saga, alim 4 saga, tlutuh pilang saglintir, gêlam 7 iji, têmpaos satugêl, têgari tuwin kajêng rasamala sami 10 saga, sêkar apyun 2 saga, kunci pêpêt, kapulaga sami 5 saga, sêkar padma tuwin balêndok rasamala sami 10 saga. Sadaya kapipis kang lêmbut, kaukup mênyan kaliyan gêndhis arèn. Yèn sampun lajêng kaukup ratus. Yèn badhe ngangge sacêkapipun, dipunêwori duduh jêram pêcêl sarta kape ugi kenging.

Angka 1627 Panunggilanipun tapêl yèn sampun 40 dintên. Sêdhah garing 7 lêmbar, kêmukus 7, klêmbak 5 saga, mêsoyi 7 saga, jaha lawe 7, majakan 3, cêngkèh 3, ganthi 5, jintên cêmêng 10 saga, mrica pêthak 4, jênitri /578/ 3, woh kênanga tuwin pucuk sami 3 saga, podhi, sari sami 5 saga, murmak

4 saga, daging 3 saga, majamuju 7 saga, alim 4 saga, tlutuh pilang saglintir, gêlam 7, têmpaos sapalih, têgari tuwin kajêng rasamala sami 10 saga. Kapipis lajêng dipunukup kaliyan mênyan kangge tapêl.

Angka 1628 Tapêl tiyang gadhah rare 40 dintên. Jintên cêmêng, mêsoyi sami wawrat 5 saga, kêmukus 7, ganthi 3 saga, kajêng garu 5 saga, klêmbak 4 saga, cêngkèh 3, bluluk klapa 6 saga katugêl kaliyan kacip, kajêng têgari panjangipun 3 dariji, jênitri 3 dariji, sarikuning 5 saga, angkup sêkar kanthil satunggal, ulam gêmi 5 saga, unêm 3 dipunbakar, kajêng rasamala tuwin sarinaga sami wawrat 5 saga, angkup kênanga 7, sêkar tanjung 5 saga, sêkar kênanga kang sampun mêgar satunggal, majamuju 7 saga, kêrsani 3 saga, sêkar lawang 7, jaha kêling, sukun 7, sêkar apyun 3 saga, kunci kuning 3 iris, kunci pêpêt 7, kunir, laos sami 3 iris, bawang 3 siyung. Kapipis kang lêmbat nuntên kaukup kaliyan mênyan madu kaliyan gêndhis, lajêng kaukup ratus. Sabên badhe ngangge kaêjuri kaliyan /579/toya jêram pêcêl sacêkapipun.

Angka 1629 Tapêl kangge lêngkang kulit-kulitan utawi sakathahing êmpon-êmpon tumrap tiyang gadhah rare 40 dintên. Kulit jêram kingkit sadariji panjangipun, kulit jêram purut sairis, kulit brambang

5 saga kabakar, kulit bawang 5 saga, kêrikan sêcang 4 saga, widara pêthak, kajêng cêndhana, kajêng tinja, rasuk angin sami 5 saga, kajêng anyang, kajêng ulêt sami 3 saga kabakar, dringo panjangipun 5 dariji kabakar, bêngle panjangipun sadariji kapêndhêt kulitipun, jamur brama, jamur impês, tinja sawêr

commit to user

sawa, tuwin mungsi sami 5 saga, trawas salêmbar, adas 2 saga, pulasari panjangipun sadariji, pantun tuwin wiji sawi sami 5 saga, kêdhawung 2 dipunbakar, sari, kapulaga, botor sami 5 iji, bêton nangka blonyo satunggal, kara wêdhung satunggal sami dipunbakar, sintok pajangipun sadariji, sêprantu satunggal dipunbakar, mêsoyi tuwin kajêng timur panjangipun sami sadariji, babakan dhadhap panjangipun 3 dariji, matan srit (butrawali) panjangipun sadariji, griya tawon tutur 5 saga, cêngkèh 7, pala satugêl iris, kêsumba (sêkar pule) 5 saga, unthuk cacing sajumput, asêm kawak sadhèrèkan kabakar, awu pa- /580/won sajumput, sarêm 3 wuku. Sadaya kagorèng ing sangan kangge bubukan. Yèn badhe ngangge, kapipis malih kang lêmbat mawi toya jêram pêcêl satunggal, kasaring kangge tapêl.

Angka 1630 Panunggilanipun tapêl tiyang gadhah rare. Godhong sruni satêkêm kapêndhêt toyanpun, manis jangan panjangipun sadariji, jong rahab 10 saga, êmpu kêncur, bêngle 3 iris, jintên cêmêng 10 saga. Kapipis mawi cokak sarta dipunbêntèri.

Angka 1631 Panunggilanipun tapêl tiyang gadhah rare. Godhong ilèr 7 lêmbar, têmu lawak 3 iris. Kapipis, toyanipun cokak kangge padharan.

Angka 1632 Tapêl manawi wadhah rare katêdhun. Pala satunggal, cêngkèh 7, mrica pêthak 7, kêmukus 7, adas 3 saga, pulasri 5 saga, waron 6 saga, sidawayah 4 saga, jong rahab 10 saga, jintên cêmêng 6 saga, sêdhah kêpanggih rosipun 3 lêmbar, mêsoyi 5 saga, pucuk 2 saga, manis jangan

10 saga, rasuk angin 5 saga, majakan, sêprantu sami satunggal kabakar, babakan tuwin talutuh pilang saglintir, sarêm 3 wuku. Dipunpipis, katapêlakên. /581/ Angka 1633 Tapêl kangge agaringakên 139 wadhah rare supados botên manak. Isi cubung kasiyan, jintên cêmêng sami wawrat 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, cabe cêmêng satunggal, cabe sulah 3 saga, pulasari panjangipun sadariji, mrica pêthak 7, sarikuning 4 saga, cêngkèh 3, pala 2 saga, kajêng anyang 3, kunci kuning 3 iris, mênyan madu 3 saga, rumput lulangan 3 pang, sarêm 3 wuku, ganthi 2 saga, majakan 3, klabêt 3 saga, majamuju 5 saga, kêrsani

139

*# anggaringakên

commit to user

4 saga, alim 5 saga, mustakim (mênyan Arab) 5 saga, toyanipun kum-kuman sêkar kanthil satunggal. Dipundhêplok, kasaring kaunjukakên. Angka 1634 Tapêl kangge tiyang gadhah rare sampun sawulan supados botên gadhah rare malih. Babakan kênanga kuning 3 panjangipun 2 dariji, wiyaripun 2 dariji, kang nêmbe sêkar sasêkaripun 7, woh pêntilipun sami 7, sarta sêkar kanthil dhèdhès satunggal saga, kudhup sêkar tanjung 5 saga, sêkar pacar pêthak, sêkar pacar abrit sami 3, babakan sêmak (tlèdhung), babakan salam, babakan nagasari, babakan rambutan, babakan kaluwih, sadaya sami 3 dariji, ral (kêtos gajih cêmêng) sajumpu-/582/t, uncêt karon kang kantun ing kukusan uwosipun, têgari 3 oyot, jintên cêmêng 7 saga, jintên pêthak 5 saga, mêsoyi sadariji, tinggi 25, godhong pintèn 3 punggêl, godhong dhadhap srêp 3 punggêl, mustakim, klêmbak, madu, tlutuh sana sadaya sami 5 saga, kêmukus 7, pucuk sadariji, ganthi 7 saga, cêngkèh 7, pala satugêl, sêkar padma 10 saga, unthuk cacing siti sarta cacingipun kalung sami satunggal iji sami dipunbakar kang ngantos gosong, garu ramês 5 saga, blêndok slumpit 5 saga, tlutuh pilang satunggal, cêndhana jênggi, cêndhana brit 7 saga, kunir 5 saga, kulit dalima pêthak panjangipun 3 dariji, kajêng timur sadariji, woh dlima pêthak kang nèm kabucal isinipun, teki wangi 7 iji, unêm kapanggang, cangkok sami 7 iji, sari, jênitri, sukun sami 5 saga, majakan 2, kajêng kasturi, kajêng rasamala, waron, safran, mênyan madu sami wawrat 5 saga, ambre mêntah 3 saga, kapur barus garing, apu garing sami wawrat 5 saga, godhong pulutan, godhong sidaguri sami 5 saga, oyot rumput grinting satêkêm, ari-ari wêrak arèn 10 saga dipunpe kang garing, jêram pêcêl satunggal dipunoncèki kabucal isinipun, manis jangan kaba-/583/kar, sintok, mêsoyi sami sadariji, jaha kêling, jaha lawe sami 3, dhèdhès 3 saga, sêkar apyun 5 saga, sêkar lawang 7, sêkar apèn 5 saga, kunci pêpêt nênêm, kunir pêthak 3 êmpu, têmu pure

3 iris, kulit lêmpuyang prit 3 iji, kunci kuning 3, jadham 2 saga, lingsah sêpuh 2 saga, garu ramês, isi cubung kasiyan (cubung wulung) sami 5 saga, jêram purut sairis, godhong tlasih, godhong lampês cêmêng sami 3 punggêl, kêrikan bamban

7 saga, tunggakan dami kang garing sauwitipun 7, garu ramês 5 saga, sêkar kanthil 7 saga, kajêng anyang 7 saga, kajêng ulêt 3 iji kabakar, rasuk angin 5 saga, godhong gondhang kasih 3 punggêl, godhong ilèr 7 lêmbar, sembukan 7

commit to user

lêmbar, kêdhawung 3 iji kabakar, bêton satunggal kabakar, kara wêdhung satunggal kabakar, polong 3 iji, sela pawon (tumang) sadhèrèkan, kajêng mêgatsih 3 dariji, sêkar awu 3 jumput, suksma diluwih 7 saga, lisah balsam 5 saga, sêdhah kapanggih rosipun 3 lêmbar, dringo 3 iris, bêngle 3 iris, panawar jambe 10 saga, pupugan lèr wetan 2 jumput, brambang 3, bawang satunggal sami kabakar, jong rahab 5 saga, woh sawang, alim (mênyan Arab), /584/majamuju, kêrsani sami wawrat 5 saga, sintok 10 saga, butrawali sadariji, oyot pace 3 dariji, godhong pare wana salêmbar, godhong mêniran, godhong luntas, tuwin godhong lêgundhi sami satêkêm. Sadaya punika dipun-gorèng, kadhêplok kadamêl sadhêkan 140 . Yèn badhe ngangge amêndhêta sacêkapipun lajêng kapipis malih. Toyanipun kapur barus 15 saga, duduh jêram pêcêl. Yèn sampun lêmbut tumuntên katemplokna ing sinjang kangge tapêl ing padharan.

Angka 1635 Tapêl godhong pare kangge tiyang rencang rare kang sampun puput pusêr.

Têmu lawak 3 iris, brambang 3, kajêng tinja tuwin wiji sawi sami 5 saga, kêdhawung 3. Kagodhog sadaya, kasarêng toyanipun sakriyuk lajêng kaunjuk. Dangunipun 3 dintên.

Angka 1636 Tapêl tiyang gadhah rencang rare. Têmu lawak 3 iris, brambang satunggal, kajêng tinja 5 saga, sawi 5 saga, kêdhawung 3 kabakar, godhong pare 7 lêmbar. Kapipis, toyanipun cokak. Panganggenipun tapêl punika ngantos 3 dintên.

Angka 1637 Tapêlipun tiyang gadhah rencang rare. Godhong lêgundhi salêmbar kabêsmi kapêndhêt awunipun, /585/laos 3 iris, bêngle, kêncur, dringo sami 3 iris, brambang 3, bawang sasiyung, kêdhawung 3 kabakar, manis jangan panjangipun sadariji, pala 5 saga, kêtumbar 10 saga, mungsi 3, wiji sawi 3 saga, jong rahab 7 saga, asêm cêmêng kabakar sakêmiri. Dipunpipis mawi toya jawi tuwin sarêm 3 wuku, lajêng kangge tapêl.

Angka 1638 Tapêl ngêdalakên angin kangge rare tuwin tiyang sêpuh. Adas 5 saga, mungsi 4 saga, rasuk angin 3 saga, kêdhawung 3, wos sajumput, kêncur 3, sêkar awu sajumput, bawang 3 siyung. Dipunpis katapêlakên padharan.

140*#

sadhêgan

commit to user

Angka 1639 Tapêl samanjang kangge yèn badhe tilêm. Kajêng anyang 7, jaha kêling 3, jaha lawe satunggal, cêngkèh 7, jong rahab 10 saga, jênitri 3, blêndok lulup, rasamala sami 10 saga. Dipuntoyani toya mawar. Panganggenipun jampi punika yèn sampun uyub-uyub godhong kêmuning lajêng kaangge tapêl sêmanjangan sabên badhe tilêm.

Angka 1640 Panunggilanipun tapêl ing nginggil punika. Kajêng garu ramês 7 saga, sêdhah 7 lêmbar. Kapipis kang lêmbat, toyanipun wedang utawi sarêm 3 wuku. /586/ Angka 1641 Jampi wancak tuwin kawastanan wancah. Jintên cêmêng 5 saga, kang pêthak 5 saga, mêsoyi panjangipun sadariji, kêmukus

7, sunthi, kêncur, dringo, bêngle, têmu lawak, têmu cêmêng, êmpu kunir, jae, lêmpuyang sami 3 iris, bakaran brambang satunggal, bawang sasiyung, prusi agêngipun sadhêle, lirang sawos, angkup jambe nèm satunggal, sêdhah kêpanggih rosipun 3 lêmbar, lajêng kapipis kaliyan wedang, kang sapalih cokak.

Angka 1642 Santun warni kangge urut. Kajêng ulêt satunggal, têmu lawak, êmpu kunir sami 3 iris, pucukipun cabe 3, lêmpuyang 3 iris, walirang brit 2 saga. Dipunpipis kang lêmbat lajêng kasaring, kaunjuka enjing sontên ngantos dumugi samantunipun.

Angka 1643 Jampi trapipun manawi tiyang estri sawêg mêntas gadhah rencang rare ingkang nêmbe lair.

Sunthi, kêncur, laos sami 7 iris, bawang sasiyung, kêtumbar 5, saga kêmukus 7, jintên cêmêng 5 saga, mêsoyi 10 saga, cêngkèh 3, pala 5 saga, kêdhawung, cabe sami 3, mrica pêthak 7, rasuk angin 3 saga, brambang satunggal kabakar kang gosong, cokak 2 sendhok alit, sêkar kêsumba 2 saga. Dipunpipis mawi sarêm, pangunjukipun en-/587/jing sontên.

Angka 1644 Jampi tiyang sawê 141 rencang rare. Êmpu kunir, êmpu bêngle, lêmpuyang sami 3 iris, bayêm siti panjangipun 3 dariji, jong rahab 7 saga, mêsoyi, jintên cêmêng sami 10 saga. Kapipis dipununjuk dumugi 20 dintên, lajêng dipunwêwahi cêngkèh 3, pala 3 saga. Dipunpipis kaunjuk dumugi 40 dintên. Dipunwêwahi angunjuka jampi majamuju 10 saga, kêrsani 5 saga, majakan satunggal, sarikuning, alim, mustakim, jintên pêthak

141

*# sawêg

commit to user

sami 3 saga, mêsoyi 5 saga, cêngkèh 3, pala 2 saga, mênyan madu 3 saga. Yèn doyan dipundèkèki kênari sakêdhik, apyun 3 saga, godhong cubung salêmbar. Sadaya kapipis kang lêmbat mawi toya jêram pêcêl, godhong pace salêmbar, sarêm 3 wuku, dalima pêthak kang alit satunggal kabucal isinipun, nuntên dipunlêbêti pipisan jampi wau lajêng kadang. Sabên badhe mapan tilêm, jampi sadalimanipun kawor lajêng kaunjuk.

Angka 1645 Wêjah panunggilanipun jampi wau. Godhong wahung, godhong gêndhayakan, godhong gêmpur watu, godhong cukilan, godhong ilèr, godhong gondhang kasih, godhong wora-wari brit sadaya sami 3 lêmbar, godhong asêm 1 tekem, gigil panjangipun sadariji, go-/588/dhong tayuman 3 lêmbar, adas, pulasari sami 2 saga, brambang 3, dringo, bêngle, lêmpuyang, têmu lawak, kunir sami 3 iris. Dipundhêplok, kagodhog lajêng kapêrês toyanipun kaunjuk.

Angka 1646 Santun warni wêjah lare yèn sampun umur 3 wulan. Godhong lampês 7 lêmbar, godhong sembukan 3 lêmbar, godhong saga satêkêm, godhong ilèr 3 lêmbar, godhong gondhang kasih 3 punggêl, godhong kêji, godhong wahung sami 3 lêmbar, godhong asêm nèm satêkêm, godhong sarab, godhong têgalkiyu sami 3 lêmbar, kunir, têmu lawak sami 3 iris, brambang, jêram pêcêl sami satunggal kapêndhêt toyanipun. Dipunwor kadhêplok kaliyan toya wantah. Dipunpêrês lajêng kaunjuk.

Angka 1647 Panunggilanipun wêjah. Godhong kêji 3 lêmbar, sêmanggi gunung satêkêm, godhong gêmpur watu, godhong srikaya, godhong uwi sami 3 lêmbar, adas sasaga, godhong katumbar, godhong wora-wari bang, godhong rêmpêlas, godhong urat, godhong pêrcita sami 3 lêmbar, oyot druju panjangipun sadariji, godhong dêrês 3 punggêl, oyot bayêm siti panjangipun /589/ 3 dariji, oyot rumput lulangan 3 rumput, oyot rumput grinting 3, oyot pulasari 5 saga, dringo, bêngle, têmu giring, têmu lawak sami 3 iris, kajêng lêgi, sêcang, widara pêthak sami 5 saga. Dipun-godhog kangge toya pangunjukan. Manawi lare sakit malêmbung, kawêwahana godhong irah-rahan.

commit to user

Angka 1648 Wêjahipun rare manawi rare sampun puput pusêr. Godhong gagan-gagan 7 lêmbar, godhong tegalkiyu 3 lêmbar, godhong tirêman 7 lêmbar, godhong saga 11 punggêl inggih sawêlas pang, godhong kasih 7 punggêl, godhong saraban inggih godhong mayana punika godhong ilèr 3 lêmbar, gokrêmah, godhong kara lawak, godhong patikan, godhong nangka, godhong lampês, godhong sembung siti, godhong sembukan, godhong têguman, godhong kêlampeyan sadaya sami 3 punggêl tuwin lêmbar, kunci, kunir, têmu lawak sami 3 iris, bêngle 5 iris, pace pêthak satunggal. Sadaya kadhêplok, dipunpêrês toyanipun. Kaunjukna tiyang ingkang rencang rare ngantos dumugi 40 dintên.

Angka 1649 Wêjah sadèrèngipun bayi puput. Godhong blimbing wuluh satêkêm, pupus nanas salêmbar, pupus dêling /590/ 3, godhong uyah-uyahan, godhong sêrut, godhong kêmarogan sami 3 lêmbar, godhong dêrês 3 punggêl, godhong lampês 7 lêmbar, sembukan 5 lêmbar, godhong tapak liman 2 lêmbar, bung glonggong satunggal, dhak wuluh sauwit, pace pêthak satunggal. Sadaya kadhêplok kaliyan êmpon-êmpon punika: kunir, têmu lawak, bêngle sami 3 iris. Mawi toya tawa, asêm salêrak agêngipun, sarêm sajumput, lajêng kapipis, kaunjukna kang nêsêpi.

Angka 1650 Punika gêgogodhong 142 kang kangge wêjah. Godhong dêrês, godhong poksor, godhong têgalkiyu, godhong ilèr, godhong urat, godhong kurma, godhong lampês, saraban, godhong sembukan siti, godhong karuklawak, godhong saga, godhong sembukan jawi, godhong tirêman, godhong tapak liman, godhong luntas, sêmagi 143 rêdi, godhong gudhe, bung glonggong, sarêman wahung, pare, apa-apa, gagan-gagan, klapan, godhong kongko, patikan jawi, godhong sariawan, godhong bludru, gêdhondhong 144 , pandrêman, sêmbung, lêgundhi, gondhang kasih, srigadhing.

Angka 1651 Wêjah tiyang gadhah rare sadèrèngipun pu-/591/put. Rumput dêngkèng wulung satunggal, godhong bêstru 3 lêmbar, godhong gagan- gagan satêkêm, godhong tayuman 3 lêmbar, oyot sangga langit panjangipun 3 dariji, bonggol pacing panjangipun sadariji, têmu kuning, bêngle, têmu cêmêng,

142

*# gêgodhong 143 *# sêmanggi

144 *# kêdhondhong

commit to user

kunir, têmu lawak sami 3 iris, têmu badhur sairis. Kapipis, dipunsaring lajêng kaunjuk sapisan sabên dintên wanci enjing laminipun 15 dintên.

Angka 1652 Sakit angsalipun narik pulung manah asring dipunwastani undhuk. Manawi kanthi ing badan bêntèr. Têmu lawak 3 iris, pulasari saros dariji utawi sadim, adas 4 iji, kajêng lêgi saros dariji, rasuk angin satunggal, brambang satunggal kabakar, sarêm 3 wuku. Kapipis lajêng kaunjuk. Yèn saking ajeng sasakit wau mêndhêta têmu lawak 3 kabakar satunggal, jintên cêmêng, jintên pêthak sami 3 jumput, mêsoyi saros dariji inggih sadim, kêmukus 7, kêncur 3 mêntah matêng, brambang satunggal kabakar, jêram pêcêl satunggal dipuniris malumah kandêlipun kasamia arta sadhuwit, sarêm 3 wuku. Sadaya wau kabakara satêngah matêng.

Angka 1653 Jampi sarikuning kangge tiyang nèm. /592/ Têgari panjangipun 3 dariji, jaha kêling, jaha lawe sami 2, kajêng ulêt 3 kabakar, mênyan madu 4 saga, kapulaga 5 saga, majakan 3, jintên pêthak, mungsi, sêkar apèn sami 5 saga, rasuk angin 4 saga, tlutuh pilang saglintir, cêngkèh 3, klêmbak 3 saga, gintongan (murmak) 5 saga, daging, podhi, sari sami

3 saga, sari 5 saga, pulasari panjangipun sadariji, safran 3 saga, pucuk sasaga, kêtos cêmêng sajumput, cêngkèh jalêr 3, jênitri 3 saga, jaha kêling 2 kabakar, kajêng rapêt panjangipun 3 dariji, godhong kêmuning satêkêm, kajêng ulêt 3 kabakar, kajêng lêgi panjangipun sadariji, cêngkèh 5, sêkar pala 5 saga. Sadaya kadhêplok dipundadosakên sadhêkan 145 . Yèn badhe jampi amêndhêta sajampèn kemawon. Dipunpipis malih kang lêmbat mawi sarêm 3 wuku, jêram pêcêl satunggal dipunpêndhêta duduhipun kaliyan toya mawar, kaunjuk sabên dintên salêbêtipun 7 dintên.

Angka 1654 Jampinipun tiyang sakit sur. Amêndhêta kajêng tawa kang nèm satêkêm dipuniris-iris nuntên dipunkumbah kaliyan sarêm supados ical talutuhipun lajêng angrakita bumbu rujak, dipunwor kaliyan ka-/593/jêng tawa wau. Dipuntêdha 2 dintên sapisan. Panêdhanipun rujak punika ngantos rambah kaping 3 botên sakit malih. Tiyang kenging sakit sur punika yèn botên sumêrêp asring dados pejahipun.

145

*# sadhêgan

commit to user

Angka 1655 Bokipun yèn tilêm nama jampi colong. Kunci mêntah, matêng 2, sarêm 3 wuku, pucukipun cabe 3, êmpu kunir mêntah, matêng 3, kêncur 3 iris, kapulaga 5 saga, apu agêngipun 2 kacang wose. Dipunpipis kang lêmbat, toyanipun jêram pêcêl lajêng dipun-galindhingi. Yèn rare sampun tilêm, jampi punika dipununtala sadaya. Laminipun angangge jampi punika 7 dintên.

Angka 1656 Yèn dèrèng condhong jampi wau. Godhong bakung kapipis kang lêmbat mawi madu, dipundamêl plèstêr kangge tapêl sanginggiling tatunipun. Kang kangge agodhog 146 toya pêrêsan godhong asêm. Kang kadamêl ngumbah tatunipun wedang bêntèr sakuwawinipun.

Angka 1657 Yèn dèrèng condhong jampi wau. Amêndhêta tape kadamêla kados plèstêr, katemplokna ing tatu nuntên katutupan godhong pisang.

Angka 1658 Jampi tiyang sakit selakarang /594/ing pipi tuwin ing rai utawi salêbêtipun balung sarta ing cangkêm gandanipun bacin.

Uwos sajumput, bawang sasiyung, sarêm 3 wuku, dringo sakacang wose, kêncur 2 kacang wose. Yèn badhe tilêm kamamah, kaulu toyanipun. Punika dipunnamakakên parêm ing lêbêt. Yèn wanci bêdhug siyang amêndhêta godhong trasèn sagêgêm, adas 2 jodho, pulasari 2 ros dariji, brambang satunggal. Kangge pilis ing bathuk sabên dintên ngantos samantunipun.

Angka 1659 Jampi gudhig ing tangan. Anaskun (sarung tangan) kacêlupna landha awu, sabên garing kacêlup malih. Sakedhap-sakedhap kacêlup, mangke sagêt 147 mantun 4 dintên. Sanajan ing badan, inggih kacêlupna mangkatên 148 .

Angka 1660 Jampi panu. Amêndhêta sodhah kaliyan saltpètêr kasamiya wawratipun, dipunwori toya kanggosok 149 sabên dintên, punika mangke mantun.

Angka 1661 Jampi panu. Sêkar lirang kagêrus kang lêmbat dipunwor kaliyan krèmêtar tumbasa Apotèkêr.

146

*# anggodhog 147 *# sagêd

148 *# makatên 149 *# kangge gosok

commit to user

/595/ Angka 1662 Jampi ambei mêdal rah. Kulit manggis kang garing tuwin kang têlês 3 iji dipundhêplok ingkang kasar kemawon, dipunlêbêtakên ing toya 3 gêndul. Sabên kang sakit mêntas bêbucal lajêng kakumbaha kang rêsik rumiyin nuntên dipunbilasi kaliyan toya dhêplokan manggis punika utawi kagodhoga, panganggenipun mangêt.

Angka 1663 Jampi sawan kangge lare umur 5 dumugi 7, tuwin 9 wulan. Jintên cêmêng 3 saga, mêsoyi panjangipun saros dariji, kêmukus 3, dringo sairis, bêngle 2 iris, brambang 2 kabakar, kajêng lêgi panjangipun saros dariji. Kapipis kaliyan toya, kaunjuk sabên siyang ngantos 3 dintên rambah kaping 2 sadintên. Manawi ngangge jampi mutah, kenging tumrap rare tuwin tiyang sêpuh. Anggosoka kalêmbak kaliyan pala dipunpipis, kasaring lajêng kaunjuk sarta malih maruta malih jae kaliyan pala. Dipuntemplokakên pulung manahipun ingkang sakit. /596/ Angka 1664 Jampi tiyang wawrat kang sawanên ing padharan,

tandhanipun tiyang kang kenging sakit wau botên doyan nêdha tuwin asring mutah, sirah sakit, badan gumêtêr, sabên ngadêg kêdah dhawah, sarta kêrêp nguyuh, awis-awis anggènipun wawratan.

Godhong kelor 3 punggêl, adas 2 jodho, pulasari, kajêng lêgi sami saros dariji, brambang 2 kabakar, nuntên dipunpipis kaliyan toya. Dipunsukani gêndhis arèn saklungsu. Kaunjuk sagêt 150 mantun badanipun.

Angka 1665 Panunggilanipun. Mêndhêta anaking ulam sêmbilang namanipun ulam langir panjangipun 2 ros dariji. Kabucal patilipun, kauntal mêntahan kaliyan pisang mas. Ingkang sampun pawèstri wau lajêng wawrat.

Angka 1666 Panunggilanipun. Oyot pandhan wangi panjangipun 3 dariji, godhong tuwin pupusipun sami salêmbar, adas 2 jodho, pulasari 2 ros dariji. Dipunpipis kaliyan toya tawa lajêng kangge ing badan sadaya.

150

*# sagêd

commit to user

Angka 1667 Toya pangombènipun. Mrica pêthak 25 dipunpipis lajêng dipunwadhahingcangkir 151 , dipundèkèki gêndhis pasir sakintên lêgi nuntên dipunsuri toya wedang kang sampun umêb. Dipunombèkakên sadèrèngipun sakitipun kasrêpên dhatêng, dipundusi rumiyin, nuntên ngunjuk wedang angêt punika kaliyan krukup ing-/597/kang rapêt.

Angka 1668 Jampi padharan kang karaos mulês. Godhong sisik bêtok (godhong brosmaesa) sagêgêm, adas sajumput, pulasari saros dariji, sêkar klapa ijêm 7, sêkar blimbing wuluh 5, gêndhis batu sajêmpol. Kagodhog utawi kapipis kaliyan toya. Dipununjuk sabên dintên ngantos kèndêling sasakit. Ampasipun kauwor lajêng kagosokakên ing padharan. Dipunwori godhong isêp nanah utawi jampi punika sae kangge jampi wawratan rah umbêl.

Angka 1669 Jampi sakit barah rambat, Walandi mastani lassaris. Tigan têkèk satunggal, Walandi mastani ekko, tigan cêcak pêthak 3 kalêbêtakên ing tigan têkèk wau sarta dipunbolong sakêdhik, nuntên damêla kawat mas 2 utawi 3 saga. Kadamêl kang lêmbat nuntên dipunlêkêr kalêbêtna ing tigan têkèk ugi. Kawangsulna kalamating tigan sarta dipunbungkus sêdhah kang kapanggih rosipun. Katangsulan bênang ingkang kêkah. Siyang dipunpe 3 dintên, dalunipun bun-bunakên. Yèn sampun tigan wau kairis kangge jampèni daging kang katingal pêjah kadumuk-dumuka. Dene kawat jêne ing pundi ingkang a-/598/buh dipuncablêsna. Kang sampun kalampahan jampi punika sagêt 152 mulya.

Angka 1670 Panunggilanipun. Mêndhêta dêmbagi sagobang yatra lami dipun-gêmblèng kang tipis sakulit bawang, nuntên dipun-guntinga kang lêmbat-lêmbat. Dipunwadhahana bokor dêmbagi kang kandêl, nuntên kapêrêsana kang prayogi, nuntên indêlna ing anglo, ingkang kaangge latoni walirang ngantos sagêt 153 ajur guntingan têmbaga wau. Yèn toyanipun jêram asat kajogana malih. Yèn têmbagi sampun ajur lajêng kausapna ing tatu tuwin kang abuh. Nanging anggènipun jampèni kêdah wontên ing latar kang padhang. Sabab gandanipun bacin, satipun sami bêdal 154 andadosakên rêgêt ing griya. Yèn abuhipun sampun garing 14 dintên, lajêng

151

*# dipunwadhahi ing cangkir 152 *# sagêd

153 *# sagêd 154 *# mêdal

commit to user

kenging malêbêt ing griya. Dene têtêdhan ingkang nêdha naming ulam tawar kemawon, tanpa sarêm tanpa asêm. Botên kenging nêdha punapa-punapa kang pêdhês utawi ulam sanèsipun, ngêmungakên sêkul ulam tawar.

Angka 1671 Jampi kang kaunjuk. Kapulaga wawrat ½ dhuwit, walirang brit sadhuwit, madu 1 ½ dhuwit, lingsah wijèn sadhuwit, lajêng /599/kapipis kang lêmbat. Kauntal ngantos 14 dintên laminipun.

Angka 1672 Toya padusanipun. Mêndhêta toya laut ingkang têngah inggih punika toya ingkang biru, kadamêl adus. Sadintên rambah kaping 2 utawi 3.

Angka 1673 Pangunjukipun. Godhong pacar jawi sakarukipun sakêbaking kuwali, cêndhana jênggi, widara pêthak, sêcang, sêkar pulu, rasuk angin sami wawrat 10 saga, jamur impês 5 saga, brambang wawrat 1 ½ dhuwit, lajêng kagodhog kang matêng. Kaunjuk sabên dintên.

Angka 1674 Udutipun tiyang sakit barah rambat. Walirang brit kagosok kauwor cindhe amoh kaliyan pucuk kêlut 3 jumput. Kalinting ing klaras pisang saba.

Angka 1675 Jampi tiyang kapatil ulam, kacakot sawêr, utawi sanèsipun kang mawa upas.

Godhong angan-angan kagosokakên lajêng mantun. Kangge misaya andhapan, godhong utawi wohipun, janji nêdha lajêng pêjah. Dene uwitipun marambat, panggènanipun ing wana Banjarmasin kathah. Asalipun ing ladhang, godhongipun ugi eca kangge jangan. Dene wohi-/600/pun raosipun lêgi, êpangipun katanêm pundi-pundi sagêt 155 gêsang.

Angka 1676 Manawi badhe damêl sêkar ramping. Pandhan wangi sakajêngipun kathah sakêdhik karajang kang lêmbat, sêkar mêlathi dipunsuwiri, sêkar pacar cina, pacar jawi, sêkar tanjung, godhong dlima dipunrajang kawor kaliyan kojam, dhèdhès, sarta jêram purut kaparut, kêncur, lêmpuyang prit sami dipunparut, toya sakêdhik, lajêng dipunpêrês kapêndhêt

155

*# sagêd

commit to user

toyanipun. Dipunwor ing pandhan wau rumiyin lajêng dipunwor ing sanès- sanèsipun.

Angka 1677 Jampi pawèstri badhe gadhah rare. Kêpithing cawèl ing pagêr kapêndhêta cawèlipun, inggih punika kêpithing kang tiganipun kêlèt sajawining wêtêng. Dipuntoyani arak, dipununjuka dhatêng tiyang ingkang badhe rencang rare sagêlas anggur. Sabên badhe ngunjuk dipun-ngêt, tirahanipun kenging karimatan ing gêndul kangge lami satêlasipun. Yèn sampun ngunjuk jampi lajêng angorea rambut, bun-bunanipun kasêbul.

Angka 1678 Sakit bèri-bèri kang katingal mêncèrèt, bangsa Mlayu mastani bokbakut (suku abuh).

Tamtu dipunparêmi utawi dipunboboki ing sukunipun. Salêbêting buku tamtu sampun wontên jampi punika.

Angka 1679 Jampi sriawan tuwin sakit ilat kangge tiyang sêpuh ingkang botên doyan nêdha, wontênipun sa-/601/kit sriawan saking têtêdhan kêkêcut tuwin pêpêdhês.

Tiyang sakit mangkatên 156 punika dipunkathahana panêdhanipun daging supados mundhak kuwat ing badanipun margi sampun kathah anggènipun wawratan sarta dipunkathahana sabarang têtêdhan angsal saking galêpung. Sampun ngantos nêdha kêkêcut sarta pêpêdhês, dados ilat kang malênthung botên mêcah. Tiyang ingkang kanggènan sakit makatên punika lajêng mêndhêta godhong jambu kluthuk 500 lêmbar kakumbah kang rêsik. Kang kangge ngumbah wedang mangêt-mangêt tumuntên kapipis kaliyan wedang bêntèr, pala dipunwor mipis 1 saga, pamipisipun sampun ngantos ajur, runyah-runyah kemawon nuntên dipunbuntêl sinjang, kapêrês toyanipun sagêlas bêntèr kaunjuk ambal kaping 3, enjing, siyang, sontên. Sampun ngantos angunjuk minuman sanèsipun, manawi ngêlak angunjuka wedang kang sampun asrêp, sampun angunjuk toya tawa. Manawi miturut wêwarah punika mangke salêbêtipun 5 dintên mantun.

Angka 1680 Jampi tiyang sakit mêjên. Godhong manggis 20 lêmbar ugi kadamêl kados ing ngajêng wau. Botên kenging ngunjuk toya asrêp, angêmungna nêdha jênang pathi garut kemawon.

156

*# makatên

commit to user

Angka 1681 Jampi tiyang sukunipun tatu. /602/ Tumbasa krèmêkar (panggènan Apotèkêr) dipunwori walirang sakêdhik kaliyan kajêng lêgi panjangipun sadariji. Dipun-godhog lajêng kaunjuk.

Angka 1682 Kangge nutupi tatunipun. Sabagian walirang, ½ bagean poas. Dipunwori lingsah klêntik kangge ngêpap. Yèn tatunipun sampun kakumbah rêsik lajêng katutupana jampi punika tumuntên kabuntêl utawi kablêbêt.

Angka 1683 Jampi kadhasên, Walandi mastani ringporêm. Bêningan toya apu dipundèkèki saltpètêr kaliyan sêndawa dipunkosokakên ing tatunipun.

Angka 1684 Jampi sakit encok, Walandi mastani rêmêik. Lingsah petroliyum kagosokakên kaliyan wacucal maenda ing pundi lêrêsipun panggènanipun kang karaos sakit sabên dintên. Pagosokin 157 sawulan kemawon mantun.

Angka 1685 Jampi sakit korèngên. Lingsah petroliyum kaangge gosok utawi kenging kaangge gosok gudhig ugi mantunakên.

Angka 1686 Jampi tatu ing dariji. Pathi têmu dipundèkèki asêm agêngipun sajêmpol, sarêm sawuku. Pipis kang lêmbat nuntên dipunwungkus ing godhong pi-/603/sang. Kangge ambênêm, awu kang taksih bêntèr nuntên katemplokna ing pundi lêrêsipun driji kang sakit sabên dintên.

Angka 1687 Panunggilanipun. Amêndhêta kladhi dipundhêplok, dipunpêrês, kawungkus, dipunbênêm ing awu bêntèr, nuntên katemplokna ing dariji, kapara bêntèr panganggenipun.

Angka 1688 Bumbunipun adamêl ragi. Wos sapitrah kaglêpung, kajêng lêgi ¼ kati, bawang kang agêng 7 siyung, cabe satêngah kati. Kapipis dados satunggal mawi toya jawi, lajêng dipun-galindhingi. Bilih badhe glindhingi dipunwêwahi cabe 3, kajêng lêgi panjangipun 3 dariji. Dipunwor kaliyan toya, manawi sampun dipun-galindhingi lajêng kape. Yèn sampun garing kenging kaangge tape sêkul utawi kêtan. Sêkul wau dipunlèr ing

157

*# panggosokipun

commit to user

ngiyan, manawi sampun asrêp dipunwur-wuri ragi kang ngantos waradin lajêng dipunkêpêli. Yèn sampun, angasrêp-asrêpi dipunwungkus sadalu lajêng mêdal toyanipun, dipuntuwènana. Yèn sampun matêng inggih lajêng dipunêntas. Yèn dèrèng matêng lajêng kakèndêlna malih, parlunipun wosipun kasosoh kang rêsik, kapususan kang ngantos bêning. Nanging yèn kêtan sampun ngantos tanak anggènipun adang. Umêb sapisan lajêng dipunêntas. /604/ Angka 1689 Manawi damêl lingsah kêmiri. Amêndhêta kêmiri sakajêngipun, kabucal cangkokipun. Kadhêplok kang lêmbat lajêng dipunkukusakên dang tumuntên dipunpe kang bêntèr ngantos kaping 2, lajêng kapipis.

Angka 1690 Manawi badhe damêl sinjang jingga. Kêsumba kakumbah supados ical rêgêtipun kemawon. Pangumbahipun enggal- enggal supados sampun mêdal sarinipun, lajêng kapêrês, lajêng kadèkèk ing tampah kaliyan godhong pacar cina sakêdhik, bêngle sakêdhik dipuniris-iris, lajêng dipunwori landha awu cina, panumbasipun panggènan singsèh. Takêranipun sapisan kêsumba 1 kati. Toya landha awu cina dipunwor kaliyan toya tawa 10 siwur, lajêng kabuntêl ing sinjang pêthak ing ngandhap dipuntadhahi pangaron, anjagèni bilih tètès 158 mangandhap. Manawi sampun kawangsulna malih ngantos rambah kaping 4 utawi kaping 5. Panyaringipun salêbêting toya punika supados mêdal sarinipun. Nalika badhe nyêlubakên 159 rasukan utawi sinjang pêthak, sarta sanès-sanèsipun punika mawi bumbu: toya jêram pêcêl sakintên kathah kêdhikipun, dipunwori tawas wawrat 2 sèn. Kacêlup sapisan kemawon sampun abrit. Bilih damêl abrit sêpuh, kacêlupna sa- /605/kajêngipun.

Angka 1691 Jampi sakit sur tumrap tiyang sêpuh. Godhong patikan siti sagêgêm dipun-godhog, kaunjuk toyanipun utawi kapipis, dipunpêrês, kasaring lajêng kaunjuk toyanipun. Godhong punika kenging kangge jampi sakit sur, kamandèn 160 , tuwin sakit pulung manah sarana karujak.

158

*# nêtês 159 *# nyêlupakên

160 *# kêmandèn

commit to user

Angka 1692 Jampi sakit encok, Walandi mastani rintik. Kagosoka lingsah petroliyum sabên dintên rambah kaping 4 utawi kaping 5 sadintên. Punika lajêng mantun, kang kadamêl agosokakên 161 wacucal maenda.

Angka 1693 Jampi korèng. Kagosoka walirang kaworana apu. Yèn sampun saprapat jam kakumbaha kaliyan wedang bêntèr. Anganggeya sabun ijêm. Yèn sampun saprapat jam dipunkumbah sarta kagosok kados ing ngajêng wau.

Angka 1694 Jampi tatu ing dariji. Têmu tis (inggih punika pathi), asêm sajêmpol, sarêm sawuku. Kapipis kang lêmbat utawi lajêng dipunwungkus ing godhong pisang. Kabênêma ing awu bêntèr. Manawi sampun lajêng katemplokna ing pundi dariji kang sakit. /606/ Angka 1695 Panunggilanipun jampi tangan tatu. Amêndhêta kladhi kadhêplok, dipunpêrês lajêng kabênêm ing awu bêntèr. Mangêt-mangêt katemplokna ing pundi ingkang sakit.

Angka 1696 Gliga landhak. Yèn tiyang kenging racun utawi tiyang kasrêpên, punapa dene kangge jampi sawarnining sasakit. Dipunkosok ing toya ngangge sarêm 3 wuku, nuntên kaunjuk.

Angka 1697 Jampi tatu ing suku tuwin gudhig dariji. Sêkul mambu sakêpêl kaliyan dalancang dhêdhak. Dipunkum ing toya mawi prusi sakacang ijêm. Kaulêt dados satunggal, kadamêl plèstêr. Dipunplèstêrakên enjing sontên. Yèn sampun 3 dintên kaanggeya enjing kemawon.

Angka 1698 Sela sawêr, kanggènipun sela punika kasêrat ing buku ngelmunipun Palêntin nomêr 252.

Manawi tiyang dipuncokot ing sawêr, kaêntup kêtogèng 162 , kalajêngking, utawi sanès-sanèsipun kewan kang mawa upas. Sela sawêr punika Walandi mastani slangsatèn. Ing pundi panggènanipun tatu, dipuntemploki sela punika. Dangunipun sajam utawi 2 jam lajêng mantun sarta sela wau sagêt 163 nemplok piyambak. Sabên wisanipun têlas lajêng rêntah piyambak, nanging sela wau lajêng-/607/a dipunkum ing puwan utawi wedang bêntèr dangunipun 100

161

*# anggosokakên 162 *# kêtonggèng

163 *# sagêd

commit to user

sêkondhê. Upas kang katut sela lajêng mêdal puwan utawi toya katingal ijêm, lajêng dipuntemplokna malih mawi kablêbêt ing sinjang. Salajêngipun makaten sampun mawi dipunkèndêli, kajawi yèn sampun kum-kumanipun sela sampun botên mêdal wisanipun. Tandhanipun puwan tuwin toya botên warni ijêm. Salêbêtipun 3 dintên namtokakên saras babar pisan utawi janji upasipun taksih wontên ing tiyang, sela inggih taksih purun tumemplok piyambak. Yèn sampun kangge, sela badhe karimatan inggih dipunkumbah ing puwan rumiyin.

Angka 1699 Jampi busung salêbêting padharan. Oyot kelor kagodhog kaliyan toya. Godhoganipun lajêng kaunjuk ngantos samantunipun.

Angka 1700 Jampi sakit ngêdalakên papêthak. Oyot kalapa, oyot sêre, nuntên kagodhog kaliyan santên. Kaunjuk manawi badhe tilêm dalu.

Angka 1701 Jampi korèpên. Godhong kêmarogan kabêsmi, dipunpêndhêt awunipun. Kaulêt kaliyan lingsah kalêntik, lajêng kagosokna ing korèpipun. Yèn injingipun mêdal sèt saking /608/korèp, dipunkalêmpakna sarta dipun-gorèng sangan kang garing nuntên kapipis kang lêmbat. Dipunwor kaliyan lingsah klêntik, kapopokakên ing korèpipun. Yèn sampun mayar, punika wontên malih jampi Cina nama ingkong. Dipunwor kaliyan arak, kagosokakên. Dene jampi punika sae kaunjuk kangge jampi kacakot ing sawêr. Dipunwori pipisan kangkung nuntên kapopokakên ing tatunipun.

Angka 1702 Jampi tiyang sakit mata iwak wontên dariji (canthêng). Manawi sawêk 164 karaos bêntèr punapa malih sampun karaos gatêl lajêng kagosok kaliyan wedang bêntèr. Yèn sampun katingal matanipun ulam, lajêng amêndhêta atinipun kajar angkrik, lajêng dipun-gosok kaliyan wedang bêntèr lajêng katemplokna ing pundi panggènan kang sakit tumuntên kabuntêl sinjang. Êpang angkrik kaliyan atinipun lajêng kapipis kang lêmbat. Kabuntêlakên ing pundi lêrêsing sakit. Mripat ulam punika enggal matêng sarta mantun.

164

*# sawêg

commit to user

Angka 1703 Lingsah kulit lawang, mapangatipun prayogi sangêt yèn tiyang kirang bancar gènipun toyan.

Amêndhêta 5 tètès utawi 6 dipunwori kaliyan jênèwêr, kaunjuka enjing sontên. Yèn enjing /609/sadèrèngipun nêdha. Lingsah punika sae kangge tiyang lêsu badanipun, dipun-gosok ing lingsah punika. Upami suku botên sagêt 165 lumampah inggih dados kuwawi, sanajan tiyang kang gadhah encok ing sirah, kagosok lingsah punika prayogi sangêt.

Angka 1704 Jampi lingsah sêre, punika sae sangêt. Manawi sakit sudukên ing pulung manah, Walandi mastani cika utawi sakit padharan. Bilih sawêk 166 karaos sakit, amêndhêta 7 utawi 8 tètès, dipunwor kaliyan lingsah adas kang tulèn sasendhok alit. Kajagi sampun ngantos ngunjuk barang ingkang asrêp. Utawi prayogi kadamêl anjampèni tiyang sakit toyan watunên. Amêndhêta 7 utawi 8 tètès, dipunwor kaliyan jênewêr. Kaunjuk sabên dintên tuwin prayogi kangge jampi tiyang sakit sirah. Kagosokna ing sirah tuwin pilingan rambah kaping 2 utawi kaping 3 sadintên.

Angka 1705 Lingsah kajêng pêthak. Dados jampènipun tiyang kasrêpên, yèn mêndhêt 6 utawi 7 tètès, kaunjuk kaliyan anggur sabên karaos badhe kasrêpên supados angêdalakên karingêt. Yèn sakit padharan dipunjampèni satètès utawi 2 tètès. Dipunwor kaliyan wedang bêntèr utawi pra-/610/yogi kangge tiyang linu ototipun. Kagosokakên ing badan. Punapa malih yèn suku suda kuwatipun, botên sagêt 167 lumampah. Pagosokipun 168 enjing sontên.

Angka 1706 Jampi lare bèrengên gulunipun, kawastanan enjrak 169 . Mêndhêta kopyah amoh kaliyan lakên abrit sami sakilan pasagi. Kabêsmia nuntên karêmêt kang lêmbat, kangge wur-wuri gulu kang bèrengên. Punika mantun.

Angka 1707 Jampi sakit toyan ngantos angêdalakên watu.

165

*# sagêd 166 *# sawêg

167 *# sagêd 168 *# panggosokipun 169 *# endrak

commit to user

Amêndhêta godhong kêji bêling dipunpipis lajêng kapêrês. Dipununjuk sabên dintên, mangkatên 170 lajêng mantun.

Angka 1708 Jampi tiyang kacokot sawêr tuwin sagawon edan saha kewan sanèsipun.

Amêndhêta candu lajêng kalêbêtna ing tatu ingkang kacakot, kapatil, kaêntup, punika lajêng mantun.

Angka 1709 Jampi wudun supados lajêng mêcah, punapa dene kangge jampi tiyang kenging latu.

Sarêm kapipis kang lêmbat kaliyan sêkul tuwin lingsah kaki-/611/ntêna sacêkapipun. Yèn sampun sagêt 171 awor, dipuntèmplèkna ing wudun tuwin kang kenging ing latu lajêng mantun sakitipun sanalika.

Angka 1710 Jampi talingan suda pamirêng. Amêndhêta kampêr (kapur barus) agêngipun sakacang ijêm, kalêbêtna ing bolongan kuping, dipuntutupi kapuk. Sabên dintên sampun dipunurêki sarta dipun kilèni.

Angka 1711 Jampi sakit jêne. Amêndhêta tuma sirah 13 iji dipunwor brêgêdhèl, kadhahar sabên dintên, punika mangke mantun.

Angka 1712 Jampi sakit kangge sawarnining sasakit, punapa malih sakit balung ing badan.

Amêndhêta kuwali enggal kang dèrèng kangge sarta kang cêkapan agêngipun kangge godhog gadhung crobo. Dipunkêbaki toya kangge agodhog 172 bumbu- bumbu ingkang sami kasêrat punika: Gadhung crobo sakati, cêngkèh 36 iji, pala satunggal, sintok panjangipun sapalih, cêngkang, jintên cêmêng tumbasan sasèn utawi 3 saga, kêmukus 36 iji, gêndhis batu tumbasan sasèn sarta agêngipun saêndhas ayam. Dipunwor kuwali, kagodhog sarêng kang nganto-/612/s matêng yêktos. Pangunjukipun sagêlas toya, enjing, siyang, sontên, dalu yèn badhe tilêm, saha manawi têlas dipunwêwahi toya kados kang sampun lajêng kagodhoga malih. Yèn sampun dipunjogi kaping sakawan lajêng santuna jampi malih kalajêngakên pangunjukipun ngantos kalih

170

*# makatên 171 *# sagêd

172 *# anggodhog

commit to user

wulan. Sampun ngunjuk toya klapa tuwin cokak. Toya klapa tuwin cokak punika ngicalakên kakiyatanipun gadhung. Yèn sampun saras sayêktos ngadêg ajogèt. Tandhanipun ing rai sampun katingal abrit.

Angka 1713 Jampi lare mutah botên kèndêl. Amêndhêta kajêng sitingpin kagosok lajêng dipununjukakên nuntên anggosoka malih kaliyan brambang kangge ing tangan sarta suku ngantos rambah kaping 3.

Angka 1714 Jampi lare bêntèr sarta sêsêg dhadhanipun. Amêndhêta inggu kaliyan brambang ingkang kathah kaliyan jêram pêcêl punika kaombèkakên.

Angka 1715 Punika tapêlipun kang kangge. Amêndhêta godhong trêngguli kaliyan isinipun sarta isi kêcik sawo. /613/ Angka 1716 Jampi lare sakit gomên. Godhong saga, lingsah lawang, brambang, ulêr wos abrit, kajêng lêgi, santên. Dipunpipis lajêng kakècèk dados satunggal. Kajampèkna ing pundi ingkang sakit gomên.

Angka 1717 Jampi lare yèn sampun cacarên. Jintên cêmêng, mêsoyi, dringo, bêngle, angkup jambe nèm satunggal, sêdhah kêpanggih rosipun 2 lêmbar, brambang. Sadaya punika naming kangge sajampèn.

Angka 1718 Jampi yèn sawêk 173 bêntèr badhe mêdal cacaripun. Yèn rare taksih anêsêp, sintên ingkang nêsêpi angunjuka jampi sambêtan ing wanci siyang sarta kangge dhatêng lare punika. Katumrapna ing tlapakan, kaliyan tangan, tuwin ing tênggok, ing bunbunbunan 174 utawi sawingking kuping, ingkang tipis kemawon.

Angka 1719 Yèn cacaripun sampun katingal. Dipunombènana sawanan enjing sontên ngantos samêdal cacaripun kang sae-sae. Yèn katingal botên jodho, kèndêla pangunjukipun sawanan punika.

Angka 1720 Yèn cacar sampun katingal mêdal sae-sae. Brambang dipunmamah kaliyan banyon, dipunanggeya ngaba-/614/bi mripat enjing sontên. Gulu tuwin pusêr sabên sontên dipundèkèki mamahan brambang, bawang, angus.

Angka 1721 Toya pangombènipun lare cacarên. 173

*# sawêg 174 *# bun-bunan

commit to user

Sêlaka utawi mutyara dipunkum ing wedang bêntèr, dipunombèkakên sabên sontên dumugi mêcahipun cacar punika.

Angka 1722 Manawi cacar botên purun mêdal. Oyot papasan kadhêplok kaliyan brambang satunggal, lajêng dipunombèkakên.

Angka 1723 Yèn cacar sampun mêcah. Widara pêthak kaliyan kajêng garu dipunombèkakên sabên enjing sadèrèngipun rare kaguyang.

Angka 1724 Yèn cacaripun sampun mêcah sadaya. Pênawar jambe sairis, kunir sauwos, sarêm kagorèng. Dipunangge sabên dintên.

Angka 1725 Yèn cacar kathah mêdal toya. Dipun-gèni jêram manawi sontên, klabêt dipunbakar utawi dipun-gorèng, sarta asêm sakêdhik dipunbakar.

Angka 1726 Yèn cacaripun ajur tuwin sami mlêthèk. Kulit mimi, godhong turi brit, klêmbak, asêm dipunbakar, /615/sarêm, kêlabêd dipun-gorèng. Kadhêplok sarta dipunsaring lajêng dipunborèhakên ing cacar, sabên mêntas rare dipun-guyang.

Angka 1727 Yèn cacaripun sampun mlènyèh. Sagu garing kapipis kang lêmbat dipunwur-wurakên ing sêpre patilêman sarta salong kabubuk, dipunwadhahi ing sinjang. Kangge wur-wuri cacar kang mlênyèh. Sampun ngantos dangu dipunwur-wuri malih supados enggal garing.

Angka 1728 Jampi paduwan cacar. Kajêng lêmpuyang, kajêng lêgi, adas, pulasari, brambang, godhong jarak bang. Dipunpanggang kangge ngurut ing pundi kang katingal badhe dados paduwan.

Angka 1729 Jampi cacar yèn mêdal cêmêng-cêmêng. Kêdah dipun-guntingi lajêng mêndhêta tinja apyun ingkang garing nuntên kabakar, kabubuk kangge wur-wuri ing pundi ingkang tilas kagunting wau.

Angka 1730 Jampi tumrap bokipun yèn mêntas cacarên. Mripat kunir, jintên pêthak, mêsoyi, dringo, brambang, jambe nèm, cêndhana jênggi, kajêng sampan, kêtumbar, trawas, bonggol kêmadhean, dêlima pêthak , tuwin lêmpuyang prit.

Angka 1731 Jampi sambêtan cacar.

commit to user

/616/ Dringo, bêngle, kunir, mungsi, sintok, sêprantu, jintên pêthak, rasuk angin, brambang, thothok mimi, thothok kêpithing, godhong apa-apa, sarêm sawuku. Pangracikipun jampi punika sami sakêdhik.

Angka 1732 Cêkokipun rare botên ajêng nêdha. Godhong sêmbung, godhong lampês, kunci, têmu cêmêng, kajêng sêcang, kajêng widara pêthak, kajêng lêgi, sêkar apèn, adas, pulasari, kêtumbar, trawas, sarêm sakêdhik.

Angka 1733 Jampi kasrêpên. Êpang senthe cêmêng panjangipun tigang dariji, kunir, bêngle sami sadariji, adas, pulasari sami 5 saga, jintên pêthak 3 saga. Sadaya punika kapipis kang lêmbat mawi toya. Dipunborèhna ing badan kang waradin.

Angka 1734 Jampi kasrêpên bisu. Êpang senthe 3 dariji panjangipun, sêkar jambe enggal sajumput kaliyan wohipun ingkang alit, sarta kulit jambe kang sampun abrit, bêngle panjangipun sadariji, jintên cêmêng 5 saga, bawang 3 siyung, brambang ½ bungkul, dringo panjangipun 2 dariji, uwoh galêm 175 5 saga. Sami kapipis kang lêmbat lajêng dipunborèhakên ab-/617/adan sadaya. Tamat

Ing ngandhap punika katêrangan kawontênanipun jampi ingkang wontên salêbêtipun buku punika sadaya.

Nomêr mang- gèning jampi

Jampi punapa

Nomêr mang- gèning jampi

Jampi punapa

1 Sakit borèg (bantam). 9 Pangunjukan sabên badhe tilêm. 2 Pangunjukipun.

10 Pangunjukan sabên enjing. 3 Pilisipun cakobak (pilis).

11 Pangunjukan pangantèn. 4 Borèh kapialu (encok) tumrap tiyang sêpuh.

12 Panglunturipun.

5 Pilis sakit encok. 13 Jampi korèng tuwin tatu. 6 Parêm taun kangge tiyang rencang rare.

14 Pangunjukanipun. 7 Tapêl parêm taun.

15 Pangunjukanipun sabên wanci jam

5 enjing.

8 Pangunjukan sabên enjing. 16 Lare kenging sawan. 17 Pangunjukan bêntèr lêbêt.

/618/

18 Pangunjukan tiyang nèm sabên 37 Wawratan slim (ulêt-ulêt). 175

*# gêlam

commit to user

19 Korttasê kapialu (encok). 38 Pangunjukanipun. 20 Pangunjukanipun.

39 Pangunjukanipun. 21 Bêntèr tis.

40 Sakit pulung manah. 22 Borèhipun.

41 Pangunjukanipun. 23 Pangunjukan kasrêpên.

42 Pangunjukanipun santun warni. 24 Jampi bênter tis.

43 Pangunjukanipun santun warni. 25 Pangunjukanipun.

44 Sakit dilêm.

26 Pangunjukanipun kêmandèn. 45 Pangunjukanipun. 27 Sakit nguyuh tiyang sêpuh rare.

46 Pangunjukanipun tiyang èstri. 28 Pangunjukanipun.

47 Pangunjukanipun suku abuh. 29 Sakit nguyuh tiyang sêpuh.

48 Sakit ampêg (asma). 30 Pangunjukanipun.

49 Pangunjukan sakit watuk. 31 Pangunjukanipun santun warni.

50 Pangunjukan tiyang nèm. 32 Wawratan rah sampun lami.

51 Sakit watuk.

33 Pangunjukanipun.

52 Sakit watuk.

34 Wawratan tiyang sêpuh, rare.

53 Sakit watuk.

35 Pangunjukanipun.

54 Sakit watuk.

36 Pangunjukanipun santun warni.

55 Pangunjukan angêndhêkakê 176 kuwaya tiyang gadhah rare. 56 Pangunjukanipun lêkang 177 rencang rare.

/619/

57 Sakit cika. 76 Lare mêjên sakit cacing. 58 Pangunjukanipun.

77 Tapêlipun.

59 Sakit usus (mêjên). 78 Pangunjukanipun. 60 Pangunjukanipun.

79 Jampi rare kang umur ½ taun. 61 Tapêlipun.

80 Panunggilanipun. 62 Sakit abuh, tatu, abuh dados tatu mêdal abrit.

81 Panunggilanipun. 63 Jampi gadhung (tiyang lêsu).

82 Panunggilanipun. 64 Sakit tatu, abuh, lêsu.

83 Rare mêjên umur 9 dumugi 12 taun. 65 Pangunjukan tiyang mutah rah.

84 Tapêlipun.

66 Pangunjukan rare sêtèrpis. 85 Pangunjukanipun. 67 Pangunjukan rare watuk.

86 Jampi rare umur 7 tuwin 9 taun, sarta kangge tiyang sêpuh umur 20 taun.

68 Pangunjukan rare watuk.

87 Tapêlipun.

69 Pangunjukan rare watuk. 88 Pangunjukanipun. 70 Sakit isingên rare sarta tiyang sêpuh.

89 Rare kenging sawan. 71 Lare ising-isingên.

90 Kêmu sakit porrêstrom. 72 Pangunjukanipun.

91 Panunggilanipun. 73 Tapêlipun.

92 Toya susu botên mêdal. 74 Sakit wawratan (slim). 75 Pangunjukanipun.

/620/

176

*# angindhakakên 177 *# lêngkang

commit to user

94 Panunggilanipun.

115

Sakit mêngi sampun lami. 95 Panunggilanipun.

116

Sakit mêngi sarta ampêg. 96 Panunggilanipun.

117

Ampêg rêkaos.

97 Cawik tiyang rencang rare.

118

Sakit mêngi sarta asma. 98 Cawik tiyang rencang rare.

119

Sakit mêngi sarta asma. 99 Cawik tiyang rencang rare.

120

Sakit mêngi sarta asma. 100

Cawik tiyang rencang rare.

121

Sakit mêngi sarta asma. 101

Sakit tatu.

122

Wawratan rah umbêl tiyang sarta rare.

102 Pangumbahan tatu.

123

Wawratan rah umbêl tiyang sarta rare.

103 Pangumbahan tatu.

124

Wawratan rah umbêl kangge rare. 104

Pangumbahan tatu.

125

Tapêl rare sakit wawratan wêtêng kêmbung umur 3, 5 wulan.

105 Ambèi ing dubur.

126

Rare ising-isingên. 106

Ambèi ing dubur.

127

Tapêlipun.

107 Ambèi ing dubur.

128

Tapêlipun rare wawratan rah. 108

Ambèi ngêdalakên rah.

129

Jampi rare wawratan rah. 109

Ambèi ngêdalakên rah.

130

Tapêl rare wawratan sarta kêmbung. 110

Ambèi ngêdalakên rah.

131

Sakit wawratan kang sangêt kangge tiyang sêpuh sarta rare.

111 Ambèi ngêdalakên rah.

132

Rare wawratan umbêl tandha wo- /621/

112 Ambèi ngêdalakên abrit. 113

Damêl bumbu ambêr.

ntên cacingipun umur 2, 2 ½ taun.

146

Rare wawratan rah umur 2 dumugi 3 taun.

133 Rare wawratan rah sarta wawratan botên kèndêl umur 3 dumugi 4 taun.

147

Pangunjukanipun.

134 Tapêlipun.

148

Tapêlipun.

135 Rare ising-isingên umur 3 dumugi 5 taun.

149

Têdhanipun tiyang wawratan rah. 136

Jampi rare umur 7 sarta 9 wulan.

150

Rare wawratan rah. 137

Jampi rare umur 5 sarta 7 wulan.

151

Rare mêdal bolipun. 138

Jampi rare ising-isingên.

152

Pangunjukanipun. 139

Tapêlipun rare alit.

153

Pangunjukanipun. 140

Borèhipun.

154

Rare wawratan rah (bludpêrping). 141

Tapêl wêtêng.

155

Rare wawratan rah umur 2 sarta 3 taun.

142 Jampi wawratan (slim).

156

Tapêlipun.

143 Pangunjukanipun.

157

Rare wawratan badan lêsu. 144

Rare kêra umur 7 sarta 9 wulan. 158 Rare botên sagêt 178 wawratan. 145

Panunggilanipun.

159

Rare sarta tiyang sêpuh botên wawratan.

160

Tapêl lare botên wawratan.

161

Sakit wawratan tiyang sêpuh sarta lare.

162

Sêmbur rare umur 1 ½ sarta 2 taun.

146

Rare wawratan rah umur 2 dumugi 3 taun.

/622/

178

*# sagêd

commit to user

wêtêngipun kêmbung. 164

Jampi rare umur 8 tuwin 12 wulan.

175

Tapêl rare umur 5, 7 wulan manawi kêmbung.

165 Jampi rare umur 12 wulan.

176

Rare watuk.

166 Rare botên wawratan umur 8 sarta 12 wulan.

177

Rare watuk rah.

167 Panunggilanipun.

178

Rare watuk.

168 Panunggilanipun.

179

Rare watuk.

169 Tapêl lare botên wawratan mawi mutah sawanên umur 2 tuwin 3 taun.

180

Rare kacukit lajêng wawratan (paduhan) umur 9, 12 wulan.

170 Tapêl rare umur 5, 8 wulan.

181

Rare watuk.

171 Tapêl rare umur 2, 3 taun.

182

Rare watuk umur sataun. 172

Panunggilanipun.

183

Rare watuk umur 5 wulan . 173

Panunggilanipun rare umur 4,

6 wulan.

184

Rare watuk umur 5 wulan.

185

Rare watuk umur 5, 8 wulan.

186

Rare watuk umur 5, 7 wulan.

187

Rare watuk.

188

Rare watuk umur 1 ½, 2 taun.

189

Rare watuk umur 3 taun, ugi kenging kangge tiyang sêpuh.

190

Panunggilanipun watuk sêrak.

191

Panunggilanipun watuk sêrak.

/ 623/

192 Rare watuk umur 5, 8 taun.

204

Rare watuk umur 9 wulan dumugi sataun.

193 Watuk amor bêntèr tis umur 1 ½ taun.

205

Rare watuk umur 9 wulan dumugi sataun.

194 Rare alit watuk.

206

Tiyang watuk sêsêg. 195

Rare alit watuk umur 9 wulan dumugi sataun.

207

Rare watuk sawan umur 1½, 2 taun.

196 Rare watuk umur 3, 4 taun.

208

Jampi watuk.

197 Rare watuk umur 5 wulan.

209

Jampi cêgukên.

198 Rare watuk umur 1 ½ wulan.

210

Rare watuk watuk umur 3, 10 taun. 199

Rare watuk umur 9 wulan dumugi sataun.

211

Rare watuk taksih sêsêp. 200

Rare watuk umur 2 ½ taun.

212

Wêjah tiyang kang nêsêpi. 201

Rare alit watuk.

213

Tapêl rare sakit nguyuh, konthol abuh.

202 Rare alit watuk.

214

Rare sakit nguyuh umur 3, 4 taun. 203

Rare alit watuk 5, 7 wulan.

215

Rare sakit nguyuh.

216

Rare sakit nguyuh umur 15, 20 taun.

217

Rare sakit nguyuh umur 15, 20 taun.

218

Rare sakit nguyuh umur 10, 15.

/624/

commit to user

220 Rare sakit nguyuh, mêdhun kontholipun.

236

Rare bêntèr dhadha sêsêg umur sataun.

221 Tapêlipun.

237

Tapêlipun.

222 Rare botên sagêt 180 nguyuh.

238

Rare bêntèr umur 7 wulan dumugi 1 ½ taun.

223 Tapêlipun.

239

Rare bêntèr umur 5, 12 wulan. 224

Tapêlipun.

240

Rare bêntèr lêbêt. 225

Tapêlipun.

241

Tapêl rare êndhak-êndhak cacing. 226

Tiyang sakit toyan.

242

Sakit endrak cacing. 227

Pangunjukanipun.

243

Êndhêk cacing kangge rare. 228

Rare watuk, yèn nguyuh kaworan slim.

244

Cêkok rare cacingên. 229

Borèh rare sakit nguyuh.

245

Cêkok rare cacingên wawratan rah. 230

Rare bêntèr tis umur 5, 7 wulan.

246

Cêkok rare cacingên. 231

Sambêtan kangge anak sarta bokipun bêntèr tis.

247

Cêkok rare cacingên minggah mripat.

232 Sambêtan kangge anak sarta bokipun bêntèr tis (ilêndhê korttsê).

248

Pupuk rare cacingên.

233 Pangunjukan bêntèr tis.

249

Jampi rare cacingên. 234

Borèh rare bêntèr.

250

Jampi rare cacingên.

251

Cêkokipun.

252

Êndhak-êndhak cacing.

/625/

253 Tapêl rare cacingên umur 2, 3 taun.

2 taun.

254 Tapêl rare cacingên umur 2, 3 taun.

271

Rare cacingên umur 2, 3 taun. 255

Pupuk rare umur 1, 3 taun.

272

Rare cacingên kacênthèt umur 1 ½ taun.

256 Tapêlipun.

273

Rare cacingan.

257 Êndhak-êndhak cacing rare umur 1 ½, 2 taun.

274

Cêkokipun.

258 Cacingan rare umur 2, 3 taun.

275

Jampi cacingan.

259 Manawi ngêdalakên cacing.

276

Tapêlipun.

260 Rare cacingên malih.

277

Pilisipun.

261 Rare cacingên malih.

278

Cacingan umur 1 ½ taun. 262

Rare cacingên malih.

279

Jampi cacingan lare tiyang sêpuh. 263

Rare cacingên malih.

280

Jampi cacingan lare tiyang sêpuh. 264

Tapêlipun.

281

Tapêl ngêndhakakên cacing. 265

Cacingan tumrap tiyang nêsêpi.

282

Êndhak-êndhak cacing rare umur 3,

4 taun.

266 Cacingan tumrap tiyang nêsêpi.

283

Jampi êndhak-êndhak cacing. 267

Jampi cacingan.

284

Jampi êndhak-êndhak cacing. 268

Jampi cacingan sarta sakit sêpuh.

285

Racêk mênggah mripat rare umur 2,

3 taun.

269 Jampi cacingan sarta sakit sêpuh, sarta kenging kangge lare.

270 Jampi rare cacingên umur 1 ½,

/626/

179

*# nguyuh(substitusi) 180 *# sagêd

commit to user

287 Tapêl rare umur 2, 4 taun.

302

Sêmbur sawanan. 288

Rare racêkên.

303

Sêmbur sawanan. 289

Rare racêkên.

304

Sakit ngêlu.

290 Cêkok rare umur 2 ½ , 6 taun.

305

Sakit ngêlu.

291 Tapêl rare cacingên.

306

Jampi sawan kèngkèng dalah tapêlipun.

292 Tapêl rare cacingên.

307

Rare sawanên umur 5, 7 taun. 293

Tapêl rare cacingên.

308

Rare sawanên umur 5, 9 wulan. 294

Tapêl rare lêmpungên saking cacing rare umur 1 ½ taun.

309

Rare sawanên.

295 Rare kenging sawan, kangge bokipun.

310

Rare sawanên umur 7, 9 wulan. 296

Rare kenging sawan.

311

Rare sawanên umur 1 ½ taun. 297

Sawan kangge nyêmburi.

312

Rare kenging sarab. 298

Jampi sawanan.

313

Rare kenging sarab. 299

Jampi rare umur 5, 7 wulan kenging sawan kèngkèng.

314

Rare kenging sarab umur 1 ½ taun. 300

Rare kenging sawan.

315

Rare kenging sarab umur 5, 7 wulan. 301

Rare kenging sawan sarta sêmbur-

316

Rare kenging sarab.

317

Borèh lare sawêg lair.

318

Jampi sawanan kaunjuk ibunipun.

319

Rare kenging sawan.

320

Konyoh sambêtan.

321

Rare kenging sarab umur 5, 7 taun.

/627/

322 Tapêl rare sakit.

335

Sakit mêjên tiyang sêpuh sarta rare. 323

Cêkok rare kenging sarab.

336

Sakit mêjên.

324 Bayi lair kenging sarab tuwin kang umur 2, 3 wulan.

337

Sakit mêjên.

325 Abuh kenging sarat.

338

Tapêlipun.

326 Bayi lair mripat katutupan sarab.

339

Sakit mêjên.

327 Rare umur 3, 9 wulan kenging sarab wedang

340

Tapêlipun.

328 Rare umur 7, 9 wulan kenging sarab wedang

341

Rare sakit sawanên. 329

Tapêlipun.

342

Borèhipun.

330 Sriawan lare sarta tiyang sêpuh tuwin sakit lêstrung.

343

Borèhipun.

331 Sriawan sakit bêntèr lêbêt.

344

Rare kenging sawan sarab umur 3, 7 wulan.

332 Sriawan ing cangkêm sarta wêtêng kangge rare sarta tiyang sêpuh.

345

Tapêl rare sawanên.

333 Sriawan cangkêm tuwin ilat tiyang sêpuh sarta lare.

346

Jampi rare umur 3, 5 wulan. 334

Sriawan bêntèr lêbêt kang mawi bêbucal mêjên rare tiyang sêpuh.

347

Cêkok rare sawanên umur 1 ½, 2 taun.

348

Rare sawanên sarta kêmbung.

349

Cêkok rare umur 5, 7 wulan.

350

Tapêl rare sawanên.

351

Sakit sawan sarta sawan angin.

352

Rare kenging sawan.

353

Cêkok rare sawanên.

/628/

commit to user

355 Jampi sawanan.

370

Borèh sambêtan kangge rare. 356

Jampi sawanan.

371

Cêkok sambêtan.

357 Rare kenging sawan badan katingal biru.

372

Rare lair dangu botên ambêkan. 358

Cêkok rare sawanên.

373

Jampi tiyang nêsêpi. 359

Cêkok rare sawanên.

374

Jampi tiyang nêsêpi. 360

Cêkok rare sawanên.

375

Jampi rare yèn sampun pupak pusêr. 361

Jampi tiyang wawrat lairipun bayi botên kenging sawan.

376

Jampi rare yèn sampun pupak pusêr. 362

Rare mutah botên kèndêl.

377

Jampi kangge tutup pusêr. 363

Jampi enjrak 181 tiyang sêpuh sarta lare.

378

Jampi kangge tutup pusêr. 364

Bayi kathah riyak tuwin umbêl.

379

Jampi kangge tutup pusêr. 365

Borèh rare kêsambêt.

380

Jampi kangge tutup pusêr rare jalêr. 366

Jampi rare kêsambêt.

381

Jampi ampêg.

367 Jampi rare kêsambêt.

382

Cêkok rare umur 5 wulan. 368

Jampi sambêtan tiyang sarta rare.

383

Jampi rare umur 9 wulan.

384

Cêkok rare umur 40 dintên.

385

Cêkok rare sawêg lair.

386

Cêkok rare sampun puput.

387

Jampi pusêr lare sawêk 182 lair.

388

Jampi pusêr lare mêdal rahipun.

389

Jampi rare puput lajêng sakit irak.

/629 /

390 Jampi rare manawi dalu nangis.

405

Sirikan têtêdhan.

391 Jampi rare sakit wêtêng.

406

Tapêl rare umur 9 wulan dumugi sataun sarta kenging tiyang sêpuh.

392 Jampi rare umur 3, 5 dintên.

407

Rare umur 9, 12 wulan sakit mripat. 393

Tapêl rare umur 5, 7 wulan.

408

Rare sakit mutah umur 5, 7 wulan. 394

Jampi rare sakit padharan.

409

Rare badhe mutah umur 3, 5 wulan 395

Sae dhatêng padharanipun rare umur 5, 9 wulan.

410

Cêkok rare mutah-mutah. 396

Rare sakit padharan umur 1 ½ dumugi 2 taun.

411

Jampi rare sakit kêmpungên. 397

Sêmbur bayi bêdhêdhêg umur 1 ½, 2 taun.

412

Jampi rare pêjah wontên padharan. 398

Jampi rare bêdhêdhêg.

413

Jampi rare pêjah wontên padharan. 399

Cêkok lare mêjên umur 1 ½, 2 taun.

414

Jampi rare pêjah wontên padharan. 400

Tapêl rare umur 2, 3 taun.

415

Jampi wadhah rare abuh. 401

Jampi rare mêjên umur 5, 7 wulan.

416

Jampi rare sawêk 183 lair. 402

Jampi rare mêjên umur 2, 3 taun.

417

Cêkok rare sakit pusêr. 403

Tapêl rare mêjên.

418

Cêkok rare sawêk 184 lair.

181

*# endrak 182 *# sawêg

183 *# sawêg 184 *# sawêg

commit to user

420

Cêkok rare sawêk 186 lair.

421

Jampi tiyang manak.

/630/

422 Cêkok rare umur 1 ½, 2 taun. 440 Jampi rare enjrak 187 . 423

Cêkok rare umur 3, 5 wulan.

441

Jampi rare enjrak 188 . 424

Jampi tiyang nêsêpi.

442

Jampi rare enjrak 189 . 425

Wêdhak rare sampun puput.

443

Jampi rare enjrak 190 . 426

Tapêl rare umur 1, 1 ½ taun. 444 Gurah cangkêm rare umur 7, 12 wulan.

427 Jampi rare mêjên.

445

Gurah cangkêm rare umur 7, 12 wulan.

428 Kadamêl ngumbah.

446

Lare cacarên yèn sampun garing. 429

Jampi mêjên.

447

Jampi dhugal tiyang sêpuh sarta rare.

430 Jampi kowak.

448

Jampi dhugal tiyang sêpuh sarta rare.

431 Jampi gom.

449

Jampi dhugal tiyang sêpuh sarta rare.

432 Jampi rare gomên.

450

Toya pangunjukanipun. 433

Jampi rare krumanên.

451

Toya pangunjukanipun. 434

Jampi rare gomên.

452

Tiyang napasipun cêkak (kêmandèn).

435 Borèh rare gomên.

453

Jampi dhugal.

436 Tapêlipun.

454

Borèh rare pilêg. 437

Jampi rare gomên.

455

Borèh rare pilêg. 438

Jampi rare sakit enjrak 191 .

456

Jampi rare korèngên. 439

Jampi rare sakit enjrak 192 .

457

Jampi rare tatu.

458

Pangunjukanipun rare enjrakên 193 .

459

Sêmprot rare.

460

Sêmprot rare.

185

*# sawêg 186 *# sawêg

187 *# endrak 188 *# endrak 189 *# endrak 190 *# endrak 191 *# endrak 192 *# endrak 193 *# endrakên

commit to user

461 Lare sakit ilat.

478

Jampi anton-anton. 462

Seka lathi mêdal pêthak- pêthakipun.

479

Jampi parêm kangge tiyang sêpuh.

463 Seka lathi mêdal pêthak- pêthakipun.

480

Jampi anton-anton tiyang wawrat kang sampun 9 wulan.

464 Jampi rare umur 1 ½, 2 taun. 481 Jampi anton-anton. 465

Jampi rare botên sakeca badanipun.

482

Jampi anton-anton sakit sirah. 466

Cêkok rare umur 40 dintên.

483

Jampi anton-anton tiyang wawrat.

467 Jampi anton-anton kangge tiyang sêpuh sarta nèm.

484

Jampi anton-anton tiyang wawrat.

468 Jampi anton-anton.

485

Jampi anton-anton tiyang nèm. 469

Jampi anton-anton.

486

Jampi anton-anton tiyang nêsêpi. 470

Jampi anton-anton encok.

487

Jampi anton-anton tiyang sêpuh. 471

Jampi anton-anton.

488

Jampi anton-anton tiyang sêpuh. 472

Jampi anton-anton.

489

Jampi anton-anton tiyang nèm. 473

Jampi anton-anton.

490

Jampi anton-anton tiyang nèm. 474

Jampi anton-anton.

491

Borèh anton-anton rah. 475

Pilis anton-anton.

492

Pilis anton-anton. 476

Borèh anton-anton.

493

Jampi anton-anton toya. 477

Borèh lara sêtu.

494

Jampi anton-anton toya.

495

Jampi anton-anton toya.

496

Tapêl anton-anton toya.

497

Tiyang gadhah rare ari-ari dangu.

/632 /

498 Jampi ngêdalakên ari-ari.

519

Jampi badan abuh. 499

Jampi ngêdalakên ari-ari.

520

Borèh sakit kasrêpên. 500

Jampi ngêdalakên ari-ari (kêmpung).

521

Parêm badan lêsu. 501

Jampi ngêdalakên ari-ari.

522

Parêm tiyang mêntas gadhah anak. 502

Jampi ampêg.

523

Jampi badan lêsu. 503

Jampi ampêg.

524

Jampi badan lêsu mêntas gadhah anak.

504 Jampi ampêg (mêngi).

525

Parêm tiyang sakit bakèkan 194 . 505

Jampi ampêg.

526

Jampi tiban asrêp. 506

Jampi ampêg.

527

Jampi tiban bêntèr (asrêp). 507

Jampi ampêg.

528

Jampi tiban asrêp. 508

Jampi ampêg.

529

Jampi sakit badan. 509

Jampi ampêg.

530

Jampi sakit watuk. 510

Jampi ampêg.

531

Jampi sakit watuk. 511

Jampi pêrih salêbêting manah. 532 Jampi sakit watuk. 512

Jampi pêrih salêbêting manah. 533 Jampi sakit watuk. 513

Jampi pêrih salêbêting manah. 534 Jampi sakit watuk rah. 514

Jampi pêrih salêbêting manah. 535 Jampi sakit watuk. 515

Jampi ayan.

536

Jampi sakit watuk rah. 516

Jampi damêl kuwating sarira.

537

Jampi sakit watuk rah. 517

Jampi badan bêntèr.

538

Jampi sakit watuk rah. 518

Jampi badan abuh.

539

Jampi sakit watuk rah.

194

*# bangkèkan

commit to user

540 Jampi watuk rah.

560

Jampi watuk.

541 Jampi watuk.

561

Jampi watuk.

542 Jampi watuk.

562

Jampi watuk.

543 Jampi luntak rah.

563

Jampi watuk.

544 Jampi lêson (gadhah anak).

564

Tapêl watuk.

545 Jampi watuk.

565

Parêm suku kêmêng. 546

Jampi watuk ngêdalakên papêthak.

566

Parêm suku abuh. 547

Jampi watuk utawi rare.

567

Parêm suku abuh. 548

Jampi watuk.

568

Parêm suku abuh. 549

Jampi rak.

569

Parêm suku abuh. 550

Jampi rak.

570

Parêm suku abuh. 551

Jampi watuk sêsêg.

571

Parêm tiyang wawrat sêpuh. 552

Jampi watuk sêsêg.

572

Parêm tiyang wawrat sêpuh. 553

Jampi watuk sêsêg.

573

Jampi kuping kopokên. 554

Jampi watuk.

574

Jampi kuping kopokên. 555

Jampi watuk gigil.

575

Jampi kuping kopokên. 556

Jampi watuk rak.

576

Jampi kuping kopokên. 557

Jampi watuk.

577

Tapêl kuwat dhatêng tiyang jalêr. 558

Jampi watuk.

578

Jampi wawratan. 559

Jampi watuk.

579

Jampi kuwat dhatêng tiyang jalêr.

580

Jampi sakit kêmatus.

/634/

581 Rujakan sakit kêmatus.

597

Parêm gosok rai. 582

Parêm sakit kêmatus.

598

Sarat ngicalakên rayap. 583

Parêm sakit kêmandèn.

599

Jampi susu abuh. 584

Pilis sakit lêstrung (kêmandèn).

600

Jampi susu katingal abrit. 585

Parêm tiyang mêntas gadhah rare.

601

Jampi susu abuh. 586

Parêmparêm 195 rare kêmbung.

602

Jampi saraban.

587 Tapêl pangantèn.

603

Jampi suku abuh. 588

Tapêl tiyang wawrat.

604

Jampi sakit abuh. 589

Tapêl ngêdalakên papêthak.

605

Jampi rare sakit toyan. 590

Jampi ngêdalakên papêthak.

606

Jampi rare sakit toyan. 591

Jampi bangkèkanipun tiyang èstri.

607

Tapêl rare sakit toyan. 592

Parêm sakit encok wontên suku.

608

Jampi abuh tanpa jalaran. 593

Tapêl tiyang rencang rare mawi kasrêpên.

609

Jampi tiyang èstri rainipun abuh. 594

Parêm tiyang rencang rare.

610

Jampi suku karaos linu. 595

Parêm rare masuk angin.

611

Jampi abuh wingking kuping. 596

Parêm dêrêsaken toya susu.

612

Jampi abuh padharan.

613

Jampi suku abuh.

614

Jampi abuh.

615

Jampi maripat abuh.

616

Jampi wudun.

195

*# Parêm

commit to user

617 Jampi wudun.

637

Ratus sêtanggi.

618 Jampi wudun.

638

Damêl lingsah kojamas. 619

Jampi wudun.

639

Bumbu ratus.

620 Jampi wudun.

640

Mahat lingsah kojamas. 621

Jampi wudun ing jangga.

641

Bumbu lingsah kojamas. 622

Jampi wudun.

642

Bumbu damêl bètêr. 623

Jampi wudun lare alit.

643

Bumbu damêl bètêr. 624

Jampi barah rambat.

644

Jampi bukul.

625 Bumbu damêl ulam abrit.

645

Jampi bukul.

626 Bumbu sêrbat.

646

Jampi bukul yuta. 627

Bumbu lingsah kojamas.

647

Jampi bukul (korèng). 628

Jampi ratus makasar.

648

Jampi tiyang mêdal bolipun. 629

Kadamêl gêndhis ratus.

649

Jampi tiyang mêdal bolipun mêjên. 630

Bumbu ratus têbu.

650

Jampi tiyang mêdal bolipun mêjên. 631

Bumbu lingsah pangantèn.

651

Jampi tiyang mêdal bolipun mêjên. 632

Bumbu lingsah kojamas.

652

Tapêl tiyang mêdal bolipun mêjên. 633

Bumbu ratus murman.

653

Jampi kadhas kudhis. 634

Momoran ratus.

654

Jampi kadhas kudhis. 635

Ratus sêtanggi.

655

Jampi kadhas kudhis. 636

Ratus Makasar.

656

Jampi kadhas kudhis.

657

Jampi kadhas kudhis.

/636/

658 Jampi korèng.

673

Borèh tiyang botên sagêt 196 tilêm. 659

Borèh saraban kangge lare.

674

Borèh botên sagêt 197 tilêm. 660

Borèh supados tangi enjing.

675

Borèh botên sagêt 198 tilêm. 661

Borèh mahat kangge badan.

676

Borèh botên sagêt 199 tilêm. 662

Borèh dilêm kangge tiyang sakit.

677

Borèh botên sagêt 200 tilêm. 663

Borèh bêntèr tis.

678

Borèh botên sagêt 201 tilêm. 664

Jampi rare alit bèrèngên ing gulu (nêdhas).

679

Borèh badan supados wangi. 665

Borèh bêntèr tis.

680

Borèh suku linu. 666

Borèh kasrêpên.

681

Borèh tali jiwa.

667 Borèh kasrêpên.

682

Jampi tiyang sêpuh. 668

Borèh kasrêpên.

683

Jampi lêson.

669 Borèh badan lêsu.

684

Jampi lêson.

670 Borèh badan sakit.

685

Jampi lêson.

671 Borèh badan sakit.

686

Jampi masuk angin. 672

Jampi tiyang botên sagêt 202 tilêm.

687

Jampi tiyang nèm.

688

Jampi botên sagêt 203 tilêm.

689

Borèh botên sagêt 204 tilêm.

690

Borèh mêntas gadhah rare. 196

*# sagêd 197 *# sagêd

198 *# sagêd 199 *# sagêd 200 *# sagêd 201 *# sagêd 202 *# sagêd 203 *# sagêd 204 *# sagêd

commit to user

/637/

692 Tapêl mêntas gadhah rare.

710

Borèhipun tiyang sêpuh sarta nèm. 693

Borèh pandhan kangge badan.

711

Borèhipun tanjung. 694

Borèh badan abuh

712

Borèhipun tiyang rencang rare. 695

Borèh cara Bali.

713

Borèhipun tiyang gudhigên. 696

Borèh badan supados wangi.

714

Borèhipun tiyang kêsambêt. 697

Borèh kangge tiyang sêpuh.

715

Borèhipun sakit bêntèr. 698

Borèh kangge tiyang sêpuh.

716

Borèhipun sakit bêntèr tis. 699

Borèh sakit dhêngên.

717

Borèhipun salira.

700 Borèh sari kangge badan.

718

Borèhipun salira.

701 Borèh sambêtan kangge badan.

719

Jampi krumanên sarta lare injanên. 702

Borèh kêsambêt.

720

Jampi busung.

703 Borèh kangge tiyang sêpuh.

721

Jampi ising-isingên. 704

Borèh kangge tiyang sêpuh.

722

Tapêl sakit wawratan. 705

Borèh sawanan kangge rare.

723

Jampi sakit wawratan. 706

Borèh sawanên kangge rare.

724

Tapêl sakit ising-isingên. 707

Borèh saraban kangge rare.

725

Jampi sakit wawratan. 708

Borèh saraban kangge rare.

726

Jampi wawratan dubur ngantos mênga.

709 Borèh kaloran tiyang sêpuh.

727

Jampi wawratan botên mampêt.

/638/

728 Jampi wawratan botên sagêt 205 mampêt.

742

Jampi rare ising-isingên umbêl. 729

Jampi rare wawratan rah umbêl. 743 Jampi rare ising-isingên umbêl. 730

Tapêlipun.

744

Jampi wawratan rah. 731

Jampi sakit wawratan.

745

Jampi wawratan rah. 732

Jampi rare wawratan rah umbêl sarta rah.

746

Jampi wawratan rah. 733

Jampi sakit ising-isingên.

747

Tapêl wawratan rah. 734

Jampi sakit rah umbêl.

748

Tapêl ising-isingên. 735

Jampi sakit rah umbêl.

749

Jampi wawratan.

736 Jampi sakit rah umbêl.

750

Jampi sakit ising-isingên. 737

Jampi sakit rah umbêl.

751

Tapêl sakit ising-isingên. 738

Jampi sakit rah umbêl sarta kangge rare.

752

Jampi sakit ising-isingên. 739

Jampi sakit wawratan.

753

Jampi lare wêtêngipun kêmbung. 740

Jampi tiyang botên sagêt 206 toyan.

754

Jampi wawratan rah. 741

Jampi tiyang wawratan rah umbêl sarta nanah.

755

Jampi wawratan rah.

756

757

Jampi sakit bêntèr.

758

Jampi sakit bêntèr.

759

Tapêl tiyang sêpuh sarta rare.

760

Jampi sakit mêjên.

761

Jampi rare mêjên.

205

*# sagêd 206 *# sagêd

commit to user

/639/

762 Jampi sakit mêjên.

780

Jampi sakit kolerah. 763

Jampi sakit mêjên.

781

Jampi sakit kolerah. 764

Tapêl rare umur 3, 4 taun.

782

Jampi sakit kolerah. 765

Jampi mrica Makasar.

783

Pangunjukan sakit kolerah. 766

Jampi sakit wawratan badan lêsu.

784

Jampi dakar lêmês. 767

Jampi wawratan.

785

Jampi dakar lêmês. 768

Jampi wawratan.

786

Kadamêl ngicalakên jenggot. 769

Jampi wawratan.

787

Jampi angêdalakên rah pêthak. 770

Jampi wawratan.

788

Jampi angêdalakên rah pêthak. 771

Jampi wawratan.

789

Jampi angêdalakên rah pêthak. 772

Jampi wawratan.

790

Jampi angêdalakên rah pêthak. 773

Jampi ising-isingên (ambei).

791

Jampi angêdalakên rah pêthak. 774

Jampi pangujukanipun 207 .

792

Jampi angêdalakên rah pêthak. 775

Jampi wawratan rah umbêl (watuk mutah rah).

793

Jampi angêdalakên rah pêthak. 776

Jampi wawratan rah umbêl.

794

Jampi angêdalakên rah pêthak. 777

Jampi sakit singkap.

795

Jampi angêdalakên rah pêthak. 778

Jampi sakit singkap.

796

Jampi angêdalakên rah pêthak. 779

Jampi sakit kolerah.

797

Jampi angêdalakên rah pêthak.

798

Jampi anglunturakên papêthak.

799

Pilis angêdalakên papêthak.

800

Jampi suku angêdalakên papêthak.

/640/

801 Jampi kasrêpên mawi mutah.

821

Jampi bêntèr tis.

802 Jampi kasrêpên mawi ngêrog.

822

Jampi kasrêpên sangêt. 803

Jampi kasrêpên mawi ngêrog.

823

Jampi bêntèr tis tiyang jalêr. 804

Jampi kasrêpên mawi ngêrog.

824

Jampi bêntèr tis tiyang jalêr. 805

Jampi kasrêpên botên mêdal kringêtipun.

825

Jampi bêntèr tis tiyang jalêr. 806

Jampi kasrêpên padharan agêng.

826

Jampi encok wontên tangan. 807

Jampi kasrêpên.

827

Toya pangumbahipun sakit encok. 808

Jampi kasrêpên (balung).

828

Jampi encok.

809 Jampi kasrêpên bêntèr tis.

829

Jampi encok.

810 Jampi kasrêpên sangêt.

830

Jampi dilêm (tiyang èstri garap santun lêt).

811 Jampi bêntèr tis dlêming.

831

Jampi dilêm.

812 Jampi kasrêpên.

832

Jampi dilêm.

813 Jampi kasrêpên (kênglang langang).

833

Jampi botên garap santun. 814

Jampi bêntèr tis.

834

Jampi kirang dêrês garap santun. 815

Jampi bêntèr tis.

835

Jampi garap santun 3 dintên kèndêl. 816

Jampi kasrêpên.

836

Jampi mêntas rencang rare. 817

Jampi kasrêpên.

837

Jampi garap santun kirang dêrês. 818

Jampi kasrêpên.

838

Jampi andêrêsaken rah. 819

Pangunjukan kasrêpên. 820

Jampi kasrêpên.

207

*# pangunjukanipun

commit to user

/641/

839 Jampi tiyang èstri mêdal rahipun awon.

853

Jampi tiyang rencang rare kirang dêrês wêdaling rah.

840 Jampi tiyang èstri mêdal rahipun awon.

854

Jampi rencang rare mawi uwat rah. 841

Jampi têrèg kirang dêrês wêdalipun rah.

855

Jampi rencang rare padharan raos sakit.

842 Jampi botên garap santun.

856

Jampi rencang rare padharan sakit ngêdalakên rah.

843 Jampi botên garap santun.

857

Rare lair kêdah kasêngkakakên kangge lêngkang.

844 Jampi tiyang garap santun.

858

Jampi tiyang rencang rare nêmbe lair.

845 Jampi gap 208 santun ganda.

859

Jampi tiyang rencang rare sampun 2 dintên.

846 Jampi gap 209 santun ganda.

860

Jampi pangluntur. 847

Jampi gap 210 santun ganda.

861

Jampi parêm mêntah. 848

Jampi ngêdalakên rah kalas.

862

Jampi parêm matêng. 849

Jampi tiyang asring nuntak rah.

863

Tapêl tiyang rencang rare. 850

Jampi tiyang rencang rare kirang dêrês rahipun.

864

Tapêl tiyang rencang rare. 851

Jampi tiyang rencang rare kirang dêrês rahipun.

865

Tapêl tiyang rencang rare. 852

Jampi tiyang rencang rare kirang dêrês rahipun.

866

Jampi tiyang rencang rare.

/642/

867 Jampi encok wontêntên 211 wingking pundhak.

886

Jampi gondhongên. 868

Jampi encok.

887

Jampi gondhongên. 869

Sêmburipun encok.

888

Jampi gondhongên. 870

Jampi encok manggèn sirah.

889

Jampi gondhongên. 871

Jampi encok manggèn sirah.

890

Jampi gondhongên. 872

Jampi encok manggèn balung.

891

Jampi gondhongên. 873

Jampi encok manggèn balung.

892

Jampi gondhongên. 874

Pilis encok sirah.

893

Jampi turuk bon ing lakang sarta kèlèk.

875 Sêmbur encok.

894

Jampi gondhongên. 876

Jampi encok balung.

895

Jampi gondhongên. 877

Jampi encok.

896

Jampi planjêr sakit èstri tuwin kamisandhên 212 , sakit kang mawi planjêr.

878 Jampi encok.

897

Sêmburipun padharan sudukên. 879

Jampi encok.

898

Jampi tiyang botên doyan nêdha. 880

Jampi encok.

899

Tapêlipun padharan. 881

Jampi encok.

900

Jampi botên doyan nêdha. 882

Jampi galiyan kangge tiyang èstri.

901

Jampi botên doyan nêdha. 883

Jampi lambe katêdha ulêr.

902

Jampi ngêkahakên waja.

208

*# garap 209 *# garap

210 *# garap 211 *# wontên 212 *# kamisandhanên

commit to user

885 Jampi angicalakên sindap.

/643/

903 Jampi ngêkahakên waja.

920

Jampi kacakot sawêr. 904

Jampi ngêkahakên waja.

921

Jampi kacakot sawêr (klabang). 905

Jampi ngêkahakên waja.

922

Jampi kacakot sawêr (klabang). 906

Jampi waja ngantos bolong.

923

Sarat botên kacakot sawêr. 907

Jampi untu.

924

Jampi kacakot sawêr. 908

Jampi untu.

925

Rumatan jampi manawi wontên tiyang kacakot sawêr.

909 Jampi untu katêdha ulêr.

926

Jampi tiyang ewah (edan). 910

Jampi untu.

927

Toya kramasanipun tiyang sakit ewah.

911 Jampi untu gusi mêdal nanah.

928

Pilisipun tiyang gadhah rare. 912

Jampi untu.

929

Jampi gusi ngêmu rah. 913

Jampi kacakot asu.

930

Jampi sakit gusi. 914

Jampi kacakot asu.

931

Jampi lambe gomên. 915

Jampi kacakot sarta kapatil ulam sêmbilang.

932

Jampi gomên.

916 Jampi tatu kenging êntup, patil kang mawi wisa.

933

Jampi sriawan.

917 Jampi kacakot asu.

934

Jampi gomên.

918 Jampi kacakot asu (edan).

935

Jampi sriawan prayogi kangge jampi gom.

919 Jampi kacakot asu edan.

936

Jampi sriawan.

/644/

937 Jampi sakit salêbêting gulu (duduk gurung).

953

Jampi kangge pangantèn 40 dintên. 938

Jampi mêntas garap santun.

954

Jampi pangantèn nêbihakên sarab sawan.

939 Jampi mêntas garap santun.

955

Jampi nyaèkakên badan. 940

Jampi mêntas garap santun.

956

Jampi galiyan.

941 Jampi mêntas garap santun.

957

Jampi mêntas rencang rare sampunipun 40 dintên.

942 Jampi mêntas garap santun.

958

Jampi kangge tiyang nèm. 943

Jampi mêntas garap santun.

959

Jampi kangge tiyang sêpuh ngêdalakên angin.

944 Pangunjukan mêntas garap santun.

960

Jampi bêntèr tis.

945 Pangunjukan mêntas garap santun.

961

Jampi kangge tiyang sêpuh. 946

Jampi kangge pangantèn enggal.

962

Jampi mêntas garap santun. 947

Jampi garap santun kirang dêrês.

963

Jampi mêntas garap santun. 948

Jampi rai bêngêb.

964

Jampi mêntas garap santun. 949

Jampi mrayogèkakên wadhah bayi.

965

Jampi mêntas garap santun. 950

Jampi mêntas rencang rare.

966

Jampi tiyang èstri sampun 40 ngêdalakên toya.

951 Jampi garingakên margi rare.

967

Jampi tiyang èstri sampun 40 ngêdalakên toya.

952 Jampi badan linu.

commit to user

/645/

968 Jampi pangunjukan mêntas ngedalakên toya 40 dintên.

978

Jampi wadhah lare mêdal. 969

Jampi mêntas gadhah lare sampun 40 dintên.

979

Jampi pangunjukan mêdal wadhahipun lare.

970 Jampi tiyang rencang rare dangu.

980

Jampi manawi sampun adus 40 dintên.

971 Jampi lare yèn sampun nêdha uwat.

981

Jampi tiyang botên sagêt 213 tilêm.

972 Jampi yèn sampun santundin 214 ngangge parêm mêntah.

982

Jampi kangge pangantèn.

973

Jampi pangunjukan tiyang rencang rare.

983

Jampi kamandèn 215 sèwu. 974

Jampi rencang rare bêngka madharanipun.

984

Jampi kamandèn 216 sèwu. 975

Jampi rencang rare sampun umur 2 dintên.

985

Jampi kamandèn 217 . 976

Jampi sriawan wêjah dhatêng bokipun.

986

Jampi tapêl kamandèn 218 . 977

Jampi yèn wadhah rare mêdal.

987

Jampi pangunjukipun kêmandèn sèwu.

988

Jampi sêmburipun sakit kamadèn 219 .

989

Jampi sêmburipun sakit kamadèn 220 .

990

Jampi sêmburipun sakit kamadèn 221 .

991

Jampi sêmburipun sakit kamadèn 222 .

992

Jampi manawi sawêg badhe wiwit sakit.

213

*# sagêd 214 *# santun dintên

215 *# kêmandèn 216 *# kêmandèn 217 *# kêmandèn 218 *# kêmandèn 219 *# kêmandèn 220 *# kêmandèn 221 *# kêmandèn 222 *# kêmandèn

commit to user

/646/ 993

Jampi sakit kêmatus.

1005

Jampi pangluntur mêntas rencang rare sawêg 2 dintên.

994 Jampi sakit kêmatus.

1006

Jampi lêsu tiyang mêntas sakit. 995

Jampi sakit kêmatus rah.

1007

Jampi tapêlipun.

996 Jampi sakit kêmatus gadhah rare.

1008

Jampi rencang rare sasampunipun

40 dintên.

997 Jampi mêntas anggarap santun.

1009

Jampi kangge tiyang sakit èstri. 998

Jampi kangge tiyang èstri nèm.

1010

Jampi pawèstri yèn wawrat sawanên. 999

Jampi pangunjukan tiyang mêntas gadhah rare.

1011

Jampi kangge tiyang wawrat 7 wulan.

1000 Jampi badan lêsu.

1012

Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh. 1001

Jampi tiyang èstri gadhah lare.

1013

Jampi tiyang wawrat kang sampun 8 wulan.

1002 Jampi lare umur 2 dintên.

1014

Jampi tiyang wawrat kang sampun 9 wulan.

1003 Santun warni pangunjukan tiyang rencang rare dumugi 6 dintên.

1015

Jampi tiyang wawrat kang sampun 9 wulan.

1004 Tapêl pangluntur.

1016

Jampi tiyang wawrat kang sampun 9 wulan.

1017

Jampi tiyang wawrat bêngkang 223 padharanipun.

/647/ 1018

Jampi santun warni.

1032

Jampi tiyang mêntas rencang rare enggal.

1019 Jampi padharan bêngka.

1033

Jampi kangge tiyang rencang rare. 1020

Jampi pangunjukan tiyang mêntas gadhah rare.

1034

Jampi tiyang gadhah rencang rare yèn mayonê 224 .

1021 Jampi ngecakakên toya susu.

1035

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1022 Jampi lare supados botên kenging sriawan.

1036

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1023 Jampi lare supados botên kenging sriawan.

1037

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1024 Jampi kangge tiyang mêntas rencang rare.

1038

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1025 Jampi kangge tiyang mêntas rencang rare ingkang sawêk 225 lair.

1039

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1026 Jampi parêm mêntas rencang rare.

1040

Jampi bobokipun tiyang gadhah rare.

1027 Jampi tapêl mêntas rencang rare.

1041

Jampi ngrêsiki uritan enggal wawrat. 1028

Jampi tapêl mêntas rencang rare.

1052 226 Jampi tiyang nuntak rah. 1029

Jampi tapêl mêntas rencang rare.

1043

Jampi tiyang nuntak rah. 1030

Jampi tapêl mêntas rencang rare.

1044

Jampi tiyang sakit cika.

223

*# bêngka 224 *# mayonên

225 *# sawêg 226 *# 1042

commit to user

rare.

1046

Jampi tiyang katêdha sambang.

1047

Jampi tiyang sêpuh pathèkên. /648/

1048 Jampi tiyang sakit lêstrung.

1061

Jampi padharan mulês. 1049

Jampi sakit dhêngên.

1062

Jampi parêm taun kangge tiyang gadhah lare.

1050 Jampi sakit dhêngên.

1063

Jampi parêm taun kangge tiyang gadhah lare.

1051 Sirikanipun têtêdhan sakit dhêngên.

1064

Jampi parêm kangge tiyang gadhah lare.

1052 Jampi lêstrung kang kadamêl nêlês sirah.

1065

Jampi parêm mêntah kangge tiyang mêntas gadhah lare.

1053 Jampi jangga sêrak tuwin napassêsêk 227 .

1066

Jampijampi 228 sriawan kangge bayi umur 3 taun.

1054 Jampi jangga sêrak tuwin napassêsêk 229 .

1067

Jampi parêm mêntas gadhah rare.

1055 Jampi jangga sêrak tuwin napassêsêk 230 .

1068

Jampi parêm mêntas gadhah rare.

1056 Jampi jangga sêrak tuwin napassêsêk 231 .

1069

Jampi parêm mêntaun kangge tiyang nêsêpi lare.

1057 Jampi kangge ngêdalakên kuwaya.

1070

Jampi parêm mêntaun kangge tiyang nêsêpi lare.

1058 Jampi untup-untup tiyang èstri kang sampun gadhah lare.

1071

Jampi parêm mêntah kangge tiyang rencang rare.

1059 Jampi pangunjukan manawi pulung manah sakit.

1072

Jampi parêm mêntah kangge tiyang mêntas rencang rare.

1060 Jampi pangunjukan manawi pulung manah sakit.

1073

Jampi parêm mêntah kangge tiyang mêntas rencang rare.

1074

Jampi pangantèn.

227

*# napas sêsêg 228 *# Jampi

229 *# napas sêsêg 230 *# napas sêsêg 231 *# napas sêsêg

commit to user

/649/ 1075

Jampi abuh ing wêtêng tumrap pawèstri.

stri.

1076 Jampi lare cacingên ingkang umur 5,7 taun.

1084

Jampi wanci sabên enjing. 1077

Jampi parêm taun kangge tiyang èstri ingkang mêntas rencang rare.

1085

Jampi asrêp balung tuwin sungsum.

1078 Jampi parêm taun kaunjuk sabên ingjing 232 .

1086

Jampi tiyang kasrêpên. 1079

Jampi po o anggur galiyan kangge èstri nèm.

1087

Jampi tiyang kasrêpên kaliyan kapialu santun warni.

1080 Jampi tiyang wawrat santun warni.

1088

Jampi tiyang kasrêpên kaliyan kapialu santun warni.

1081 Jampi tiyang èstri wawrat 7 wulan.

1089

Jampi tiyang kasrêpên kaliyan kapialu santun warni.

1082 Jampi tiyang mêntas garap santun.

1090

Jampi kangge tiyang kapialu santun warni.

1083 Jampi kangge tiyang è-

1091

Jampi kangge tiyang kasambêt.

1092

Jampi sambêtan kang nuju ing pêkên sarta ing margi.

1093

Jampi sambêtan Bantên.

1094

Jampi sambêtan Bantên.

1095

Jampi kangge tiyang nèm.

1096

Jampi saraban.

1097

Tapêlipun tiyang gadhah lare yèn sampun pupak pusêr.

1098

Jampi sarikuning kangge tiyang-

/650/

tiyang nèm.

1112

Jampi sakit èstri santun warni. 1099

Jampi sawanan kangge tiyang nêsêpi.

1113

Tapêlipun sakit èstri. 10

Tapêl sabên dintên.

1114

Jampi pangunjukan sakit toyan. 1101

Jampi sawanan.

1115

Jampi pangunjukan sakit toyan. 1102

Jampi sawanan.

1116

Tapêlipun tiyang sakit èstri. 1103

Jampi tiyang sakit nguyuh angilêr kangge tiyang sêpuh.

1117

Jampi selakarang. 1104

Jampi tiyang sakit nguyuh tumrap tiyang èstri sêpuh.

1118

Jampi selakarang. 1105

Jampi tiyang jalêr sakit toyan.

1119

Jampi selakarang. 1106

Jampi tiyang jalêr sakit toyan rah.

1120

Jampi selakarang. 1107

Jampi tiyang jalêr sakit toyan rah.

1121

Jampijampi 233 encok wontên ing sirah.

1108 Jampi tiyang jalêr sakit toyan rah.

12

Jampijampi 234 encok wontên ing sirah santun warni.

1109 Jampi tiyang jalêr sakit toyan rah santun warni.

1123

Jampi sêninjong tuwin kêmatus. 1110

Jampi tiyang èstri.

1124

Jampi tiyang sakit mêjên tuwin kolerah.

232

*# enjing 233 *# Jampi

234 *# Jampi

commit to user

warni. /651/

1126 Jampi samêlak kangge tiyang wawratan rah umbêl.

n ingkang katingal agêng madharanipun.

1127 Jampi sèdhêg kangge tiyang nèm.

1139

Jampi kocakan tiyang badhe gadhah lare.

1128 Jampi sêninjong kaunjuk sawulan sapindah 235 .

1140

Jampi (sur).

1129 Jampi tiyang gadhah lare 40 dintên.

1141

Jampi (sur).

1130 Jampi kangge yèn sampun 40 dintên.

1142

Jampi tuju wangi tuwin colong. 1131

Jampi kangge ngêdalakên angin. 1143 Jampi kangge tiyang èstri nèm. 1132

Jampi kangge manawi gadhah lare nyakiti.

14

Jampi kangge tiyang èstri nèm. 13

Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh.

1145

Jampi tiyang kathah kuwayanipun. 1134

Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh.

1146

Jampi (sur) ngicalakên kuwaya. 1135

Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh.

1147

Pangunjukanipun. 1136

Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh.

1148

Pangunjukanipun tiyang gadhah lare.

1137 Jampi kangge tiyang wawrat sêpuh.

1149

Jampi tuju sontên. 1138

Jampi kangge tiyang kasrêpê-

1150

Jampi tuju sontên.

1151

Jampi tuju (sur).

1152

Jampi lare sawanên kalêbêt.

1153

Jampi kangge tiyang sakit pulung manah.

1154

Jampi udal-udal kuwaya. /652/

15 Jampi tiyang èstri satêngah sêpuh.

1167

Jampi suku karaos botên sagêt 236 lumampah.

1156 Jampi kangge tiyang jalêr nèm. 1168 Jampi suku katêdha dhêngêng 237 . 1157

Jampi kangge tiyang sakit cacarên tuwin gabagên manawi sampun 40 dintên.

1169

Jampi sakit tatu ing kuku.

1158 Jampi kangge tiyang sakit cacarên tuwin gabagên manawi sampun 40 dintên.

1170

Jampi sakit tatu ing kuku.

1159 Jampi kangge tiyang sakit manawi ususipun kêmambang.

1171

Jampi kowak.

1160 Jampi kadhas tuwin korèpên.

1172

Jampi sakit tatu ing kuku. 1161

Jampi parêm suku abuh.

1173

Jampi suku kowak. 1162

Jampi parêm suku abuh.

1174

Parêm suku.

1163 Jampi parêm suku abuh.

1175

Parêm suku.

1164 Jampi panu sêkar.

1176

Parêm suku manawi kang sakit langkung 40 dintên.

1165 Jampi bêlak.

17

Jampi suku kangge tiyang èstri 235

*# sapindhah 236 *# sagêd

237 *# dhêngên

commit to user

16 Jampi suku pêjah.

1178

Jampi suku kangge tiyang èstri mêntas rencang rare.

1179

Jampi saraban ing suku kangge pawèstri ingkang sawêg rencang rare.

1180

Jampi encok ing suku.

1181

Jampi sakit suku abuh.

1182

Jampi sakit suku abuh. /653/

1183 Jampi suku kang karaos pêgêl tuwin linu lare tiyang sêpuh kenging ngangge.

1195

Jampi ngêlu.

1184 Jampi suku ngêthok.

1196

Pilis sirah ngêlu. 1185

Jampi sakit mripat kalilipên.

1197

Jampi ngêlu.

1186 Jampi susu kamisandhanên kang nuju nêsêpi.

1198

Jampi ngêlu.

1187 Jampi sakaloran ing sirah.

19

Pilis sakit ngêlu kangge tiyang mêntas rencang rare enggal.

18 Pilis sakaloran.

1200

Pilis sirah ngêlu sarta mripat pêtêng.

1189 Jampi bêngang ing lêbêt pawèstri.

1201

Jampi sakit sirah èstri ingkang mêntas gadhah lare minggah ing rah dhatêng maripat.

1190 Pilis sakaloran.

1202

Pilisipun tiyang sakit bêntèr tis. 1191

Jampi sakaloran.

1203

Jampi sakit sirah pambêktaning bêntèr.

1192 Jampi ngêlu ing sirah salêbêtipun utêg 238 .

1204

Jampi sakit ngêlu kang ngantos abuh mripatipun.

1193 Jampi ngêlu ing sirah salêbêtipun utêg 239 .

1205

Jampi sakit ngêlu kang ngantos abuh mripatipun.

1194 Jampi sakit ing sirah kang karaos dumugi ing talingan ngantos nyuda pamirêng.

1206

Jampi sakit sirah utêg 240 garing.

238

*# utêk 239 *# utêk

240 *# utêk

commit to user

/654/ 1207

Jampi sakit sirah sangking utêgipun 241 garing.

1222

Pilis sakit sirah.

1208 Pilisipun sakit sirah.

1223

Pilis sakit sirah.

1209 Pilisipun sakit sirah.

1224

Pilis sakit sirah mawi bumbu tuju. 1210

Pilisipun sakit sirah sarta cangkêmipun karaos pait.

1225

Jampi sakit sirah.

1211 Pilisipun sakit sirah sangking angin tuwin sumukên.

1226

Jampi sakit sirah. 1212

Jampi sakit sirah.

1227

Jampi sakit ngêlu. 1213

Pilis sakit sirah.

1228

Jampi sakit sirah sarta anyêmêngakên rema ingkang sampun pêthak.

1214 Pilis tuwin jampi sirah.

1229

Jampi sakit sirah. 1215

Pilis tuwin jampi sirah.

1230

Jampi sakit sirah salêbêting utê 242 . 1216

Pilis tuwin jampi sirah.

1231

Jampi sakit sirah. 1217

Pilis sakit sirah bumbu tuju.

1232

Jampi sakit sirah ye 243 botên sagêt 244 tangi.

1218 Pilis sakit sirah.

1233

Jampi sakit sênêp tuwin kêmbung. 1219

Jampi sakit sirah mawi anton- anton.

1234

Tapêl kangge tiyang nèm ingkang sampun botên su-/655/

1220 Jampi sakit sirah. 1221

Jampi sakit sirah.

mêdya apêputra.

1247

Sêmburipun tiyang sakit kêmandèn. 1235

Tapêl kangge tiyang mêntas rencang rare.

1248

Jampi kêmandèn kangge padharan. 1236

Jampi padharan pusêr sakit mulês.

1249

Jampi kêmandèn kangge padharan. 1237

Jampi padharan pusêr sakit mulês.

1250

Jampi tiyang watuk rah. 1238

Jampi padharan pusêr sakit mulês.

1251

Jampi tiyang watuk rah. 1239

Jampi padharan pusêr sakit mulês.

1252

Jampi sakit jalêran abuh. 1240

Jampi padharan pusêr sakit mulês.

1253

Jampi tiyang sêpuh toyan rah. 1241

Jampi padharan pusêr sakit mulês kangge lare umur 1 ½ tuwin 2 taun.

1254

Jampi tiyang sêpuh botên sagêt 245 toyan.

1242 Jampi tiyang sakit padharan kêmbung.

1255

Jampi rare sakit toyan. 1243

Jampi kêmadèn 246 tumram 247 dhatêng tiyang sêpuh.

1256

Jampi tiyang sakit jalêr. 1244

Tapêlipun tiyang sêpuh tuwin lare ingkang sakit kados ing nginggil wau.

1257

Jampi tiyang kontholipun abuh.

241

*# utêkipun 242 *# utêk

243 *# yèn 244 *# sagêd 245 *# sagêd 246 *# kêmandèn 247 *# tumrap

commit to user

1246 Tapêlipun.

1259

Tapêl kangge lare sakit. /656/

1260 Jampi rare sakit toyan.

1272

Jampi kara pacar tumrap dhatêng tiyang èstri kang botên ajêng manak.

1261 Jampi rare sakit toyan.

1273

Jampi sakit toyan. 1262

Jampi tiyang sêpuh botên sagêt 248 toyan.

1274

Jampi sakit toyan nanah. 1263

Jampi rare sakit toyan tuwin kêrminên.

1275

Jampi sakit toyan nanah. 1264

Jampi tiyang sakit toyan rah umur 20 taun manginggil.

1276

Jampi sakit toyan nanah. 1265

Jampi tiyang sakit toyan rah umur 20 taun manginggil.

1277

Jampi sakit toyan nanah. 1266

Jampi tiyang sakit toyan rah umur 20 taun manginggil.

1278

Jampi sakit toyan nanah. 1267

Jampi tiyang botên sagêt 249 toyan margi kabunton.

1279

Jampi sakit toyan nanah. 1268

Jampi tiyang botên sagêt 250 toyan margi kabunton.

1280

Jampi sakit toyan mangkêl. 1269

Jampi tiyang botên sagêt 251 toyan margi kabunton.

1281

Jampi sakit toyan. 1270

Jampi rare sakit toyan kang sawêg umur 3 utawi 4 taun.

1282

Jampi sakit toyan ngêdalakên watu.

1271 Tapêlipun lare sakit toyan.

1283

Santun warni jampi endrak.

1284

Santun warni jampi endrak lare kang umur 5 tuwin 7 wulan.

1285

Jampi sakit kuning kang taksih enggal.

1286

Jampi sakit kuning kang taksih enggal.

248

*# sagêd 249 *# sagêd

250 *# sagêd 251 *# sagêd

commit to user

/657/ 1287

Jampi sakit sirah sangking encok.

1305

Jampi talingan.

1288 Jampi sakit kuping.

1306

Jampi talingan.

1289 Jampi kuping suda pamirêng.

1307

Jampi talingan.

1290 Jampi kuping suda pamirêng.

1308

Jampi talingan suda mirêng. 1291

Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1309

Jampi sawan kang sampun malêbêt ing padharan.

1292 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1310

Pangunjukanipun malih. 1293

Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1311

Jampi sawan.

1294 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1312

Jampi korèp.

1295 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1313

Jampi korèp.

1295 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1314

Jampi korèp mawi kurma 252 . 1296

Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1315

Jampi kukul.

1297 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1316

Jampi anguwatakên rambut. 1298

Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1317

Jampi korèng.

1299 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot.

1318

Jampi korèng.

1300 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot sarta mawi suda pamirêng.

1319

Jampi korèng.

1301 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot sarta mawi suda pamirêng.

1320

Jampi korèng.

1302 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot sarta mawi suda pamirêng.

1321

Jampi korèng.

1303 Jampi kuping kraos cêkot-cêkot sarta mawi suda pamirêng.

1322

Jampi kruma lare sêpuh. 1304

Jampi kuping kraos cêkot-cêkot sarta mawi suda pamirêng.

/658/ 1323

Ingkang dados awisanipun tiyang wawrat tuwin nêsêpi yèn tiyang wawrat 1, 4 wulan asring kluron.

1336

Jampi kowak.

1324 Ulam-ulam ingkang botên kenging nêdha.

1337

Jampi tatu kenging sênjata. 1325

Panunggilanipun malih.

1338

Jampi tatu kapêrang. 1326

Laranganipun lare ingkang taksih nêsêpi.

1339

Jampi tatu.

1327 Pangunjukanipun tiyang èstri mêntas arèncang rare, sarta kanggo cawik.

1340

Yèn tatu angêdalakên rah.

1328 Ingkang dipununjuk malih.

Jampi mripat tatu. 1330

Panunggilanipun lêngkang.

1343

Jampi mripat tatu. 1331

Panunggilanipun lêngkang.

1344

Jampi mripat tatu. 1332

Jampi sakit manah.

1345

Jampi mripat tatu. 1333

Plèstêr kangge ing pundi ingkang sakit.

1346

Jampi tatu dariji. 1334

Manawi sakit kowak inggal 253 .

1347

Jampi tatu sangking paku. 1335

Jampi kowak.

1348

Jampi tiyang sakit jalaran nêdha ulam kang mawa racun.

1349

Jampi tiyang sakit jalaran nêdha 252

*# kruma 253 *# enggal

commit to user

1350

Jampi tiyang sakit jalaran nêdha ulam kang mawa racun.

1351

Tiyang sakitsakit 254 kalêbêtan sabarang racun, ngantos luntak wawratan.

/659/

1352a Jampi tiyang nêdha racun.

1368

Jampi maripat tatu sarta blawur. 1352b

Jampi tiyang nêdha racun.

1369

Jampi maripat pêtêng. 1353

Yèn badhe yêktosakên jampi makjun.

1370

Jampi maripat pêtêng. 1354

Yèn badhe miyasasima 255 tuwin andhapan.

1371

Jampi maripat pêtêng. 1355

Panunggilanipun.

1372

Jampi ingkang bêrsêlut. 1356

Jampi mayonên.

1373

Jampi samangsa ngadêg badhe dhawah.

1357 Jampi mayonên.

1374

Kangge ngrambang manawi maripat kathah rêgêtipun.

1358 Jampi mayonên.

1375

Kangge rêgêt bawur. 1359

Jampi mayonên.

1376

Kangge pêtêng.

1360 Jampi sakit maripat.

1377

Kangge rêmêng-rêmêng sarta jèmbès.

1361 Supados botên kalajêng sakit maripat.

1378

Kangge blawur. 1362

Panunggilanipun.

1379

Jampi pitêm yèn samangsa ngadêg maripat pêtêng.

1363 Panunggilanipun.

1380a

Panunggilanipun jampi maripat. 1364

Panunggilanipun kang sangêt.

1365 Manawi ngantos mêdal rah. 1366

Jampi maripat kacolok. 1367

Jampi maripat kacolok.

254

*# sakit 255 *# misaya sima

commit to user

/660/ 1380b

Jampi sriawan kangge tiyang sakit mêjên.

1395

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1381

Jampi sriawan kangge tiyang sakit mêjên.

1396

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1382

Jampi sriawan kangge tiyang sakit mêjên.

1397

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1383

Jampi sriawan kangge tiyang sakit mêjên mawi wawratan rah.

1398

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1384

Tapêlipun tiyang mêjên.

1399

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1385

Toya pacawikanipun tiyang sakit mêjên.

1400

Jampi mêwahi dhatêng mani. 1386

Jampi rare mêjên kang sawêg umur 1 utawi 2 taun.

1401

Jampi mani tuwin kuwat dhatêng dakar.

1387 Jampi mêjên.

1402

Jampi mani tuwin kuwat dhatêng dakar.

1388 Tapêlipun.

1403

Jampi tumrap tiyang jalêr. 1389

Tapêlipun malih.

1404

Jampi mêroyan.

1390 Jampi tiyang mutah ngising laya-laya.

1405

Jampi manawi jantung minggah. 1391

Kuwat ing dakar.

1406

Jampi manawi cangkêm bacin. 1392

Jampi sae dhatêng mani.

1407

Jampi mutah rah.

1393 Jampi mêwahi dhatêng mani.

1408

Jampi mutah rah.

1394 Jampi mêwahi dhatêng mani.

1409

Jampi mutah rah.

1410

Jampi mutah rah.

1411

Jampi tiyang muwah 256 botên kèndêl.

1412

Jampi tiyang sêpuh mutah rah. /661/

1413 Jampi tiyang mutah ngising.

1431

Manawi badhe kagungan putra jalêr.

1414 Jampi sakit jika 257 .

1432

Jampi pusêr mulês. 1415

Jampi watuk tumrap lare.

1433

Jampi pusêr mulês. 1416

Jampi abuh tanpa jalaran.

1434

Jampi pusêr mulês. 1417

Jampi abuh jalaran kagilês.

1435

Jampi pusêr mulês. 1418

Jampi sakit balung.

1436

Jampi padharan abuh. 1419

Jampi suku abuh.

1437

Jampi pusêr mulês. 1420

Jampi sakit sêmandhangang.

1438

Jampi pusêr mubêng. 1421

Têtêdhan ingkang botên katêdha.

1439

Tapêlipun wêngtêng 258 mulês. 1422

Yèn susu têngên abuh.

1440

Jampi pusêr mulês. 1423

Panunggilanipun jampi abuh.

1441

Jampi sakit madharan. 1424

Jampi kamisandhanên.

1442

Jampi sakit wawratan. 1425

Parêm sakit jêrawat.

1443

Jampi encok kang tumrap sirah. 1426

Parêm sakit jêrawat.

1444

Jampi wawratan. 1427

Jampi sakit jêrawat.

1445

Jampi bangkèkan. 1428

Jampi sakit jêrawat.

1446

Jampi bangkèkan. 1429

Jampi sakit jêrawat.

1447

Jampi bangkèkan. 1430

Jampi sakit jêrawat.

1448

Jampi bangkèkan.

1449

Jampi bangkèkan. 256

*# mutah 257 *# cika

258 *# wêtêng

commit to user

/662/ 1450

Jampi bangkèkan. kên (tumrap lare umur 2 dumugi 3 taun).

1451 Jampi bangkèkan sarta kangge pilis bêntèr tis.

1468

Panunggilanipun. 1452

Jampi bangkèkan.

1469

Panunggilanipun. 1453

Jampi bangkèkan.

1470

Jampi cacing tumrap lare. 1454

Jampi bangkèkan sarta mantunakên udhub.

1471

Jampi cacing tumrap lare. 1455

Jampi bangkèkan tuwin kiyat.

1472

Jampi cacing tumrap lare. 1456

Jampi bangkèkan.

1473

Jampi salêbêting tosan kraos linu. 1457

Tapêlipun bangkèkan.

1474

Jampi suku abuh. 1458

Jampi sakit bangkèkan.

1475

Jampi wawratan rah umbêl. 1459

Jampi padharan rêgêt.

1476

Tapêlipun wawratan rah umbêl. 1460

Jampi talingan mêdal nanah.

1477

Tapêlipun wawratan rah umbêl. 1461

Jampi talingan mêdal nanah.

1478

Jampi tiyang botên eca nêdha. 1462

Jampi talingan mêdal nanah.

1479

Jampi kêmatus tinja (mêjên tinja). 1463

Jampi sêsêg.

1480

Jampi kêmatus tinja (mêjên tinja). 1464

Tapêlipun sêsêg.

1481

Jampi mêdal kathah sêsukêr. 1465

Jampi sêsêg sarta panas.

1482

Jampi sakit kaganggu. 1466

Jampi cacing pita.

1483

Yèn rare kenging sawan. 1467

Jampi krawitan, racê-

/663/ 1484

Jampi sawan klêbêt.

1496

Jampi panu wêsi sarta walèh. 1485

Cêkokipun.

1497

Borèhipun.

1486 Jampi sêmbur sawanan.

1498

Jampi panu walur sarta sêkar. 1487

Jampi sêmbur sawanan.

1499

Jampi panu walur sarta sêkar. 1488

Jampi sriawan lare kang umur

7 dumugi 9 wulan.

1500

Jampi kaêntup kalajêngking. 1489

Jampi sriawan tumrap bayi umur 4 dintên.

1501

Jampi tiyang kapatil ulam sarta kacublês.

1490 Jampi sriawan kang sampun kalêbêt madaran 259 .

1502

Panawar tawon.

1491 Jampi sakit toyan wontên selanipun.

1503

Jampi tiyang cêgukên. 1492

Jampi sakit kadamêl saking toya pangumbe 260 .

1504

Jampi tiyang tatu. 1493

Santun warni toya pangumbe 261 .

1505

Jampi tiyang tatu. 1494

Jampi pangumbènipun 262 tiyang sakit enjrakên 263 .

1506

Jampi tiyang tatu. 1495

Jampi yèn tiyang kêkathahên anggènipun wawratan.

1507

Jampi tiyang tatu.

1508

Jampi tiyang tatu.

1509

Jampi kowak manawi kabacok.

1510

Jampi tatu (kowak). 259

*# madharan 260 *# pangombe

261 *# pangombe 262 *# pangombenipun 263 *# endrakên

commit to user

1512

Jampi tatu sangking kuku.

1513

Jampi sakit gulu. /664/

1514 Jampi tiyang tatu dangu.

1530

Jampi susu.

1515 Jampi tiyang tatu dangu.

1531

Jampi susu.

1516 Jampi tiyang tatu kêbacok.

1532

Jampi susu.

1517 Jampi tiyang tatu.

1533

Jampi susu.

1518 Jampi tiyang tatu kêbacok.

1534

Pilis senthe.

1519 Jampi sakit duduk utawi pathèk.

1535

Jampi manah bingung. 1520

Jampi sakit duduk utawi pathèk.

1536

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1521

Jampi pathèk kang taksih nèm.

1537

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1522

Jampi pathèk ingkang sae piyambak.

1538

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1523

Jampi pathèk.

1539

Jampi tiyang sêpuh sakit padharan. 1524

Jampi kamisandhên 264 .

1540

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1525

Jampi kamisandhên 265 .

1541

Jampi tiyang sêpuh sakit mulês. 1526

Jampi kamisandhên 266 .

1542

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1527

Jampi kamisandhên 267 .

1543

Jampi tiyang sêpuh sakit pusêr. 1528

Jampi susu sampun dados wudun.

1544

Jampi tiyang nêsêpi botên mêdal toyanipun.

1529 Jampi susu sampun dados wudun.

1545

Jabang bayi enggal lair.

/665/ 1546

Sarat supados kuwawi junjung barang ingkang awrat.

yang gadhah rare. 1547

Jampi sakit dhada 268 .

1561

Parêm rapuh kangge tiyang jalêr èstri.

1548 Jampi sakit dhadha sarta wawratan rah.

1562

Parêm anglêmêsakên otot. 1549

Jampi sakit balung sarta padharan.

1563

Parêm kangge sakit lambung. 1550

Jampi pusêr tiyang sakit pucêt. 1564 Parêm kangge sakit lambung. 1551

Jampi tiyang mêntas rencang rare sampun puput pusêr.

1565

Parêm kangge sakit lambung. 1552

Jampi kondhor.

1566

Parêm kangge sakit lambung. 1553

Jampi selakarang.

1567

Parêm kangge tiyang mêntas rencang rare antawis 2, 3 dintên kaunjuk.

1554 Jampi parêm rapuh warni- warni.

1568

Parêm kangge tiyang mêntas rencang rare.

1555 Jampi parêm badan lêsu.

1569

Parêm bayi puwan kaunjuk bokipun.

1556 Jampi parêm badan lêsu.

1570

Parêm bayi puwan kaunjuk bokipun.

1557 Jampi parêm badan lêsu padharan.

1571

Plèstêr jampi sakit suku kowak. 1558

Jampi parêm suku abuh. 264

*# kamisandhanên 265 *# kamisandhanên

266 *# kamisandhanên 267 *# kamisandhanên 268 *# dhadha

commit to user

1560 Jampi parêm rapuh kangge ti-

/666/ 1572

Pilisipun tiyang kasrêpên.

1584

Pilis tiyang lêstrung tuwin selakarang.

1573 Pilisipun manawi bobot sabên enjing.

1585

Pilis tiyang lêstrung tuwin selakarang.

1574 Pilisipun manawi bobot sabên sontên.

1586

Pilis tiyang lêstrung tuwin selakarang.

1575 Manawi rêmên ngagêm pilis warni wungu.

1587

Pilis tiyang lêstrung tuwin selakarang.

1576 Pilis tiyang rencang rare wanci enjing.

1588

Pilis yèn mripat pêtêng sirah sakit. 1577

Pilis kangge sontên.

1589

Pilis yèn mripat pêtêng sirah sakit. 1578

Pilis tiyang gadhah rencang rare.

1590

Tapêl susuban manawi tiyang botên mêdal angin tuwin sêsukêr kangge lare.

1579 Pilis tiyang gadhah rencang rare.

1591

Panunggilanipun santun jampi. 1580

Pilis tiyang gadhah rencang rare.

1592

Jampi pusêr.

1581 Pilis tiyang gadhah rencang rare wanci sontên.

1593

Tapêl ratus parêm taun kangge tiyang mêntas rencang rare yèn sampun yèn sampun têtêp 40 dintên.

1582 Pilis tiyang gadhah rencang rare.

1594

Jampi lêstrung nama selakarang. 1583

Pilis tiyang pilêg supados enggal kênthêl.

1595

Jampi lêstrung nama selakarang.

1596

Jampi lêstrung nama selakarang.

1597

Rokok jampi lêstrung.

/667/ 1598

Jampi tlasih cêmêng kangge tiyang nèm.

1611

Tapêl kangge tiyang rencang rare. 1599

Sêmburipun.

1612

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1600 Pilis singgul kangge mêntas gadhah lare.

1613

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1601 Sriawan ngêdalakên bêntèr lêbêt tuwin dipununjuk tiyang kasrêpên.

1614

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1602 Sriawan salêbêting padharan tuwin yèn cangkêmipun pêdhês.

1615

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1603 Jampi tiyang sakit (sur).

1616

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1604 Tapêl padharan mulês.

1617

Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1605 Tapêl padharanipun tiyang nèm. 1618 Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1606 Tapêl padharanipun tiyang nèm. 1619 Tapêl tiyang sawêg gadhah rencang rare.

1607 Tapêl padharan.

1620

Tapêl dhatêng bayinipun. 1608

Tapêl padharan paedah ngêdalakên angin.

1621

Tapêl tiyang sawêg rencang rare. 1609

Tapêl kangge pangantèn.

1622

Tapêl manawi rarenipun sampun

commit to user

1610 Tapêl kangge pangantèn.

1623

Panunggilanipun malih.

1624

Tapêl tiyang rencang rare kang umur

20 dintên.

1625

Yèn umur 50 dintên. /668/

1626 Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

in kangge rare tuwin tiyang sêpuh. 1627

Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

1639

Tapêl kangge badhe tilêm. 1628

Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

1640

Tapêl kangge badhe tilêm. 1629

Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

1641

Jampi wancak.

1630 Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

1642

Santun warni kangge urut. 1631

Tapêl kangge yèn sampun 40 dintên.

1643

Jampi kangge tiyang èstri mêntas gadhah rare nêmbe lair.

1632 Tapêl manawi wadhah lare kêtêdhun.

1644

Jampi tiyang rencang rare. 1633

Tapêl kangge garingakên wadhah lare.

1645

Jampi tiyang rencang rare. 1634

Tapêl kangge tiyang mêntas gadhah lare sampun sawulan supados botên gadhah rare.

1646

Wêjah yèn sampun umur 3 wulan.

1635 Tapêl kangge tiyang gadhah rare sampun puput pusêr.

1647

Panunggilanipun wêjah. 1636

Tapêl mêntas rencang rare.

1648

Wêjah manawi rare sampun umur puput pusêr.

1637 Tapêl mêntas rencang rare.

1649

Wêjah sadèrèngipun puput pusêr. 1638

Tapêl kangge ngêdalakên ang-

1650

Godhong kangge wêjah.

1651

Wêjah gadhah rare sadèrèngipun puput.

1652

Jampi sakit undhuk. /669/

1653 Jampi sarikuning kangge tiyang nèm.

1670

Panunggilanipun. 1654

Jampi tiyang sakit sur.

1671

Pangunjukanipun. 1655

Jampi colong.

1672

Toya padusanipun. 1656

Jampi yèn dèrèng condhong.

1673

Pangunjukanipun. 1657

Jampi yèn dèrèng condhong.

1674

Udutipun barah rambah. 1658

Jampi sakit selakarang.

1675

Jampi kenging upas. 1659

Jampi gudhig ing tangan.

1676

Manawi badhe damêl sêkar ramping.

1660 Jampi panu.

1677

Jampi pawèstri badhe gadhah lare. 1661

Jampi panu.

1678

Sakit bèri-bèri.

1662 Jampi ambei rah.

1679

Jampi sariawan.

1663 Jampi sawan kangge lare umur

5, 6, 7, 9 wulan.

1680

Jampi tiyang sakit mêjên. 1664

Jampi tiyang wawrat kang sawanên.

1681

Jampi tiyang suku tatu. 1665

Panunggilanipun.

1682

Tutupipun tatu.

1666 Panunggilanipun.

1683

Jampi kadhasên.

commit to user

1668 Jampi padharan mulês.

1685

Jampi korèngên.

1669 Jampi sakit barah rambah.

1686

Jampi tatu dariji.

Bumbunipun damêl ragi. /670/

1689 Manawi badhe damêl lisah kêmiri.

1701

Jampi korèpên.

1690 Manawi badhe damêl sinjang jingga.

1702

Jampi sakit canthêngên. 1691

Jampi sakit sur tumrap tiyang sêpuh.

1703

Jampi toyan kirang bancar. 1692

Jampi encok.

1704

Jampi sakit sudukên. 1693

Jampi korèng.

1705

Jampi sakit kasrêpên. 1694

Jampi tatu ing dariji.

1706

Jampi sakit enjrak 269 . 1695

Jampi tatu ing dariji.

1707

Jampi toyan ngêdalakên watu. 1696

Gliga landhak.

1708

Jampi tiyang kacokot sawêr. 1697

Jampi tatu ing suku tuwin gudhig dariji.

1709

Jampi wudun tuwin kenging tatu. 1698

Jampi kacokot sadaya kewan ingkang mawa upas.

1710

Jampi taling 270 suda mirêng. 1699

Jampi busung salêbêtipun padharan.

1711

Jampi sakit jêne. 1700

Jampi sakit ngêdalakên pêpêthak.

1712

Jampi sadaya sakit.

1713

Jampi nuntak tanpa kèndêl.

1714

Jampi lare bêntèr sarta sêsêg napasipun.

1715

Tapêlipun kang kangge.

1716

Jampi lare sakit gomên. /671/

1717 Jampi lare yèn sampun cacarên. 1729 Jampi cacar yèn mêdal cêmêng- cêmêng.

1718 Jampi yèn sawêg bêntèr badhe mêdal cacaripun.

1730

Jampi tumrap bokipun yèn mêntas cacarên.

1719 Jampi yèn cacaripun sampun katingal.

1731

Jampi sambêtan cacarên. 1720

Jampi yèn cacaripun sampun katingal mêdal sae.

1732

Cêkokipun rare botên ajêng nêdha. 1721

Pangunjukanipun.

1733

Jampi kasrêpên.

1722 Manawi cacar botên purun mêdal.

1734

Jampi kasrêpên bisu. 1723

Manawi cacar sampun mêcah. 1724

Manawi cacar sampun mêcah sadaya.

1725 Manawi cacar mêdal toya kathah.

1726 Manawi cacar ajur tuwin sami mlêthèk.

1727 Jampi cacaripun sami mlènyèh. 269

*# endrak 270 *# talingan

commit to user

5. Terjemahan Naskah SBJJJ termasuk naskah jenis obat-obatan khususnya pengobatan Jawa,

sehingga ditemukan istilah-istilah khusus dalam pengobatan tradisional serta nama tanaman obat tradisional yang menggunakan bahasa Jawa ataupun bahasa asing lainnya. Beberapa istilah-istilah khusus serta beberapa nama tanaman obat tradisional tersebut tidak bisa diterjemahkan apa adanya, sehingga untuk kepentingan penerjemahan akan ditulis apa adanya, dicetak miring, dan diberi tanda diakritik untuk menghindari salah pemberian makna pada suatu kata. Istilah- istilah khusus tersebut akan dibuat daftar glosari pada lampiran.

Berikut adalah terjemahan SBJJJ: Kantor Sana Pustaka menerima buku Sêrat Buk Jampi-Jampi Jawi dari petinggi

pemerintah keraton untuk berkewajiban merawat serta menjaganya. (Bulan) Bêsar, (tahun) Jimakir 1858. Riya Sastra Atmaja.

Nomor 955 Jamu kemuning, untuk wanita muda supaya menyehatkan badan.

Daun kemuning satu genggam, temu dan kunci masing-masing 3 buah, jintan putih 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, sarinaga 10 saga, jaha kêling sepasang. Di-pipis (lalu) disaring kemudian diberi perasan air jeruk nipis satu (buah), garam

3 wuku, (lalu) diminum. Nomor 956 Jamu galiyan Jintan hitam 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, cengkeh 7 yang masih terbungkus kelopak, jênitri 3, jaha kêling 2 dibakar, jaha lawe 7 juga dibakar, sidawayah jatmaka, srikuning masing-masing 5 saga, sêprantu satu dibakar,

commit to user

kemukus 7, cabai jawa satu, majamuju/jemuju, kêrsani, ketumbar, mungsi, dan buah kecubung kasiyan masing-masing 5 saga, kayu manis jangan panjangnya satu jari, secang, bidara laut, sêprantu masing-masing 5 saga, teki 3, majakan 2, cangkok 7, sarinaga 5 saga, kayu rapat panjangnya satu jari, kulit ketam betina, kemenyan madu masing-masing 3 saga, kêdhawung tiga dibakar, empu kunyit, kunci kuning, dan kencur masing-masing 3 iris, bawang putih satu siung, jêbug 3 iris. Semua di-pipis, (diberi) air perasan jeruk nipis satu (buah) dengan garam 3 wuku . Jika sudah lumat disaring lalu diminum.

Nomor 957 Jamu orang melahirkan setelah 40 hari. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, sintok panjangnya juga satu jari, secang, bidara putih masing-masing 10 saga, kayu timur panjangnya satu jari, kayu tinja, kayu cendana masing-masing 10 saga, kemukus 7, kapulaga 10 saga, cabai jawa satu, merica putih, podhi dan murmak masing-masing 10 saga, daging

5 saga, ketumbar 10 saga, mungsi 5 saga, trawas 3 lembar, pulasari 10 saga, jong rahab 10 saga, cengkeh 7, pala separuh, klabêt, bunga lawang masing-masing 5 pasang, bunga apèn, buah sawi mêdêki dan suksmadi luwih, masing-masing 10 saga , getah pilang 3 saga, kemenyan madu 5 saga, kayu mêgatsih panjangnya 3 jari, alim 4 saga, majamuju/jemuju 10 saga, kêrsani dan sarikuning masing- masing 5 saga, empu kunyit satu, dringo, bêngle, kunci kuning masing-masing 3 iris, kunci pêpêt 7, kencur 3, lengkuas, lempuyang, jahe, sunthi, temu lawak masing-masing 3 iris, temu hitam 2 iris, temu tis, temu giring masing-masing 3 iris, daun selasih satu genggam, daun ilèr 7 lembar, daun gondang kasih 3 tangkai, daun lampes, daun sembukan masing-masing 7 lembar, daun kêmarogan 3 lembar, rumput grinting satu genggam, tapak liman 3 lembar, grêgês otot satu genggam, rebung glonggong satu, daun dadap srêp 3 tangkai, akar alang-alang satu genggam, daun kara putih, daun kecipir, bunga waru masing-masing 3 tangkai, kemudian digoreng sangan sampai kering lalu di-dhêplok dibuat serbuk. Setiap akan memakai ambillah secukupnya (takaran) jamu (untuk) sekali, di-pipis sampai lumat serta dicampur asam kawak satu buah dibakar, garam satu jumput. Diminum pada waktu pagi lamanya 10 hari.

Nomor 958 Jamu gula ganthi untuk orang muda.

commit to user

Kayu garu/gaharu ramês 7 saga, klêmbak satu saga, sarikuning satu saga, jêbug 3 iris, pala jantan satu, kayu kasturi, kayu garu/gaharu masing-masing 7 saga, daun kemuning satu genggam, kayu secang 7 saga, ganthi 3 saga, gula aren 5 saga. Semua di-pipis dengan air jawi (lalu) diminum.

Nomor 959 Jamu singgul untuk orang tua supaya mengeluarkan angin. Sintok panjangnya 2 jari, sêprantu satu dibakar, ganthi 7 saga, mêsoyi 2 ruas jari, jintan putih 7 saga, inggu satu buah, bawang putih satu bungkul dibakar, kunyit 3 iris, asam kawak sebesar lerak satu, dringo satu ruas jari, garam 2 jumput, kemudian di-pipis. Jika sudah lumat dibungkus daun pisang, di-bênêm di abu hangat. Jika sudah lalu di-galintiri lalu ditelan.

Nomor 960 Jamu sakit panas dingin untuk orang tua. Klêmbak digosok dengan air hangat, asam sebesar kemiri satu, diminum. Sedangkan gula aren juga sebesar kemiri satu, adapun borèh-nya garu/gaharu ramês 5 saga, jeruk purut satu. Diparut sampai lumat kemudian di-borèh-kan.

Nomor 961 Jamu parêm taun untuk orang tua. Jintan hitam 5 saga, kemukus 7, jong rahab 10 saga, rasuk angin 5 saga, kayu anyang tiga, podhi 5 saga, sari 10 saga, murmak, daging masing-masing 5 saga, sidawayah serta kêdhawung masing-masing 3 buah, ketumbar 10 saga, mungsi 7 saga , kesumba 5 saga, cengkeh 7 buah, pala separuh, cabai jawa 3, kayu manis panjangnya satu jari, merica, mêsoyi masing-masing 10 saga, manis jangan panjangnya satu jari, kayu tinja 5 saga, temu lawak, kunyit, kencur, bêngle, dan lempuyang masing-masing 3 iris, bawang merah 3. Setiap akan memakai mipis- lah satu takaran jamu lalu diminum.

Nomor 962 Jamu untuk orang selesai haid. Daun kemuning dan daun pacar jawa satu genggam, pacar cina 3 cabang, beluntas, rempelas, legundi masing-masing 3 tangkai, murmak 5 saga, daging 3 saga , sarikuning 5 saga, sêprantu 2 saga, kapur barus 2 saga, akar wangi 3, kayu kasturi, klêmbak 3 saga, kesumba 3 saga, ambar mentah 2 saga, cengkeh jantan, cengkeh betina masing-masing 7, pala jantan satu buah, pala betina satu, bawang merah satu, bawang putih 3 siung, dengan belerang satu buah, prusi satu buah, selasih hitam 3 tangkai, bunga sêngkêr serta jeruk kingkit masing-masing 5 saga,

commit to user

cangkok

7, mungsi 7 saga, sêprantu satu dibakar, mêsoyi 7 saga, manis jangan

satu jari, kayu manis 3 saga, sidawayah 4 saga, pucuk dan ganthi masing-masing

5 saga, akar tegari 3, bunga apèn 5 saga, bunga lawang 3 pasang, klabêt 4 saga, waron

3 saga, buah sawi dan wijen masing-masing 5 saga, mungsi 4 saga,

kapulaga 7 saga, podhi 4 saga, sari 5 saga, adas satu saga, pulasari satu jari, akar seledri 7, getah sana 5 saga, getah pilang 3 saga, jintan hitam 5 saga, jaha kêling

2 dibakar, jaha lawe satu, secang dan bidara putih masing-masing 5 saga, kayu tinja dan cendana masing-masing 3 saga, cendana jênggi 5 saga, cakma 5 saga, kayu timur satu jari, kayu ulêt 3 dibakar, rasuk angin 4 saga, bunga kesumba 5 saga , kêdhawung 3 dibakar, kara wêdhus satu dibakar, botor/kecipir 3, empu kunyit, kencur, lempuyang, lengkuas, sunthi, jahe, temu lawak, temu giring, temu tis semua masing-masing 3 iris, kunci pêpêt 7, kunyit 3 iris, ujung cabai jawa 3, kemukus 7, merica, alim, majamuju/jemuju, kêrsani masing-masing 5 saga. Semua daunan dan êmpon-êmpon masing-masing di-dhêplok, diperas airnya diendapkan. Endapan dan ampasnya digoreng dijadikan serbuk. Jika akan (memakai) jamu ambillah secukupnya, jamu sekali dengan air mawar serta garam

3 wuku. Nomor 963 Jamu (untuk) orang selesai haid lainnya. Empu kunyit satu, empu kencur 3, kapulaga 7 saga, bawang merah satu, bawang putih 3 siung, manis jangan satu jari dibakar, sintok 7 saga, mêsoyi 7 saga, mungsi 5 saga, garam putih satu jumput, asam kawak satu buah dibakar, jintan hitam dan jintan putih masing-masing 7 saga, buah sawi serta waron masing- masing 5 saga, delima (ukurannya) sedang satu kemiri satu, kelor sirih kira-kira secukupnya, pucuk 4 saga. Semua tadi dimatangkan kemudian di-pipis sampai lumat. Diberi perasan jeruk nipis dan cuka jawa lalu diminum.

Nomor 964 (jamu) (untuk) orang selesai haid yang lain. Kunci pêpêt 7, kunci kuning 3, kencur 3, kapulaga 7 buah, ketumbar 7 saga, mungsi 5 saga, trawas 3 lembar, murmak 4 saga, daging 3 saga, sarikuning, alim, majamuju/jemuju, kêrsani masing-masing 5 saga, bunga teratai 7 saga, mungsi 5 saga , cangkok 7, sidawayah 4 saga, cabai jawa 3, merica 25, kemukus 7 buah, buah sawi 5 saga, ganthi, pucuk masing-masing 3 saga, bunga lawang 3 pasang, kesumba 7 saga, podhi, sari masing-masing 5 saga, adas satu saga, pulasari satu

commit to user

jari, cengkeh 7, pala satu buah, sêprantu, jadam masing-masing 3 saga, jênitri 3, jaha kêling 2 buah dibakar, ketan gajih 3 jumput, empu kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris. Semua dimatangkan, jika akan memakai ambillah secukupnya (takaran) jamu sekali serta di-pipis lagi sampai lumat seperti pe- mipis -an yang sudah tadi lalu diminum.

Nomor 965 (jamu) (untuk) orang selesai haid yang lain. Daun gondang kasih dan selasih hitam masing-masing 3 tangkai, daun ilèr 3 lembar, lampes, sembukan masing-masing 7 lembar, beluntas, legundi 3 tangkai, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, podhi 4 saga, sari dan kesumba masing-masing 5 saga, murmak dan daging masing-masing 3 saga, ketumbar, mungsi masing-masing 5 saga, trawas 3 lembar, manis jangan panjangnya satu jari, sintok, mêsoyi, kayu manis masing-masing 7 saga, bakaran kayu ulêt, kencur

3 iris, kapulaga 7 saga, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, asam kawak besarnya satu lerak, kunci pêpêt 7 saga, kemudian di-dhêplok dibuat serbuk. Setiap akan (memakai) jamu ambillah satu takaran jamu saja, di-pipis sampai lumat dengan garam 3 wuku. (diberi) air perasan jeruk nipis satu, lalu diminum.

Nomor 966 Jamu wanita sudah 40 hari masih mengeluarkan air. Daun pacar putih satu genggam di-dhêplok sampai lumat kemudian diremas di air tuli lalu disaring dimasukkan ke dalam cangkir kemudian di-tim diberi garam satu jumput. Jika mengambil jamu dengan membelakangi lalu diminum sampai sembuh.

Nomor 967 Jamu orang melahirkan sudah 40 hari masih mengeluarkan air (yang) lainnya.

Gelam dan jong rahab masing-masing 20 saga digoreng, bakaran manis jangan panjangnya satu jari, ketumbar, 15 saga digoreng. (diberi) air perasan rumput bawangan satu genggam, bakaran bawang merah 10 buah, lalu di-pipis diminumkan sampai sembuh.

Nomor 968 Jika sudah sembuh lalu diberi minum jamu di bawah ini. Daun pacar putih yang lebar disebut pacar sêkul satu genggam. Di-dhêplok dengan air kemudian disaring lalu di-tim dengan garam satu jumput, lalu diminum diulangi 2 atau 3 kali.

Nomor 969 Jamu orang setelah melahirkan sudah 50 hari.

commit to user

Mungsi 5 saga, cabai jawa sulah, cabai jawa 5 saga, klabêt 3 saga, jintan hitam, kemukus masing-masing 5 saga, mêsoyi 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, cengkeh 2, bunga pala 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, murmak 4 saga, daging 3 saga, sintok

7 saga, sêprantu satu dibakar, getah pilang satu glintir, pulasari, 5 saga,

trawas satu lembar, jênitri 3, bunga lawang satu, manis jangan panjangnya satu jari. Di-pipis dengan asam satu buah, garam 3 wuku, serta air murni.

Nomor 970 Jika orang melahirkan lama, diupayakan. Rendaman ujung jala alat untuk mengambil ikan, (lalu) diminumkan. Nomor 971 Jika melahirkan sudah mengejan. Ambillah cangkir putih untuk mengambil air tuli lalu direndam bunga teratai satu, diminum. Ini memudahkan bayi lahir.

Nomor 972 Jika sudah berganti hari, memakai jamu parêm mêntah. Temu lawak, kencur, bêngle, dringo, kunyit masing-masing 3 iris, jong rahab 10 saga , asam kawak (besarnya) satu ibu jari dibakar, garam satu jumput. Jika sudah meminum air tadi cukup banyak lalu minumlah rebusan secang 5 saga, daun srigading 7 lembar, jong rahab 10 saga, bêngle 3 iris, lalu di-pipis diambil airnya.

Nomor 973 Jamu orang melahirkan diminum setiap jam. Lengkuas, kencur masing-masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih satu siung, ketumbar 7 saga, mungsi, buah sawi, wijen putih masing-masing 5 saga, mêsoyi 7 saga, kemukus 7, kêdhawung 3, sêprantu satu dibakar, jêmaka 5 saga, cabai jawa satu, manis jangan panjangnya satu jari. Memakai air abu satu jumput, diulangi 7 kali, lalu di-pipis sampai lumat.

Nomor 974 Jamu orang melahirkan terasa keras perutnya. Mengkudu muda dibuang bijinya 3 kemudian di-dhêplok, pepaya muda 3 diparut diambil airnya, kunyit empu, temu lawak, sunthi, lempuyang, kencur, lengkuas masing-masing 3 iris, ketumbar 10 saga, trawas 3 lembar, mungsi 5 saga, cengkeh 7, pala separuh, kapulaga tujuh, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, mêsoyi satu jari, manis jangan satu jari dibakar, kayu manis 4 saga, inggu satu buah, dringo satu jari, bêngle 3 iris, beluntas satu genggam, legundi 3 tangkai, belerang satu buah, prusi (besarnya) satu kedelai, daun selasih, daun gondang kasih masing-masing 3 tangkai, daun ilèr 2 lembar, sembukan 7 lembar. Daunan semua di-dhêplok, diambil airnya dicampur dengan air pepaya dan

commit to user

mengkudu. Sedangkan jeruk nipis dicampur racikan lalu digoreng serta ampas pepaya, lalu di-pipis dicampur dengan air hangat serta dengan garam 5 wuku, biji kêdhawung 3, biji kemiri jêndhul satu.

Nomor 975 Jamu orang melahirkan setelah 2 hari. Bawang merah 3 dibakar, manis jangan satu jari dibakar, kencur 3, jong rahab, dan jintan hitam masing-masing 7 saga, kemukus 7, kayu secang, cendana jênggi dan bidara laut masing-masing 5 saga, kayu tinja 3 saga, bunga kesumba 5 saga, cengkeh 7, dringo 3 saga, temu lawak, bêngle masing-masing 5 iris, lengkuas 7 iris, bawang putih satu, lalu di-pipis diminum diulangi sampai 5 hari. Jamu tersebut disebut sadhêgan.

Nomor 976 Wêjah untuk ibunya, disebut jamu sriawan. Daun dadap srêp 3 tangkai, daun parjita 3 lembar, kayu manis 5 saga, bawang merah satu, inggu satu buah, jeruk nipis satu diperas (diambil) airnya, adas 3 pasang, pulasari 5 saga, rasuk angin 3 saga, garam 3 wuku. Di-pis lalu disaring, diminum dengan wedang.

Nomor 977 Jamu jika rahim keluar. Pucuk daun legundi satu genggam, temu hitam 3 iris, biji kemiri separuh, lalu di- dhêplok diambil airnya, dicampur madu sedikit lalu diminum.

Nomor 978 (jamu untuk) rahim keluar yang lain. Akar jeruk nipis panjangnya 3 jari dan buahnya 5, satu jeruk dibelah (menjadi) tiga tetapi jangan sampai terpisah, rasuk angin 5 saga, sêprantu satu dibakar, kemukus 7, moster 5 saga, sidawayah 4 saga. Semua tadi lalu direbus jika sudah, diminum.

Nomor 979 Jamu yang lain (untuk) orang setelah melahirkan keluar rahimnya.

Daun pacar jawa satu genggam, adas 5 saga, pulasari satu saga, bawang merah 3 bungkul , empu kunyit 3 iris. Direbus dibuat air minuman.

Nomor 980 Jika sudah mandi setelah 40 hari. Garam kuning, parêm hitam yang sering dimakan anak 6 saga, parêm-nya merah ditaruh pada kemaluan wanita 6 saga. Waktu untuk mandi menghadapkan matahari terbit dan menyiapkan 3 kuali baru untuk tempat air abu merang, tempat

commit to user

air asam, dan air rendaman bunga setaman. Jika sudah luntur kotorannya dibuang di sungai, serta dengan beras, garam masing-masing 3 jumput, dringo, bêngle, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, uang 3 kèthèng. Semua dibagi tiga kuali, serta ketika membuang berkatalah, “Aku tidak membuang kuali, membuang sakitnya si anu”. Jika dibuang sendiri, “Aku tidak membuang kuali, membuang sakitku”.

Nomor 981 Jika orang tidak bisa tidur. Daun turi merah satu genggam dengan cabangnya ditaruh (di) bantal lalu bisa tidur.

Nomor 982 Jamu kara pacar untuk pengantin. Ketumbar 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, podhi 4 saga, sari 5 saga, pucuk 2 saga , ganthi 3 saga, sapran 5 saga, jintan hitam 7 saga, jintan putih 3 saga, kemukus 7, bêngle 3 iris, getah hati gambir satu buah, jong rahab 10 saga, daun lampes 3 tangkai, ilèr dan daun gandarosa 3 lembar, kara pacar 3 cabang, adas 2 saga , pulasari 5 saga, temu kunci mentah (dan) matang masing-masing 3 iris, garam 3 wuku, pucuk cabai jawa 3. Di-dhêplok dengan air kemudian diperas, perasannya diminum pada waktu pagi.

Nomor 983 Jamu kêmandèn sèwu. Daun selasih dan kasih masing-masing 3 tangkai ilèr 3 lembar, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, kayu manis 5 saga, rasuk angin 3 saga, temu lawak, kunyit masing-masing 3 iris, asam kawak satu biji dibakar, arang jati satu ruas jari, garam 3 wuku, bawang merah satu, kemudian masing-masing di-pipis dengan air, disaring lalu diminum.

Nomor 984 Jamu kêmandèn sèwu yang lain. Cengkeh 5, pala satu buah, sidawayah 5 saga, kayu manis 4 saga, mêsoyi 6 saga, cabai jawa 3, kêdhawung 3 dibakar, mungsi 7 saga, cabai jawa sulah 5 saga, merica 7, jintan hitam 5 saga, jintan putih 4 saga, bawang merah satu dibakar, sunthi , kencur masing-masing 3 iris, daun kriha 3 tangkai di-gêcak diperas (diberi) air kunyit, temu lawak, lempuyang masing-masing 3 iris, kemudian di- pipis disaring dengan garam 3 wuku, (diberi) air tawar lalu diminum.

Nomor 985 Jamu kêmandèn.

commit to user

Ganthi 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, mungsi 7 saga, jintan putih 5 saga, jintan hitam 4 saga, cabai jawa wungkul 3, sêprantu satu, kêdhawung 3 masing- masing dibakar, sunthi mentah satu, kencur, kunci masing-masing 3 iris dibakar, jeruk nipis diperas, airnya dicampur wedang dan garam 3 wuku, lalu diminum. Memakai jamu lamanya 3 hari.

Nomor 986 Tapêl kêmandèn. Daun po o 3 tangkai, adas 3 saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah 3, kêdhawung

4 dibakar, di-pipis lalu di-tapêl-kan ditutup (dengan) daun pisang muda serta di-bêngkung. Nomor 987 Diminum kêmandèn sèwu. Rasuk angin 3 saga, jahe 3 iris, mêsoyi 5 saga, cengkeh 3 saga, ketumbar 7 saga, klabêt dan jintan putih masing-masing 3 saga, mungsi 5 saga. Semua direbus di kriyuk , diminum setiap hari.

Nomor 988 Sêmbur sakit kêmandèn. Daun nangka 3 tangkai, kencur 3, dringo satu ruas jari, bêngle 3 iris, bawang putih 3 siung, adas 3 pasang, pulasari 2 ruas jari, sujèn 3 dijadikan arang (lalu) dicampur, mipis sampai lumat di-sêmbur-kan atau digosokkan di tempat yang sakit sudukên.

Nomor 989 Sêmbur kêmandèn yang lain. Daun gandarusa 3 tangkai, merica sulah 15 butir, air jeruk nipis satu, lalu di-pipis dipakai (untuk) nyêmbur tempat yang terasa sakit.

Nomor 990 Jamu kêmandèn yang lain. Dringo panjangnya satu ruas jari, empu kunyit 3 iris, êduk panjangnya satu jari persegi, wilah wuluh panjangnya satu jari persegi, semua dibakar, inggu sebesar kacang putih, kemudian di-pipis semua sampai lumat dibuat air banyon, kemudian disaring lalu diminum sampai sembuh.

Nomor 991 Jamu kêmandèn yang lain. Kuncup pinang muda satu diisi merica sulah sampai penuh, lalu di-pipis di-pupuk- kan (pada) pusar.

Nomor 992 Jamu sakit jika sakit tadi akan menjadi kêmatus.

commit to user

Panjatlah (pohon) kelapa hijau muda satu dilubangi pada bagian atasnya, dibuang airnya separuh, lalu dikencingi lalu dibawa turun, seadanya air kelapa muda yang masih diminum.

Nomor 993 Orang sakit kêmatus harus memakai jamu sêninjong. Jeruk nipis satu dibuang bijinya, kacang hijau satu cêkothokan, kemudian direbus lalu me-mipis jamu sêninjong tidak boleh dengan air yang lain hanya wedang tadi.

Nomor 994 Jamu kêmatus. Daun legundi 3 tangkai, inggu satu buah, garam 3 wuku, di-pipis sampai lumat dengan air lalu di-seka krèwèng, dibakar kemudian diminum.

Nomor 995 Jamu kêmatus rah. Daun srigading satu genggam, pandan satu kilan dengan akarnya, daun galonggong muda satu diambil airnya, adas 2 pasang, pulasari panjangnya satu jari, kayu manis satu ruas jari, bawang merah 3 dibakar. Di-pipis, (diberi) air rebung glonggong dengan garam 3 wuku, lalu disaring, diminum lamanya sampai

7 hari. Nomor 996 Jamu kêmatus (untuk) orang melahirkan. Ambillah jamu sêninjong, dicampur daun legundi satu genggam, daun gude satu genggam, daun wahung 3 lembar, temu lawak satu empu, jeruk nipis satu dibuang bijinya. Semua direbus dijadikan wedang minuman. Jika mipis jamu sêninjong (diberi) air wedang.

Nomor 997 Jamu bunga teratai dinamakan jamu galiyan supaya enak pada perut untuk wanita yang selesai haid.

Bunga teratai 15 saga dibakar, sarikuning 10 saga, kêrsani 5 saga, tingi sabrang panjangnya satu jari, buah tempayang/kepayang satu dibakar, isi kecubung wulung 5 saga, kemenyan 5 saga, cengkeh 5, pala satu buah, kayu manis 5 saga, ketam betina 3 saga, kulit bunga nagasari 7 iji, kulit bunga teratai direndam (lalu) diambil airnya, kunci 3 iris dibakar, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, daun beluntas 3 tangkai, perasan jeruk nipis satu, kemudian di-pipis, disaring dicampur garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 998 Jamu kunci kuning untuk orang muda.

commit to user

Sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam, mêsoyi masing-masing 5 saga, cengkeh 7 buah, pala satu buah, kencur 3 iris, kapulaga 5 saga, sidawayah 3 saga, bunga teratai 7 saga, cabai jawa satu dibakar, kemukus 7 buah, merica sula 15 butir, majakan 2 buah, jaha kêling sepasang, majamuju/jemuju, kêrsani, podhi, sari masing-masing 5 saga, murmak, daging, sêpran masing-masing 3 saga, cangkok 7 buah, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, kayu garu/gaharu 5 saga , bunga apèn 5 saga, bunga rêgulo satu, getah pilang satu, kayu rapat panjangnya satu jari, sarikuning 5 saga. Di-pipis lalu disaring, dicampur perasan jeruk nipis satu, garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 999 Jamu laos diminumkan orang setelah melahirkan jika bayinya sudah terlepas pusarnya.

Lengkuas 3 iris, cengkeh 7, pala separuh, bawang putih satu siung, jintan hitam 3 saga , jintan putih 5 saga, kemukus 7 buah, mêsoyi panjangnya satu ruas jari dibakar, adas satu jumput, pulasari panjangnya satu jari, mungsi dan buah sawi masing-masing 5 saga, kayu manis 2 ruas jari, kêdhawung 5 dibakar, jong rahab

15 saga, cabai jawa 3, pala separuh, rasuk angin 7 saga. Semua dikeringkan lalu di-dhêplok jadi satu. Jika akan memakai jamu ambillah satu takaran jamu saja, di- pipis lagi sampai lumat dengan air tawar dicampur jika asam (besarnya) satu kemiri, jika jeruk satu, diperas (diambil) airnya, serta garam 3 wuku, lalu diminumkan.

Nomor 1000 Jamu laos untuk lelaki jika dingin serta jika badannya terasa lesu.

Ketumbar 10 saga, mungsi serta jintan putih masing-masing 15 saga, kemukus 7 buah, cabai jawa 3, cengkeh 7, pala satu, unêm 3 dibakar, inggu satu buah, trawas satu lembar, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, kayu cakma 5 saga , kayu ulêt 3 dibakar, kayu manis 5 saga, kayu anyang 3 saga, dringo satu ruas jari, kencur 3, lempuyang, sunthi masing-masing 3 iris, lengkuas (sebesar) kepala ayam, cabai jawa sulah 10 saga, bawang putih jantan 3 bungkul, daun saga, daun landêm masing-masing satu genggam, lampes dan daun sembukan 7 lembar, (diberi) air cuka dicampur garam satu jumput. Jika akan minum di-seka bakaran wingka dahulu. Minumnya pada waktu pagi (selama) 2 pagi.

Nomor 1001 Jamu laos untuk wanita yang akan melahirkan.

commit to user

Lengkuas 3 iris, bawang putih 3 siung, jintan hitam, jintan putih masing-masing 5 saga , kemukus 7, mêsoyi satu ruas jari, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, mungsi dan buah sawi masing-masing 5 saga, kayu manis satu ruas jari, kêdhawung satu dibakar, jong rahab 5 saga, cabai jawa satu, pala separuh, rasuk angin 5 saga. Di-pipis sampai lumat lalu diminum.

Nomor 1002 Jika anak sudah umur 2 hari diberi minum jamu di bawah ini. Bawang merah 3, manis jangan panjangnya satu jari, kencur satu dibakar, jong rahab dan jintan hitam masing-masing 10 saga, kemukus 7, secang 5 saga, dringo satu ruas jari, temu lawak, bêngle dan lengkuas masing-masing 3 iris, bawang putih satu siung, lalu di-pipis sampai lumat, dipakai sampai 5 hari, sehari sekali.

Nomor 1003 Santun warni jamu orang melahirkan diminum sampai 6 hari. Adas 3 saga, pulasari panjangnya satu jari, jintan hitam, jintan putih, ketumbar masing-masing 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, kayu manis dan manis jangan panjangnya masing-masing satu ruas jari dibakar, rasuk angin dan buah sawi masing-masing 5 saga, mungsi 4 saga, kemukus 7, trawas 3 lembar, cabai jawa 3, jong rahab

15 saga, daun panêrman 7 lembar, daun belimbing sayur 3, cabang

sirih 3 lembar, daun dêrês 3 tangkai, daun urang-aring 3 tangkai, daun nanas muda 3, daun dêkèng wulung satu lembar, lampes 15 lembar, sembukan 5 lembar, temu lawak, bêngle, kencur, kunyit, lempuyang masing-masing 3 iris. Daunan dan semua temu dikeringkan dahulu lalu di-dhêplok sampai lumat semua. Airnya dicampur garam dan asam, jika sudah terasa mengeluarkan darah banyak, dihentikan minumnya, diberi minuman jamu parêm mêntah.

Nomor 1004 Jika akan minum jamu peluntur, pakailah tapêl ini dahulu. Ini adalah peluntur Dan tapêl-nya.

Bêngle

3 iris, kemukus 7, kencur 3, secang 10 saga, manis jangan panjangnya

satu jari, jintan hitam dan jong rahab masing-masing 10 saga, daun belimbing sayur satu genggam, (diberi) air cuka. Jika sudah, diminum. Tapêl-kan lagi daun sirih yang ruasnya bertemu , jintan hitam 5 saga, kunci pêpêt 3, di-pipis dengan abên-abênan seperti jamu tadi, (dipakai) untuk tapêl.

Nomor 1005 Jamu peluntur jika selesai melahirkan setelah dua hari.

commit to user

Temu lawak, bêngle, kunyit masing-masing 3 iris, bawang merah, kêdhawung masing-masing 3, manis jangan panjangnya satu jari, kayu anyang, cabai jawa masing-masing 3, moster, mungsi masing-masing 5 saga, kemukus 7, ketumbar

10 saga, trawas 33 lembar, adas 3 saga, pulasari, jintan hitam masing-masing 10 saga , jintan putih 5 saga, lalu di-pipis dengan air murni dengan asam (sebesar) satu ibu jari, garam satu jumput.

Nomor 1006 Jamu lêson untuk orang yang habis sakit. Jintan hitam 5 saga, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, ketumbar 5 saga , mungsi 4 saga, kemukus dan merica sulah masing-masing 7 iris, waron 4 saga , klabêt 3 saga, jong rahab, sari masing-masing 5 saga, mêsoyi 5 saga, pucuk , ganthi masing-masing 3 saga, pala separuh cengkeh 5, rasuk angin 3 saga, secang dan bidara putih masing-masing 5 saga, kayu tai 3 saga, cendana 4 saga, jeruk purut satu iris, bunga kenanga layu 3, perasan jeruk nipis satu, garam 3 wuku . Di-pipis, disaring lalu diminum.

Nomor 1007 Tapêl-nya. Asam kawak besarnya satu lerak dibakar, ketumbar 5 saga, trawas 3 lembar, jong rahab

5 saga, pala separuh dibakar, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, garam 3 wuku. Di-pipis sampai lumat lalu di-tapêl-kan pada perut. Nomor 1008 Jamu setelah melahirkan setelah 40 hari untuk menghilangkan bau darah yang busuk.

Merica 7 iji, pala 3 buah, mêsoyi panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, ujung cabai jawa 3, bunga sirih satu genggam. Di-pipis sampai lumat dengan air serta dengan sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, empu kunyit 2 iji, jeruk nipis satu diperas (diambil) airnya. Jika minum diberi apu (sebesar) satu beras.

Nomor 1009 Jamu mêniran untuk orang sakit (masalah) (ke)wanita(an). Ketumbar 5 saga, mungsi, jintan hitam masing-masing 3 saga, bunga apèn 4 saga , cangkok 7 saga, kemukus 3, jintan putih 3 saga, pala 2 saga, murmak 2 saga , daging dan kayu manis masing-masing 3 saga, kayu ulêt, kayu anyang masing-masing satu, mêsoyi 3 saga, bawang merah satu, bêngle, kencur, temu

commit to user

lawak masing-masing 3 iris. Di-pipis, (diberi) air jeruk nipis. Daun meniran satu genggam di-dhêplok, diperas airnya dibuat campuran.

Nomor 1010 Jamu wanita jika hamil (terkena) sawanên. Dringo , bêngle, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, sintok 5 saga. Di-pipis jamu tadi lalu diminum.

Nomor 1011 Jamu sorog untuk orang hamil 7 bulan sampai 9 bulan. Dringo , bêngle, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, sintok 5 saga, cabai jawa satu, biji sawi 5 saga, bawang putih satu siung, rasuk angin dan jintan putih masing-masing 3, kemukus 7, sêprantu satu dibakar, lempuyang 3 iris, daun cukilan 3 lembar, daun bunga sepatu merah 3 lembar. Di-pipis dengan air. Semua tadi dijadikan satu takaran jamu, diminum pada waktu pagi.

Nomor 1012 Jamu kocokan untuk orang hamil tua. Pucuk cabai jawa 3, lempuyang 3 iris, kuncup waru 3 tangkai, temu lawak 3 iris, cikalan kelapa 3 iris dibakar, kemudian di-pipis dicampur minyak kelapa baru satu sendok teh lalu diminum.

Nomor 1013 Jamu orang hamil yang sudah 8 bulan supaya anak tidak kena sawan dan sakit yang lainnya dan meningkatkan kekuatan.

Setiap pagi diminumi gula merah dengan asam yang cukup asam. Jika sudah 9 bulan minum kastroli satu sendok makan dengan arak atau wedang. Diminum setiap 14 hari sekali setiap hari lebih baik diminumi air Belanda supaya anak menjadi gemuk, mulai hamil muda sampai tua setiap pagi diberi minum puwan mentah satu gelas. Orang hamil tadi tidak boleh makan yang panas minum minuman keras.

Nomor 1014 (jamu) yang lain (untuk) orang hamil. Belilah kelapa wawaran satu dhuwit, lempuyang 2 ruas jari masing-masing diparut, lalu dicampur, diperas jadi satu. Cabai jawa 3 dijadikan serbuk, gula aren, separuh kemiri, minyak kelapa satu sendok teh, kemudian diperas. Semua disaring lalu diminum.

Nomor 1015 Jamu orang hamil 9 bulan. Sintok

5 saga, mêsoyi dan jintan hitam masing-masing 10 saga, kemukus 7,

ketumbar, mungsi masing-masing 10 saga, trawas 3 lembar, sêprantu satu dibakar, podhi, sari, murmak masing-masing 5 saga, cabai jawa 3, daging 3 saga,

commit to user

kêdhawung

3, manis jangan panjangnya satu jari, dringo, bêngle, kunyit, temu

lawak, kencur masing-masing 3 iris, bawang merah satu, bawang putih satu siung, kepala udang galah satu dibakar, sarang tikus 10 saga, kemudian di-pipis dengan air, disaring lalu diminumkan.

Nomor 1016 Jamu orang hamil 9 bulan. Daun bidara ambillah yang tengah satu genggam, jintan putih satu jumput, kayu manis satu ruas jari, bawang merah satu dibakar, rasuk angin 3 saga. Bumbu- bumbu di-dhêplok dahulu lalu daun bidara dicampur di-dhêplok kemudian diperas, buihnya dibuang lalu diminum. Atau orang hamil 8 bulan dan sudah 9 bulan lebih baik diberi obat urus-urus.

Nomor 1017 Jamu orang hamil perutnya tidak bergerak, orang Jawa menyebutnya membatu dan mengeras.

Daun semangka 3 lembar, daun rahu 3 lembar, bawang merah satu dibakar, adas

4, pulasari satu ruas jari, temu putih mentah (dan) matang 3 iris, dringo besarnya satu kacang, dringo mentah (dan) matang 3 iris, lalu di-pipis dengan air serta garam, diperas, airnya diminum. Ampasnya di-borèh-kan pada perut sampai merata.

Nomor 1018 Jamu santun warni. Rebung kelor 3 tangkai, adas sasomah, bawang merah satu. Diperas sampai lumat dengan gula aren satu buah, lalu diminum.

Nomor 1019 (jamu) yang lain untuk (sakit) perut terasa keras. Daun lembayung 3 tangkai, adas sasomah, pulasari 3 saga. Di-pipis sampai lumat lalu diberi gula aren 3 buah, kemudian diminum.

Nomor 1020 Jamu orang setelah melahirkan diminum setiap pagi. Bawang putih satu, jong rahab 10 saga, pace satu. Di-dhêplok diambil airnya. Minum (selama) dua pagi saja lalu terlihat luntur kotorannya.

Nomor 1021 Jamu supaya air susu enak serta enak badan ibunya. Lengkuas 3 iris, bawang putih 3 siung, jintan hitam 10 saga, jintan putih 5 saga, kemukus 7 iji, mêsoyi 5 saga, moster, adas masing-masing 4 saga, pulasari 6 saga , kayu manis 3 saga, mungsi 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, kencur 3 iris, jong rahab 10 saga. Di-pipis dengan air, satu takaran jamu saja dicampurana asam satu biji, garam satu jumput.

commit to user

Nomor 1022 Jamu supaya anak tidak kena sawan. Manis jangan panjangnya satu jari, kencur 3 iris, bawang merah 3, masing-masing dibakar, bêngle 3 iris, secang 3 saga. Direbus dengan air, diminumkan diulang 2 atau 3 kali dan di-tapêl-kan.

Nomor 1023 (jamu) yang lain agar anak tidak kena sawan. Jintan hitam 15 saga, adas 5 saga, kencur satu, mêsoyi 10 saga, sintok 8 saga, sêprantu

3 dibakar, rasuk angin 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari

dibakar, kayu manis 15 saga, lengkuas 7 iris, bawang putih satu bungkul, dringo panjangnya satu jari, (diberi) air daun belimbing sayur satu genggam, daun pegagan 3 tangkai, cabai jawa satu, kunyit, bêngle, temu lawak masing-masing 3 iris, asam kawak (besarnya) satu ibu jari, garam 3 wuku. Semua dedaunan di- dhêplok (lalu) diperas, airnya dicampur dengan serbuk jamu, di-pipis lagi lalu diminumkan sampai 15 pagi.

Nomor 1024 Jamu sadhêgan untuk orang setelah melahirkan, diminum sampai 6 hari.

Adas satu jumput, pulasari panjangnya satu jari, jintan hitam satu saga, jintan putih 5 saga, ketumbar 10 saga, kêdhawung 5 dibakar, kayu manis panjangnya dua ruas jari, manis jangan dua ruas jari, rasuk angin dan biji sawi masing-masing

7, mungsi 5 saga, kemukus 7, trawas 3 lembar, cabai jawa 3, jong rahab 10 saga, daun pandêrman 7 lembar, daun belimbing sayur 2, cabang sirih 7 lembar, daun dêrês atau urang-aring masing-masing 5 tangkai, daun nanas muda satu lembar, daun dêkèng wulung satu cabang, lampes 3 tangkai, sembukan 7 lembar, daun saga satu genggam, uyuh-uyuhan 3 lembar, daun singka 3 lembar, srigading 7 lembar, temu lawak, bêngle, kencur, kunyit masing-masing 7 iris, lempuyang, lengkuas masing-masing 7 iris, bawang putih 7 siung. Semua dikeringkan dahulu kemudian di-pipis lagi sampai lumat. Ditambah asam sêtèng, garam satu dhuwit, lalu direbus ing kriyuk. Aturan sekali minum hanya satu cangkir, ditambah perasan mengkudu di-dhêplok, kemudian diminum pada waktu pagi jika sudah mengeluarkan darah banyak, tidak minum lagi. Jika sudah memakai jamu sadhêgan lalu pakailah parêm mêntah disebut jamu colong.

Nomor 1025 Jamu orang melahirkan yang akan lahir (bayinya).

commit to user

Setelah minum jamu tuju laos lalu minum air endapan abu 3 jumput, asam kawak (besarnya) satu kemiri, gula aren (besarnya) satu kemiri dilumatkan sarang dengan air jawi, lalu disaring. Diminum sampai 2 hari, bisa melancarkan darah.

Nomor 1026 Parêm orang setelah melahirkan. Udhon satu jumput, garam satu jumput, asam satu biji, kencur 3 iris, manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 5 saga, bawang putih 3 siung, dipakai sampai 3 hari.

Nomor 1027 Tapêl orang setelah melahirkan. Abu satu jumput, jong rahab 5 saga, gelam satu jumput, jintan hitam 3 jumput, daun pepaya grandhèl satu lembar, asam kawak (besarnya) satu kemiri dibakar, garam satu jumput, di-pipis, (diberi) air cuka. Jika akan memakai dihangatkan hangat-hangat. Lamanya sampai 10 hari.

Nomor 1028 (jamu) yang lain (untuk) orang setelah melahirkan. Jong rahab dan jintan hitam masing-masing 2 jumput, gelam 2 jumput, lengkuas (besarnya) satu kemiri, asam (besarnya) satu kemiri, garam satu jumput, (diberi) air cuka. Jika akan memakai dihangatkan hangat-hangat lamanya (memakai) jamu

3 hari.

Nomor 1029 (jamu) yang lain (untuk) orang setelah melahirkan. Daun jeruk nipis dengan bunganya masing-masing 7 buah, buah yang masih kecil (jeruk nipis) satu, kulit kayu (jeruk nipis) 3 jari panjangnya, jong rahab 3 jumput, jintan hitam 3 jumput, gelam satu jumput, lengkuas (besarnya) satu kemiri, asam (besarnya) satu kemiri, garam satu jumput, (diberi) air cuka. Setiap akan memakai dihangatkan hangat-hangat. Dipakai sampai 5 hari.

Nomor 1030 (jamu) yang lain (untuk) orang setelah melahirkan. Bêngle 3 iris, jong rahab dan jintan hitam masing-masing satu jumput, gelam satu jumput (diberi) air cuka, setiap akan memakai dihangatkan hangat-hangat.

Nomor 1031 Parêm nèm untuk orang melahirkan dua hari sampai terlepas (pusar bayinya).

Manis jangan panjangnya satu jari, empu kunyit 3 iris, kencur 3, bawang merah 3 masing-masing dibakar, beras satu jumput dipanggang sangan, jadi semua

commit to user

dimatangkan lalu di-pipis dengan air dicampur garam satu jumput disaring, diminumkan setiap pagi sampai tali pusar (bayinya) terlepas.

Nomor 1032 Jamu orang jika setelah melahirkan terasa haus. Daun bunga lawang dan bunga sarikuning 5 saga, direbus dan di-pipis sampai lumat lalu diminum dengan wedang.

Nomor 1033 Jamu untuk orang akan melahirkan supaya cepat lair, harus diberi minum dari ponjèn dan bothèkan. Jika ada yang habis, dilengkapi sedikit-sedikit.

Majakan 3, manis jangan, mêsoyi panjangnya masing-masing satu jari, sêprantu satu dibakar, ketumbar 10 saga, merica 10 saga, ganthi, pucuk, jintan hitam masing-masing 10 saga, pala satu, kayu manis panjangnya satu jari, jaha kêling, jaha lawe masing-masing satu, sunthi, kencur masing-masing satu, bawang merah

13, bawang putih satu, kunyit panjangnya satu jari, umbi tegari (panjangnya) satu jari, kayu anyang 3, cabai jawa sulah 5 saga, kemukus, mungsi, pandêki, murmak, daging, podhi, sari masing-masing 10 saga, getah pilang 7, rasuk angin, adas, gintongan , kulit kayu pule, secang, bidara putih, cendana jênggi, cendana jawa, garu/gaharu ramês yang dikerik, rasamala yang dikerik, cengkeh, biji sawi, wijen, gelam, jong rahab masing-masing 10 saga, isi mundu 3, dringo satu jari, bunga lawang sepasang, jadam mustakim, bunga pala, unêm, dibakar masing-masing 10 saga , kayu rapat 3, kulit ketam betina jantan 10 saga, kulit umnus 3, kulit kepiting satu, kulit ketam betina betina separuh, kulit po panjangnya 4 jari, tempurung bulus panjangnya satu jari, lungsungan ular sawah 2 ½ potongan, temu lawak satu empu, temu giring, temu poh, temu hitam, temu tis, temu badhur, bêngle, lempuyang semua masing-masing satu empu. Isi dari bothèkan serta ponjèn ditambah lengkuas (sebesar) kepala ayam. Jika akan memakai jamu ambillah secukupnya saja, diberi asam (besarnya) satu kemiri, garam 3 wuku.

Nomor 1034 Jamu orang melahirkan jika mayonên. Endapan abu, lidi ijuk aren panjangnya satu jari persegi. Jika sudah mengendap di-limbang, diambil yang bening lalu diberi bakaran asam hitam (besarnya) satu

commit to user

kemiri dan garam dipanggang sangan, dicampur cuka aren 3 sendok kaca, lalu diminum sampai sembuh.

Nomor 1035 Bobok (untuk) orang melahirkan setelah 40 hari. Serbuk banon satangsul timbangan emas, rasamala sareyal, pala 9 saga, kayu cengkeh sareyal, bunga pala satangsul, air mawar 30 dhuwit, di-pipis kemudian di-ukup. Pemakaian bobok tadi sampai 40 hari.

Nomor 1036 Jamu (untuk) orang melahirkan setelah 40 hari. Delima putih yang masih kecil diiris sedikit dibuang bijinya, diisi bumbu seperti di bawah ini: Majamuju/jemuju 3 saga, kêrsani atau alim masing-masing 2 saga, jaha kêling, sukun 2 iji dibakar, jênitri satu, jung pandan separuh, sarikuning 2 saga, bunga lawang sepasang, cengkeh sepasang, merica putih, kemukus masing-masing 2, jintan hitam 2 saga, jintan putih satu saga, pala betina 2 saga, kunci pêpêt sepasang, kunci kuning 3 iris, mêsoyi 2 saga, kayu rapat panjangnya satu ruas jari, manis jangan satu ruas jari dibakar. Semua bumbu dijadikan satu, serbuknya diisikan ke dalam delima lalu ditutup lagi. Irisan dibalut benang kemudian dikukus. Jika sudah matang lalu di-pipis lagi sampai lumat dengan daun gondang kasih

3 tangkai, lempuyang 3 iris, daun ilèr 2 lembar untuk mengairi jamu tadi lalu di-seka bakaran wingka dengan air jeruk nipis serta garam 3 wuku. Setiap minum jamu tersebut dengan menyangga payudara diangkat ke atas supaya jamunya tidak masuk ke payudara.

Nomor 1037 (jamu) yang lain (untuk) orang melahirkan setelah 40 hari. Mungsi 4 saga, cabai jawa separuh, jintan hitam 5 saga, mêsoyi satu ruas jari, kemukus 7, cengkeh 7, kêdhawung 3 dibakar, bunga lawang 2 dibakar, jênitri besar dan kecil 2, manis jangan besarnya satu jari dibakar, (diberi) air perasan jeruk nipis. Dengan daun beluntas 3 tangkai, daun ilèr 3 lembar, kunyit 3 iris, diberi wedang sedikit, lalu di-dhêplok agar jamu tadi lumat (diberi) air (diberi) jeruk nipis lagi serta garam 3 wuku, kemudian diminum.

Nomor 1038 Jamu orang melahirkan setelah 40 hari.

commit to user

Ambillah merica sulah 7, podhi 5 saga, trawas satu lembar, pulasari 5 saga, kêdhawung

3 buah, majakan 3 buah, jaha kêling 2, cabai jawa satu dibakar,

sêprantu satu dibakar, mêsoyi 5 saga, pucuk 2 saga, pala 3 saga, manis jangan 10 saga , kayu anyang 3 saga, sidawayah 5 saga, jong rahab 10 saga, kemukus 7, bunga apèn 5 saga, bêbuing 10 saga, ketumbar 2 saga, adas 3 saga, jintan hitam 5 saga , kemudian di-pipis ambillah satu takaran jamu dicampur perasan jeruk nipis atau air jawi serta garam 3 wuku, lalu diminumkan.

Nomor 1039 Jamu yang lain (untuk) orang melahirkan setelah 40 hari. Jaha lawe 3, sari 7 saga, sidawayah 7 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, jintan hitam 10 saga, cengkeh 7, merica 7 pasang, ganthi 4 saga, pucuk 3 saga, sarinaga

10 saga, jênitri 3, manis jangan panjangnya satu jari, kapulaga 10 saga, bunga kesumba 7 saga, kemukus 7, bunga pilang satu, sarikuning 5 saga, jika akan minum ditambah kunyit 3 empu, kunci 3 dibakar, lalu di-dhêplok diambil airnya saja. Racikan tersebut ditimbang kira-kira cukup dengan air (hasil) jamu yang di- dhêplok tadi, untuk satu takaran jamu.

Nomor 1040 Jamu yang lain (untuk) orang melahirkan setelah 40 hari. Mungsi 4 saga, jintan hitam 5 saga, cabai jawa 3, mêsoyi 4 saga, kemukus 5, cengkeh satu, kêdhawung 3, pala separuh, podhi 5 saga, sari 10 saga, murmak 5 saga , daging 4 saga, sêprantu satu dibakar, trawas 3 lembar, adas 2 saga, pulasari

5 saga, jaha kêling satu, bunga lawe 5, jênitri 3, manis jangan panjangnya satu jari, yang dipakai (diberi) air dari daun beluntas 3 tangkai, daun ilèr 3 lembar, kunyit 3 iris. Racikan jamu di-pipis. Daunnya di-dhêplok dengan wedang, kemudian diperas, minumnya ditambah perasan jeruk satu, garam 3 wuku.

Nomor 1041 Jamu membersihkan indung telur jika bisa kemudian hamil. Akar pandan duri, dengan akar pudhak asta, santan kelapa hijau separuh (dari satu buah), adas 2 iji, pulasari 5 saga, bawang merah satu, kayu manis 5 saga, gula aren besarnya satu kepala ayam, asam satu biji, perasan air jeruk 3, rebung glonggong satu direbus, lalu diminumkan.

Nomor 1042 Jamu orang muntah darah.

commit to user

Akar pisang kluthuk, akar kara putih masing-masing satu genggam, bawang merah, lalu di-dhêplok, diminumkan setiap pagi.

Nomor 1043 (jamu) yang lain (untuk) orang muntah darah. Daun waru muda, daun bayam tanah, daun lathi masing-masing 3 tangkai, di-pipis sampai lumat, diminum waktu pagi.

Nomor 1044 Jamu orang sakit cika, yaitu BAB tidak berhenti-berhenti. Arang jati satu jari, karkêlak mungkin (disebut) kotoran marmot 3, agêl satu jari, sapu ijuk juga satu jari, kropak dengan tutup saji 10 jari, uang slaka sakêthip, gobog satu, mungsi, ketumbar masing-masing 5 saga, trawas 3 lembar, jintan hitam 5 saga, jintan putih 4 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, rasuk angin 3 saga , kêdhawung 3 dibakar, botor/kecipir 7, biji nangka blonyong satu, jahe, kunci, lempuyang masing-masing 3 iris, klêmbak 5 saga, pucuk 3 saga, direbus dengan air ½ siwur, lalu diminum seperti minum wedang.

Nomor 1045 Jamu orang sakit sambang gejalanya jika haid terus-menerus, disebut sakit sambang di dalam perut. Di bawah ini jamunya:

Daun gondang kasih, daun selasih, daun ilèr masing-masing 3 tangkai, daun lampes dan sembukan masing-masing 7 lembar, daun legundi, beluntas, dan daun cabai masing-masing 3 tangkai, podhi, sari, adas masing-masing 5 saga, pulasari panjangnya satu jari, murmak, daging masing-masing 5 saga, ampo 3 saga, umbi pisang saba satu genggam tangan, lempuyang, kunci mentah (dan) matang, dan temu lawak masing-masing 3 iris, kêdhawung 3 dibakar, bawang putih satu siung, rebung alang-alang 3, rebung glonggong satu, asam lami satu lerak, garam 3 wuku , mungsi 4 saga. Umbi pisang dan rebung glonggong tadi diambil airnya, racikan jamu semua di-pipis lalu diberi air dhêplok-an tadi, jika kurang ditambah wedang lalu diminum.

Nomor 1046 (jamu) yang lain (untuk) sakit sambang. Nasi besarnya satu lerak, gula merah satu biji, cabai merah satu, agêl satu, ijuk satu jari persegi, ampo 3, suwêng, kunci, kencur, lempuyang masing-masing 3 iris, pucuk dan ganthi masing-masing 3 saga, mêsoyi satu jari, mungsi 5 saga, kayu ulêt satu dibakar, ketumbar 5 saga, trawas 3 lembar, temu giring, temu lawak, lengkuas masing-masing 3 iris, kemenyan madu 5 saga, wuluh 3 diambil abunya, asam lami satu biji, garam satu jumput digoreng sampai kering, di-pipis sampai

commit to user

lumat lalu diberi air dari rebusan rebung bonggol, kropak gula jawi tadi lalu diminum.

Nomor 1047 Jamu orang tua sakit pathèk tidak bisa berjalan (agar) tidak keluar pathèk-nya lagi.

Temu hitam diparut diambil airnya, disaring lalu diberi garam 3 wuku. Setiap pagi pakaliah jamu seperti ini.

Nomor 1048 Jamu orang sakit lêstrung. Cendana jênggi 5 saga, kayu tai 4 saga, bidara laut 5 saga, secang 3 saga, jamur impês 5 saga, kayu timur satu ruas jari, kayu anyang 3 jari dibakar, adas 2 saga, pulasari 2 ruas jari, kayu manis satu ruas jari, di-pipis dengan wedang, diberi garam 3 wuku, asam satu biji, disaring kemudian diminumkan selang dua hari sekali lalu selang 3 hari.

Nomor 1049 Jamu sakit dhêngên. Tulang ayam yang mati di sarangnya satu ruas jari, tulang angsa yang mati di sarangnya 2 ruas jari, adas satu jumput, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah 3. Di-pipis sampai lumat serta dengan air dan garam satu jumput. Jika di badan sudah merasa baikan, minum sampai sembuh.

Nomor 1050 (jamu) yang lain (untuk sakit) dhêngên. Akar kelor yang kecil panjangnya 3 jari, akar kedondong panjangnya satu kilan, adas 3 pasang, pulasari panjangnya satu jari, dringo satu ruas jari, bawang putih 3 siung, lalu direbus diminum setiap hari.

Nomor 1051 Pantangan makanan sakit dhêngên. Udang, bandeng, telur, semua ikan kang dengan patil, trasi, semua tidak boleh. Yang boleh dimakan ikan belanak serta jika ikan banawi, wader/badar yang sirip putih.

Nomor 1052 (jamu) yang lain (untuk sakit) lêstrung yang dipakai untuk membasahi kepala.

Bawang merah 7, daun traseyan satu genggam, adas 2 pasang, pulasari 2 ruas jari. Di-pipis dengan air, dipakai ngopyok-opyok kepala setiap pagi.

Nomor 1053 Jamu tenggorokan serak dan sesak nafas.

commit to user

Cabai jawa, kemukus, ketumbar masing-masing satu, trawas satu lembar, kencur, bawang putih jantan masing-masing satu, garam satu jumput, (diberi) air cuka dengan air jawi. Di-pipis diminumkan pada waktu pagi.

Nomor 1054 (jamu) yang lain (untuk) serak serta sesak nafas. Cabai jawa, kemukus, ketumbar masing-masing satu, garam satu jumput, (diberi) air cuka dicampur air murni. Di-pipis lalu diminum pada waktu pagi.

Nomor 1055 (jamu) yang lain (untuk) serak serta sesak (nafas). Dringo satu iris, garam satu wuku, F(bawang putih 1, beras satu jumput, kencur 1). Dikunyah saja, ampasnya digosokkan pada pusar.

Nomor 1056 (jamu) yang lain (untuk) serak serta sesak (nafas). Sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, merica putih 7, garam satu wuku. Dikunyah sendiri, ditelan, ampasnya digosokkan pada pusar.

Nomor 1057 Jamu bumbu munggul untuk mengeluarkan kekuatan. Ketumbar satu jumput, merica putih 7, jintan putih satu jumput, kencur 3 iris, jeruk purut satu iris, manis jangan satu ruas jari, bawang putih satu siung, lengkuas satu iris, kemiri satu dibakar. Untuk isinya, beras satu jumput, pala sedikit, kêdhawung 2 dibakar, garam satu jumput, mêsoyi satu ruas jari, kunyit 2 ruas jari dibakar, cengkeh 3, lalu di-pipis, (diberi) air cuka. Jika akan minum di- seka krèwèng, dibakar sampai jadi latu.

Nomor 1058 Jamu untup-untup wanita yang sudah melahirkan. Ketumbar 10 saga, trawas 3 lembar, mêsoyi 10 saga, sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, cabai jawa satu, kemukus 7, kêdhawung 3, rasuk angin 4 saga, jênitri 3, sari

5 saga, temu, kunci, kunyit, bêngle, temu lawak masing-masing 3 iris. Di- pipis lalu disaring kemudian diminum.

Nomor 1059 Jamu yang diminum jika ulu hati terasa sakit. Manis jangan satu jari dibakar, ketumbar 5 saga, kencur 3 iris dibakar, bawang merah 3 masing-masing dibakar, secang 6 saga, pala satu biji, beras 5 jumput, gula merah satu lirang dibagi dua, garam 3 wuku. Direbus, disaring diminum sampai sembuh.

Nomor 1060 Jamu ulu hati sakit.

commit to user

Garu/gaharu ramês 5 saga, kesumba, kasturi masing-masing 5 saga, sarikuning 6 saga , murmak 3 saga, daging 4 saga, jêbug 3 iris, pala jantan satu, daun kemuning

3 tangkai, secang 5 saga. Di-pipis dengan air lalu diminum. Nomor 1061 Jamu perut (terasa) tidak enak. Jintan hitam 7 saga, ujung cabai jawa 3 dibakar, kemukus 7, ketumbar 5 saga, trawas 2 lembar, cengkeh 7, podhi, sari masing-masing 5 saga, murmak, daging, gelam masing-masing 3 saga, arang dari bambu wuluh 3 pringkil, daun selasih dan daun kasih masing-masing 3 tangkai, ilèr 3 tangkai, empu kunyit 3 iris di- bênêm , asam kawak satu biji dibakar, garam lama 3 wuku. Semua di-pipis ditambah kunci, kunyit 5 iris, kêdhawung 3 dibakar. Jamu tersebut disebut jamu sorog kothong. Diminum dengan air wedang pada waktu pagi. Setiap akan minum di-seka dahulu dengan wingka dibakar sampai jadi latu lalu diminum.

Nomor 1062 Jamu parêm taun untuk orang melahirkan setelah 40 hari. Jintan hitam, jintan putih masing-masing 10 saga, cabai jawa 7, kemukus, mêsoyi, sidawayah , dan sintok masing-masing 10 saga, sêprantu 3 dibakar, cabai jawa sulah 10 saga, pala ¼ , bawang putih satu siung, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, bunga apèn 3 saga, murmak, daging masing-masing satu saga. Di- pipis sampai lumat dengan asam satu biji, garam 3 wuku, waron, ketumbar masing-masing 10 saga, trawas 2 lembar, mungsi 10 saga, majamuju/jemuju, podhi , pulasari masing-masing 10 saga, adas tua 5 saga, adas bintang disebut pikak 5 saga, daun sari wulan 5 saga, tawas dan getah pilang masing-masing 5 saga , merica hitam, merica sulah, biji sawi masing-masing 10 saga, wos ketan hitam 10 saga, ganthi 3 saga, jaha kêling, jaha lawe masing-masing 3 iji, teki 7, kencur 3 iris, kunci pêpêt 5, rasuk angin 5 saga, sunthi 3 iris, pucuk 7 saga, secang 4 saga, bidara laut 6 saga, kayu tinja 5 saga, cendana 7 saga, jamur brama dan cangkok masing-masing 5 saga, jung pandan 3, kemenyan madu 3 saga, kulit ikan gemi 5 saga, jênitri 3 iji, manis jangan 10 saga, kayu manis 3 saga, kara jantan satu, daun mandhakaki 2 lembar, kêdhawung 3, cabai jawa wungkuk 7, asam kawak (besarnya) satu ibu jari, garam 7 wuku, kapulaga 5 saga, rebung wurung satu, rebung yêktos 5 saga, temu hitam 3 iris, yang putih 3 iris, temu

commit to user

lawak, temu giring, bêngle, lempuyang pahit masing-masing 3 iris. Semua di- dhêplok sampai lumat dijemur sampai kering dijadikan serbuk. Jika akan memakai jamu ambillah kira-kira satu takaran jamu, di-pipis sampai lumat dengan air yang encer, serta (diberi) perasan jeruk nipis, jika tidak ada jeruk nipis, diganti dengan asam (besarnya) satu kemiri, lalu diminum.

Nomor 1063 Jamu parêm taun jika perut terasa mulas. Adas 5 saga, pulasari, jong rahab masing-masing 5 saga, kayu anyang 3, gelam 5 saga , klabêt 5 saga, ketumbar 10 saga, mungsi 5 saga, kemukus 7, jênitri 3, jaha kêling , jaha lawe masing-masing 2 buah, jintan hitam 5 saga, mêsoyi, sintok masing-masing 10 saga, sêprantu satu dibakar, biji sawi, murmak, daging, kayu manis masing-masing 5 saga, pala ½, cengkeh, sidawayah 5 saga, podhi 7, sari 6, secang 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, trawas 3 lembar, kunyit, kencur, temu lawak, bêngle masing-masing 3 iris, bawang merah 2, daun selasih, daun gondang kasih masing-masing 3 tangkai. Semua daun digoreng sampai kering, lalu di-dhêplok sampai jadi serbuk. Jika akan memakai jamu, ambillah satu takaran jamu dikira-kira secukupnya, di-pipis dengan air asam lami satu biji serta garam 3 wuku, lalu diminum pada waktu pagi.

Nomor 1064 Jamu parêm taun untuk orang setelah melahirkan. Lengkuas 3 iris, bawang putih 3 siung, jintan hitam, jintan putih masing-masing 5 saga , kemukus 7, mêsoyi satu jari, moster 5 saga, kayu manis 5 saga, kêdhawung

3 dibakar, jong rahab 10 saga, kencur 3 iris. Di-pipis lalu diminum diulangi sampai 2 kali saja lalu berganti jamu bawang merah 3 dibakar, kencur 3 iris, manis jangan panjangnya satu jari masing-masing dibakar, secang 5 saga, jong rahab 10 saga, lalu diminum dan untuk (digosokkan pada) perut.

Nomor 1065 Jamu parêm mêntah untuk orang setelah melahirkan setelah terlepas pusarnya.

Manis jangan panjangnya satu jari dibakar, kayu manis panjangnya satu jari, adas satu jumput, pulasari dua ruas jari, jong rahab 3 jumput, secang 3 saga, kencur 3 iris, bawang merah satu dibakar, bawang putih 3 siung. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air daun asam satu genggam, gardha munggu dengan daun belimbing sayur, daun nanas satu. Diiris lalu di-dhêplok diambil airnya diberi garam satu jumput. Jamu tadi harus diminum selama 3 hari.

commit to user

Nomor 1066 Jamu sriawan jika bayi sudah umur 3 atau 4 bulan jika disuapi lalu muntah, jika disusui gumoh, dan kurang enak (badannya).

Kemukus serta jintan hitam masing-masing 7 saga, jong rahab 10 saga, manis jangan panjangnya satu jari, bêngle, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, bawang merah 2 dibakar. Di-pipis, (diberi) air daun selasih, daun kasih, rumput kapalan , garam 3 wuku, kemudian di-dhêplok diperas diambil airnya, dicampur dengan jamu racikan tadi.

Nomor 1067 Jamu parêm untuk orang setelah melahirkan 15 hari. Manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis, adas, pulasari masing-masing 5 saga , jong rahab dan secang masing-masing 10 saga, kencur 3 iris, bawang merah

3 dibakar, bawang putih satu siung. Setiap akan minum ditambah daun asam satu genggam. Di-gêcak lalu dedaunan di-pipis dengan air dan garam 3 wuku.

Nomor 1068 Jamu parêm mêntah yang lain untuk (untuk) orang melahirkan setelah 15 hari.

Jintan hitam 5 saga, kemukus 7, jong rahab 7 saga, gelam 7, kayu secang 5 saga, kayu anyang 3 dibakar, rasuk angin 5 saga, grêgês otot 54 saga, manis jangan panjangnya satu jari, adas satu saga, mungsi 3 saga, gralah kayu sêmpal wolok dan bunga kesumba masing-masing 5 saga, kencur, temu lawak, kunyit masing- masing 3 iris, bawang merah satu, dringo 3 iris, asam kawak (besarnya) satu kemiri dibakar, cengkeh 3, lempuyang 3 iris. Direbus, airnya diminum dengan garam satu jumput.

Nomor 1069 Jamu parêm taun untuk yang menyusui anak. Kemukus 7, jintan hitam, sari, ketumbar, masing-masing 10 saga, mungsi 9 saga, adas, pala masing-masing 3 saga, jong rahab 10 saga, cangkok 7, sêprantu satu dibakar, bunga teratai baru 10 saga, moster 7 saga, podhi 5 saga, cabai jawa satu, kêdhawung 3, jamur brama 5 saga, kayu anyang 3, manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis 5 saga, kayu secang 7 saga, kayu ulêt 3 saga, klêmbak 5 saga, bunga lawang, bunga kesumba masing-masing 7 iji, mêsoyi 10 saga, daun meniran 2 tangkai, daun ilèr 3 lembar, daun lampes dan sembukan masing-masing

3 lembar. Di-pipis dengan asam satu biji dan garam. Nomor 1070 Jamu untuk orang menyusui anak akan umur 3 dan 4 bulan harus memakai jamu parêm taun.

commit to user

Gelam dan jong rahab masing-masing 10 saga, jintan hitam 15 saga, kemukus 7, sari

10 saga, moster 7 saga, cengkeh 7, sêprantu satu dibakar, kêdhawung 3 dibakar, ketumbar 10 saga, jaha lawe 2, cabai jawa 3, kayu secang 7 saga, rasuk angin , kayu manis masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, kencur, temu lawak, bêngle, kunyit masing-masing 3 iris, murmak, daging masing-masing 5 saga, bunga apèn 10 saga, sintok, mêsoyi masing-masing 15 saga , daun meniran 3 tangkai, daun ilèr, daun lampes, sembukan masing-masing 3 lembar, daun satu genggam, gondang kasih 3 tangkai, selasih 3 lembar, daun pegagan 7 lembar, daun kelapa 3 tangkai, daun nangka satu lembar, daun jambu biji 3 tangkai. Racikan tadi di-dhêplok, dikeringkan dijadikan serbuk. Jika akan memkakai jamu, ambil secukupnya untuk takaran sekali. Di-pipis sampai lumat dicampur perasan dedaunan dan temu-temu. Setiap akan minum ambil daunan dan temu-temu baru lalu di-dhêplok.

Nomor 1071 Jamu parêm mêntah untuk orang setelah melahirkan. Kayu manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis 4 saga, adas 2 saga, pulasari

5 saga, jong rahab 10 saga, secang 7 saga, kencur 3 iris, bawang merah satu, bawang putih satu siung. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air perasan daun asam satu genggam, gardha munggu, daun belimbing sayur 3 tangkai, daun nanas panjangnya 3 jari. Racikan tadi di-pipis, daunnya di-dhêplok, diambil airnya serta diberi garam 3 wuku, dijadikan satu. Aturan minum jamu tadi sampai 3 hari lamanya.

Nomor 1072 Jamu parêm untuk orang melahirkan setelah 3 atau 4 bulan lamanya.

Kemukus 5, jintan hitam 5 saga, jong rahab 7 saga, kayu manis jangan panjangnya satu jari, bêngle, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, bawang merah 3, (diberi) air gondang kasih 3 tangkai, sulasih hitam 3 tangkai, rumput jarem satu genggam (rumput grining). Di-dhêplok, diambil airnya. Racikan dedaunan di-pipis, dicampur dengan air dedaunan tadi lalu diminum ditambah garam 3 wuku, asam besarnya satu kemiri.

Nomor 1073 Jamu parêm taun untuk (orang yang) baru melahirkan untuk diminum sehari-hari.

commit to user

Ketumbar 5 saga, mungsi 10 saga, trawas 3 lembar, kunyit satu empu, apu (besarnya) satu kacang, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, podhi 5 saga , sari 10 saga, murmak 5 saga, daging 5 saga, jintan hitam 10 saga, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, jong rahab 13 saga, sidawayah 5 saga, kêningar dan kayu manis panjangnya satu jari, bunga kesumba 10 saga, bawang merah satu, kencur 3 iris, cabai jawa satu, kemukus 7, kapulaga 10 saga, biji sawi

10 saga, inggu (besarnya) satu kacang, kêdhawung 3 dibakar, dringo, bêngle, lengkuas masing-masing 3 iris, bawang putih 3 siung, lempuyang, jahe masing- masing 3 iris. Semua di-pipis sampai lumat, dicampur asam satu biji, garam satu jumput, dan dengan air wedang kemudian disaring lalu diminum.

Nomor 1074 Jamu pengantin. Akar mengkudu, akar sembung panjangnya masing-masing satu jari, daun pacar jawa, daun kemuning masing-masing satu genggam, ketumbar 10 saga, trawas 3 lembar, mungsi 5 saga, empu kunyit, temu giring masing-masing 3 iris, ambar mentah 5 saga, cengkeh 7, pala 3 saga, kayu garu/gaharu 10 saga, klêmbak 4 saga , pucuk 3 saga. Semua diambil kira-kira satu takaran jamu saja. Di-pipis dengan air mawar, jika tidak ada air mawar ditambah temu giring 3 iris, daun lengkuas satu genggam masing-masing di-dhêplok. Diperas diminum. Diminum kira-kira sekali dan untuk setiap hari Senin atau hari Kamis.

Nomor 1075 Jamu bengkak pada perut untuk wanita. Temu, kunci masing-masing 3 iji, cengkeh 7, kencur 3 iris, mêsoyi 5 saga, ganthi, pucuk masing-masing 3 saga, unêm 3 dibakar, pulasari panjangnya satu jari, jintan

5 saga, pala separuh, trawas 3 lembar, secang, ketumbar masing-masing 5 saga, kemudian di-pipis dengan asam besarnya satu lerak, garam 3 wuku, kemudian disaring diminum.

Nomor 1076 Jamu anak (sakit) cacingan yang sudah berumur 5 atau 7 tahun.

Mengkudu yang masih kecil 3 diiris tipis dicampur dengan daunnya yang muda 3 lembar, daun lampes dan sembukan masing-masing 3 lembar, bawang merah satu, kencur, dringo, bêngle masing-masing 3 iris. Semua dibungkus daun pisang

commit to user

kemudian dikukus lalu diberi bumbu manis jangan panjangnya satu jari, ketumbar

3 saga, jintan hitam, dan jintan putih masing-masing 3 saga, mêsoyi 3 saga, kemukus 3, sintok 2 saga, sêprantu satu dibakar, mungsi, biji sawi, cabai jawa sulah masing-masing 3 saga, kêdhawung satu dibakar, kayu anyang panjangnya satu jari, secang 3 saga. Di-pipis dengan garam 3 wuku serta dengan air tawar lalu diminum pada waktu pagi untuk anak yang sakit tadi.

Nomor 1077 Jamu parêm taun untuk wanita melahirkan setelah 9 hari. Setiap hari boleh minum, orang Jawa menyebutnya (jamu) uyup-uyup.

Podhi , sari, murmak masing-masing 10 saga, rasuk angin disebut tai angin 10 saga , kayu anyang 7, kêdhawung 3 dibakar, jintan hitam 15 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, sintok panjangnya satu jari, sêprantu 3 dibakar, cabai jawa 3, merica 10 saga, cabai jawa sulah 10 saga, kemukus 9, manis jangan panjangnya satu jari, bawang merah 3, adas 5 saga, pulasari, biji sawi 10 saga, kayu manis panjangnya satu jari, majakan 3 dibakar, cengkeh 7, pala separuh, jong rahab 20 saga , bunga kesumba 10 saga, temu lawak (besarnya) satu kepala ayam, temu hitam masing-masing (sebesar) kepala ayam, kapulaga 5 saga, asam hitam (besarnya) satu kepala ayam, ganthi, kencur, empu kunyit 3 iris, lengkuas, bêngle masing-masing (besarnya) satu kepala ayam, garam digoreng 3 jumput, gula 3 biji. Jamu tadi di-pipis dibuat serbuk (lalu) dikeringkan. Jika akan memakai ambillah kira-kira untuk satu kali pakai. Diminum waktu pagi sekali, sore sekali. (diberi) air jeruk nipis (dari) satu (buah), lalu diminum.

Nomor 1078 Jamu parêm taun diminum setiap pagi. Daun lampes, sembukan, daun gondang kasih, daun ilèr, daun selasih, kêmarogan, rumput grinting, dan grêgês otot masing-masing satu genggam, rebung glonggong satu, rebung alang-alang satu genggam, ujung adas satu, daun pegagan satu genggam, empu kunyit 3 iris, manis jangan panjangnya 3 jari, cabai jawa 3, kemukus 7, pala separuh, temu lawak, temu hitam, temu giring, lempuyang, bêngle masing-masing 3 iris, bawang merah 3, ketumbar 20 saga, trawas 7 lembar, jintan hitam 20 saga, kayu manis panjangnya satu jari, kayu anyang 7 buah, adas 5 saga, pulasari 10 saga, podhi, sari, biji sawi, mungsi, sidawayah masing-masing 5 saga, tegari 10 saga, ganthi 5 saga, pucuk 3 saga, teki 7 buah, klabêt , waron, wijen, kulit kayu pule masing-masing 5 saga, asam kawak

commit to user

(sebesar) kepala ayam, sintok panjangnya satu jari, sêprantu 3 dibakar, botor/kecipir, kêdhawung masing-masing 7 dibakar, murmak, daging, sarikuning masing-masing 5 saga, majakan 3, kapulaga 10 saga, kencur (yang) utuh 3, inggu satu biji, jadam satu biji. Di-pipis matang, dibuat sadhêgan. Jika akan (memakai) jamu ambillah satu takaran jamu saja dan minum jamu setiap tanggal satu.

Nomor 1079 Jamu po o anggur galiyan untuk wanita amuda. Podhi 3 saga, sari 5 saga, bunga apèn 3 saga, merica putih 5 saga, jintan hitam 7 saga , cangkok 7, sêprantu satu dibakar, majakan 3, manis jangan panjangnya satu jari masing-masing dibakar, mêsoyi 5 saga, waron 4 saga, kemukus 7, kemenyan madu 7 saga, pucuk 3 saga, empu kunyit satu dibakar, ganthi 3 saga, jaha lawe satu dibakar, kayu manis 5 saga, cengkeh 3, sidawayah 3 saga, kayu anyang 3, unêm satu, kêdhawung 3 masing-masing dibakar, pala 3 biji, kayu mêgatsih panjangnya satu jari, bawang putih satu siung, daun kemuning satu genggam, sirih

3 lembar, bunganya sepasang, daun delima satu genggam, daun selasih 3 tangkai. Di-dhêplok semua dengan kunyit dan kunci. Diperas diambil airnya saja. Setiap akan minum diberi air jeruk nipis (dari) satu (buah).

Nomor 1080 Jamu orang hamil santun warni. Adas 3 saga, pulasari 7 saga, jintan hitam 10 saga, jintan putih 5 saga, jong rahab

15 saga, sari 10 satu saga, mêsoyi panjangnya satu jari, pala 5 saga, cengkeh 3, gelam 5 saga, ketumbar 10 saga, podhi 5 saga, sidawayah 4 saga, bunga apèn 5 saga , merica sulah 7, getah pilang satu glintir, trawas 3 lembar. Di-pipis dengan air kemudian diminum.

Nomor 1081 Jamu wanita hamil sudah 7 bulan. Sintok , mêsoyi masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, jaha lawe satu, jong rahab 10 saga, cabai jawa satu, kemukus 7, kêdhawung 3, cabai jawa sulah 3, mungsi 5 saga, klabêt 3 saga, jintan putih 7, jintan hitam 5 saga, pala 2 saga, cengkeh 3, kayu manis 5 saga, rasuk angin 3 saga, bêngle 3 iris, temu lawak 3 iris. Diberi air lempuyang 3 gligèh, daun klayu 3 pang. Mengambilnya (dengan cara) melompat saja sambil berlari.

Nomor 1082 Jamu orang selesai haid.

commit to user

Ketumbar 7 saga, trawas satu lembar, sintok 7 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam 7 saga, mêsoyi 10 saga, kemukus 7, manis jangan panjangnya satu jari, jênitri 3, empu kunyit 3 iris.

Nomor 1083 Jamu untuk wanita. Kunci pêpêt 3 iris, kunci kuning 7, biji kecubung wulung 5 saga, kunci putih 3 iris, cengkeh 3, pala 3 saga, jintan hitam 5 saga, mêsoyi 7 saga, kemukus 7, teki

3, cendana jênggi 5 saga, pucuk dan ganthi masing-masing 3 saga. Di-pipis dengan air, disaring lalu diminum. Nomor 1084 Jamu (untuk wanita) setiap waktu pagi. Empu kunyit diiris dengan kacip 3 iris, lalu dimasukkan ke dalam cangkir. Diberi jeruk nipis secukupnya, kemudian diminum airnya saja.

Nomor 1085 Jamu sambêtan kapialu untuk orang yang sudah tua. Kapialu adalah dingin yang masuk ke dalam tulang dan sumsum.

Senthe hitam (dipakai) buah, pohon, cabang masing-masing 7 iris, temu lawak 7 iris, lempuyang prit dan bêngle masing-masing 7 iris, dringo 3 iris, bawang merah

7, bawang putih 7 siung, kemukus 7 saga, jintan putih 7 saga, mêsoyi, kayu tinja, secang, bidara putih semua masing-masing 7 saga. Direbus di-borèh-kan. Jika diminum tidak dengan senthe, ditambah daun ilèr 7 lembar, tetapi jangan di- borèh -kan dahulu. Ambillah bunga pisang yang keluar dari tuntut, abu pawon dipakai (untuk) diperaskan pada tulang punggung, lalu digosok dengan cabang senthe hitam. Kunyahlah pinang muda satu iris, bunga sirih yang ruasnya bertemu

3 lembar, dringo, bêngle masing-masing 7 iris, jintan hitam, mêsoyi masing- masing 7 saga, kemudian diludahkan pada abu tadi, diulet dengan cabang senthe hitam lalu digosokkan pada ruas-ruas tulang tangan, kaki, têpak, dan pada perut. Jika sudah lalu boleh memakai borèh kapialu dan minum.

Nomor 1086 Jamu orang sakit kedinginan sudah 3 atau 4 hari di-borèh-i sambêtan belum cocok, diberi jamu (untuk) membasahi kepala.

Ujung daun golang-galing satu genggam, senthe hitam dan akar bakung panjangnya masing-masing satu jari, kuncup waru 7 biji, pinang muda satu, dringo, bêngle masing-masing 7 iris, bawang merah 7, jintan hitam, mêsoyi

commit to user

masing-masing 7 saga. Di-dhêplok dengan lêri bungkak. Untuk membasahi kepala sehari 3 kali lamanya 2 hari.

Nomor 1087 Jamu kedinginan kapialu santun warni. Daun senthe diremas dengan air, dikeramaskan pada kepala kemudian kepalanya dibasahi dengan air dingin lalu basahilah serbet. Jika tidak ada, boleh membasahi ikat kepala untuk membungkus kepala. Setiap kering (lalu) dibasahi lagi.

Nomor 1088 Jamu sambêtan santun warni. Ketumbar, mungsi masing-masing 7 saga, kemukus 7, jintan hitam 3 saga, cabai jawa satu pikul yang dipakai pangkal (dan) ujungnya, mêsoyi 5 saga, merica sulah

3, bawang putih satu siung, dringo, bêngle, kunci masing-masing 3 iris, daun inggu satu cabang, daun mangkok satu lembar. Di-pipis dengan garam 3 wuku, disaring kemudian diminum.

Nomor 1089 Jamu sambêtan bumbunya seperti di atas. Hanya ditambah sirih yang ruasnya bertemu 2 lembar, pinang muda satu. Di-pipis lalu disaring, diminum.

Nomor 1090 Jamu sambêtan senthe hitam bumbunya sama dengan tadi. Cabang senthe satu cêngkang di-benêm (pada) abu yang masih panas, trawas 3 lembar, daun landêp 3 tangkai, kemudian direbus. Jika sudah dingin diminum.

Nomor 1091 Jamu sambêtan untuk orang pingsan. Sirih yang ruasnya bertemu 9 lembar, kunyit 2 ruas, temu giring, lempuyang masing-masing 2 ruas jari, bêngle, sintok, kencur masing-masing satu ruas jari, jintan hitam satu jumput, ketumbar 3 jumput, mungsi satu jumput, kemukus 7, cabai jawa 3, pala separuh, cengkeh 7. Diberi air perasan jeruk nipis satu. Di- bênêm setengah matang, air jamu tadi lalu diminum, serta di-pilis-kan, di-borèh- kan. Jamu tadi untuk orang umur 15 serta 20 tahun.

Nomor 1092 Jamu sambêtan menuju pasar serta perempatan jalan. Jintan 3 saga, mêsoyi, sintok masing-masing 4 saga, sêprantu satu dibakar, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, daun tundhung sakit, daun girang, daun sirih masing-masing 3 lembar, jahe, sunthi, lempuyang masing-masing 3 iris, cengkeh

3, pala 2 saga, tanah perempatan jalan satu jumput. Di-pipis dengan air dengan garam 3 wuku, lalu diminumkan kepada ibunya.

commit to user

Nomor 1093 Jamu sambêtan Banten. Jintan hitam 5 saga, jintan putih 3 saga, ketumbar 5 saga, mungsi 3, jong rahab 5 saga , sintok 4 saga, sêprantu satu dibakar, mêsoyi 4 saga, dringo, bêngle, sunthi, jahe, kencur, temu lawak, kunyit masing-masing 3 iris, cengkeh 3, pala 2 saga, sirih yang ruasnya bertemu satu lembar, kuncup pinang muda satu, lempuyang 3 iris, bawang merah satu, bawang putih separuh siung, air jeruk nipis satu, jeruk purut 3 iris, air jeruk nipis, air jawi separuh lagi, cuka. Di-pipis lalu diminum.

Nomor 1094 Jamu sambêtan yang lain. Cengkeh 3, pala 3 biji, jintan hitam, jintan putih masing-masing 3 saga, kemukus

3, ujung cabai jawa satu, dringo 3 iris, bawang putih satu siung, temu lawak, empu kunyit masing-masing 3 iris, kayu tinja 3 saga, cendana 5 saga, air jeruk nipis satu, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, kuncup pinang muda satu, prusi (besarnya) satu kacang, belerang satu kacang. Di-pipis dengan air jawi, garam 3 wuku , lalu diminum.

Nomor 1095 Jamu sarikuning untuk orang muda. Klêmbak

5 saga, kayu kasturi dan rumput saprantu masing-masing 5 saga,

cengkeh jantan 7, jênitri 3, jaha kêling 2, pulasari 5 saga, kayu rapat panjangnya satu jari, getah pilang satu glintir. Di-pipis dengan air mawar lalu diminum.

Nomor 1096 Jamu sambêtan. Adas 3 pasang, pulasari 5 saga, dringo 3 iris, bawang merah 3 bungkul, bawang putih merah satu siung, rasuk angin 2 saga, jamur brama, jamur impês masing- masing 3 saga, kotoran ular sawah 2 saga, kopyah amoh 4 saga, cindhe amoh 3 saga , sangkêlat abrit satu saga, kulit ketam betina, kulit rajungan, kulit kepiting masing-masing 5 saga. Semua dibakar kemudian di-pipis dengan air, disaring kemudian diminum.

Nomor 1097 Tapêl (untuk) orang melahirkan jika sudah terlepas pusarnya. Bêngle 3 iris, sirih kering yang jatuh sendiri satu lembar, tegari 3. Di-pipis dipakai setengah bulan lamanya dihitung dari terlepas tali pusarnya. Yang dipakai air cuka aren. Setiap akan memakai di-hangatkan, di-tapêl-kan.

Nomor 1098 Jamu sarikuning untuk orang muda.

commit to user

Klêmbak dan kayu kasturi panjangnya masing-masing satu jari, sêprantu 3 saga, jaha kêling 2, pulasari 7 saga, kayu rapat 3 jari, getah pilang satu glintir. Di-pipis dicampur air mawar, disaring lalu diminum.

Nomor 1099 Jamu (sakit) sawan diminum orang menyusui. Jintan hitam 3 saga, mêsoyi satu ruas jari, kemukus 5, dringo satu iris, lempuyang prit panjangnya satu dim, bawang merah satu dibakar, bêngle satu iris. Di-pipis lalu diberi garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 10 Tapêl-nya sehari-hari. Kunci kuning 3 iris, cendana 5 saga, kemenyan madu 7 saga, kemudian di-pipis kemudian di-ukup lalu di-tapêl-kan kepada ibunya dan yang menyusui, tetapi ibunya juga memakai.

Nomor 1101 Jamu sawanan. Jintan hitam dan mêsoyi masing-masing 5 saga, kemukus 3, tegari 4 saga, kapulaga 5 saga, jong rahab 7 saga, biji sawi 5 saga, klabêt 3 saga, dringo, bêngle , lempuyang masing-masing 3 iris, cendana 5 saga, kayu tinja 3 saga, sunthi , kencur, jahe, temu lawak, temu hitam, kunyit, dan umbinya masing- masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih satu siung, sirih temu rose 2 lembar, kuncup pinang muda satu, jamur brama, kulit kepiting, kulit ketam betina, kulit ikan pe, kulit tabalan masing-masing 3 saga, lalu di-pipis semua sampai lumat dengan garam 3 wuku, diminum ibunya serta yang menyusui.

Nomor 1102 Jamu (sakit) sawan. Jintan hitam 3 saga, mêsoyi 4 saga, sintok 3 saga, sêprantu satu dibakar, kemukus

3, cabai jawa satu dibakar, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, jeruk nipis satu, temu giring 3 iris, kayu manis 3 saga, kêdhawung 3 dibakar, lalu di-pipis diminum.

Nomor 1103 Jamu sakit kencing berlendir, untuk orang tua serta anak yang sakit seperti ini.

Diberi minum rebusan daun dhandhang gêndhis satu genggam, diberi gula batu sampai manis, lalu diminum seperti wedang setiap hari.

Nomor 1104 Jamu sakit kencing untuk wanita tua. Kelapa merah yang akan jatuh satu, daun meniran putih 7 lembar, daunnya yang merah 7 cabang, bawang putih 7 siung, kunci, pala masing-masing 7 iris, semua

commit to user

bumbu dimasukkan ke dalam kelapa kemudian diembunkan. Sarat yang mengupas kelapa orang lelaki lalu minumnya sehari 3 kali.

Nomor 1105 Jamu lelaki sakit kencing. Ambillah kerang bulu laut 3, disebut kerang suwoh. Yang dua diinjak, yang satu dibakar hangat-hangat dikencingi, lalu dibuang. Yang diinjak tadi lalu dicampur irisan kelapa satu ruas jari separuh. Dihaluskan lalu diminum, sedangkan sisanya ditambahi air jawi, dipakai untuk tapêl perut.

Nomor 1106 Jamu sakit kencing darah untuk orang tua. Bunga kelapa 7 di-pipis lalu dicampur dengan puwan sapi 2 sendok kaca. Disaring kemudian diminum.

Nomor 1107 (jamu) yang lain sakit kencing untuk orang tua. Daun meniran satu genggam, kunyit 5 iris, ketumbar 20 butir, jintan hitam satu cêkothokan . Direbus, diminum seperti wedang.

Nomor 1108 (jamu) (sakit) kencing yang lain. Daun undhung 3 lembar, adas 3 pasang, pulasari panjangnya satu jari, jong rahab

5 saga, gelam 7, rasuk angin 5 saga, kayu anyang 3 dibakar, klabêt 3 saga, jamur impês 3 saga, jamur brama 5 saga, kotoran ular sawah 3 saga, secang, bidara laut masing-masing 5 saga, mentimun wuku satu, lalat 3, kayu tinja 5 saga, bawang merah satu dibakar, temu tis 3 iris. Di-pipis untuk tapêl.

Nomor 1109 Jamu sakit kencing santun warni. Daun cakobak 2 lembar, daun pegagan satu genggam, daun saga, semanggi gunung, daun landêp jêpan, rumput grinting masing-masing satu genggam, kulit kayu tanjung panjangnya 3 jari, daun meniran satu genggam, kayu timur, cendana jênggi , kayu teratai masing-masing 5 saga, kerang merah 10 saga dibakar, adas 5 saga , pulasari panjangnya satu jari, jong rahab 5 saga, polang 7, rasuk angin 5 saga , klabêt 3 saga, sidawayah 4 saga, kotoran ular sawah dan jamur impês masing-masing 3 saga, jamur brama, secang masing-masing 5 saga, bidara putih

6 saga, kayu tinja 3 saga, kayu anyang 7, daun kêji 7 lembar. Direbus di dalam kriyuk , airnya dipenuhii (lalu) disisakan separuh, dibuat minum setiap hari.

Nomor 1110 Jamu wanita.

commit to user

Sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, kemukus 7. Di-pipis dengan air. Diminum diselang setiap hari pada waktu sore. Dhêplok jahe 3 iris dengan garam seharga sigar . Dimasukkan ke dalam cangkir kemudian diberi wedang yang sudah mendidih. Jika sudah dingin diminum pada waktu sore tadi.

Nomor 1111 Jamu sakit wanita santun warni. Daun beluntas satu genggam, daun andon wau satu genggam, daun anggempur wau

3 lembar, grêgês otot satu genggam, rebung glonggong, nanas, daun nanas muda 3, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah 3, daun kêji

3 lembar. Direbus, jika sudah dingin diminum. Nomor 1112 Jamu sakit wanita santun warni. Akar aren panjangnya 3 jari, akar tebu mlangi satu genggam, akar seledri 3, daun belimbing sayur 3 lembar, rasuk angin 3 saga dibakar, kayu secang 5 saga. Semua direbus lalu diminum.

Nomor 1113 Tapêl sakit wanita. Daun landêp satu genggam, bawang merah 3. Di-pipis, jika sudah dingin di-tapêl- kan.

Nomor 1114 Jamu sakit kencing (jamu untuk) diminum. Daun gempur dan puspanyidra masing-masing 3 lembar, adas satu saga, pulasari, kayu manis panjangnya masing-masing satu jari, jong rahab 5 saga, kayu anyang

7, bawang merah 3, daun kêji 3 lembar. Di-dhêplok dengan air, disaring kemudian diminum. Ampasnya di-parêm-kan pada perut.

Nomor 1115 Jamu (untuk di-) minum orang sakit kencing. Daun kêpundhung 3 lembar, secang 5 saga, kayu anyang 7 dibakar, lalu direbus untuk air minum.

Nomor 1116 Tapêl sakit wanita. Daun poksèr 3 tangkai, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah 3. Di-pipis lalu di-tapêl-kan.

Nomor 1117 Jamu selakarang juga kawastanan lêstrung. Secang 5 saga, kayu tinja 7 saga, cendana jênggi dan kayu teratai masing-masing

5 saga, bidara putih 7 saga, kuncup pinang 3 saga, kara loke separuh, jamur impês dan rasuk angin masing-masing 3 saga, adas satu saga, pulasari 5 saga, bawang

commit to user

merah 3 dibakar, empu kunyit satu diiris jadi 3, dringo 3 iris, selakarang 5 saga. Di-pipis sampai lumat kemudian disaring lalu diminum.

Nomor 1118 Jamu selakarang jika berlendir. Daun turi mrah satu, daun pisang satu dim, manis jangan panjangnya 7 dim, pulasari panjangnya 6 dim, lalu direbus dengan daun turi merah tadi. Setiap pagi diminum.

Nomor 1119 Jamu selakarang santun warni. Adas 3 pasang, pulasari 5 saga, kayu tinja 5 saga, secang 4 saga, bidara putih dan cendana jênggi masing-masing 5 saga, kayu manis panjangnya satu jari dibakar, kayu teratai 5 saga, jintan hitam 3 saga, kara loke separuh, bluluk kelapa 5 saga, pala 3 buah, bawang merah 3 dibakar, temu giring, temu lawak masing-masing 3 iris, lalu di-pipis, disaring kemudian diminum.

Nomor 1120 Jamu selakarang santun warni. Daun tanjung muda 7 lembar, sarikuning muda 7 saga, jintan hitam 5 saga. Di- pipis sampai lumat tanpa air. Jika sudah, sinjang putih dimasukkakn ke dalam cangkir lalu diberi pipis-an jamu. Jika tidak dengan jeruk, dengan bawang merah lalu diteteskan pada hidung.

Nomor 1121 Jamu encok di kepala. Jintan hitam 10 saga, jintan putih 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, cengkeh 7, pala separuh, cabai jawa 3, podhi 5 saga, sari 7 saga, bunga apèn 5 saga, teki 3, secang 7, inggu (sebesar) kacang, kêdhawung 3 dibakar, mungsi 7 saga, murmak dan daging masing-masing

3 saga, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, daun lampes dan sembukan masing- masing 3 lembar, bawang putih 3 siung, lempuyang, temu hitam, temu lawak, temu giring masing-masing 3 iris, air jeruk nipis satu, lengkuas 3 iris, kulit kayu pule

5 saga, lalu di-pipis dengan air kemudian disaring. Inggu-nya jika akan diminum diberi garam 3 wuku, lalu diminum. Nomor 12 Jamu encok di kepala santun warni. Adas satu saga, pulasari 4 saga, kemukus 3 pasang, jintan hitam, mêsoyi , ketumbar masing-masing 5 saga, mungsi 3 saga, sintok 4 saga, sêprantu satu

commit to user

dibakar, jamur brama 3 saga, sarinaga 5 saga, cabai jawa separuh, sunthi, kencur masing-masing 3 iris, bidara putih 5 saga, jahe, temu giring masing-masing 3 iris, kemudian di-pipis dengan air dengan asam satu biji, garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1123 Jamu sêninjong atau kêmatus. Lengkuas, kunci, temu lawak, kunyit, lempuyang dan jahe masing-masing 3 iris, kayu manis jangan panjangnya satu jari dibakar, bawang merah satu, bawang putih satu siung, sêprantu satu dibakar, rasuk angin 5 saga, sintok 7 saga, cabai jawa sulah dan sari masing-masing 5 saga, ganthi 3 saga, murmak 2 saga, daging

4 saga, ketumbar 5 saga, mungsi 3 saga, jintan hitam 4 saga, jong rahab 7 saga, kêdhawung 3 dibakar, pulasari panjangnya satu jari dibakar, jênitri 3, majakan 2, kemukus 7, belerang satu biji, prusi (besarnya) satu kacang, gadung 10 saga, kayu mêgatsih panjangnya 3 jari, kulit ulam ketam betina, secang, bidara putih masing- masing 5 saga. Diambil sedikit-sedikit, kira-kira cukup satu takaran jamu lalu di- pipis , dicampur dengan daun lampes 7 lembar, sembukan 3 lembar, daun pandêrman

7 lembar, daun selasih 3 tangkai, bêngle, temu lawak, lempuyang,

kunyit, dibakar masing-masing 3 iris. Dikeringkan, di-dhêplok untuk sadhêgan. Jika akan memakai ambillah satu takaran jamu diberi air perasan temu dan dedaunan tadi dan perasan jeruk nipis satu, ditambah lagi daun ilèr 7 lembar, daun kacang tunggak 7 lembar, daun gundha 3 lembar. disatukan di-pipis dengan garam

3 wuku, disaring lalu diminum. Nomor 1124 Jamu sêmêlak, jika orang BAB tanpa henti. Jamu ini lebih baik untuk orang mêjên dan sakit kolerah.

Sintok 5 saga, sêprantu satu jari dibakar, mêsoyi serta jintan hitam masing-masing

5 saga, kemukus 7, cabai jawa satu, podhi, sari masing-masing 5 saga, murmak 4 saga , daging 3 saga, ketumbar, mungsi masing-masing 5 saga, kêdhawung satu dibakar, lempuyang prit 3 iris dibakar, temu, kunci masing-masing 3 iris dibakar, yang satu mentah, kulit rambutan separuh. Di-pipis, disaring. Garam 3 wuku, (diberi) air wedang panas lalu diminum.

Nomor 1125 Jamu Sênèn Kêmis baik untuk wanita tua (dan) muda (menjadikan) gemuk pada badan.

Cengkeh 3, gelam 3 saga, kemukus 7, jong rahab 10 saga, cabai jawa satu, merica sulah 4 saga, ketumbar 10 saga, trawas 3 lembar, bunga kesumba 5 saga,

commit to user

sêprantu satu dibakar, kêdhawung satu dibakar, sintok, mêsoyi masing-masing 5 saga , bawang putih satu siung, bawang merah satu, kunyit, kencur masing-masing

3 iris. Di-pipis dengan air serta asam satu biji, garam 3 wuku, lalu diminum. Nomor 1126 Jamu samêlak untuk orang BAB darah berlendir. Ketumbar, mungsi masing-masing 5 saga, sintok 7 saga, sêprantu satu dibakar, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, podhi 5 saga, sari 7 saga, bunga kesumba 5 saga, cengkeh 5, pala satu buah, merica 7, cabai jawa satu, kemukus 7, kapulaga dan murmak masing-masing 5 saga, daging 4 saga, klabêt 3 saga, waron

3 saga, biji sawi, jong rahab, dan kayu teratai masing-masing 5 saga, kayu timur

5 saga, manis jangan panjangnya separuh jari, bawang merah satu dibakar, temu lawak, lempuyang, kunci, kencur masing-masing 3 iris, jeruk purut satu iris, kulit kayu maitan 5 saga, daun salam satu lembar, kulit kayu kêlayu, kulit kayu dadap srêp masing-masing satu jari, secang kerik, kayu manis, bidara putih, kayu tinja, kayu timur, cendana jênggi masing-masing 5 saga, kulit kayu jambu biji panjangnya satu jari, dringo, bêngle masing-masing 3 iris. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air perasan jeruk nipis, dengan garam 3 wuku. Disaring lalu diminumkan kepada yang sakit BAB darah berlendir, lelaki (dan) wanita dan anak yang berumur 10 atau 15 tahun boleh memakai jamu tersebut.

Nomor 1127 Jamu sadhêgan untuk wanita muda. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi 7 saga, sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, kemukus

7, kapulaga 7 saga, kencur 2 iris, cengkeh 5, pala satu buah, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, podhi, sari, jênitri masing-masing 5 saga, adas satu saga , pulasari panjangnya satu jari, murmak 5 saga, daging 4 saga, bunga pule 5 saga , kemenyan madu 3 saga, empu kunyit, temu lawak, temu giring, temu tis, kunci kuning masing-masing 3 iris, kunci pêpêt satu, lempuyang prit, jahe, sunthi masing-masing 3 iris, alim 5 saga, dringo, bêngle 3 iris, majamuju/jemuju 5 saga, sarikuning 7 saga, karsani 6 saga, bunga lawang 2 pasang, bunga apèn 5 saga, jamur brama 3 saga, jamur impês 5 saga, jeruk nipis satu, jong rahab serta ketumbar masing-masing 7 saga, trawas 3 lembar, biji sawi, wijen, pandêki, suksma diluwih , mêgatsih masing-masing 5 saga, klabêt 3 saga, cangkok 7, sidawayah 4 saga, kayu tinja 3 saga, cendana 4 saga, bidara putih 7 saga, kayu garu/gaharu 6 saga, waron 6 saga, merica 5 saga, cabai jawa satu dibakar, daun

commit to user

dilêm 3 lembar, pandan wangi satu lembar, bunga kenanga muda satu genggam, bunga kantil satu diambil kulitnya, bunga pacar jawa satu cabang, bunga pacar cina satu genggam, bunga kemuning satu genggam, cendana jênggi, klêmbak masing-masing 5 saga, pucuk, ganthi masing-masing 3 saga, tegari panjangnya satu jari. Di-dhêplok untuk sadhêgan. Jika akan memakai ambillah satu takaran jamu saja. Di-pipis lagi dengan air wedang yang masih panas dengan garam 3 wuku , lalu diminum.

Nomor 1128 Jamu sêninjong diminum satu bulan sekali. Adas satu saga, pulasari 10 saga, podhi, sari masing-masing 5 saga, rasuk angin

3 saga, biji sawi, wijen masing-masing 5 saga, sintok 10 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam 5 saga, mêsoyi 10 saga, jintan putih dan bunga pala masing- masing 5 saga, cengkeh 5, pala satu buah, ganthi, pucuk, murmak masing-masing

3 saga, daging 5 saga, cangkok 7, klabêt 3 saga, sidawayah dan bunga apèn masing-masing 5 saga, tegari 7 saga, waron 5 saga, kayu anyang 3, kayu ulêt satu, kayu manis dan jong rahab masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, jaha kêling satu dibakar, majakan 2, jaha lawe satu, unêm 3, kapulaga, ketumbar masing-masing 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, klêmbak dan ragi masing- masing 3 saga, tape beras satu glintir, beeirang satu biji, prusi satu biji, kemenyan madu satu biji, inggu (besarnya) satu kacang, kayu secang dan bidara putih masing-masing 5 saga, kayu cendana 3 saga, kayu tinja 5 saga, kemukus dan merica masing-masing 7, cabai jawa satu, dringo, bêngle, lengkuas, jahe, sunthi, lempuyang, kunci, kencur, temu lawak, temu hitam, temu giring, temu tis, dan empu kunyit semua masing-masing 3 iris, bawang merah satu, bawang putih satu bungkul , kemiri gêpak satu dibakar, botor/kecipir 3, kulit kayu pule 5 saga dibakar, kulit kayu salam panjangnya satu jari, kulit rambutan separuh, isi kecubung kasiyan 5 saga, lalu digoreng sangan jadi satu lalu di-dhêplok dibuat sadhêgan . Jika lelaki yang akan minum jamu ambillah secukupnya lalu di-pipis lagi. Yang dipakai mengairi cuka dengan garam 3 wuku. Diminum semalam sekali. Jika lelaki tadi tidak mempunyai anak lalu (akan) mempunyai anak.

Nomor 1129 Jamu sêpêt untuk orang melahirkan (setelah) 40 hari. Kapur barus 3 saga, tinggi satu, manis jangan panjangnya satu jari, jintan putih 5 saga , mêsoyi, sintok masing-masing 7 saga, sêprantu satu dibakar, majakan 3,

commit to user

kunci 3 iris, adas satu saga, pulasari 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, kemenyan madu 5 saga, cengkeh 7, pala separuh, sarikuning 5 saga, jaha lawe 2 buah, jaha kêling

2, cabai jawa satu, merica 5 saga, kemukus 7, kencur 3 iris, kapulaga 5

saga , murmak 4 saga, daging 3 saga, unthuk cacing dibakar sampai merah, pinang pilih yang bulat 3 iris, kopi jantan 3, sidawayah 5 saga, bunga pule 10, waron 5 saga , klabêt 4 saga, biji sawi 5 saga, teki, cangkok masing-masing 7, bunga lawang 3, bunga apèn 5 buah, bunga teratai dan bunga suksma diluwih masing- masing 5 saga, mêgatsih panjangnya 3 jari, pandêki 7 saga, getah pilang 3 glintir, pucuk , ganthi, klêmbak, jadam masing-masing 3 saga, secang 5 saga, bidara putih

7 saga, cendana 3 saga, kayu tinja 3 saga, kayu manis 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, biji kecubung wulung 4 saga, biji jeruk nipis satu. Semua êmpon-êmpon diiris tipis, dicuci dengan air apu. Dijemur sampai kering lalu di-pipis lagi untuk sadhêgan. Di bawah ini nama semua êmpon-êmpon serta dedaunan yang dipakai: Dringo , bêngle, jahe, sunthi, kencur, lengkuas, lempuyang, kunci, kunyit, temu lawak, temu hitam, temu giring, temu tis, temu glènyèh putih masing-masing 7 iris. dedaunannya: daun kêmarogan 7 lembar, daun selasih 3 tangkai, daun gondang kasih 3 tangkai, daun ilèr 7 lembar, daun lampes 3 tangkai, sembukan 7 lembar, dhukut garêm satu genggam, rumput grinting satu genggam, akar rumput lungan

3, dan akar lempuyangan satu genggam, akar tapak liman 3, dan rajasa satu genggam, daun wali kadhep 3 lembar, daun garut muda 7 lembar, daun pakis kawat satu genggam, daun meniran satu genggam, daun grêgês otot satu genggam, daun krêmah satu genggam, daun gêtas watu 3 lembar, daun gempur 3 lembar, daun gêmprit 3 lembar, daun sangka sêrut 7 lembar, daun ila-ila 7 lembar, daun saga satu genggam, daun pulutan 7 lembar, daun sidaguri/seleguri 3 tangkai, daun asam satu genggam, daun kara putih 7 lembar, daun apa-apa satu genggam, daun waru 4 tangkai, pisang suluh satu buah, pisang mentah 3 buah, wuluh 7 ruas, daun kecipir 7 lembar, daun klayu 7 lembar, daun tembakau hutan 7 lembar, daun pinang 3 tangkai, janur kuning 3, daun nanas muda 3, daun delima putih satu genggam, rebung glonggong satu cabang, daun tundhung 7 lembar, daun urang- aring tangkai, ujung sujèn 3, sabut kelapa hijau panjangnya satu kilan besarnya 2 jari, pupugan lèr wetan 2 jumput, kulit kayu pule 3 jumput, daun salam 7 lembar,

commit to user

daun suren/surian 7 lembar, kulit kayu duwet panjangnya 4 jari, daun jeruk macan, daun jeruk nipis, daun jeruk purut masing-masing 7 lembar, kulit manggis separuh, kulit rambutan satu, kulit jeruk cina satu genggam, daun jambu bol, daun jambu kalampok, daun jambu biji masing-masing 7 lembar, daun dadap srêp, daun gempol, daun pucung masing-masing 3 lembar, daun wungu 7 lembar, kulit kayu kenanga panjangnya 7 jari, kulit kayu kantil panjangnya 2 jari, daun kemuning, daun pacar jawa, dan pacar cina masing-masing satu genggam. Semua digoreng sangan kemudian di-pipis sampai lumat dijadikan sadhêgan. Jika akan memakai ambillah satu takaran jamu saja serta hanya diminum sekali. (diberi) air cuka dengan garam 3 wuku, begitu seterusnya.

Nomor 1130 Jamu (melahirkan) setelah 40 hari. Adas 4 saga, pulasari 5 saga, kayu manis 3 saga, manis jangan panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, kemukus 7, majamuju/jemuju 10 saga, sarikuning 7 saga , podhi 7 saga, sari 7 saga, daging 7 saga, majakan 3, jaha lawe 3, jaha kêling

2, cangkok merah dan sidawayah masing-masing 10 saga, ragi 5 saga,

bunga teratai 7 saga, akar tegari panjangnya 3 jari, kayu garu/gaharu ramês 7 saga . Kayu semua dikerik lalu di-dhêplok. Di-pipis, airnya dicampur jeruk nipis serta garam 3 wuku.

Nomor 1131 Jamu singgul untuk mengeluarkan angin. Jintan hitam (dan) putih masing-masing 15 saga, kemukus 15, mêsoyi, sintok panjangnya masing-masing satu jari, sêprantu satu dibakar, dringo panjangnya satu jari, bêngle, kencur masing-masing 5 iris, jêbug 3 iris, kuncup pinang muda satu, perasan jeruk nipis satu, garam 3 wuku. Di-pipis lalu diminum.

Nomor 1132 Jamu kocokan jika wanita akan melahirkan, atau sakit. Merica 7, lengkuas, cabai jawa masing-masing 3, bawang putih satu siung, sintok, mêsoyi , jintan putih masing-masing 5 saga, sêprantu satu dibakar, sarang tikus 3 saga , cangkang telur ayam yang mengerami telur satu potong, dringo satu saga, bêngle

3 iris, ketumbar 6 saga, kencur 3, sunthi masing-masing 3 iris, kuncup

waru 3 tangkai, minyak kelapa baru satu sendok teh dengan air. Di-pipis, disaring lalu diminum.

Nomor 13 Jamu kocokan untuk orang hamil tua.

commit to user

Temu lawak, temu putih, lempuyang masing-masing 3 iris, bawang putih 2 siung, dringo , bêngle masing-masing 3 iris, kayu manis, manis jangan panjangnya masing-masing satu jari, sintok 10 saga, sêprantu satu dibakar, pala separuh, cabai jawa satu, lengkuas 3 iris, merica 5 saga, kemukus 7, jong rahab 10 saga, ketumbar 10 saga, mungsi 5 saga, daun tembakau hutan, daun girang masing- masing 3 lembar dipotong-potong sampai lumat. Jamu di-pipis lalu diminum.

Nomor 1134 Jamu kocokan yang lain. Cengkeh 5, pala satu, merica 15, cabai jawa yang besar satu dibakar, sêprantu satu masing-masing dibakar, kayu anyang dan kêdhawung masing-masing satu, ganthi

3 saga, sintok masing-masing 3 saga, mêsoyi 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis 5 saga dibakar, ketumbar 5 saga, trawas satu lembar, jintan putih 3 saga, cabai jawa satu, cabai jawa sulah 3 saga, jong rahab 5 saga, bunga apèn 3 saga, sarang tikus 5 saga, rambut udang satu, dringo, bêngle, temu lawak, temu hitam, lengkuas masing-masing 3 iris, kencur satu iris, kunyit 7 iris, bawang putih jantan yang kecil satu, daun waru 3 tangkai, tangkai sirih 7 ruas. Di-pipis dengan air, disaring lalu diminum.

Nomor 1135 Jamu kocokan yang lain. Setiap malam perutnya digosok dengan minyak cacil secara merata.

Nomor 1136 Jamu kocokan untuk orang yang akan melahirkan. Dringo , bêngle, lempuyang masing-masing 3 iris, sintok 5 saga, ujung cabai jawa

3, sêprantu satu dibakar, ketumbar, mungsi masing-masing 5 saga, jong rahab 10 saga , gelam 7, jintan hitam 5 saga, mêsoyi, kemukus masing-masing 7 saga, bawang putih satu siung. Di-pipis dengan air lalu diminum.

Nomor 1137 Jamu kocokan lagi. Cabai jawa 3, lempuyang, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, ketumbar, jong rahab, gelam, dan jintan hitam masing- masing 5 saga, kemukus 7, bawang putih satu bungkul dibakar. Di-pipis, (diberi) air cuka, disaring, diberi garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1138 Jamu kocokan untuk orang sakit kedinginan yang terlihatl besar perutnya.

Merica satu cêkothokan, lengkuas 7 iris, cabai jawa 3, bawang putih jantan 1, sintok , mêsoyi, jintan putih masing-masing 5 saga, sêprantu satu dibakar, biji sawi

commit to user

5 saga, sarang tikus 3 saga, kulit telur ayam menetas satu dibakar, dringo panjangnya satu jari, minyak kelapa baru satu sendok kaca, lalu di-pipis dengan air, diminum.

Nomor 1139 Jamu kocokan untuk orang yang akan melahirkan, disebut jamu papêthak.

Cabai jawa satu, lempuyang 3 iris, sintok satu ruas jari, sêprantu satu dibakar, ketumbar, mungsi, jong rahab, gelam, jintan hitam masing-masing 3 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, kemukus 7, bawang putih satu siung, lengkuas 3 iris, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, minyak kelapa baru satu sendok. Semua di-pipis sampai lumat, (diberi) air cuka. Diminum juga dengan cuka yang sudah dihangatkan diberi garam 3 wuku serta dalam hati mohon perlindungan kepada Gusti Allah, bayi bisa lahir selamat tidak kurang suatu apapun.

Nomor 1140 Jamu muntah. Kulit (dan) biji kluwih 3 dibakar, mata kunyit 7, mata kunci mentah (dan) matang

3, mata sunthi mentah 2, matang satu, bunga sirih secukupnya, (diberi) air cuka yang asam satu sendok makan, lalu di-pipis, diminum setiap pagi. Nomor 1141 Jamu muntah yang lain. Bawang putih 3 siung, jahe 3 iris, kemukus 7, cabai jawa satu, garam 3 wuku, beras satu jumput, daun lau-lau muda 3 tangkai, lungsungan ular panjangnya satu jari. Di-pipis dengan wedang panas, diminum setiap pagi.

Nomor 1142 Jamu jika sore (diberi jamu) tuju wangi, namanya jamu colong .

Mungsi, jintan hitam masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, cengkeh 5, pala separuh, ketumbar 10 saga, mungsi, biji sawi masing-masing 5 saga , sêprantu satu dibakar, kemukus dan jêmaki masing-masing 7, kêdhawung 3 dibakar, cabai jawa satu, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih 3 siung. (diberi) air pipis-an daun sangka, daun rempelas, daun legundi, daun sirih yang ruasnya bertemu masing-masing 3 lembar. Di-pipis dengan garam 3 wuku, kemudian dibuat bulatan. Jika anak sudah tidur ditelan, anak tadi jadi sehat, nafsu makannya juga bagus.

commit to user

Nomor 1143 Jamu temu kunci untuk orang wanita muda.

Sintok

5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam dan mêsoyi masing-masing 5

saga , kencur 3 iris, kemukus 7, manis jangan panjangnya satu jari, cabai jawa 3, pala 2 saga, rumput sapran 5 saga, podhi 3 saga, sari 5 saga, murmak 5 saga, daging 3 saga, majakan 3, jênitri, cangkok masing-masing 7, majamuju/jemuju, kêrsani masing-masing 3 saga, getah pilang satu glintir, sarikuning 3 saga, kunci kuning 3 iris, lalu di-dhêplok dan di-pipis, diperas (lalu) diminum.

Nomor 14 Jamu têmu kunci yang lain juga untuk wanita muda. Temu kunci kuning 5, empu majakan yang kecil satu. Di-pipis sampai lumat dengan jeruk nipis serta garam 3 wuku atau air lalu diminum.

Nomor 1145 Jamu tuju laos untuk orang (yang) kelebihan kekuatannya. Cengkeh 2 sèn, kêdhawung 20, bunga pala ½ sèn, jintan putih 2 sèn, adas satu sèn, merica sulah 3 sèn, lengkuas kering satu sèn, mungsi satu sèn, jintan hitam 2 saga , bawang putih 10 sèn, bêngle 3 saga, pala 5 sèn, manis jangan 2 sèn, jahe kering 5 sèn, kencur kering, mêsoyi, sintok masing-masing 2 sèn, kayu manis, kêmandèn , serta ganthi masing-masing 2 sèn, mungsi 2 sèn, jong rahab satu sèn, kemukus 1 ½ sèn. Bahan-bahan tersebut dicuci (lalu) dikeringkan. Jika sudah kering lalu digoreng sangan kemudian di-dhêplok dijadikan sadhêgan. Dimasukkan ke dalam botol. Setiap akan memakai jamu di-pipis lagi dengan air asam lami atau cuka.

Nomor 1146 Jamu tuju laos jamu muntah untuk mengeluarkan kekuatan. Sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, jahe 3, jintan putih 10 saga, mêsoyi , jong rahab masing-masing 10 saga, kemukus 7, merica sulah 10 saga, cengkeh 7, pala ½, bawang putih jantan 3, sunthi, kencur, lengkuas masing- masing 3 iris, (diberi) air mengkudu satu, cuka secukupnya, garam satu jumput (yang di-) dhêplok. Di-pipis lalu di-seka (dengan) bakaran krèwèng sampai terlihat merah. Diminum (selama) 2 pagi.

Nomor 1147 Jika sudah jamu laos tadi lalu minum jamu berikut: Bawang merah satu, manis jangan panjangnya satu jari, kencur 3 iris masing- masing dibakar, secang 5 saga, jong rahab 5 saga. Di-pipis, diminum. Memakai jamu diulangi sampai 2 kali.

commit to user

Nomor 1148 Jamu tuju laos yang lain untuk orang setelah melahirkan, diminum pada waktu pagi diulangi sampai 2 kali.

Ketumbar, mungsi masing-masing 3 saga, cabai jawa satu dibakar, merica 7, jintan putih 3 saga, kayu manis satu ruas jari, kêdhawung satu dibakar, mêsoyi 3 saga , lengkuas 3 iris, kayu anyang 2 dibakar, bawang putih satu siung, inggu satu buah. Semua di-pipis sampai lumat, diberi air cuka dengan minyak kelapa baru satu sendok kaca, garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1149 Jamu tuju sontên diminum waktu sore. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi, manis jangan panjangnya masing-masing satu jari, kayu manis 5 saga, ketumbar 10 saga, mungsi 7 saga, kêdhawung 3, jêmaka satu, cabai jawa satu, bawang merah satu, bawang putih 3 siung, kencur 3 iris, kayu anyang

3, daging 3 saga, pala 2 saga, ditambah kayu rasuk angin. Di-pipis, (diberi) air jawi lalu diminum.

Nomor 1150 Jamu tuju sontên dengan daun meniran. Jintan putih 5 saga, mêsoyi 10 saga, kayu manis panjangnya satu jari, manis jangan 5 saga, ketumbar 10 saga, mungsi 3 saga, biji sawi 3 saga, kemukus 7, sêprantu satu dibakar, kadhawung 3, jong rahab 7 saga, jêmaka 3, cabai jawa satu, dringo, bêngle, kencur masing-masing 3 iris, bawang merah satu, bawang putih satu siung dibakar di latu merang, lalu di-pipis. Diminum setiap sore lamanya tujuh hari.

Nomor 1151 Jamu tuju sunthi, jamu muntah yang lain. Jintan hitam, jintan putih, biji sawi, jong rahab masing-masing 5 saga, sêprantu satu dibakar, mêsoyi 10 saga, merica sulah 7, ujung cabai jawa 3, kemukus 7, pala satu buah, cengkeh 5, bawang putih 3 siung, sunthi, kencur masing-masing 3 iris, ketumbar 10 saga, mungsi 5 saga. Di-pipis lalu disaring. Ditambah asam satu biji, garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1152 Jamu anak (sakit) sawanên dalam. Jintan hitam, mêsoyi masing-masing 2 saga, bêngle satu iris, bawang putih satu siung, daun inggu 2 cabang. Di-pipis sampai lumat kemudian di-seka paku, dibakar sampai merah lalu diminum.

commit to user

Nomor 1153 Jamu cicalan untuk orang sakit ulu hati, disebut jamu sorok. Ketumbar 5 saga, cengkeh 5, pala separuh, klêmbak, jintan hitam, jintan putih masing-masing 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, cabai jawa satu, merica hitam

5 saga, kemukus 7, bunga kesumba 5 saga, trawas satu lembar, mungsi 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis 4 saga, kêdhawung 3 dibakar, sunthi , kencur, jahe, lengkuas, dringo, kunci, bêngle, temu lawak masing-masing

3 iris, jeruk purut satu iris, kemiri satu dibakar, inggu satu buah, bawang merah satu, bawang putih 3 siung. Digoreng sangan, di-dhêplok dibuat sadhêgan. Jika akan memakai ambillah secukupnya satu takaran jamu, di-pipis lagi sampai lumat. Ditambah jeruk nipis satu, garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1154 Jamu meningkatkan kekuatan. Lengkuas sebesar kepala ayam, jahe satu jari telunjuk, kencur 3, kayu ulêt 3 dibakar, kêdhawung 3, pala, bawang putih jantan masing-masing satu, cengkeh 7, manis jangan panjangnya satu jari, dringo satu ruas jari, cabai jawa 3 dibakar, jintan putih, ketumbar masing-masing 7 saga. Semua di-pipis sampai lumat, jika sudah lalu di-seka bakaran wingka yang membara, (diberi) air cuka lalu diminum.

Nomor 15 Jamu wanita setengah tua. Cabai jawa 3, cengkeh, temu, kunci masing-masing 3 iji, lempuyang 3 iris, jintan hitam 3 jumput. Di-pipis diberi cuka serta garam, tanpa air yang lainnya.

Nomor 1156 Jamu untuk lelaki muda. Cabai jawa 3, lempuyang 3 iris, daun jeruk nipis 3 lembar, cengkeh, arang sujèn, arang sapu masing-masing 3 buah, puhon bengkoang satu jari persegi. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air cuka serta garam 3 wuku.

Nomor 1157 Jamu wancak untuk orang sakit cacar air dan biang keringat jika sudah 40 hari.

Jintan putih 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, ujung cabai jawa 3, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, kencur 3 iris, kuncup pinang muda satu, sirih

3 lembar, bawang merah satu dibakar, lalu di-pipis, disaring (lalu) diberi garam 3 wuku , kemudian diminum. Nomor 1158 Jamu cacar air yang lain untuk orang tua dan anak yang sudah tidak menyusui lebih baik.

commit to user

Jintan hitam 4 saga, mêsoyi 5 saga, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, kuncup pinang muda satu, sirih yang ruasnya bertemu 2 lembar, bawang merah satu dibakar. Di-pipis, diminum sekali dengan garam 3 wuku.

Nomor 1159 Jamu jika terasa ususnya melayang. Podhi , sari masing-masing 4 saga, murmak masing-masing 3 saga, ketumbar 5 saga , trawas 3 lembar, gelam 4 saga, adas 2 saga, pulasari panjangnya 2 ruas jari, bidara putih 3 saga, secang 3 saga, ujung cabai jawa 3, air jeruk nipis serta garam

3 wuku, lalu diminum saat perut kosong. Nomor 1160 Jamu kadas todhi kurapan. Kadas dan kurap tadi dicuci sampai bersih kemudian bakarlah buah jambu bol monyet, minyaknya digosokkan di tempat yang sakit. Yang sudah menjalankan lalu sembuh.

Nomor 1161 Jamu parêm kaki bengkak. Lengkuas 3 iris, cabai jawa 5 buah, jamur impês 3 saga, beras 2 jumput, garam satu jumput. Di-pipis (diberi) air arak dengan cuka. Di-parêm-kan.

Nomor 1162 Jamu bengkak yang lain. Lengkuas 3 iris, kulit kayu pule 5 saga, sintok 4 saga, pala 2 saga, mêsoyi panjangnya satu jari. Di-pipis diairni cuka. Setiap akan memakai dihangatkan sampai panas.

Nomor 1163 Jamu kaki bengkak. Kayu ular digosok dengan cuka lalu di-parêm-kan pada suku yang bengkak tadi.

Nomor 1164 Jamu panu sêkar. Ambillah bunga pengantin layu dan bunga orang yang mengangkat birahi masing- masing digosokkan pada panu. Serta ambillah lengkuas 3 iris, temu lawak satu iris. Di-pipis dengan beras satu jumput. Dipakai untuk luluran, (diberi) air cuka.

Nomor 1165 Jamu bêlak atau bêrak. Kaki kambing dibakar, abunya di-pipis sampai lumat lalu di-kècèk dengan lemaknya dan lemak sapi, lemak babi, serta minyak kelapa lalu digosokkan dengan bulu ayam pada waktu pagi dan sore.

Nomor 16 Jamu kaki sakit terasa mati rasa, disebut dhêngên. Boleh untuk orang tua dan anak kecil.

commit to user

Daun legundi satu genggam, daun serai satu kilan, kayu gêsang satu genggam. Direbus dengan air laut atau arak lalu digunakan untuk merendam kaki. Jika tidak ada air laut diganti garam (sebanyak) satu tempurung kepala.

Nomor 1167 Jamu kaki jika terasa tidak bisa berjalan. Kulit badak dibakar, arang-nya di-pipis dengan kayu rasamala, (diberi) air arak atau cuka yang sudah direbus kemudian di-popok-kan pada kaki, ditutup (dengan) panggangan daun senthe hitam.

Nomor 1168 Jamu sakit kaki tanpa luka dan bengkak tetapi lumpuh. Disebut dimakan dhêngên.

Cucak badak 5 saga digosok dengan kayu rasamala, (diberi) air ciyu. Setiap akan memakai dipanaskan lagi lalu dibedakkan atau pakailah borèh sambêtan cabang senthe panjangnya satu jari, daun landêp 3 tangkai, dibumbui sambêtan seperti di bawah ini: Dringo

3 iris, bawang putih satu siung, kunyit 3 iris, (diberi) air cuka separuh.

Jika memakai kira-kira hangat. Di-borèh-kan pada ruas-ruas kaki kemudian pangganglah daun senthe (dipakai untuk) membungkus kaki yang sudah diberi parêm sambêtan tadi.

Nomor 1169 Jamu (untuk) luka pada kuku. Kuku yang terlihat biru dicuci bersih, (lalu) digunting. Ambillah sêtansêhgrun satu biji, tawas 10 saga dibakar pada krèwèng sampai gosong, kemudian di-pipis kering, dibuat serbuk. Ditaburkan kuku yang luka tadi lalu dibalut sinjang yang rapat. Jangan sampai terkena abu serta pasir atau jangan sampai terkena air. Setiap akan mencuci (luka) dikorek dengan bulu ayam. Jika sudah bersih lalu ditaburi jamu lagi. Sehari dicuci serta memakai jamu 2 kali pagi (dan) sore.

Nomor 1170 Jamu luka pada kuku yang lainnya. Daun dadap muda 3, prusi (sebesar) kacang, nasi satu biji. Di-pipis dibuat plester lalu dipakaikan pada kuku yang sakit tadi.

Nomor 1171 Jamu untuk luka yang besar. Daun sangko disebut gosrut 7 lembar dijemur sampai kering kemudian dipanggang dan bakarlah sobekan sinjang wulung panjangnya satu jari, kemudian masing-masing di-pipis sampai lumat dijadikan serbuk (lalu) ditaburkan (pada luka). Sesudah itu luka tadi dicuci dengan wedang. Rebusan dedaunan yang boleh

commit to user

dibuat wêjah dan rebusan êmpon-êmpon yang boleh dibuat wêjah dengan di-pipis lalu direbus.

Nomor 1172 Jamu tatu pada kuku yang lain. Prusi

2 bagian, tawas satu bagian dibakar pada krèwèng sampai kering, lalu ditaburkan pada luka, lalu di-pipis lumat. Dipakai pada pagi (dan) sore lalu dibalut sinjang , jangan sampai kena air dan abu apa lagi tanah. Setiap pagi dicuci dengan wedang kemudian dikorek dengan bulu ayam.

Nomor 1173 Jamu kaki luka besar. Ambillah daun grafita di-pusus, ditutupkan pada luka satu lembar sehari diganti 3 kali. Jika mencuci kaki, wedang panas dicampur tawas satu buah. Daun grafita tadi bisa dicari dimana saja.

Nomor 1174 Parêm kaki. Bêngle , kencur, lengkuas, hati kunyit, lempuyang êmprit masing-masing 3 iris, cengkeh 7, pala 2 saga, mêsoyi 5 saga, merica sulah 7 saga, cabai jawa satu, akar serai 7 saga, mungsi 3 saga, cabai jawa sulah 4 saga, cendana 5 saga, kayu tai 3 saga , bidara putih, garu/gaharu ramês, kulit jeruk purut masing-masing 5 saga, beras satu jumput, manis jangan panjangnya satu jari, secang 5 saga. Di-pipis, (diberi) air ciyu dan cuka.

Nomor 1175 Parêm suku yang lain. Cabai jawa satu, sunthi, kencur masing-masing 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satu, manis jangan panjangnya satu jari masing-masing dibakar, merica putih 5 saga, merica hitam 4 saga, kemukus 7, adas somah, pulasari 5 saga, mêsoyi 4 saga, grêgês otot 5 saga. Di-pipis (diberi) air arak dan cuka.

Nomor 1176 Parêm rapuh untuk bobok kaki santun warni. Jika yang sakit sudah lebih dari 40 hari, memakai jamu di bawah ini sampai satu bulan.

Adas 5 saga, pulasari 10 saga, waron 7 saga, jintan hitam, sarinaga, jong rahab masing-masing 10 saga, klabêt 5 saga, cabai jawa satu, kemukus 7, tegari 10 saga , pucuk 8 saga, pala 5 saga, jeruk purut satu iris, daun dilêm 7 lembar, secang

10 saga, bidara laut 8 saga, kayu tinja 5 saga, kayu rasamala 10 saga, kayu garu/gaharu cina namanya kayu kilam 5 saga, manis jangan, sintok, mêsoyi, kayu mêgatsih , slingsot masing-masing 10 saga, bêngle, temu lawak, temu giring, kunyit, kencur, lempuyang, lengkuas masing-masing 3 iris, umbi sirih 3 tangkai,

commit to user

kayu timur 15 saga, kulit kayu turi merah panjangnya 3 jari, asam merah 2 ruas jari persegi, waron 5 saga, kemukus 7, pucuk 5 saga, unêm 5 dibakar, klêmbak 5 saga , garam satu jumput, sintok 10 saga. Semua di-dhêplok lalu di-pipis. Setiap akan memakai direbus dengan ciyu dan cuka. Racikan tadi untuk orang melahirkan yang telah lebih dari 40 hari.

Nomor 17 Parêm kaki untuk wanita setelah melahirkan. Pala satu, mêsoyi panjangnya satu jari, kayu manis satu ruas jari, sintok 2 ruas jari, kayu timur 2 saga, cabai jawa 7, jong rahab 5 saga, adas satu jumput, kemukus, mungsi masing-masing 5 saga, bêngle, kencur masing-masing 3 iris, jintan hitam

5 saga, daun turi merah 3 tangkai, lalu di-pipis, (diberi) air ciyu dengan cuka. Nomor 1178 Parêm suku yang lain untuk wanita yang melahirkan. Cabai jawa, sunthi, kencur masing-masing 3 iji, sintok, sêprantu masing-masing satu ruas jari, manis jangan panjangnya satu jari, merica putih, hitam, dan kemukus masing-masing 7 iji, adas 5 saga, mêsoyi satu ruas jari, grêgês otot 5 saga , lempuyang, bêngle masing-masing 3 iris, akar sirih 10 saga, bunga tanjung

5 saga, bunga kenanga 3. Di-pipis lalu di-ukup (lalu) di-borèh-kan pada kaki.

Nomor 1179 Jamu saraban pada kaki untuk wanita yang akan melahirkan. Sintok

5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam 5 saga, jintan putih 3 saga,

mêsoyi 5 saga, jong rahab 7 saga, kemukus 3, cengkeh 2, pala 2 saga, klêmbak 5 saga , kayu tinja 4 saga, cendana 5 saga, bidara putih 5 saga, kayu secang 3 saga, dringo , bêngle, lempuyang, kencur masing-masing 3 iris, bêsole, bawang merah masing-masing satu, bawang putih satu siung, kêdhawung satu dibakar, waron dan biji sawi masing-masing 3 saga, manis jangan panjangnya satu jari, jahe, sunthi masing-masing 3 iris, klabêt, ganthi, pucuk masing-masing 3 saga, tegari 5 saga, serai satu iris, kulit kayu pule, kulit rajungan, dan kepiting masing-masing 2 saga, kulit ketam betina 5, kopyah lami, cindhe amoh, sakêlat abrit masing-masing 3 saga serta masing-masing dibakar, jamur brama, jamur impês masing-masing 3 saga , kotoran ular sawah 2 saga, temu lawak dan kunyit masing-masing 3 iris, jeruk purut satu iris, jeruk nipis satu, dengan kulit dan buahnya yang masih muda, jeruk macan 3 saga, daun legundi 3 tangkai, daun sembung satu lembar, daun jarak merah satu lembar. Di-pipis dengan air. Yang bening diminum, sedangkan yang kasar lalu di-parêm-kan pada kaki.

commit to user

Nomor 1180 Jamu encok pada kaki. Cabai jawa 3, sunthi, kencur masing-masing 3 iris, sintok panjangnya satu jari, sêprantu

3 dibakar, manis jangan panjangnya satu jari, merica putih 15, merica

hitam 10, kemukus 7, sarinaga 5 saga, adas 3 saga, pulasari panjangnya satu jari, mêsoyi panjangnya satu jari, grêgês otot satu genggam. Di-pipis, (diberi) air cuka serta garam 3 jumput. Direbus hangat-hangat, di-borèh-kan.

Nomor 1181 Jamu sakit kaki bengkak. Pohon kalici yang kecil diambil akarnya panjangnya dua jari. Di-dhêplok dengan singgang padi. Diperas diambil airnya. Jahe merah atau kalawak satu genggam. Direbus lalu digosokkan pada tempat yang bengkak.

Nomor 1182 Jamu kaki sakit yang lain. Lengkuas 3 iris, bawang putih 3 siung, mêsoyi panjangnya satu jari, pala separuh, ganthi

3 saga, merica 7, daun belimbing sayur 3 tangkai. Di-pipis dengan air tawar lalu di-borèh-kan pada kaki. Nomor 1183 Jamu kaki yang terasa pegal dan linu, anak (dan) orang tua boleh memakai.

Kulit kayu pule 15 saga, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, jintan putih 7 saga, mêsoyi, manis jangan panjangnya masing-masing satu jari dibakar, merica 25, teki wangi, cabai jawa masing-masing 5 iji, kemukus 15 iji, waron 7 saga , sunthi, kencur masing-masing 3, lengkuas 7 iris, lempuyang 3 dim, jahe panjangnya satu jari, temu lawak, bêngle, temu giring masing-masing 3 iris, serai panjangnya satu kilan, jeruk purut satu iris, pandan wangi 3 lembar, rumput rajatawa 7 lembar, kucai satu genggam, buah jarak cina 3 iji, buah jarak merah 3. Di-pipis lalu dikukus. Setiap akan memakai, (diberi) air ciyu dihangatkan.

Nomor 1184 Jamu kaki (terasa) pegal. Jintan hitam satu genggam di-pipis, dicampur cuka yang asli lalu dihangatkan hangat-hangat, di-borèh-kan pada kaki.

Nomor 1185 Jamu sakit mata kemasukan kotoran. Mata tadi ditutup serbet, tepat pada mata dipegangi lamanya satu jam lalu sembuh. Jika tidak seperti itu, mata di-rambang pada air sarangan bisa menyembuhkan.

Nomor 1186 Jamu payudara (jika) kamisandhanên saat menyusui.

commit to user

Daun seledri 3 tangkai, akarnya satu jari persegi, adas 3 somah, pulasari panjangnya satu jari, kemudian di-pipis sampai lumat lalu dikukus, (diberi) air cuka. Jika akan memakai dihangatkan hangat-hangat, di-borèh-kan.

Nomor 1187 Jamu menggigil pada kepala. Daun kecubung 2 lembar di-pusus dengan apu, digosokkan pada tengkuk ke bawah sampai tulang punggung. Sehari digosok 2 kali sampai sembuh.

Nomor 18 Jamu sakit sipilis pada organ kewanitaan. Biji asam 7, cabai jawa satu masing-masing dibakar kang sampai jadi arang, kemudian di-pipis kering sampai lumat lalu ditaburkan.

Nomor 1189 Pilis (sakit) menggigil. Akar bunga sepatu putih dan akar bunga melati susun masing-masing 3 jari, jintan

5 saga, mêsoyi, sintok masing-masing satu jari, manis jangan satu jari dibakar, cengkeh 5, pala separuh, jahe, kencur masing-masing 3 iris, bawang putih satu siung. Di-pipis dengan air jeruk nipis, lalu untuk pilis.

Nomor 1190 Pilis (sakit) menggigil yang lain. Akar mangkok, akar kelor kecil, akar mandhakaki masing-masing 3 jari, jahe, kencur masing-masing 3 iris, biji sawi 5 saga, dengan air jeruk nipis di-pipis sampai lumat lalu di-pilis-kan.

Nomor 1191 Jamu (sakit) menggigil yang lain. Kencur diiris tipis-tipis kemudian direndam pada cuka lalu ditempelkan pada pelipis dan pada kepala. Setiap hari dibalut (dengan) serbet.

Nomor 1192 Jamu pusing pada kepala di dalam otak. Daun jeruk nipis 3 lembar dipanggang sampai kering, cengkeh jantan 3, mêsoyi 3 ruas jari, jintan hitam, jintan putih masing-masing 5 saga. Di-pipis (lalu) dibungkus daun lalu dikukus ing lalu ditaruh pada kepala.

Nomor 1193 Jamu kepala yang lain. Temu lawak (besarnya) satu kepala ayam diparut, jeruk purut satu dibakar, inggu satu buah dicampur dengan lêri bungkak. Kemudian diremas semua. Jika sudah tercampur kemudian diembunkan, paginya dikeramaskan pada kepala.

Nomor 1194 Jamu sakit kepala yang terasa sampai telinga serta sampai mengurangi pendengaran.

commit to user

Daun senthe hijau satu lembar dikukus, ganthi 5 saga, mêsoyi 7 saga, kunyit 3 iris. Di-pipis dipakai pada kepala sampai telinga.

Nomor 1195 Jamu pusing yang lain. Jintan hitam 5 saga, daun kêmarogan 3 lembar, merica putih 7, kencur 3 iris, lakên abrit 3 saga dibakar. Semua di-pipis ditaruh di kepala.

Nomor 1196 Pilis kepala pusing. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi 7 saga, merica putih 7, kencur 3 iris, lakên abrit 5 saga , lalu dibakar. Semua di-pipis untuk pilis.

Nomor 1197 Jamu pusing. Sunthi 3 iris lalu di-pipis (diberi) air ciyu atau jênèwêr lalu untuk pilis.

Nomor 1198 Jamu pusing. Jintan hitam 7 saga, ganthi 3 saga, mêsoyi 5 saga, kemukus 7, kencur 3 iris, beras satu jumput. Di-pipis untuk pilis.

Nomor 19 Pilis sakit pusing untuk orang baru melahirkan. Daun tanjung 3 lembar, kayu lêstrung 3 saga, kayu cendana, jintan hitam, kayu lapis, pohon kunyit, kayu cakma, cendana jênggi, kayu tinja, secang, dan bunga kesumba masing-masing 3 saga, bunga kantil satu. Di-pipis, (diberi) air jeruk nipis lalu di-pilis-kan.

Nomor 1200 Pilis kepala pusing dan mata gelap. Daun pepaya muda dan cabangnya 3 tangkai, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, ganthi 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, inggu (besarnya) satu kacang, kulit kayu jeruk nipis panjangnya satu jari, daun pegagan kering 3 lembar, daun kelor tengkurap 3 lembar, lalu di-pipis, di-pilis-kan.

Nomor 1201 Jamu sakit kepala, wanita melahirkan naik darah pada mata. Jintan hitam 5 saga, kemukus 3, kencur 3 iris, (diberi) air cuka, bawang merah satu, lalu di-pipis untuk pilis yang sakit tadi.

Nomor 1202 Pilis sakit panas dingin dengan kepala terasa sakit. Daun kalalaan (kalilika) 7 lembar, adas satu saga, bawang merah tua 3. Di-pipis sampai lumat lalu di-pilis-kan.

Nomor 1203 Jamu sakit kepala disertai panas.

commit to user

Daun turi merah 3 tangkai di-pipis sampai lumat, dipakai untuk pilis pada tempat yang terasa sakit. Serta ambillah batang pisang kêpok dengan umbi pisang saba. Diiris sampai lumat kira-kira satu genggam, lalu direndam pada tempat air. Diembunkan untuk membasahi kepala setiap hari lamanya 15 hari.

Nomor 1204 Jamu sakit pusing yang sampai sampai matanya. Daun jêpanah di-pipis dipakai untuk pilis atau direbus dibuat wedang. Nomor 1205 Jamu sakit kepala yang lain, bahasa Belanda disebut sêelêupin kapialu .

Bunga argulo mawar merah satu genggam besar dicampur dengan tepung sagu atau cuka yang asli secukupnya kemudian direbus sampai mengental, diplesterkan pada kepala.

Nomor 1206 Jamu sakit kepala, sakit otak kering atau nafas tak sedap. Serbuk daun salamaki (sêbuga) 3, duwet. Dicampur dengan mentega yang belum tercampur garam. Dikunyah pada waktu pagi.

Nomor 1207 Jamu sakit kepala otaknya kering. Serbuk daun salamaki dicampur dengan lemak sapi, diminum pada waktu pagi selama 3 pagi.

Nomor 1208 Pilis sakit kepala. Jintan hitam 7 saga, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, kemukus

7, pucuk 3 saga, cengkeh 3, rasuk angin dan cendana masing-masing 5 saga, sari

4 saga, kayu tinja 3 saga, bawang putih 3 siung. Di-pipis, di-pilis-kan.

Nomor 1209 Pilis sakit kepala. Sintok panjangnya satu jari, kencur 3 iris. Di-pipis lalu di-pilis-kan. Nomor 1210 Pilis sakit kepala serta mulut terasa pahit, itu pasti panas dingin.

Cabang senthe hitam satu di-bênêm sebentara serta punggungnya diberi abu kemudian ditempeli inggu (besarnya) satu kacang, bêngle 3 iris, bawang putih 3 siung, kuncup pinang muda satu yang, lalu diludahkan (pada) abu tadi lalu digosok (dengan) cabang senthe.

Nomor 1211 Pilis sakit kepala karena angin dan panas. Jahe 3 iris, jintan putih satu jumput. Di-pipis lalu dipakai untuk pilis.

commit to user

Nomor 1212 Jamu sakit kepala. Daun dadap srêp 3 tangkai, adas satu jumput, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah satu, dringo, bêngle masing-masing 3 iris. Di-pipis, lalu di-pilis- kan.

Nomor 1213 Pilis sakit kepala. Daun turi merah 3 tangkai, daun adas 3 lembar, pulasari 5 saga, bawang merah 3 ing satu dibakar, hati kencur 3, mêsoyi 5 saga, jintan hitam 3 saga, dringo, bêngle masing-masing 3 iris. Di-pipis dengan air lalu dipakai untuk pilis.

Nomor 1214 Pilis dan jamu (sakit) kepala. Daun rangutan atau hitam satu lembar, bawang merah 3 dibakar, adas satu saga, pulasari 3 saga. Di-pipis lalu dipakai untuk pilis.

Nomor 1215 Pilis yang lain. Kayu cendana 5 saga, bawang merah satu, di-pipis, (diberi) air cuka. Untuk pilis, setiap kering lalu pakailah lagi.

Nomor 1216 Pilis yang lain lagi. Cengkeh 7, bunga kesumba 5 saga. Di-pipis, (diberi) air odhêkolonyê. Nomor 1217 Pilis sakit kepala bumbu tuju. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, ketumbar 5 saga, mungsi 3 saga , pucuk pinang satu, sunthi, kencur, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, bawang putih satu siung, daun turi merah 3 tangkai, rebusan sirih 7 lembar. Inilah yang disebut dengan bumbu tuju.

Nomor 1218 Pilis kepala yang lain. Daun urêg-urêg polo 10 lembar, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah satu, temu lawak 3 iris. Di-pipis dengan air, dipakai untuk pilis.

Nomor 1219 Jamu sakit kepala dengan anton-anton. Jong rahab 5 saga, jaha kêling satu, trawas satu lembar, jintan hitam dan mêsoyi masing-masing 5 saga, kemukus 7, kayu rapat panjangnya satu jari, kayu anyang

3, pulasari panjangnya satu jari, sintok 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, sêprantu satu dibakar, bunga apèn 5 saga, murmak 5 saga, daging 3 saga, ketumbar 5 saga, cabai jawa satu, mungsi 5 saga, jênitri 7, sari 5 saga, manis jangan panjangnya

commit to user

satu jari dibakar, kunyit 3 iris. Di-pipis dengan garam 3 wuku, (diberi) air cuka lalu diminum.

Nomor 1220 Jamu (sakit) kepala. Temu dan kunci masing-masing 3, kemukus 11, pucuk 3 saga. Di-pipis, di-pilis- kan.

Nomor 1221 Jamu sakit kepala yang lain. Brênduwin satu sendok makan, air satu gelas, bawang merah 3 di-gêcak, lalu dicampur branduwin dan air tadi. Dipakai membasahi kepala.

Nomor 1222 Pilis sakit kepala menggigil. Rebung kelor 5 tangkai, inggu satu buah, dringo setengah dim, bawang merah tua

3. Di-pipis sampai lumat dengan air lalu ditaruh pada kapas. Dipakai untuk pilis diulangi sampai 3 kali sehari. Nomor 1223 Pilis sakit kepala yang lain. Daun mandhakaki 3 tangkai, jahe, kencur 3 iris, biji sawi 3 saga, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, unêm 3 dibakar, sintok 5 saga, mêsoyi dan manis jangan panjangnya masing-masing satu jari dibakar, pucuk dan ganthi masing-masing 5 saga , cengkeh 5, pala separuh, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, bunga kantil satu, bawang merah satu, bawang putih satu siung, jeruk purut satu iris, airnya rendaman bunga melati, kenanga, kantil. Jika ada dicampur konyoh juga boleh, jika tidak ada konyoh, rendaman bunga tadi sudah cukup.

Nomor 1224 Pilis sakit kepala bumbu tuju. Jintan hitam 3 saga, mêsoyi dan sintok masing-masing 5 saga, cabai jawa satu, sunthi , kencur, jahe, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, bawang putih 3 siung, waron 5 saga, cengkeh 5, pala separuh, unêm 3 dibakar, ganthi 5 saga, pucuk 4 saga , pulasari satu jari, podhi, sari, dan cendana masing-masing 5 saga, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, daun turi merah 3 tangkai. Di-pipis dengan air jawi kemudian di-pilis-kan.

Nomor 1225 Jamu sakit kepala yang lama tidak sembuh. Daun jêmpanah di-pipis dipakai untuk pilis, atau direbus untuk wedang. Biasanya

8 hari sembuh. Nomor 1226 Jamu sakit kepala.

commit to user

Daun mangkok 7 lembar di-pipis sampai lumat dipakai untuk pilis serta dibungkus dengan daun pisang.

Nomor 1227 Jamu sakit kepala pusing. Bunga pulutan 7 buah, inggu besarnya satu kacang, jintan hitam 5 saga, bawang merah satu, lalu di-pipis sampai lumat kemudian ditempelkan pada kepala.

Nomor 1228 Jamu sakit kepala yang lain serta untuk menghitamkan rambut yang sudah putih.

Daun pariya inggih punika daun pare hutan satu genggam, rumput cèlèngan satu genggam, temu beras satu jumput, mata kunyit 3. Di-pipis, (memakai) air basi. Jika sudah lumat ditempelkan pada kepala.

Nomor 1229 Jamu sakit kepala yang lain. Daun pare hutan satu genggam, jintan hitam 3 jumput, lalu di-pipis, ditempelkan pada kepala selama 3 hari atau 7 hari. Rambut yang sudah putih jadi hitam lagi serta banyak

Nomor 1230 Jamu sakit kepala yang lain di dalam otak. Bawang merah 3, kuning telur ayam hitam satu, gula batu satu biji, minyak wijen satu sendok teh. Dicampur sampai merata lalu di-kècèk hangat-hangat lalu dimakan.

Nomor 1231 Jamu sakit kepala. Jintan hitam satu jumput, bawang merah jantan 3 bungkul. Di-pipis sampai lumat, diberi perasan air jeruk nipis satu. Kepala dibalut sapu tangan supaya airnya tidak menetes.

Nomor 1232 Jamu sakit kepala jika tidak bisa bangun. Rumput cèlèngan 7 lembar, mata kunyit 21 saga, beras utuh 49 las. Di-pipis dengan air sedikit, di-pilis-kan pada pelipis.

Nomor 1233 Jamu sakit (perut) mulas dan kembung. Pisang kluthuk yang muda satu, diperas diambil airnya, abu tumang 3 jumput, pupugan lèr, wetan 2 jumput, arang jati 4 ruas jari. Di-pipis sampai lumat dengan air jawi lalu di-parêm-kan pada perut orang yang sakit tadi.

commit to user

Nomor 1234 Tapêl bunga kenanga untuk wanita muda yang sudah tidak mau mempunyai anak.

Bunga kenanga yang masih kuncup 7, kulit kayu pohon kenanga yang belum berbunga panjangnya 3 kilan, bunga teratai 15 saga, kunci kuning 3, mêsoyi panjangnya satu jari, sidawayah 5 saga, sarikuning dan kemenyan merah masing- masing 10 saga, bêngle 3 iris. Di-pipis kemudian ditaruh di atas daun pisang lalu ditaruh pada abu pawon yang masih panas. Setiap akan memakai ditambah jeruk nipis lalu di-tapêl-kan merata.

Nomor 1235 Tapêl kenanga untuk orang setelah melahirkan, baik untuk perut dan melangsingkan badan.

Bunga kenanga tua satu genggam, buahnya 3, kulit kayunya 3 jari, (bunganya) yang mekar satu jari, mêsoyi satu kilan, unêm 3 dibakar, kemukus 5 saga, rasamala 10 saga, pucuk 5 saga, mustakim 10 saga, jênitri 3, kayu kasturi, kayu kalêmbak masing-masing 10 saga, manis jangan satu kilan, tinggi 7, dhèdhès satu saga , cengkeh 10 saga, pala satu, cacing kalung satu dibakar sampai gosong, garam satu jumput, asam (besarnya) satu kemiri dibakar, garam lagi 3 jumput. Digoreng, di-pipis sampai lumat dibuat sadhêgan. Jika akan memakai ambillah secukupnya diberi air jeruk nipis secukupnya.

Nomor 1236 Jamu perut sakit mulas meskipun sudah BAB masih terasa kembung.

Rebung kelor 3 tangkai, klèlèt besarnya satu kacang, kemudian di-pipis lalu ditempelkan pada pusar.

Nomor 1237 Jamu sakit pada pusar yang lain serta perut terasa mulas. Rebung kelor 3 tangkai dengan bunga abu 3 jumput, kêdhawung mentah satu, yang matang 2, rasuk angin 5 saga, bawang merah 3. Di-pipis, ditempelkan pada pusar.

Nomor 1238 Jamu (sakit) perut yang lain. Lempuyang êmprit panjangnya satu jari dikunyah kemudian dicampur dengan bunga abu satu jumput, ditempelkan pada pusar lalu ditutup dengan sirih muda.

Nomor 1239 Jamu (sakit) perut yang lain. Bunga kesumba 7 saga dan inggu satu buah, bawang merah satu. Diremas sampai keluar airnya lalu ditempelkan pada pusar dengan sirih satu lembar dipanggang.

commit to user

Nomor 1240 Jamu (sakit) perut yang lain. Daun po o 3 tangkai, daun loncang 3 lembar, jahe panjangnya satu jari. Di- dhêplok lalu dibungkus daun, dikukus lalu ditaruh pada pusar anak.

Nomor 1241 Jamu (sakit) perut yang lain untuk anak umur 1 ½ tahun dan

2 tahun. Adas satu jumput, rasuk angin 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, bawang merah mentah 3, garam 3 jumput. Di-pipis (lalu) di-tapêl-kan.

Nomor 1242 Jamu orang sakit perut kembung. Dringo panjangnya satu jari, bêngle 3 iris, kemukus 7, jintan putih 10 saga, mêsoyi

7 saga, ganthi 5 saga, cengkeh 7, pala satu iris, kulit kayu kêndhêl

panjangnya 3 jari, lengkuas (sebesar) kepala ayam. Di-pipis dengan air.

Nomor 1243 Jamu kêmandèn disebut sakit sudukên untuk orang tua. Kêmandèn dengan mungsi masing-masing 5 saga, adas dan rasuk angin masing- masing 3 saga, kayu ulêt dengan kayu manis masing-masing 3 buah dibakar, pala satu buah, daun po o 3 tangkai. Di-pipis, disaring lalu diminum.

Nomor 1244 Tapêl anak dan orang tua yang sakit seperti di atas. Tape beras 3 glindhing, rasuk angin 5 saga, sata 10 saga, sunthi 3 iris, bawang putih 3 siung, kemukus 7, merica 15, kêmandèn 5, mungsi 10 saga. Di-pipis (lalu) di-tapêl-kan.

Nomor 1245 Jamu kêmandèn yang lain. Sintok dan mêsoyi masing-masing 5 saga, cengkeh 5, pala satu buah, jintan hitam

5 saga, merica 15 saga, sunthi 3 iris, jahe 5 iris, daun landêp dengan daun terung ngor masing-masing 3 lembar, kayu garu/gaharu 5 saga, jong rahab 10 saga. Di- pipis , disaring lalu diminum.

Nomor 1246 Tapêl (kêmandèn). Kunci, kencur masing-masing 3, apu satu jumput. Di-pipis sampai lumat lalu di- tapêl -kan.

Nomor 1247 Sêmbur orang sakit kêmandèn. Daun gandarusa 3 tangkai, kemiri dan isinya ½, jintan hitam 5 saga, jintan putih 3 saga , mungsi 5 saga, mêsoyi satu ruas jari, bawang merah satu, merica putih 7,

commit to user

dringo , bêngle masing-masing 3 iris. Di-pipis sampai lumat, di-sêmbur-kan di seluruh badan.

Nomor 1248 Jamu kêmandèn pada perut baik untuk lelaki (dan) wanita. Daun landêp 3 tangkai, kulit jeruk purut satu iris, bawang putih satu siung, sunthi

3 iris, mungsi 5 saga, jintan hitam dan jong rahab masing-masing 5 saga, ujung cabai jawa, arang ujung sujèn sate masing-masing 3 buah. Di-pipis dengan air garam 3 wuku, lalu disaring (lalu) diminum.

Nomor 1249 Jamu kêmandèn yang lain. Daun kêmandèn sèwu satu genggam, kêmandèn jawi satu gablog, temu lawak 3 iris, jeruk nipis 3 dibuang bijinya, garam 3 wuku. Semua di-dhêplok, direbus lalu diminum seperti wedang. diminum setiap hari. Dipakai (untuk) jamu sakit nafas juga lebih baik.

Nomor 1250 Jamu batuk darah. Daun ilèr satu genggam dicuci bersih lalu di-dhêplok, diperas diambil airnya. Dicampur dengan perasan kelapa seharga sigar kemudian di-seka besi merah, paku yang sudah lama. Disaring lalu diminum.

Nomor 1251 Jamu batuk darah yang lain. Daun ilèr 3 genggam direbus, airnya 2 siwur. Jika sudah mendidih diulangi sampai 5 kali, daun diganti kulit manggis separuh jari, tingi sabrang panjangnya satu jari, adas 2 pasang, pulasari panjangnya satu jari, kayu manis panjangnya juga satu jari. Direbus dengan sisa rebusan daun ilèr tadi sampai mendidih, ditutup rapat. Setiap pagi air tadi diminum. Sedangkan daun ilèr yang baru direbus lalu dimakan dibuat rujak. Bumbunya garam, asam, trasi, cabai, petis. Dimakan sampai 3 hari. Dirasakan perubahannya pada badan, jika tersa enak, dipakai untuk jamu peluntur Seperti yang sudah disebut di depan kemudian diobati jamu berikut: daun patikan jawa satu genggam diiris sampai lumat, dialasi banon lalu dicuci dengan air garam lalu dibuat rujak seperti daun ilèr, bumbunya juga sama.

Nomor 1252 Jamu sakit kemaluan (lelaki) abuh. Daun alang-alang, kemangi satu jari, daun kleca 3 lembar, daun mengkudu 3 lembar, daun padi 3, garam 3 wuku, kunyit 3 iris, kelapa yang sudah kering 4 jari

commit to user

persegi diparut, lalu di-pipis. Jika sudah, diberi sobekan sinjang lalu ditempelkan pada tempat yang bengkak tadi.

Nomor 1253 Jamu orang tua (sakit) kencing darah. Daun krêmah satu genggam, adas 2 saga, pulasari 5 saga, bawang merah 3, rasuk angin , secang, dan kayu bidara putih masing-masing 5 saga. Di-pipis, diminum. Ampasnya di-pipis lagi dibuat tapêl.

Nomor 1254 Jamu orang tua tidak bisa kencing. Daun pegagan satu genggam, rasuk angin 10 saga, manis jangan panjangnya satu jari, jintan hitam 50 saga, kepuh jangkang separuh. Semua direbus, diminum seperti wedang.

Nomor 1255 Jamu anak sakit kencing. Daun gêtas watu satu genggam, daun gempur 3 lembar, grêgês otot satu genggam, umbi gêlonggong satu, daun nanas 3 tangkai, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah satu genggam. Semua direbus lalu diminum setiap hari.

Nomor 1256 Jamu sakit (pada) kemaluan lelaki yang lain. Daun mentimun satu genggam, adas satu saga, pulasari satu kilan, bawang merah

3 iji. Di-dhêplok, disaring lalu diminum. Nomor 1257 Jamu (lelaki) kemaluannya bengkak. Lidah buaya satu cabang diiris kemudian dicuci bersih, dicampur gula batu (sebesar) 3 ibu jari, lalu diembunkan. Paginya diminum setiap pagi.

Nomor 1258 Jika sudah minum lidah buaya. Berikut adalah minuman yang harus diminum.

Bunga kesumba satu genggam, kayu secang 10 saga, adas 3 saga, pulasari, kayu manis masing-masing 5 saga, temu tis 3 iris, bawang merah 3. Diminum setiap pagi dengan air jawi.

Nomor 1259 Tapêl untuk anak sakit kencing. Daun pusar (daun buntu silit) adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari. Di- pipis dengan air sedikit.

Nomor 1260 Jamu anak sakit kencing. Daun puspanyidra 3 lembar, adas sepasang, pulasari panjangnya satu jari, kayu manis 5 saga, jong rahab 7 saga, kayu anyang 5, bawang merah 3. Di-dhêplok (lalu) diperas airnya, diminum. Ampasnya di-tapêl-kan pada perut.

commit to user

Nomor 1261 Jamu anak sakit kencing. Daun kêlira (daun ubi) 3 tangkai, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, bawang merah satu. Di-pipis dengan air jawi, disaring (lalu) diminum. Ampasnya di-tapêl-kan pada perut.

Nomor 1262 Jamu orang tua tidak bisa kencing. Daun kluwih yang tua (yang) masih hijau yang jatuh sendiri 2 atau 3 lembar, direbus diminum setiap hari.

Nomor 1263 Jamu anak sakit kencing atau sakit keremi. Serbuk daun salamaki dengan kencing sapi diminum selama 2 pagi lamanya.

Nomor 1264 Jamu sakit kencing darah yang sudah berumur 20 tahun ke atas.

Daun turi merah 7 lembar di-pipis sampai lumat (lalu) diperas, diambil airnya, air abu satu cangkir wedang, kepuh jangkang separuh, kayu anyang 7, daun meniran

7 tangkai, daun poksor 7 lembar, daun garut dan daun padêrman masing-masing 7 lembar, jong rahab 15 saga, pulasari panjangnya satu jari, adas 3 saga, podhi 7 saga , sari 8 saga, daun saga satu genggam, kayu manis panjangnya satu jari, kayu ulêt

5 dibakar. Di-pipis sampai lumat, direbus untuk wedang. Diminum setiap hari. Seumpama kurang, buatlah lagi. Nomor 1265 Jamu kencing darah yang lain. Akar pinang 4 jari persegi, akar poksor panjangnya satu jari, temu wuku satu, akar semangka panjangnya 2 jari, akar labu putih panjangnya 3 jari, akar seruni putih panjangnya 3 jari, akar dêrês 5, akar gêmpur watu dan akar gêtas watu panjangnya masing-masing 3 jari, akar druju satu genggam, kepuh jangkang yang terkelupas satu dibakar, kayu anyang 7, kayu manis panjangnya satu jari, adas 2 saga , pulasari panjangnya satu jari, podhi 5 saga, sari 7 saga. Di-dhêplok atau di- pipis sampai lumat lalu direbus, diminum setiap hari.

Nomor 1266 Jamu kencing darah yang lain. Jintan hitam satu genggam direndam dengan gula pasir sama banyaknya lalu diminumkan. Lamanya memakai jamu tersebut sampai 7 hari.

Nomor 1267 Jamu orang tidak bisa kencing karena tersumbat. Daun kluwih 3 lembar yang sudah tua direbus sampai matang. Airnya diminum seperti minum wedang.

commit to user

Nomor 1268 Jamu sakit kencing yang lain. Bunga kluwih 3 dijemur, jika sudah kering direbus dengan adas 2 pasang, pulasari satu ruas jari, kayu manis satu ruas jari, bawang merah tua 3, gula aren satu dhuwit , kemudian direbus. Jika sudah matang diminum setiap hari.

Nomor 1269 Jamu sakit kencing yang lain. Daun meniran satu genggam, daun urat dan daun srigading masing-masing satu genggam, kayu anyang 7, jong rahab 10 saga, pulasari 5 saga, bawang merah 3. Direbus (lalu) diminum setiap hari.

Nomor 1270 Jamu anak sakit kencing yang berumur 3 atau 4 tahun. Daun pundhung satu genggam, bunga sruni putih 7, daunnya ½ genggam, kayu secang 10 saga, kayu anyang 3 dibakar, rasuk angin 5 saga, kayu manis panjangnya satu jari dibakar. Di-pipis sampai lumat kemudian di-bênêm lalu diminum dengan air wedang serta gula batu satu buah.

Nomor 1271 Tapêl anak sakit kencing. Daun poksor satu genggam, adas satu jumput, pulasari panjangnya satu jari, temu, bawang merah masing-masing 3, garam satu jumput. Di-pipis sampai lumat, di- tapêl -kan.

Nomor 1272 Jamu kara pacar untuk wanita yang tidak ingin punya anak serta mempunyai penyakit dalam.

Ketumbar, mungsi, podhi, sari masing-masing 5 saga, pucuk panjangnya satu jari, safran

5 saga, jintan hitam 10 saga, jintan putih 10 saga, kemukus 7, bêngle 3

iris, getah gambir satu, jong rahab 5 saga, daun lampes dan sêmbukan masing- masing 7 lembar, daun gondang kasih satu genggam, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, temu kunci mentah (dan) matang masing-masing 3 iris, garam 3 wuku, ujung cabai jawa 3. Di-pipis dengan air jeruk nipis 1, disaring lalu diminum.

Nomor 1273 Jamu sakit kencing yang lain.

commit to user

Daun meniran satu genggam, sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, getah gambir separuh. Di-dhêplok sampai lumat, diambil airnya (lalu) diminum. Ampasnya ditempelkan pada pusar lamanya 3 hari.

Nomor 1274 Jamu sakit kencing nanah. Air abu merang ketan hitam 5, akar jeruk purut satu kilan. Dikerik, dicampur dengan air abu kemudian disaring (lalu) direbus, jika sudah mendidih, hangat- hangat diminum.

Nomor 1275 Jamu sakit kencing nanah yang lain. Daun gandarosa satu genggam, serta pucuk beras 3 jumput, mata kunyit 3, air wayu kemudian di-pipis sampai lumat, diambil, dicampur pathi kunyit satu ruas telunjuk, sekitar ½ jari telunjuk lalu diminum pada waktu pagi.

Nomor 1276 Jamu sakit kencing yang lain. Merica putih 7, majamuju/jemuju satu jumput, biji sawi 2 jumput. Di-pipis sampai lumat lalu di-borèh-kan pada kemaluan lelaki.

Nomor 1277 Jamu sakit kencing nanah yang lain. Buah mengkudu muda 3 di-dhêplok, dicampur santan kental (dari) parutan kelapa dua ruas jari persegi. Diminum selama 3 pagi, biasanya lalu sembuh.

Nomor 1278 Jamu sakit kencing yang lain jika kurang deras atau susah kencing.

Kuning telur ayam 3, belimbing 3, pijêr ½ rupiyah, lalu diminum pada waktu pagi.

Nomor 1279 Jamu susah kencing yang lain, air kencing hanya menetes. Jeruk nipis diperas 3 kali dimasukkan ke dalam cangkir lalu bakarlah besi sampai merah. Dicelupkan ke dalam air jeruk tadi, diembunkan. Diminum selama 3 pagi.

Nomor 1280 Jamu sakit kencing mangkêl. Mengkudu muda 2 dan 3 di-dhêplok (lalu) diperas, airnya lalu diminum setiap pagi.

Nomor 1281 Jamu sakit kencing yang lain. Lobak satu, paling banyak 3 diperas diambil airnya, dicampur pucuk dengan ganthi direndam pada cuka. Ampasnya di-tapêl-kan pada pusar. Secang satu tail

12 ½ dhuwit, bawang merah masing-masing satu tail, pijêr satu buah. Direbus, dibuat air minum, jangan minum yang lainnya. Jika merebus dicampur kuah pitu.

commit to user

Nomor 1282 Jamu sakit kencing yang mengeluarkan batu dalam kemaluan lelaki.

Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dicampur air kelapa, direbus lalu dimakan selama

3 pagi. Nomor 1283 Santun warni jamu endrak. Serbuk kayu tai dibakar ing kuncup pinang muda sampai penuh, kuncupnya diikutkan, kayu manis panjangnya satu ruas jari, adas sepasang, pulasari satu ruas jari, dringo (besarnya) satu kacang, bawang putih dan kacang. Di-pipis, (diberi) air minyak kelapa baru satu sendok teh diaduk bersamaan. Jika sudah tercampur digosok-gosokkan (pada) puting susu ibunya yang menyusui.

Nomor 1284 Jamu endrak yang lain, anak berumur 5 dan 7 bulan. Cabang waru dikoyak lendirnya di dalam kulitnya dikerik, bawang merah satu dibakar, adas 2 pasang, pulasari satu ruas jari. Di-pipis, digosokkan pada lidah dengan air satu atau 2 tetes.

Nomor 1285 Jamu sakit kuning yang masih baru. Êtir satu sendok makan diberi wedang mendidih satu cangkir atau lebih, diminum setiap hari.

Nomor 1286 Jamu sakit kuning yang lain. Beras satu genggam, pulasari dan manis jangan panjangnya masing-masing satu jari, adas 2 pasang, bawang merah satu, kayu ulêt 2 jari, rasuk angin 3 saga. Direbus pada kuali, airnya penuh. Jika sudah tersisa setengah, diangkat, didinginkan lalu diminum setiap hari, selama 7 hari.

Nomor 1287 Jamu sakit kepala karena encok. Daun golang-galing satu genggam, lêri yang di-pusus yang kedua satu wadah, jeruk purut satu dibakar, diremas dengan daun golang-galing tadi, pukul wolu sontên diembunkan, paginya digosokkan pada kepala. Setiap hari membuat lagi. Pemakaian jamu tersebut sampai sembuh, 4 atau 5 hari.

Nomor 1288 Jamu sakit telinga. Kutu dicampur dengan jamu sawanan di-pipis lalu diminum. Nomor 1289 Jamu telinga berkurang pendengarannya. Daun kapas taun 3 lembar di-pipis dengan adas 2 pasang, lalu dimasukkan ke dalam pinang mentah, maksudnya pinang setengah tua dengan kulitnya atau

commit to user

kulitnya diiris ujungnya dipanggang dengan panas secukupnya lalu diteteskan pada lubang telinga biasanya 3 hari sembuh.

Nomor 1290 Jamu sakit telinga dan yang berkurang pendengarannya. Daun sudhi-sudhi 7 lembar dipanggang, kemudian diperas (diambil) airnya, dimasukkan pada (lubang) telinga. Jika waktu pagi air tadi dicampur minyak kelapa untuk mengurut bagian belakang pada daun telinga.

Nomor 1291 Jamu (sakit) telinga yang lain, terasa cêkot-cêkot, untuk orang tua disebut pusing.

Bawang merah satu diremas dalam cangkir, airnya cuka dihangatkan dahulu, lalu dibungkus sinjang, diperas, diteteskan ke dalam (lubang) telinga, setelah 3 jam diperas lagi sampai sembuh sakitnya. Setiap akan memakai dihangatkan dahulu hangat-hangat saja, jangan sampai terlalu panas (jamunya), dapat merusak pendengaran. Jika belum cocok gantilah dengan bawang putih satu bungkul, bumbunya sama dengan yang di atas.

Nomor 1292 Jamu (sakit) telinga yang lain. Cabang senthe hitam satu dipanggang sampai keluar uapnya lalu ditiup supaya uap tadi masuk ke telinga.

Nomor 1293 Jamu sakit telinga yang lain. Daun kucai 3 tangkai direbus (diberi) air arak. Hangat-hangat diteteskan ke dalam (lubang) telinga.

Nomor 1294 Jamu sakit telinga yang lain. Mathi badak digosok dimasukkan ke dalam cangkir secukupnya lalu diberi arak lalu (diberi) semut hitam (yang digilas) 3 buah tetapi jangan diremas lalu dimasukkan sinjang, diteteskan pada telinga 2 kali dan 3 kali tetesan sehari diulangi sampai 3 kali.

Nomor 1295 Jamu (sakit) telinga yang lain. Daun kacang panjang 3 tangkai dikukus lalu diperas diberi air susu, diteteskan ke dalam (lubang) telinga.

Nomor 1296 Jamu (sakit) telinga yang lain. Buah kapas taun yang muda satu, bawang merah satu, kencur 3 iris. Di-pipis sampai lumat kemudian dibungkusdaun pisang, di-bênêm pada abu panas. Jika sudah matang kemudian dibungkus sinjang, diteteskan ke dalam (lubang) telinga.

commit to user

Nomor 1297 Jamu (sakit) telinga yang lain. Jahe satu iris dengan dhèdhès satu dhuwit dicampur air lalu diulet semua, diteteskan ke dalam (lubang) telinga.

Nomor 1298 Jamu (sakit) telinga yang lain. Kecap diteteskan ke dalam (lubang) telinga. Nomor 1299 Jamu (sakit) telinga yang lain. Kayu angkrik dikupas kulitnya, adas satu saga, pulasari 3 saga, bawang merah satu, kemudian di-pipis lalu dibungkus daun pisang. Di-bênêm pada abu yang masih panas lalu diperas (dimasukkan) ke dalam (lubang) telinga. Ampasnya di- pipis lagi, dibuat borèh di luar.

Nomor 1300 Jamu (sakit) telinga yang lain, berkurang pendengarannya. Daun mangkok 3 lembar di-pusus kemudian ditutupkan (pada) lubang telinga lamanya 2 jam. Diganti lagi daun mangkok tadi bisa diambil dari telinga.

Nomor 1301 Jamu (sakit) telinga yang lain. Daun inggu di-pipis serta diperas diambil airnya, diteteskan ke dalam (lubang) telinga.

Nomor 1302 Jamu (sakit) telinga yang lain, berkurang pendengarannya. Daun kuping macan 3 lembar yang sering ditanam orang Cina (lalu) dipanggang kemudian di-pusus, diteteskan ke dalam (lubang) telinga hangat-hangat. Setiap hari diulangi sampai 3 kali sehari.

Nomor 1303 Jamu (sakit) telinga yang lain. Perasan debu hangat-hangat diteteskan ke dalam (lubang) telinga, memakai sendok teh, lalu diteteskan ke dalam (lubang) telinga. Setiap sudah dingin dibuang, diganti dengan yang hangat. Biasanya lalu sembuh.

Nomor 1304 Jamu (sakit) telinga yang lain. Nasi yang akan diangkat (besarnya) satu ibu jari, dimasukkan conthong daun pisang, kemudian ditiupkan tepat pada lubang telinga supaya uapnya bisa masuk ke dalam (lubang) telinga.

Nomor 1305 Jamu (sakit) telinga yang lain. Bawang putih yang besar satu siung dibuang matanya kemudian (dipakai untuk) menyumbat lubang telinga. Sehari diganti 3 kali.

commit to user

Nomor 1306 Jamu (sakit) telinga yang lain. Cabang jarak merah dipanggang kemudian dipotong kiri kanan. Hangat-hangat ujungnya ditiupkan ke dalam (lubang) telinga. Setiap hari diulangi sampai 5 atau 6 kali sehari.

Nomor 1307 Jamu (sakit) telinga yang lain. Minyak kelapa baru diteteskan dengan sendok teh, diteteskan pada lubang telinga setiap sudah setengah jam dibuang, diganti yang baru sampai sembuh.

Nomor 1308 Jamu (sakit) telinga yang lain, berkurang pendengarannya. Jaha lawe satu, prusi besarnya satu kacang ruji. Direndam sehari lalu diteteskan ke dalam (lubang) telinga. Jika terasa berkurang sakitnya, telinga dikorek.

Nomor 1309 Jamu sawan yang sudah masuk ke dalam perut. Carilah sampah yang hanyut di sungai, baik daun dan kayu, dan ambillah lumpur laut yang menempel pada jangkang disebut tanah sambang, dringo satu ruas jari persegi, kulit têbêlan satu, kulit kepiting, kulit pe, kulit ketam betina masing- masing satu ruas jari persegi dibakar, rasuk angin, ketumbar masing-masing 3 saga , trawas satu lembar, jong rahab, serta bunga apèn masing-masing 2 saga, kayu ungêt satu dibakar, murmak 3 saga, daging satu saga, temu guroh 3 iris dibakar, jintan hitam 7, lalu di-pipis dengan air jawi, di-bênêm dengan garam 3 wuku kemudian diminum. Ampasnya di-pupuk-kan pada kepala.

Nomor 1310 Kemudian minum (jamu) yang lainnya. Mêsoyi satu ruas jari, kayu secang dan bidara putih masing-masing 3 saga, dibumboni seperti di depan serta di-pipis kayu tinja 2 saga, cendana jênggi dan ketumbar masing-masing 3 saga, trawas 2 lembar, kunyit 2 iris, adas 3 pasang, pulasari satu ruas jari, pala satu biji, cengkeh satu, bunga apèn 3 saga, beras 7 las. Semua di-pipis lalu diminum yang menyusui, jika sudah tidak disusui diminum anaknya saja. Sisanya di-borèh-kan.

Nomor 1311 Jamu sawan yang lain. Ambillah tanah ykang menempel pada jangkar 2 biji, jika tidak ada ambillah ampo

2 suwêng, kulit ketam betina satu ruas jari persegi, kulit pe 2 ruas jari persegi, gêlaran lami 3 jari persegi, kulit kepiting 3 ruas jari persegi, tumbu amoh satu jari persegi, lakên abrit 3 jari persegi, pohon bengkoang satu jari persegi. Semua dibakar, diambil abunya, keriklah bidara putih, secang, cendana jênggi,

commit to user

kayu tinja, rasuk angin, masing-masing 3 saga, kayu ulêt satu dibakar, adas 3 pasang, pulasari panjangnya satu ruas jari, lempuyang, bêngle, kunci masing- masing 3 iris dibakar, bawang putih 3 siung dibakar. Di-pipis sampai lumat dengan beras kêsit 3 biji yang disebut beras kêsit adalah karon yang lengket pada kukusan satu jumput. Di-pipis kemudian dikukus lalu ditanak diberi garam 3 wuku . Jika sudah matang dan sudah dingin lalu diperas (diambil) airnya, diminum yang menyusui. Ampasnya di-pipis lagi, di-borèh-kan pada anaknya.

Nomor 1312 Jamu kurap. Daun kupang muda (daun bêrasan) disebut daun karuk nangsi satu genggam, bawang putih 3, garam 3 wuku, tawas satu buah, kemudian di-dhêplok sampai lumat kemudian di-pipis juga sampai lumat, dioleskan dengan bulu ayam. Dibungkus daun pisang, (memakai) air jawi, dipakai dengan dibalut sinjang.

Nomor 1313 Jamu kurap yang lain. Buah terung ngor satu, belerang satu biji, bawang merah satu dibakar, kunci, kencur, temu hitam masing-masing 3 iris. Di-pipis sampai lumat kemudian di- kècèk dengan santan kelapa hijau 4 jari persegi, jika sudah kental serta sudah jadi minyak lalu di-borèh-kan.

Nomor 1314 Jamu kurap disertai kuman yang lain. Mulwa yang muda 3 tangkai, kulit kayu panjang (dan) lebarnya satu jari. Di-pipis sampai lumat dipakai untuk borèh. Kurap tadi dicuci (dengan) air lalu dikeringkan diolesi sinjang kemudian diberi jamu borèh tadi serta dibungkus daun pisang muda, dibalut sinjang lamanya 3 hari, (setelah itu) dibuka. Biasanya lalu sembuh tidak sampai 3 hari.

Nomor 1315 Jamu jerawat. Cuci muka dengan air karon setiap hari kemudian jerawat diolesi merang, jerawat satu, merang satu, ujung merang lalu dippatahkan lalu digoreng serta ditiup. Di hati berkata seperti ini “Aku tidak menggoreng merang, menggoreng jerawat pada wajan menjadi abu.”

Nomor 1316 Jamu menguatkan rambut. Serbuk daun salamaki dicampur dengan lidah buaya diambil airnya. Diminum setiap akan tidur.

Nomor 1317 Jamu (sakit) koreng.

commit to user

Bawang putih satu bungkul, merica putih satu kutuk tangan maksudnya satu cêkothokan jari, di-dhêplok, di-gêcak diambil airnya kemudian dicampur dengan minyak kelapa 2 sendok. Setiap memakai, di-kècèk supaya panas.

Nomor 1318 Jamu (sakit) koreng yang lain. Belerang digerus dicampur dengan lemak babi, digosokkan pada korengnya.

Nomor 1319 Jamu (sakit) koreng yang lain. Daun sirih 7 lembar, bêngle 3 iris, dringo panjangnya separuh jari dibakar. Di- pipis sampai lumat lalu di-borèh-kan, yang dipakai mengoles adalah bulu ayam.

Nomor 1320 Jamu (sakit) koreng yang lain. Jêbug satu dibakar di-pipis dengan garam satu jumput dengan air jeruk nipis satu, minyak kelapa 3 sendok kaca. Di-borèh-kan, yang dipakai mengoles bulu ayam.

Nomor 1321 Jamu anjing (sakit) koreng. Daun jêmpanah direbus, airnya untuk mandi dan diminumkan, bisanya lalu sembuh.

Nomor 1322 Jamu (terkena) kuman untuk anak serta orang tua. Biji pakèl satu diiris-iris dicampur dengan garam goreng, kunci 3 buah, kemukus

7, dipakai untuk sêmbur. Nomor 1323 Larangan (untuk) orang hamil dan orang menyusui, jika orang hamil sebulan sampai 4 bulan sering melahirkan belum saatnya. Buah nanas gêlung, kuwèni, mentimun wuku, ketan hitam meskipun tape, kluwih juruh (kawis), maja, duren, jangan sampai dimakan.

Nomor 1324 Ikan-ikan yang tidak boleh dimakan. Ikan sembilang, udang windu, udang congah dan kepala ikan atau lidah ikan, karena dapat menjadikan sawan. Jika makan ikan sembilang serta laut terlalu sering lalu BAB.

Nomor 1325 Ikan lain yang tidak boleh dimakan orang menyusui. Ikan dodok, ikan pipir, dorang, sembilang, lele, sêpat, bêthik, badhèr duri, jongot, bandeng lami serta ikan lain yang dipepes, ikan glagas, tengiri, kepala, dan lidah sapi, kerbau, kambing, dan hewan yang lainnya, ikan pèlus, pindang banyar, baluntak , ketam betina, kepiting, têbalan (trumpah), kerang kukur, kerang glathik, kerang wêdhung, simping, teripang, ikan pe, nasi (yang) dikipasi dan nasi kuning. Semua tadi orang menyusui tidak boleh makan, dapat menjadikan sawan.

commit to user

Nomor 1326 Larangan anak yang masih disusui. Jangan sampai diajak melihat pengantin, orang meninggal, maling yang diborgol, berdiri di bawah orang gantung diri, dan di tengah pasar, cuaca mendung dibawa keluar rumah. Hal-hal tersebut dapat menjadikan sawan.

Nomor 1327 Lêngkang (untuk) wanita setelah melahirkan, diminum serta untuk cebok.

Bêngle 7 iris, sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, jong rahab satu genggam, garam 3 gêgêm, asam ¼ kati, bawang putih satu bungkul, lalu direbus, jika sudah mendidih ditaruh di cobek kemudian dimasukkan ke dalam abu pawon 3 jumput cêkothokan. Diendapkan, yang bening diminum setiap pagi, yang kental untuk cebok jam 5 pagi. Setiap akan memakai dihangatkan. Sampai pusar anak terlepas.

Nomor 1328 Lêngkang yang diminum. Kapur barus 5 saga, cengkeh 7, jaha lawe 3, ganthi 5 saga, jênitri 3, pucuk 5 saga , têmpaos separuh, kayu rasamala 10 saga. Di-pipis, setiap akan minum diberi air jeruk nipis.

Nomor 1329 (lêngkang) yang lain. Bêngle

3 iris, sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, kemukus 7, manis jangan

panjangnya satu jari, jong rahab 10 saga, garam 3 jumput, asam (besarnya) satu ibu jari. Setiap akan memakai dihangatkan, dipakai pada kemaluan wanita.

Nomor 1330 (lêngkang) yang lain. Majakan, cengkeh masing-masing 3 buah, getah kayu rasamala 10 saga. Di-pipis, (diberi) air jeruk nipis.

Nomor 1331 (lêngkang) yang lain. Terung putih 3, daun latêng 3 tangkai, uyah-uyahan 3 tangkai, kapur barus 3 saga, bunga kenanga 3, gula kelapa 2 buah, madu 2 sendok kaca. Di-pipis sampai lumat lalu dipakai.

Nomor 1332 Jamu sakit hati. Lobak satu direbus dengan jahe 3 iris, gula batu sampai terasa manis. Diminum setiap hari. Setelah minum (jamu tadi), makanlah wijen.

Nomor 1333 Plester untuk tempat yang sakit.

commit to user

Daun mangkok 7 lembar di-pusus di atas daun, diberi apu 3 buah, lalu diplesterkan pada tempat yang sakit.

Nomor 1334 Jika sakit luka besar baru. Daun cakobak 3 lembar di-pipis untuk memlester luka besar tadi. Nomor 1335 Jamu (untuk) luka besar yang lain. Kotoran kambing dibakar dicampur prusi digerus sampai lumat kemudian ditaburkan pada luka, jangan sampai terkena air.

Nomor 1336 Jamu (untuk) luka besar yang lain. Kentang di-pipis sampai lumat dengan madu dibuat plester ditempelkan tepat pada luka. Setiap mencuci luka tadi dengan wedang hangat, jika merebus wedang untuk mencuci (luka) diberi daun asam. Jika belum cocok diberi jamu tape untuk plester, ditempelkan pada luka besar tadi lalu ditutupi daun pisang muda.

Nomor 1337 Jamu (untuk) luka terkena senjata. Tanduk kerbau atau sapi dikerik, ditaburkan pada luka. Nomor 1338 Jamu (untuk) luka karena teriiris. Bawang merah 3 di-pipis sampai lumat dicampur gula pasir lalu ditempelkan pada luka tadi.

Nomor 1339 Jamu (untuk) luka yang lain. Pohon pisang diambil getahnya dengan dioles dengan kapas, jika kapas belum bisa basah, tebanglah lagi (pohon pisang). Jika sudah merata kapas tadi lalu ditutupkan (pada) luka tadi. Jika mencuci luka tadi dengan air abu abu batang pisang atau air abu kayu yang pahit. Biasanya darah lalu berhenti serta lukanya dibalut dengan daun muda (pisang) dan sinjang, lalu kering.

Nomor 1340 Jika luka mengeluarkan darah banyak. Daun teratai satu lembar, dalam bahasa Belanda (plompên badhen) di-pipis sampai lumat kemudian diplesterkan pada luka tadi.

Nomor 1341 Jamu (untuk) luka yang lain. Daun potroseli 14 lembar di-pipis sampai lumat kemudian ditempelkan pada luka.

Nomor 1342 Jamu (untuk) mata luka. Jintan putih 3 pasang dicampur air susu orang yang baru menyusui kemudian di- dhêplok jintan tadi, dibungkus sinjang, diteteskan pada mata.

Nomor 1343 Jamu (untuk) mata luka yang lain.

commit to user

Kunyit 3 iris, beras 7 las, tanduk kerbau bule dikikir, kemudian direndam pada air wayu lalu diteteskan pada mata yang sakit seadanya jamu tadi.

Nomor 1344 Jamu (untuk) mata luka yang lain. Mi besarnya satu biji, garam 3 wuku, kemudian dimasukkan (buah) asam lalu dibakar, empu kunyit 3 iris, majakan satu, jaha kêling, bawang merah tua satu, jaha lawe ½, bawang putih satu siung, dringo (besarnya) satu kacang, semua dibakar, sirih yang ruasnya bertemu satu lembar, lalu di-pipis sampai lumat dipakai untuk pilis. Yang kasar dibungkus sinjang putih lalu dioleskan mata dan kelopak mata supaya jamu tadi masuk ke mata.

Nomor 1345 Jamu (untuk) luka. Sidawayah 2 sendok digoreng sampai gosong, prusi satu buah. Di-pipis tanpa air lalu ditaburkan pada luka.

Nomor 1346 Jamu (untuk) luka (pada) jari kaki. Daun dadap muda 3 tangkai, prusi 2 buah, nasi 7 butir nasi. Dicuci lalu di-pipis sampai lumat kemudian di-tapêl-kan pada kaki yang luka tadi. Sehari sekali diganti, selama 10 hari sembuh.

Nomor 1347 Luka (karena) menginjak paku. Setelah luka ditekan kemudian daun jêmpanah di-pipis. Jika sudah lumat lalu ditempelkan pada luka, seketika lalu sembuh.

Nomor 1348 Jamu orang sakit kemaluan (lelaki) (karena) makan ikan beracun sampai muntah atau BAB.

Daun jêmpanah 10 atau 12 lembar direbus sampai mendidih, kemudian diminum seperti wedang, lalu sembuh serta menghilangkan sakit.

Nomor 1349 Jamu orang makan ikan beracun yang asli, lalu tidak ingat. Daun jêmpanah 30 lembar di-pipis sampai lumat, diperas, airnya dicampur dengan anggur lalu diminum, 2 hari lalu sehat.

Nomor 1350 (jamu) yang lain (untuk) orang makan ikan beracun. Daun jêmpanah 24 lembar, paling sedikit 6 lembar direbus, airnya satu botol. Jika sudah matang diminum. Biasanya (lalu) sembuh.

Nomor 1351 Orang sakit keracunan sampai muntah (dan) BAB.

commit to user

Daun jêmpanah direbus diminum satucangkir dan dua cangkir. Biasanya (lalu) sembuh.

Nomor 1352a Jika anjing keracunan. Daun jampanah di-pipis sampai lumat, airnya diminumkan. Nomor 1352b Jamu orang keracunan. Daun salamaki 3 dhuwit dibuat serbuk, dicampur dengan perasan sapi. dimakan pada waktu pagi, selama 3 pagi sembuh.

Nomor 1353 Jika akan menguatkan (orang yang keracunan) buatlah jamu makjun , manfaatnya lebih baik.

Majamuju/jemuju, jahe, pala, bunga pala, cengkeh, bunga lawang, kunci kuning, jintan hitam, dringo, bêngle, adas manis, adas pedas, ketumbar, kayu garu/gaharu kêlêm , semua 2 reyal (18) dhuwit, bawang putih, jahe basah masing-masing 5 reyal (45) dhuwit, mêsoyi 3 reyal (27) dhuwit, kemudian semua di-dhêplok sampai lumat, diayak lalu dibuat makjun. Di-galindhingi (sebesar) biji lerak. Dipakai setiap pagi 7 butir. Reyal adalah timbangan mas. Makjun adalah pil atau glintiran.

Nomor 1354 Jika akan menjerat macan atau babi hutan. Buah kalak ambing dan akarnya dikerik atau dipotong-potong (lalu) dikeringkan. Jika sudah kering dicampur dengan 20 galintir, kemukus satu cêkothokan penuh dicampur warangan satu cangkir (lalu) dilumatkan, jika sudah dicampur jadi satu. Jika dipakai menjerat babi hutan ditaruh pada padi dan ruasnya. Jika akan menjerat babi hutan tidak perlu memakai warangan. Kalak ambing di-dhêplok lalu direndam dengan padi atau ruasnya, dipasang di tempat yang sering dilewati babi hutan. Jika dimakan (babi hutan) akan mati.

Nomor 1355 Menjerat babi hutan yang lain. Akar kalak ambing dikerik, akar crême, akar sungsang, akar bonang masing- masing diiris, dijemur sampai kering kemudian di-dhêplok sampai hancur seperti dedak, ditaburkan pada padi yang telah direndam lalu dipasang di tempat yang sering dilewati babi hutan. Buatlah lubang, pinggirnya disebari padi, (lalu) ditimbun dengan pohon padi atau merang. Jika babi hutan makan padi (maka) akan masuk ke dalam lubang.

commit to user

Nomor 1356 Jamu mayo, wanita memangku anak terasa perutnya mulas, ketika akan melahirkan terkena sakit, setiap memangku bayi badannya terasa linu semua.

Ubi dara (ubi hitam) direbus lalu dimakan, biasanya lalu sembuh. Nomor 1357 Jamu mayonên yang lain. Buah kepuh jangkang satu dibakar, kemudian direndam, air abu-nya diminum.

Nomor 1358 Jamu mayo yang lain. Buah pepaya yang setengah matang (bunga kapas) dikukus, ditaruh di tengah nasi lalu dimakan dengan minyak mayo serta garam goreng 3 jumput.

Nomor 1359 Jamu mayo yang lain. Kepiting sesukanya direbus, dimakan dengan minyak mayo serta garam goreng 3 jumput. (jamu tersebut) sangat bagus.

Nomor 1360 Jamu sakit mata. Kunyit panjangnya satu jari dikupas, digosok pada pipisan kemudian dihangatkan pada latu, dicampur dengan apyun sedikit kira-kira (besarnya) satu kacang, kemudian di-pipis sampai lumat lalu digosokkan pinggir mata. Disaring dahulu, setiap akan memakai dihangatkan.

Nomor 1361 Jika terasa akan sakit mata supaya tidak berlanjut. Sirih 3 lembar, dringo besarnya satu kacang hijau, bawang merah satu. Di-pipis, disaring memakai sinjang lalu diteteskan pada mata diulangi sampai 3 atau 4 kali sehari.

Nomor 1362 Jamu (sakit) mata yang lain. Daun nyamplung yang masih basah 20 lembar direbus dengan air yang bening. Malam diembunkan, pagi untuk membasuh mata dengan air tadi.

Nomor 1363 Jamu (sakit) mata yang lain. Sirih 20 lembar seperti bunga diiris kemudian diremas dengan tawas besarnya satu biji, dicampur dengan air yang bening secukupnya ke dalam mangkok untuk cuci muka. Malam diembunkan, paginya dipakai membasuh mata.

Nomor 1364 Jamu (sakit) mata yang lain yang parah.

commit to user

Tawas separuh, pinang muda dan delima putih masing-masing satu. Di-pipis atau di-dhêplok, diperas diberi alas sinjang kemudian diteteskan pada kelopak mata supaya bisa masuk. Untuk setiap pagi sampai sembuh atau berhati-hati dalam makan. Jangan makan yang panas-panas dan yang pedas, hanya boleh makan nasi dan bubur dengan ikan kering saja sampai sembuh.

Nomor 1365 Pupil seperti terbentur atau tertabrak sampai mengeluarkan darah.

Daun ranti 3 lembar diremas tanpa air, gula merah satu buah, lalu diperas, diteteskan pada mata. Sekali saja sembuh.

Nomor 1366 Jamu (sakit) mata tercolok. Pinang muda dibelah dua, airnya dimasukkan (ke dalam) mata. Jika mata tadi luka, ambillah daun dadap srêp 3 tangkai. Di-pipis sampai lumat, airnya diperas (dimasukkan) mata, biasanya lalu sembuh.

Nomor 1367 Jamu (sakit) mata yang lain. Daun urat 3 lembar di-pipis sampai lumat, disaring diambil airnya, diteteskan pada mata.

Nomor 1368 Jamu mata luka serta kabur. Kapur barus dicuci diulangi sampai 3 kali, diambil endapannya saja, dimasukkan pada wadah putih ditutup (dengan) kapas. Malam diembunkan, paginya diteteskan pada mata dengan kapas. Dapat membersihkan kotoran yang ada pada mata.

Nomor 1369 Jamu mata gelap. Ambillah jêrang 3 saga di-pipis sampai lumat serta ambillah bulu ayam hitam yang masih muda. Diembunkan sebelum ayam keluar atau sebelum matahari terbit. Bulu ayam yang masih muda lalu diperas dioleskan pada mata. Sarat mencabut bulu ayam tidak bernafas serta tidak bicara.

Nomor 1370 Jamu mata gelap yang lain. Bawang putih muda separuh siung, pinang muda 2 buah diambil airnya, tawas satu biji, kemudian di-pipis sampai lumat, dibungkus sinjang putih, diperas (dengan) sinjang.

Nomor 1371 Jamu mata kabur serta gelap yang lain. Ambillah buah kapas muda dengan air susu orang yang baru melahirkan lalu diteteskan pada mata yang sakit tadi.

commit to user

Nomor 1372 Jamu bêrsêlut yang lain. Kemenyan putih 3 saga dicampur dengan air susu orang yang baru melahirkan satu sendok teh, lalu dipakai untuk cêlak serta dicoreng mukanya selamanya. Selama memakai jamu jangan makan ikan dan garam.

Nomor 1373 Jamu jika orang duduk lama, ketika berdiri akan terjatuh serta matanya gelap.

Pucuk 2 ruas jari, asam lami satu biji, ujung beras 7, mata kunyit 3, lalu direbus, tetapi jangan banyak-banyak airnya kemudian diembunkan. Paginya diminum semua.

Nomor 1374 Untuk membasuh mata jika banyak kotorannya. Ujung sirih 7 lembar, jeruk nipis yang masih kecil satu diiris-iris, diremas dengan ujung sirih tadi pada wadah putih dengan air dahulu lalu disaring dengan serbet yang bersih. Jika sudah dipakai untuk membasuh mata. Menggunakan air tadi sampai 3 hari. Setiap akan memakai buatlah seperti resep tadi.

Nomor 1375 Jika mata kotor serta kabur. Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dicampur dengan perasan buah anggur lalu diminum setiap pagi diulangi sampai 3 kali.

Nomor 1376 Jamu sakit mata gelap. Daun salamaki serbuk 3 dhuwit dicampur air. Malam diembunkan, paginya diminum diulangi sampai 3 pagi.

Nomor 1377 Jamu mata gelap dan berair. Daun selasih dan bunganya masing-masing 3 genggam, bawang putih yang glembos ¼ kati. Direbus pada kuali baru, airnya penuh. Jika airnya tinggal sedikit lalu diangkat, disaring dengan sinjang putih. Malam diembunkan, paginya dipakai untuk membasuh mata atau disaputkan dengan bulu gagak yang masih muda. Jika tidak ada bulu gagak ambillah rebung kelor yang muda (lalu) dipanggang, jika kulitnya sudah layu dioleskan pada mata.

Nomor 1378 Jamu sakit mata kabur. Bayam duri dijemur sampai kering kemudian dibakar, abunya dibuat air abu dan dicampur garam, rasanya sampai asin lalu disaring, diendapkan sampai bening. Beningnya diembunkan semalam, paginya untuk membasuh mata diulangi sampai

6 pagi. Diperiksa, jika berkurang sakitnya akan segera sembuh.

commit to user

Nomor 1379 Jamu pitêm. Jika orang duduk lama ketika berdiri penglihatannya (menjadi) gelap.

Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dengan cabai jawa satu. Di-pipis lalu diminum selama 3 pagi.

Nomor 1380a Jamu mata yang lain. Daun selasih satu genggam direbus pada kuali baru. Jika sudah mendidih diulangi sampai 4 kali lalu dituang pada tempat cuci muka. Jika sudah dingin dipakai untuk membasuh mata serta ketika direbus dicampur bawang merah satu genggam. membasuh (mata) pada pagi hari diulangi sampai 4 kali, sore diulangi sampai 4 kali dan ambillah rebung kelor, dipanggang setengah matang kemudian dikupas kulitnya. ujungnya di-gêcak supaya lemas kemudian dioleskan pada mata.

Nomor 1380b Jamu sriawan untuk orang sakit mêjên. Pisang kluthuk yang matang satu dibakar, pisang kluthuk mentah 2 buah diparut. Bumbunya adas, pulasari masing-masing 5 saga, bawang merah satu dibakar, kayu manis 5 saga, ketumbar satu jumput, trawas satu lembar, empu kunyit satu iris, lalu diremas serta disaring lalu diperas dengan pisang mentah. Jamu sriawan lalu diminum.

Nomor 1381 Jamu (sakit) mêjên. Lobak diparut, dibungkus serbet, diambil airnya sepertiga gelas minum, dicampur madu seperempat gelas minum. Diminum setiap pagi. Jika belum sembuh, selama

4 hari pakailah jamu air susu. Nomor 1382 Jamu (sakit) mêjên yang lain. Belilah semariba seharga satu rupiyah lalu direbus (memakai) air 2 botol, disisakan separuh. Diminum 2 kali sehari. Jika untuk anak yang berumur 6 atau 7 tahun hanya separuh (dosis) orang tua.

Nomor 1383 Jamu (sakit) mêjên dengan BAB darah. Kulit kayu kayu sa (disebut wabu) 4 jari persegi direbus, diminum setiap jam satu sendok kaca sampai sembuh.

Nomor 1384 Tapêl orang (sakit) mêjên.

commit to user

Ujung daun sana 7 tangkai, kayu ulêt 3 buah dibakar, rasuk angin 5 saga, bawang putih jantan merah satu, diremas, di-tapêl-kan.

Nomor 1385 Air (untuk) cebok orang sakit mêjên. Daun sana 3 genggam direbus sampai mendidih lalu dipakai untuk cebok. Nomor 1386 Jamu anak (sakit) mêjên yang berumur 1 atau 2 tahun. Daun dadap srêp 3 tangkai, podhi 3 saga, sari, murmak, daging masing-masing 3 saga , trawas satu lembar. Di-pipis sampai lumat, (memakai) air wedang kemudian disaring, diminum waktu pagi, jika belum cocok.

Nomor 1387 Jamu (sakit) mêjên. Daun kara putih 3 lembar. Bumbunya seperti di atas. Nomor 1388 Tapêl (sakit mêjên). Empu kunyit separuh dicampur apu satu buah. Jamu tersebut baik untuk anak dan orang tua. Sudah dipakai bangsa Melayu atau bangsa Sabrang serta orang Arab.

Nomor 1389 Tapêl orang (sakit) mêjên lagi. Jika tidak mendapat cabai untuk tapêl, lebih baik pakailah daun kapas taun dan pakailah daun kara putih apa lagi daun mêrak ngigêl.

Nomor 1390 Jamu orang (sakit) muntah berpindah-pindah Ampas apyun (sebesar) satu kacang, jintan hitam 5 saga, bawang putih 7 siung, sirih yang tua 7 lembar. Semua ditimbang, jika sudah tepat timbangannya lalu di- pipis sampai lumat lalu ditelan selama 3 pagi.

Nomor 1391 Bab yang lalu, jamu ini bersasal dari kitab serta mendapat berkah (dari) Sèh yang mengarang, (untuk) menambah mani tadi diajarkan (tentang) menguatkan kemaluan lelaki serta untuk menyehatkan badan, apa lagi jamu tersebut memang banyak manfaatnya.

Jahe panjangnya 2 ruas jari dikupas, bawang merah 3, madu satu sendok teh, telur ayam diambil kuningnya, santan kental kelapa seharga satu sèn, minyak sapi satu sendok teh. Diaduk dahulu sampai tercampur lalu diminum. (pakailah) jamu tersebut diulangi sampai 3 pagi. Ikutilah apa yang ada.

Nomor 1392 Jamu baik untuk mani. Jahe merah, kacang hijau, kunyit kering masing-masing 2 reyal dan 18 dhuwit. Semua diolah seperti orang ngliwêt, airnya santan kental kelapa separuh.

commit to user

(pakailah) jamu tersebut sampai 3 pagi. Harus sesuai takarannya. Satu reyal adalah 9 dhuwit uang lama.

Nomor 1393 Jamu (untuk) menambah mani. Madu ditakar sebanyak separuh cangkang telur, minyak sapi, santan kental kelapa hijau masing-masing satu takaran, kulit telur, bawang merah. Di-pipis sampai lumat satu takaran, kemudian diberi kayu manis satangsul dan 5 dhuwit, jahe kering suku dan 10 dhuwit, kunyit kering 2 suku dan 20 dhuwit, majamuju/jemuju, merica putih masing-masing satu suku 10 dhuwit. Semua di-dhêplok sampai lumat lalu dimasukkan ke dalam jamu tadi disumpit. Dibuat pil, 7 hari menurut takaran. Di depan ada yang membuat jamu tersebut yang ber nama Gaid Mustapa, bersal dari Selta (Palembang). Ingkang memamakai jamu mendapat berkah (dari) Baginda Tuan Sabad Ali Mahgribi. Ada orang (yang) sudah mati kemaluan lelakinya, biasanya salama memakai jamu tersebut tidak boleh berhubungan badan dengan wanita dan menuruti (keinginan) perut.

Nomor 1394 Jamu (untuk) menambah mani. Jahe panjangnya 7 jari, kunyit 3 empu semua di-dhêplok, diambil airnya, dicampur dengan santan kental kelapa separuh, madu 2 sendok kaca, kemudian diminum (selama) 3 pagi, ikuti petunjuknya.

Nomor 1395 Jamu (untuk) menambah mani. Bawang putih, jahe, jintan hitam, majamuju/jemuju, dringo, mungsi masing- masing satu reyal 9 dhuwit. Di-dhêplok, jika sudah lumat dicampur lemak sapi dengan madu masing-masing satu reyal 9 dhuwit, lalu dibuatl seperti makjun. Maksud makjun, di-galintiri seperti pil sebesar biji lerak. Diminum setiap pagi sebelum makan apa-apa. Jika makan yang nasehat sendiri dicampur santan kelapa separuh, madu 3 sendok kaca.

Nomor 1396 Jamu (untuk) menambah mani, yang membuat adalah Sayid Mustaparummi.

Jeruk nipis besar satu diparut (lalu) diperas, jahe panjangnya satu jari juga diparut diambil airnya. Gula batu besarnya satu kemiri, dicampur. Jika sudah tercampur kemudian diminum.

Nomor 1397 Jamu (untuk) menambah mani.

commit to user

Madu (sebanyak satu) cangkir orang Arab, air jeruk nipis satu cangkir, kuning telur satu, kemudian di-dhêplok (diberi) cabai jawa 10 saga, pala satu, kayu manis dan manis jangan panjangnya masing-masing 3 jari. Jika sudah lembut dicampur, diaduk jadi satu. Diminum setiap pagi (selama) 3 pagi.

Nomor 1398 Jamu (untuk) menambah mani dan jika (mani) kering. Bawang merah 3 diremas lalu dicampur tajin satu cangkir, diminum pagi (dan) sore.

Nomor 1399 Jamu (untuk) menambah mani. Parutan banon dengan sela lalu direndam, di-limbang beningnya. Ditambahi dringo satu ruas jari, bawang putih satu, temu guroh 2 ruas jari, pupugan lèr wetan

2 jumput. Di-pipis kemudian dicampur dengan air rendaman banon tadi lalu diminum, sisanya di-parêm-kan. Nomor 1400 Jamu (untuk) menambah mani. Cengkeh satu ringgit dan 9 dhuwit di-pipis, diminum dengan puwan kambing, puwan sapi, puwan kerbau satu cangkir wedang. Diminum setiap pagi.

Nomor 1401 Jamu mani atau dakar menjadi kuat. Lengkuas kering satu reyal 9 dhuwit di-pipis sampai lumat lalu diminum dengan puwan menda satu cangkir wedang. Diminum sekali.

Nomor 1402 Jamu (untuk) menambah mani serta menguatkan kemaluan lelaki.

Kuning telur ayam hitam 3, merica sulah 7, bawang merah satu, bawang putih satu ulas, bunga pinang panjangnya 4 jari persegi, kayu garu/gaharu ramês dikerik (sebanyak) 15 saga. Semua diaduk dengan telur ayam lalu diminum setiap pagi.

Nomor 1403 Jamu untuk lelaki. Kuning telur ayam satu, minyak sapi serta madu ditakar dalam kulit telur, klabêt satu takaran. Bumbu di-pipis dengan kulit telur sampai lumat lalu diminum waktu pagi. Sebelum ada lalat terbang atau sebelum minum jamu, jangan makan atau mandi. Selama tujuh pagi pakailah jamu tersebut, famalal kalam, artinya sakit kemaluan lelaki.

commit to user

Nomor 1404 Jamu mêroyan, artinya sakit yang berpindah-pindah di dalam perut seperti akan melahirkan.

Empu kunyit satu, terung wulung satu dibelahi empat, ujung beras 3 jumput, mata kunyit 3, apu taun satu buah (apu krakêt luthik). Semua direbus di dalam kriyuk baru, airnya 2 cupak (cangkir) disisakan satu cupak, diangkat, jika sudah dingin lalu diminum selama 3 hari.

Nomor 1405 Jamu jika orang mulutnya bau busuk, mungkin jantung naik ke ulu hati, jika parah bisa mematikan.

Kunyahlah ketumbar semampunya setiap hari sampai hilang bau busuk tadi. Nomor 1406 Jika mulut (bau) busuk, badan kurang enak. Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dicampur dengan kurma, dimakan setiap pagi (selama) 3 pagi.

Nomor 1407 Jamu (sakit) muntah darah. Daun waru muda satu genggam, daun mengkudu muda satu genggam, daun têmahe (mungkin sana) satu genggam. Di-dhêplok, disaring airnya lalu diminum.

Nomor 1408 Jamu orang muntah darah. Daun cung-cung bêlut 2 genggam mangang di-pipis sampai lumat, airnya air kelapa hijau satu cangkir. Disaring lalu diminum setiap pagi sampai darah berhenti. Ampasnya di-pipis lagi untuk plester dada.

Nomor 1409 Jamu muntah darah yang lain. Belerang merah (sebesar) satu kacang di-pipis lalu dicampur daun cung-cung bêlut 2 genggam, lalu direbus, diminum.

Nomor 1410 Jamu muntah darah yang lain. Daun karuk tangan satu genggam di-dhêplok, diperas diambil airnya, dicampur dengan arak yang sama banyak lalu diminum.

Nomor 1411 Jamu orang muntah tidak bisa berhenti. Diberi sirdhih gmêhipun (dhêgandum), moster 5 saga, akar kelor panjangnya 3 jari, bawang putih satu siung, jahe 3 iris, roti satu iris, airnya cuka. Semua di- pipis , ditempelkan pada kêmah, jika orang sakit kepala tak tertahankan atau

commit to user

kedinginan, ditempelkan pada tengkuk. Jika sangat kedinginan, ditempelkan pada betis. Jika pinggang yang terasa sakit, ditempelkan pada pinggang.

Nomor 1412 Jamu orang tua (sakit) muntah darah. Pucuk , ganthi masing-masing 5 saga, cengkeh 7, pala separuh, bunga lawang 3, dringo , bêngle panjangnya satu ruas jari, lalu di-pipis dengan air. Di-borèh-kan pada ulu hati.

Nomor 1413 Jamu orang muntah (dan) BAB (muntaber). Akar kelapa hijau panjangnya satu jari, bluluk yang kecil satu, janurnya yang satu lidi dipatahkan, adas satu saga, pulasari satu ruas jari, podhi, sari masing-masing

3 saga, cengkeh 3 butir, pala satu buah, kunci 3 mata, murmak dan daging masing-masing 3 saga, kemenyan madu 3 saga, lilin tawon yang asli 3 saga, bawang merah satu dibakar, bawang putih satu siung, klèlèt seharga 3 dhuwit, kayu anyang satu saga. Di-pipis sampai lumat kemudian diminum dengan wedang . Klèlèt disusulkan saja, jika sudah akan diminum.

Nomor 1414 Jamu sakit cika, yatu tidak bisa BAB, tidak bisa muntah. Merica sulah 7 iji, kotoran tikus, tinja karkêlak 3 buah, dibungkus sirih dan dimasukkan ke dalam pinang kemudian ditelan bergantian. Lalu dapat BAB atau muntah.

Nomor 1415 Jamu (sakit) batuk untuk anak kecil. Cengkeh 3 butir, pala 3 buah, kemukus 3 buah, jintan hitam 3 saga, kayu manis 3 saga . Semua direndam wedang panas, pagi (dan) sore diminumkan satu sendok teh.

Nomor 1416 Jamu (sakit) bengkak tanpa sebab. Daun sêlêsos satu cabang, adas satu saga, temu tis 3 iris, bawang merah 3. Di- pipis lalu di-parêm-kan pada badan.

Nomor 1417 Jamu (sakit) bengkak karena tergilas. Plesterkan daun mayoran, dicampur minyak kelapa, digosokkan. Plester lalu ditempelkan pada tempat yang bengkak.

Nomor 1418 Jamu sakit ruas-ruas, yaitu sakit saking tulang. Akar murbei diiris-iris, di-sêmbur-kan di tempat yang bengkak, tetapi mengambilnya digenggam serta ditusuk jarum pentul. Pohonnya juga ditusuk jarum 3 atau mengambilnya saat bulan tua pada hari Jumat malam. Jika sudah

commit to user

selesai mengambilnya lalu peniti dilepas, dibawa pulang. Pada pohon murbei disebar beras sesukanya.

Nomor 1419 Jamu (sakit) kaki bengkak. Lengkuas panjangnya 2 dim, cabai jawa 3 iji, jamur impês 3 saga, beras satu jumput, garam 3 wuku, asam satu biji. Di-pipis lalu di-parêm-kan pada kaki.

Nomor 1420 Jamu sakit sêmandhangan disebut payudara sebelah kiri bengkak.

Rebung wurung 7 saga, dedak lumat 5 saga, trasi merah yang asli (besarnya) satu kacang putih, kemudian di-borèh-kan pada payudara yang bengkak dari atas ke bawah. Setiap kering di-borèh-kan lagi sampai sembuh. Jika sudah lalu luka ditutup daun urat dan daun golang-galing.

Nomor 1421 Makanan yang tidak boleh dimakan. Siwalan, salak, delima telur ayam, rajungan, têbêlan, ketam betina bêluntak, semua yang dibakar. Jika akan minum dan mandi, payudara digosok (dengan) rambutnya sendiri.

Nomor 1422 Jika payudara kanan yan bengkak. Daun brobos satu genggam, lumut pêngaron satu jumput, adas 2 buah, pulasari 4 saga , jamur impês 3 saga, jamur brama 5 saga, kotoran ular sawah 3 saga. Di- pipis kemudian di-borèh-kan payudara.

Nomor 1423 Jamu (sakit) bengkak yang lain. Semut merah di-pusus, airnya dan sisanya di-parêm-kan payudara. Nomor 1424 Jamu kamisandhanên garimi, yaitu jika melahirkan anak sekali (sakit) kamisandhanên.

Jika bayi telah lahir, puting susu disikat serta digosok (dengan) rambutnya sendiri. Setiap mandi digosok (dengan) rambut.

Nomor 1425 Parêm sakit jerawat. Beras kêbuan (beras yang sudah dimasukkan kukusan mendidih sekali) satu jumput, pulasari 5 saga, adas manis sepasang, bunga apèn 3 saga, bunga sirih 7 saga , kemenyan madu 3 saga, cendana putih 3 saga. Jika memakai, ambillah jeruk nipis satu, diremas bersamaan lalu digosokkan (pada) muka.

Nomor 1426 Jamu sakit jerawat yang lain.

commit to user

Kulit kayu granji 5 saga, kulit kayu asam panjangnya satu jari persegi, kulit kayu anggi-anggi

5 saga, kulit kayu pule gintungan, pulasari panjangnya 2 ruas jari,

kulit telur burung separuh, kayu kasturi, kayu cendana masing-masing 5 saga. Di- pipis dibuat serbuk untuk bedak.

Nomor 1427 Jamu sakit jerawat yang lain. Cabang lobak 3, kunyit satu empu, diberi air jeruk nipis lalu diusapkan pada muka.

Nomor 1428 Jamu sakit jerawat yang lain.. Kulit buah tanjung 5 saga, kulit kartu 3 dibakar, bawang putih 7 saga, kulit asam

5 saga, kulit langkir satu ruas ibu jari, langkir adalah kepuh gunung lalu di-pipis, diusapkan pada muka (diberi) air jeruk nipis. Nomor 1429 Jamu sakit jerawat yang lain. Kemenyan madu satu buah, air pinang separuh. Dipakai menggosok kemenyan dan bakaran pinang sendiri. Di-pipis dengan air lalu dipakai (untuk) bedak .

Nomor 1430 Jamu sakit jerawat. Daun tapak liman satu genggam diiris ujung kiri (dan) kanan lalu ambillah mêndhang sela, sela tadi di-dhêplok, lalu dioleskan pada daun tadi kemudian digosokna perlahan saja. Jika akan tidur, pakailah gêrah muda dengan kemenyan madu 5 saga, beras 3 jumput. Di-dhêplok sampai lumat (dipakai) untuk bedak.

Nomor 1431 Jika orang ingin putra lelaki. Jika orang akan melahirkan (anak) wanita, suruhlah mencuri cobek, ditaruh kêndhil ari-ari anak wanita tadi. Bisa dipendam, dihanyutkan di sungai. Suatu saat lalu mempunyai anak lelaki.

Nomor 1432 Jamu (sakit) pusar mulas. Pangkal bawang putih 3, dringo 3 iris, bêngle 3 iris. Dikunyah, diludahkan pada bunga abu satu jumput, lalu diulet kemudian ditempelkan pada pusar ditutup sirih.

Nomor 1433 Jamu (sakit) pusar yang lain. Kuncup pinang muda satu, rasuk angin 5 saga, merica putih 7 butir. Di-pipis, ditempelkan.

commit to user

Nomor 1434 Jamu (sakit) pusar yang lain. Kuncup pinang muda satu, rasuk angin 5 saga, dringo 3 iris, jintan putih 3 saga, bawang merah satu. Di-pipis, ditempelkan pada pusar.

Nomor 1435 Jamu (sakit) pusar yang lain. Asam kawak besarnya satu kemiri, jelaga lampu minyak satu colek, apu satu colek. Di-pipis, ditempelkan pusar.

Nomor 1436 Jamu (sakit) perut bengkak. Daun po o 3 tangkai, rasuk angin satu jumput, bawang merah 3, kulit jahe 2 ruas jari, (jamu) untuk anak. Jika orang tua yang perutnya bengkak, ambillah daun labu putih 3 lembar dipanggang, ditempelkan di depan dua, di belakang satu. Sebelum memakai jamu, perut bagian depan (dan) belakang diberi rêya dengan apu.

Nomor 1437 Jamu (sakit) pusar mulas. Rasuk angin dan nasi ditakar satu kuncup pinang muda, gula aren masing-masing satu takaran, inggu (besarnya) satu kacang, lalu di-pipis dengan kuncup pinang sekali.

Nomor 1438 Jamu (sakit) pusar berputar. Bawang putih merah jantan 3 buah, garam 7 wuku, dimakan 7 kali. Nomor 1439 Tapêl perut mulas. Temu lawak 3 iris, kêdhawung dibakar, rasuk angin 3 saga, mungsi 5 saga, adas satu saga, biji sawi 5 saga. Di-pipis dengan air, (dipakai) untuk tapêl.

Nomor 1440 Jamu pusar mulas (untuk) anak berumur 4 atau 3, 5 tahun. Ambillah bunga abu (tengah abu ada yang berputar) 3 jumput, asam kawak satu lerak, apu 2 biji. Dicampur semua, ditempelkan pusar. Ditutup sirih yang ruasnya bertemu, dipanggang satu lembar lalu ditindih popok, pakailah oto.

Nomor 1441 Jamu sakit perut jika anak makan lalu muntah, karena perut dingin.

Daun pegagan satu genggam mangang, kunyit 3 iris dibakar. Di-pipis sampai lumat, diberi air santan kental kelapa hijau seharga satu sèn, lalu diminumkan selama 3 pagi.

Nomor 1442 (jamu) jika sakit BAB.

commit to user

Jahe panjangnya satu ruas jari (3 iris), bawang merah 3 iji, cabai jawa 3. Di- dhêplok untuk menggosok perut. Air minumnya kacang hijau7 saga direbus dengan secang 25 saga, dibiarkan habis dahulu lalu diberi air lagi sedikit. Diminumkan, ampasnya dimakan.

Nomor 1443 Jamu (sakit) encok pada kepala. Daun turi merah 3 tangkai, adas 2 pasang, pulasari 2 ruas jari. Di-pipis, dibungkus dengan kapas, diperas (diambil) airnya. Dimasukkan ke dalam hidung.

Nomor 1444 Jamu (sakit) BAB yang lain. Jeruk nipis dikupas kulitnya yang tipis-tipis dengan sari l satu dhuwit. Ditempelkan pada pelipis dan dahi diberi pilis minyak kelapa.

Nomor 1445 Jamu sakit pinggang. Tulang ikan nus atau bêluntak panjangnya satu dim, jahe 3 iris, bawang merah 3 buah, (memakai) air cuka. Di-tapêl-kan punggung, ditutup daun pisang lalu di- bêngkung .

Nomor 1446 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Daun lobak 3 lembar di-pipis, dibuat seperti pap lalu di-tapêl-kan pada pinggang, ditutup daun pisang lalu di-bêngkung. Sehari diganti 3 kali.

Nomor 1447 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Jintan putih dengan adas masing-masing 5 saga, rasuk angin, merica, cengkeh masing-masing 3 saga. Di-pipis jadi satu, di-tapêl-kan pada lambung dan tempat yang sakit.

Nomor 1448 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, merica putih 30 butir, jintan hitam 3 jumput, mêsoyi panjangnya satu jari, bêngle 3 iris, bawang putih jantan satu utuh, bawang merah 3, garam satu wuku. Di-pipis, digosokkan pada pinggang.

Nomor 1449 Jamu pinggang dan kedinginan. Daun kayu apu, bawang merah satu. Di-pipis sampai lumat, (dipakai) pada pelipis. Jika orang kedinginan, di-pilis-kan pada dahi biasanya lalu sembuh.

Nomor 1450 Jamu (sakit) pinggang yang lain.

commit to user

Jintan hitam 3 jumput, mêsoyi panjangnya satu jari, bêngle 3 iris, bawang putih jantan satu bungkul, bawang merah 3 buah, garam satu wuku. Di-pipis, digosokkan pada punggung.

Nomor 1451 Jamu (sakit) pinggang serta pilis (untuk) orang kedinginan. Biji pepaya grandhèl satu di-pipis sampai lumat. Di-tapêl-kan pada pinggang lalu dibalut daun pisang. Dipakai sehari sekali.

Nomor 1452 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Daun bakung satu lembar dipanggang supaya layu lalu disabukkan pada pinggang dibalut sêtagèn. Sehari 3 kali.

Nomor 1453 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Daun jêmpanah di-pipis sampai lumat kemudian di-tapêl-kan pada pinggang, ditutup daun pisang lalu dibalut sinjang lalu ambillah satu lembar lagi, digigit- gigit saja. Selama sepuluh malam (lalu) sembuh.

Nomor 1454 Jamu (sakit) pinggang yang lain serta menyembuhkan udhup. Telur ayam têmbeyan satu diambil kuningnya saja, cangkangnya untuk menakar pati kunyit, madu, santan kental, minyak sapi masing-masing satu takaran, cengkeh 4 buah, pala separuh, ketumbar 5 saga, kemudian di-pipis sampai lumat. Semua dijadikan satu. Setiap selesai mandi, diberi minum (jamu) pada waktu pagi. Minumnya saat matahari terbit. Minumnya tadi hanya hari Jumat pagi.

Nomor 1455 Jamu (sakit) pinggang yang lain serta jamu kuat. Ambillah telur ayam hitam satu, cangkangnya untuk menakar madu, minyak sapi, bunga bunga sepatu merah ditakar cangkang telur, lalu diminum 7 hari. Jangan berhubungan (badan) dengan wanita, kemudian lalu sembuh.

Nomor 1456 Jamu (sakit) pinggang yang lain. Daun legundi 3 tangkai, daun bawang putih 7 helai, jintan hitam satu jumput, pala satu, cengkeh 45 buah. Di-pipis sampai lumat dengan jeruk nipis satu, diambil airnya. Diminum (waktu) pagi (dan) sore. Diminum 3 hari, diberi jeruk nipis satu (buah).

Nomor 1457 Tapêl sakit pinggang. Daun kecubung wulung 3 lembar, pupugan cocor griya empat, lèr wetan satu jumput, ujung beras 3 jumput, mata kunyit 3. Di-pipis, (diberi) air wayu. Jika

commit to user

sudah lembut di-tapêl-kan pada pinggang. Dibungkus daun pisang muda, dibalut sinjang . Dipakai pagi (dan) sore, selama 3 hari sembuh.

Nomor 1458 Jamu sakit pinggang. Dhèdhès satu dhuwit, bawang merah 3, jahe 2 ruas jari. Di-pipis, di-borèh-kan pinggang.

Nomor 1459 Jamu perut kotor, pinggang sakit. Rebuslah daun ilèr 3 genggam, daun jêmpanah satu genggam. Hangat-hangat digosokkan di tempat yang sakit. Dari cerita bisa menyembuhkan sakit menjadi air atau mengeluarkan papêthak. Pemakaian jamu tersebut sehari 2 kali.

Nomor 1460 Jamu telinga keluar nanahnya. Garam satu jumput direndam diambil airnya, jahe panjangnya satu ruas jari. Di- asab lalu dihangatkan pada latu. Jika sudah dingin diberi buah kapas. Diteteskan pada telinga.

Nomor 1461 Jamu (sakit) telinga yang lain. Jahe digosok pada bibir pangaron dengan bunga kenanga 2 lembar, dhèdhès separuh, kemudian semua jamu dibalut kapas. Dipakai menorek telinga pagi (dan) sore.

Nomor 1462 Jamu (sakit) telinga yang lain. Kulit pinang muda di-gecak pada pinggir ranjang, airnya diteteskan pada telinga, kemudian telinga dikorek.

Nomor 1463 Jamu (sakit) sesak (nafas). Ambillah daun male-male (di sini disebut daun gêrang), nasi satu kepal, diberi perasan satu sendok kaca. Semua bahan diremas, dimakan selama 3 hari.

Nomor 1464 Tapêl sakit sesak (nafas). Adas 6 saga, mungsi 5 saga, kêdhawung 3 buah, rasuk angin 3 saga, beras satu jumput, garam 3 wuku, bawang putih 3 siung, kunci mentah 3 buah. Masing- masing di-pipis, dipakai (untuk) tapêl.

Nomor 1465 Jamu sesak lagi serta nafasnya pendek. Kayu garu/gaharu cêpaka 3 saga, klêmbak 5 saga, cendana abrit 6 saga, tanduk badak (tanduk warak) 5 saga, kayu manis panjangnya satu jari, (kalumba) 3 saga. Digosok dengan air lalu diminum.

commit to user

Nomor 1466 Jamu (sakit) cacing pita. Sebelum minum jamu, 2 hari berpuasa. Hari ke- 3 minum kastroli 2 sendok makan. Akar delima putih kering ongnês, di tempat tukang jamu Belanda yang ada (artinya timbangan jamu). Akar delima tadi lalu direbus dengan wedang 8 ongnês . Setelah minum kastroli kira-kira ½ jam lalu minum sepertiga air delima. Jadi air delima diminum setiap ½ jam. Jika minum kastroli (pukul) setengah 8, jam 8 minum air delima. Lalu cacing akan keluar dengan kepalanya, lalu sembuh.

Nomor 1467 Jamu (sakit) krawitan (racêk) untuk anak umur 2 sampai 3 tahun.

Akar dadap srêp panjangnya 3 jari, ketumbar 5 saga, mungsi 4 saga, pala satu buah, ujung cabai jawa satu, bawang putih satu siung, bêngle satu iris. Di-pipis sampai lumat lalu disaring, diberi garam 3 wuku, lalu diminum.

Nomor 1468 Jamu racêk yang lain yang sama umurnya. Temu hitam besarnya satu kepala ayam, bawang putih 5 siung, belerang 2 (sebesar) kacang, jintan hitam 3 saga. Di-pipis sampai lumat dengan air jawi, diberi garam 3 wuku, lalu disaring, diminumkan.

Nomor 1469 Jamu racêk yang lain yang sama umurnya. Tembakau cina sebesar kemiri di-pipis dengan wedang dipakai untuk pilis setiap pagi. Anak dimasukkan ke dalam sangkar. Setiap hari Jumat jam 12 siang di dalam sangkar ayam tadi disebar beras kuning supaya sembuh.

Nomor 1470 Jamu cacing untuk anak. Akar cêguk panjangnya 7 jari diberi kayu ulêt 2 buah, ketumbar satu saga, trawas

2 lembar, rasuk angin 2 ruas jari, kayu manis 2 ruas jari. Direbus, dibuat wedang, diminumkan setiap hari. Nomor 1471 Jamu cacing yang lain untuk anak. Ambillah êkop ponirdhêh, serbuk cacing satu sendok teh, jika orang tua 2 atau 3 sendok. Dicampur dengan madu. Jangan mandi sebelum minum jamu tersebut.

Nomor 1472 Jamu anak (sakit) cacingan yang lain. Buah delima dikupas, dijemur sampai kering lalu di-dhêplok sampai jadi serbuk. Jika dijamukan (untuk) anak kecil, satu sendok dicampur gula pasir. Jika orang tua 3 sendok, 3 kali sehari. Jika anak 3 sendok, orang tua jadi 9 sendok kecil.

Nomor 1473 Jamu di dalam tulang terasa linu.

commit to user

Bawang merah 3 buah, bawang putih 3 siung, jahe satu iris, bêngle satu iris, merica hitam, kemukus masing-masing 3 butir, kayu manis, cendana masing- masing 3 saga, adas 2 pasang, pulasari 5 saga, beras satu jumput. Di-pipis jadi satu, di-parêm-kan seluruh badan.

Nomor 1474 Jamu kaki sakit atau terasa lumpuh. Daun beluntas 3 genggam, sirih ketemu rose 7 lembar. Direbus dengan air laut, dicampur ciyu untuk merendam kaki setiap hari.

Nomor 1475 Jamu BAB darah berlendir karena terkena sawan untuk anak kecil.

Kulit kayu jambu biji panjangnya 3 kilan, lebarnya satu jari dengan daunnya 3 atau 5 tangkai. Kulit kayu jambu bol, kulit kayu sêntul panjangnya masing-masing

3 kilan, lebarnya satu jari, nasi satu kepal dibakar cukup gosong, kemudian direbus, diminumkan, ditambah air. Semua diminum. Nomor 1476 Tapêl (sakit) BAB berlendir. Daun mengkudu 7 lembar digosok dengan minyak kelapa baru kemudian dipanggang. Jika sudah layu lalu ditempelkan pada perut tepat pada pusar, 4 lembar ditaruh di punggung, di perut 3 lembar. Jika akan memakai, ditetesi minyak.

Nomor 1477 Panunggilanipun tapêl (sakit) BAB berlendir dan wanita pada kemaluannya mengeluarkan darah.

Sulur pandan wangi satu pohon dikeringkan dahulu, cabangnya dibakar diambil airnya air abu tadi, lalu diberi gula merah (sebesar) satu kemiri. Diminum selama

3 pagi.

Nomor 1478 Jamu (untuk) orang tidak enak makan. Lengkuas sebesar kepala ayam, bawang putih jantan 3 bungkul utuh, kayu ulêt 3 buah dibakar, ketumbar, mungsi masing-masing 5 saga, pala separuh, kencur 3 iris, mêsoyi dan sintok masing-masing satu ruas jari, manis jangan panjangnya satu jari, kayu manis satu ruas jari, jintan putih 5 saga, garam dan beras masing- masing satu jumput, diberi cuka secukupnya. Minumnya kira-kira ½ cangkir, kemudian disaring di dalam cangkir di-seka bakaran wingka. Jamu diminum 3 kali sehari dan lamanya 3 hari. Jadi diminum 9 kali.

commit to user

Nomor 1479 Jamu (sakit) kêmatus tinja (mêjên tinja). Pisang kluthuk mêntah 2 buah diparut, yang matang satu dibakar, adas satu saga, pulasari 5 saga, bawang merah satu dibakar. Pisang tadi lalu diremas jadi satu, diperas diambil airnya. Racikan bumbu di-pipis lalu dicampur dengan air pisang kemudian disaring lalu diminum (juga disebut sriawan).

Nomor 1480 Jamu (saki) kêmatus tinja yang lain. Bêngle , kunyit, kunci, lempuyang, kencur, temu lawak masing-masing 3 iris dibakar, kayu manis 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, rasuk angin 5 saga, kêdhawung satu juga dibakar, podhi, sari, murmak masing-masing 5 saga , daging 3 saga, cengkeh 8 buah, sidawayah, sembukan, dan daun êntut (daun bruta ) masing-masing 3 lembar, arang jati panjangnya satu jari. Semua di-dhêplok jadi satu. Setiap akan memakai ambillah 3 jumput. Setelah memakai jamu sekali, selang 2 hari (memakai) jamu lagi kemudian selang 3 hari lalu selang 8 hari sekali lalu satu bulan sekali lalu tidak memakai jamu.

Nomor 1481 Jamu jika terlalu banyak mengeluarkan kotoran agar mampet. Daun pinang kaluthuk muda 3 tangkai, adas satu saga, pulasari 5 saga, rasuk angin 4 saga, bawang putih satu bungkul, garam 3 wuku. Di-pipis lalu diminum. Biasanya lalu berhenti.

Nomor 1482 Jamu orang sakit diganggu. Ambillah serbuk di-pipis dengan bunga sepatu merah lalu diminum. Nomor 1483 Jika anak terkena sawan, ibunya memakai jamu sawanan agung dan kena sarat.

Ambillah daun patiklim, daun benguk 3 lembar, dan daun kara wêdhung, rumput babi 3 lembar, daun sangkèt 3 lembar, daun apa-apa 7 lembar, daun ilèr 7 lembar, daun selasih 3 tangkai, daun landêp satu genggam, daun urat 3 lembar, lempuyang êmprit 3 iris, daun mas kenikir, daun têmbêlèkan 3 lembar, daun pepe gagang dan kulitnya 7 lembar, ketam betina 3 saga, kepiting, rajungan, kulit ikan pe masing- masing 3 saga, kara jantan satu iris, kêdhawung 3 buah, temu lawak, temu hitam, temu giring, empu kunyit, dan kencur masing-masing 3 iris, ketumbar 7 saga, mungsi 4 saga, trawas 3 lembar, bawang merah 3 buah, bawang putih satu siung, sintok

5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam, dan mêsoyi masing-masing 5

saga , kayu manis 10 saga, kemukus 7, adas 2 saga, kapulaga 3 saga, gelam 7,

commit to user

bunga apèn 3 saga, pulasari 5 saga, podhi, sari masing-masing 3 saga, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, kayu secang, kayu tinja, bidara putih masing-masing

3 saga, sedikit kerikan pinggiran ranjang, bulu landak sepotong dibakar. Semua di-pipis sampai lumat kemudian di-bênêm pada kotoran ayam sedikit. Diminumna ibunya. Jika anak mengeluarkan kotoran seperti lêri, itu adalah tanda terkena sawan agung. Ditambah kerikan pintu, kerikan lumpang, gêlaran amoh. Semua direbus, diminum.

Nomor 1484 Jamu sawan dalam. Jintan hitam 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, kayu manis masing-masing satu jari, brambang satu dibakar, inggu (sebesar) satu kacang. Dikunyah lalu diberi air jeruk nipis 1, jika tidak ada memakai cuka lalu di-cêkok-kan (dari) mulut ke mulut.

Nomor 1485 Cêkok (untuk) anak sawan dalam yang lain. Daun inggu 3 lembar, jintan hitam 2 saga, mêsoyi 2 saga, bawang putih separuh siung, bêngle serta dringo masing-masing satu iris, kemudian di-seka dengan paku, di-bêsmi sampai merah lalu diminumkan.

Nomor 1486 Jamu sêmbur (sakit) sawan. Ambillah daun bankal 3 lembar, mungsi, ketumbar masing-masing 5 saga, kêdhawung dibakar 3 buah, kencur, kunci masing-masing 3 mata, rasuk angin, kayu tinja masing-masing 5 saga. Dilumatkan lalu dipakai untuk sêmbur.

Nomor 1487 Jamu (sakit) sawan yang lain. Dringo satu ruas jari, bawang putih 3 siung dibakar, kuku burung merak 3 kuku, lakên abrit satu jari persegi, jintan hitam satu jumput, mêsoyi panjangnya satu jari. Semua dibakar sampai gosong kemudian digerus, dicampur dengan air susu kemudian diminum.

Nomor 1488 Jamu sambêtan sriawan anak yang berumur umur 7 sampai 9 wulan.

Sirih yang ruasnya bertemu 7 lembar, jintan hitam 5 saga, mêsoyi satu ruas jari, kemukus 3, dringo satu ruas jari, bêngle, kunyit masing-masing 3 iris, bawang putih satu siung. Di-pipis, diminumkan dan di-tapêl-kan.

Nomor 1489 Jamu sriawan untuk bayi yang berumur 4 hari sampai 2 bulan.

commit to user

Getah sana kêling satu sendok teh dicampur minyak kawang 2 biji, kayu manis satu ruas jari, bawang merah satu, lalu masing-masing direbus, digosokkan pada gusi. Jika mulutnya kering, di-kècèk getah sana dan minyak kelapa satu sendok teh, kemudian di-kècèk minyak putih seperempat sendok teh, dicampur untuk menggosok gusi.

Nomor 1490 Jamu sriawan yang sudah masuk perut. Kulit kayu turi putih 4 jari persegi, kayu kêndhal 4 jari persegi. Dipanggang, jika sudah, di-dhêplok diambil airnya kemudian ambillah pisang pulut satu, pisang kluthuk matang satu, yang setengah matang satu. Yang mentah di-kêrêt-kêrêt, diremas bersamaan diambil airnya. Diminum seadanya.

Nomor 1491 Jamu sakit kencing batu. Air jeruk nipis satu gelas bètêr diendapkan yang bening dicampur dengan tetes gula batu sampai manis, diminum 3 kali sehari. Boleh makan bermacam-macam sayur, tetapi jangan terlalu banyak airnya. Seperti krokot dan puring direbus tidak memakai air, lama-lama keluar airnya sendiri. Ditambah garam, lalu dimakan setiap hari. Boleh makan trasi, daging ayam atau ikan lainnya. Tidak boleh makan makanan (dari) tepung, jika anak sakit diberi jamu setengah gelas bètêr.

Nomor 1492 Jamu orang sakit untuk air minum. Akar sembung 5 buah panjangnya satu jari direbus dengan gula aren seharga satu dhuwit , lalu diminum sehari.

Nomor 1493 Jamu santun warni minuman yang lain. Akar sêrik (klayu) 3 jari, akar bayam raja 7 pohon. Direbus dengan gula aren seharga 2 dhuwit. Diminum setiap hari.

Nomor 1494 Jamu (untuk) diminum orang sakit endrak. Akar jarak cina 3 iris direbus pada kriyuk yang baik. Diberi wedang mendidih lalu diminum.

Nomor 1495 Jamu jika orang terlalu sering BAB, di bawah ini untuk memampatkan.

Daun jambu biji muda 3 tangkai, adas sedikit, pulasari satu saga, rasuk angin 4 saga , bawang putih satu, garam 3 wuku. Di-pipis lalu diminumkan, biasanya lalu sembuh.

Nomor 1496 Jamu (sakit) panu wêsi dan panu waloh.

commit to user

Daun jêmpanah satu genggam direbus, airnya untuk menggosok panu. Jika sudah bersih lalu pakailah borèh yang disebut di bawah ini.

Nomor 1497 Borèh (sakit) panu. Daun randu kuning yang jatuh sendiri 3 lembar, daun mangkok kuning 3 lembar, dan beras sedikit. Dipakai nglalar, jika bersih digosok dengan daun jêmpanah lalu di-borèh-kan.

Nomor 1498 Jamu (sakit) panu walur sarta panu sêkar. Jika panu sêkar, ambillah bunga melati susun 7 buah, di-pipis dengan atal 5 saga, dan air sedikit, digosokkan. Jika panu walur, ambillah bunga kenanga yang masih kecil dan atal 5 saga, (diberi) air jeruk nipis lalu digosokkan.

Nomor 1499 Jamu (sakit) panu yang lain. Ambillah kulit tirêm 4 jari persegi di-dhêplok sampai lumat dengan air jeruk nipis satu, kemudian dipakai untuk menggosok perlahan saja dan ditempelkan pada panu yang ada.

Nomor 1500 Jamu orang tersengat kalajengking. Ambillah daun prasêman 1 atau 2 diremas sampai lumat dan dikunyah, ditempelkan di tempat yang disengat. Selama 3 jam sembuh.

Nomor 1501 Jamu orang tertusuk dan kena patil ikan. Ambillah daun jêmpanah 7 atau 8 lembar dilumatkan lalu ditempelkan tepat pada luka, serta dibungkus sinjang. Setelah satu jam atau dua jam lalu terasa hangat. Sehari diganti 2 dan 3 kali. Setelah 3 hari sembuh.

Nomor 1502 Penawar tawon jika akan mengambil madu tawon supaya tidak tersengat.

Sirih dengan bawang merah dilumatkan digosokkan tangan dan seluruh badan. Tawon lalu takut.

Nomor 1503 Jamu orang cegukan. Orang jika cegukan dipijat ruasnya lalu sembuh atau ditetesi wedang 2 tetes, ditelan lalu sembuh.

Nomor 1504 Jamu orang (terluka). Daun pulutan 3 lembar, adas 3 saga, pulasari 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari. Di-pipis sampai lumat lalu ditempelkan pada luka.

commit to user

Nomor 1505 Jamu (untuk) luka yang lain. Grènjèng ditempelkan pada luka. Nomor 1506 Jamu (untuk) luka yang lain. Abu dijadikan arang satu cangkir, asam (sebesar) kepala ayam, di dalam asam diberi garam satu jumput. Dipadatkan yang rapat lalu dibakar. Semua bahan di- pipis sampai lumat, ditempelkan pada luka.

Nomor 1507 Jamu (untuk) luka yang lain. Tembaga dengan cuka ditempelkan pada luka. Nomor 1508 Jamu (untuk) luka yang lain. Adas 10 saga digoreng dengan manis jangan panjangnya satu jari, garam 3 wuku juga digoreng, lalu di-pipis sampai lumat tidak dengan air lalu ditaburkan pada luka lalu sembuh.

Nomor 1509 Jamu (untuk) luka yang besar jika terbacok. Ambillah gula pasir dengan bawang merah 3 iji, di-pipis sampai lumat lalu ditempelkan pada luka. Dipakai setiap hari.

Nomor 1510 Jamu (untuk) luka dan luka besar.

Daun cêthèthèt (daun kecipir) sebagai syarat dengan berkata seperti ini “Tambane bapak- bapak sidaku”

Nomor 1511 Jamu (untuk) luka karena teriris pisau. Apu dengan jeruk nipis diperas dibasuhkan pada luka.

Nomor 1512 Jamu terluka karena kukunya sendiri. Daun pacar air dipanggang dengan minyak kelapa, hangat-hangat ditempelkan pada luka. Sore diganti sehari semaunya.

Nomor 1513 Jamu sakit leher karena panas tidak pandang muda, tua, dan anak. Jika makan lidahnya terasa pahit. (orang) Belanda menyebutnya killêsiktê .

Ambillah akar krokot 3 pohon, akar bayam tanah, akar rumput wacucalan masing- masing 3 pohon, kerikan sangsam 7 saga, kayu manis satu ruas jari. Direbus dijadikan wedang, diminum setiap hari.

Nomor 1514 Jamu (untuk) orang (yang) lukanya lama sembuh.

commit to user

Empu kunyit satu, sirih tua 3 lembar, temu lawak satu buah panjangnya satu jari dibakar, klabêt 5 saga, garam. Digoreng dan dikukus, lalu di-pipis sampai lumat dengan air jeruk nipis, lalu ditempelkan pada luka sampai (jamunya) terlepas sendiri, jangan dibuka.

Nomor 1515 Jamu untuk luka yang lama sembuh lainnya. Bratawali panjangnya 2 kilan. Tawas satu genggam dibakar sangan sampai setengah matang. Di-pipis sampai lumat, kemudian ditaburkan pada luka. Biasanya lalu sembuh. Atau pacar jawa 2 genggam yang dipakai mewarnai kuku juga sama untuk membuat kuku gambir, sapu pawon 5 saga. Lebih baik dipakai saat basah, jika kering ganti yang baru.

Nomor 1516 Santun warni jamu terbacok. Tebanglah pohon pisang satu, jika getahnya keluar dicolek dengan kapas. Jika sudah basah ditempelkan pada luka. Jika pisang satu pohon kurang airnya, tebanglah lagi. Jika sudah ditempelkan, darahnya lalu berhenti atau lukanya bisa menutup. Luka dicuci (dengan) air abu pohon pisang atau air abu kayu yang pahit.

Nomor 1517 Jamu (untuk) luka yang lain. Kotoran bunga dibakar, prusi sedikit juga dibakar, kemudian ditaburkan, jangan terkena air.

Nomor 1518 Jamu agar luka cepat sembuh. Empu kunyit yang sangat tua satu diparut diambil airnya, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, klabêt 7 saga digoreng kemudian di-pipis dibuang airnya, garam 3 wuku. Digoreng serta di-bênêm, lalu ditutupkan pada luka. Jangan dibuka jika belum kering dengan sendirinya. Tumenggung Janengrat yang sudah memakai jamu tersebut.

Nomor 1519 Jamu (untuk) sakit duduk atau pathèk. Gadung ½ kati, airnya 10 siwur, serai panjangnya 2 pêcak, biji kapas satu genggam, beras seharga sigar, ciyu cina ½ cangkir. Semua direbus, dijadikan air minuman setiap hari.

Nomor 1520 Jamu (sakit) duduk yang lain. Gadung ½ kati, airnya 3 siwur, serai panjangnya 2 pêcak, biji kapas satu genggam, beras seharga sigar, beras merah ½ cangkir. Semua direbus, dijadikan air minuman. Jangan minum air yang lainnya.

commit to user

Nomor 1521 Jamu pathèk yang masih muda. Di-borèh dengan temu guroh (temu poh) panjangnya satu jari, daun jambu kalampok 3 lembar, potongan beras 3 jumput. Di-pipis dengan air kemudian di- borèh- kan pada pathèk. Jika sudah 6 bulan makanlah ikan macan sesukanya kemudian berendam di sungai. Digosok yang bersih lalu digosok dengan dhèdhès

2 dhuwit di pinggir pathèk tadi. Nomor 1522 Jamu (sakit) pathèk yang paling bagus. Serbuk samsiyantan ditaburkan pada pathèk. Jika sudah memakai selama 2 atau 3 hari lalu sembuh.

Nomor 1523 Jamu (sakit) pathèk yang lain. Ambillah gomarasi untuk di-pab dicampur prusi secukupnya, dijadikan plester. Selama 3 hari biasanya lalu sembuh.

Nomor 1524 Jamu sakit payudara atau kamisandhanên. Minyak tanah dioleskan memutar pada payudara memakai bulu ayam. Nomor 1525 Jamu kamisandhanên yang lain. Kêndhil lilin dilelehkan, hangat-hangat lalu dioleskan memutar pada payudara.

Nomor 1526 Jamu (sakit) payudara yang lain. Minyak Makasar secukupnya dicampur dengan arak, dioleskan memutar pada payudara.

Nomor 1527 Jamu (sakit) payudara yang lain. Sabut kelapa lebarnya 2 jari, panjangnya satu kilan dibakar, abunya di-pipis dengan cuka. Hangat-hangat lalu digosokkan pada payudara atau dioleskan memutar.

Nomor 1528 Jamu (sakit) payudara yang lain sudah menjadi bisul. Daun brobos satu genggam di-pipis dengan bawang putih 3 buah, rasuk angin dan pulasari masing-masing 5 saga. Ditempelkan pada bisul.

Nomor 1529 Jamu (sakit) payudara yang lain. Ambillah minyak sêpuh yaitu minyak wangi, dipakai menggosok payudara secukupnya.

commit to user

Nomor 1530 Jamu (sakit) payudara yang lain. Daun kucai satu genggam direbus, (diberi) air arak. Hangat-hangat dioleskan memutar pada payudara.

Nomor 1531 Jamu (sakit) payudara yang lain. Kencur satu, beras satu jumput, manis jangan panjangnya satu jari, garam 3 wuku. Di-pipis sampai lumat lalu dioleskan memutar pada payudara yang sakit.

Nomor 1532 Jamu (sakit) payudara yang lain. Kulit kayu mangga wangi panjangnya 3 jari, adas 2 pasang, pulasari 5 saga, bawang merah 3, jamur impês 2 saga. Di-pipis lalu di-borèh-kan.

Nomor 1533 Jamu (sakit) payudara yang lain. Kotoran kambing 3 buah di-kècèk dengan minyak kelapa baru pada wadah lalu dioleskan memutar pada payudara. Sobekan sinjang untuk plester.

Nomor 1534 Pilis senthe. Cabang senthe satu kilan di-bênêm (pada) abu yang masih panas, diberi bumbu sambêtan , diberi air cuka lalu di-pilis-kan.

Nomor 1535 Jamu hati tidak karuan. Kayu klêmbak, kayu kasturi, kayu garu/gaharu. Digosok bersamaan diulangi sampai 3 kali. Direbus bersama diulangi sampai 3 kali. Airnya air mawar lalu diminum. Kemudian dirasakan badannya.

Nomor 1536 Jamu (untuk) orang tua sakit pusar. Sunthi , bawang putih masing-masing 3 buah dibakar, tangkai sirih 3 tangkai, garam 3 wuku. Di-pipis, diminum, (diberi) air jeruk nipis.

Nomor 1537 Jamu (sakit) pusar yang lain. Bawang putih 5 di-bênêm pada abu sampai matang, garam 3 wuku, lalu dimakan. Diminumn seperti wedang dan air.

Nomor 1538 Jamu (sakit) pusar yang lain. Ketumbar 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, pohon bengkoang panjangnya satu jari, bawang putih satu siung, rasuk angin 3 saga, arang kayu jati satu ruas jari, lengkuas 3 iris. Direbus sampai mendidih lalu diminum seperti wedang.

Nomor 1539 Jamu (untuk) orang tua sakit perut.

commit to user

Minyak kayu putih satu tetes, gula pasir satu sendok dimasukkan ke dalam cangkir, diminum dengan air wedang. Yang satu tetes lalu ditaruh pusar lalu rebuslah arak untuk menggosok seluruh perut.

Nomor 1540 Jamu (untuk) orang tua sakit perut yang lainnya. Kotoran ayam satu buah diminumkan serta dimasukkan pada pusar dengan minyak kayu putih.

Nomor 1541 Jamu (sakit) pusar mulas dan BAB. Daun oncang dan daun po o masing-masing satu genggam, agêl satu kilan, ketumbar 7 saga, trawas 3 lembar, arang jati panjangnya satu jari, ece satu sèn. Direbus untuk air minuman lalu kunyahlah bakaran lempuyang 3 iris, apu satu dhuwit , arang jati satu ruas jari, garam satu wuku. Airnya ditelan, ampasnya ditempelkan pada pusar.

Nomor 1542 Jamu (sakit) pusar yang lain. Asam kawak satu biji di-glintir, inggu satu ditaruh di dalam galintiran tadi, apu dua buah, lalu ditelan lalu ambillah lagi asam kawak dengan apu satu ruas jari, kemudian diulet dengan air. Di-borèh-kan pada perut depan dan belakang.

Nomor 1543 Jamu (sakit) pusar yang lain. Arang jati panjangnya satu jari, mungsi 15 saga, merica putih 7, ketumbar satu saga , ujung cabai jawa 3 buah, lengkuas 3 iris, kayu trêmbalo panjangnya satu jari, bawang putih 3 siung, pohon bengkoang panjangnya satu jari. Direbus, diminumkan. Jika tidak bisa bernafas serta tidak bisa muntah.

Nomor 1544 Jamu (untuk) orang menyusui tidak keluar air (susu). Carilah akar wêdalan, Arab menyebutnya akar Patimah, direndam dalam cangkir putih. Akar tadi bisa empuk, airnya diminum.

Nomor 1545 (agar) bayi cepat lahir. Akar Patimah lebih baik disimpan bing-bing kucing diberi garam dan asam. Di- kêluku ke dalam cangkir putih. Airnya diteteskan pada ubun-ubun orang yang akan melahirkan atau lalu diminum yang ada pada cangkir semua.

Nomor 1546 Syarat supaya kuat mengangkat barang berat. Carilah daun dan pohon giring jantan, yaitu sidaguri/seleguri yang tidak berbunga serta berbuah. Dipakai di badan dan dibungkus sinjang. Menjadikan kuat atau menganggkat batu karangg yang berat.

commit to user

Nomor 1547 Jamu sakit (pada) dada. Daun salamaki 3 dhuwit di-dhêplok sampai lumat, dicampur dengan madu, sampai basah lalu di-galindhingi. Ditelan, dipakai selama 3 hari.

Nomor 1548 Jamu sakit (pada) dada, perut, serta BAB darah. Srêbug , yaitu serbuk daun salamaki 3 dhuwit, bunga raiya. Di-pipis sampai lumat kemudian diminum sampai 3 pagi.

Nomor 1549 Jamu sakit (pada) tulang atau perut. Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dicampur gula batu. Dimakan pada waktu pagi.

Nomor 1550 Jamu (sakit) pusar orang sakit pucat. Serbuk daun salamaki 3 dhuwit dicampur dengan air kencing kambing putih. Memakai jamu diulangi sampai 3 pagi.

Nomor 1551 Jamu orang melahirkan setelah terlepas pusarnya. Daun pacar jawa satu genggam, adas 2 saga, pulasari 5 saga, bawang merah 3 buah, empu kunyit satu. Direbus, untuk air minuman.

Nomor 1552 Jamu (sakit) hernia, Belanda menyebutnya brik. Trenggiling kecil separuh, kotoran ular sawah satu buah, jamur impês 3 saga, tegari panjangnya 3 jari, kayu timur panjangnya 2 jari, bawang putih jantan 2 buah, kunyit jantan satu, sintok panjangnya satu jari, mêsoyi panjangnya satu jari, ganthi 5 saga, sunthi 2 ruas jari, pala satu, cengkeh 7, cabai jawa sulah, merica sulah , majamuju/jemuju masing-masing 5 saga, bêngle 3 iris, kencur 3 mata, jahe

2 ruas jari, lengkuas (besarnya) satu kepala ayam, buah pranajiwa satu, kemukus

7. Di-pipis, disaring, (diberi) air jeruk nipis. Sisanya digosokkan pada hernia atau harus diurut perutnya (oleh) dukun lalu pakailah jamu tersebut sampai sembuh.

Nomor 1553 Jamu (sakit) selakarang, meskipun hidungnya sudah lega baru sembuh.

Lêthak minyak dicampur prusi setengah matang dan belilah tam owan di tempat jamu Cina. Di-borèh-kan di bagian luar hidung setiap hari pagi (dan) sore biasanya lalu sembuh.

Nomor 1554 Parêm rapuh bermacam-macam, harus ditimbang, jika akan membuat beberapa parêm.

Lengkuas merah, lempuyang masing-masing 7 iris, temu lawak, temu giring masing-masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih 3 siung, manis jangan 20

commit to user

saga , jong rahab 10 saga, kunyit 3 iris, waron 5 saga, tegari 6 saga, adas 4 saga, pala boros (pala betina) satu, (diberi) air perasan daun turi. Di-dhêplok dengan air tawar sedikit, lalu di-parêm-kan.

Nomor 1555 Parêm badan jika terasa lesu. Manis jangan panjangnya satu jari, kencur 3 iris, kayu tinja 3 saga, kayu cendana

7 saga, kayu bidara putih 6 saga, bawang merah 3 buah, garam 3 wuku, asam. Di- pipis dengan air murni. Nomor 1556 Parêm badan. Lengkuas merah, lempuyang masing-masing 7 iris, temu lawak, temu giring masing-masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih 3 siung, manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 15 saga, kunyit 3 iris, waron 10 saga, tegari 15 saga , pulasari 20 saga, pala satu, beras 3 jumput, (diberi) air daun turi 3 tangkai. Di-pipis, dicampur air tawar.

Nomor 1557 Parêm untuk badan atau perut. Beras, garam satu jumput, asam, kencur 3 iris, manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 5 saga, bawang putih 3 siung. Di-pipis sampai lumat dengan air tawar. Jamu tersebut untuk 3 hari.

Nomor 1558 Parêm kaki. Cabai jawa 3 buah, merica hitam, merica sulah masing-masing 7 butir, kemukus

7, pala satu, kayu rapat panjangnya satu jari, manis jangan panjangnya satu jari, dringo panjangnya satu jari, bêngle 3 iris, bawang putih satu, kencur 3 buah, temu lawak, temu hitam, temu giring, kunyit dan jahe masing-masing 3 iris, asam kawak satu ruas jari, beras 7 las, daun gandarusa 3 tangkai, kulit kayu kelor panjangnya satu ruas jari, akar kedondong panjangnya 3 jari, garam 7 wuku. Di- pipis untuk dicampur arak dan ciyu.

Nomor 1559 Parêm kaki. Daun mamêm 2 sèn, akar wangi 3 sèn, akar dan kulit kayu turi merah, akar asam dan serat pohonnya masing-masing 3 sèn, akar cermai 13 sèn, akar serai 8 sèn, bumbunya: sintok 55 sèn, mêsoyi 23 sèn, jintan hitam 8 sèn, kemukus 7 sèn, cabai jawa 25 sèn, merica 12 sèn, jamur impês ½ sèn, cengkeh 16 sèn, pala 24 sèn, lempuyang 20 sèn, pucuk 10 sèn, bêsole 4 sèn, kencur 40 sèn, jong rahab 6 sèn.

commit to user

Jika di-pipis diberi air daun pandan wangi, dicampur beras 5 sèn, lalu di- galindhingi jika akan memakai diberi arak.

Nomor 1560 Parêm rapuh untuk orang melahirkan. Adas 3 saga, pulasari 5 saga, jintan hitam 4 saga, sarinaga 5 saga, jong rahab 6 saga , klabêt 4 saga, cabai jawa 5 saga, ketumbar 7 saga, pucuk 5 saga, pala 3 saga , kulit jeruk purut 5 saga, daun dilêm 3 lembar, kayu secang 5 saga, bidara laut, rasamala, kayu cendana, kayu garu/gaharu masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, sintok 2 ruas jari, mêsoyi panjangnya satu jari, grêgês otot

4 saga, bêngle, temu lawak, temu giring, lempuyang, kencur, lengkuas masing-masing 3 iris, akar sirih panjangnya 3 jari, kulit kayu turi panjangnya satu jari persegi, kayu timur 5 saga, abu pawon satu jumput, asam satu biji. Di-pipis lumat dengan air jawi, di-parêm-kan pada badan.

Nomor 1561 Parêm rapuh untuk lelaki (dan) wanita jika badannya akan sakit terasa pegal.

Adas 4 saga, pulasari 10 saga, waron 5 saga, jintan hitam 5 saga, sarinaga 10 saga , jong rahab 10 saga, klabêt 5 saga, cengkeh 7 buah, kemukus 15 saga, tegari

20 saga, pala 10 saga, jeruk purut 18 saga, daun dilêm 7 lembar, kayu secang 15 saga , kayu tinja 5 saga, pucuk 10 saga, bidara laut 15 saga, kayu rasamala 10 saga , kayu cendana 10 saga, kayu garu/gaharu ramês 15 saga, manis jangan 10 saga , sintok, mêsoyi, kayu mêgatsih, bunga slosos masing-masing 10 saga, temu lawak 7 iris, temu giring 3 iris, kunyit 3 iris, lengkuas 7 iris, temu hitam panjangnya satu jari, temu guroh 7 iris, grêgês otot 10 saga. Di-dhêplok diambil airnya, dicampur madu 5 saga. Jika akan memakai diberi arak, atau cuka. Parêm tersebut dipakai setiap hari.

Nomor 1562 Parêm rapuh (untuk) melemaskan otot untuk seluruh badan. Semua temu yang dipakai dikupas, kencur, sunthi, jahe masing-masing 2 jari. Diparut semua dan dicuci dengan air panas, diperas diulangi sampai 7 kali, kayu cendana 5 saga, bidara putih 5 saga, kayu secang 4 saga, manis jangan 3 saga, cengkeh 3 buah, ketumbar 3 saga, mungsi 2 saga, waron 3 saga, adas 2 saga, pulasari 5 saga, daun dilêm 7 lembar, bunga apèn 3 saga, sarinaga 5 saga, unêm

4 saga dibakar, merica putih 7 butir, cabai jawa satu, gula merah 5 saga, kayu manis panjangnya satu jari, tegari 5 saga dibakar, janur kuning satu tangkai,

commit to user

pandan satu dipanggang, kulit jeruk purut satu iris. Di-pipis diulangi sampai 3 kali lalu di-ungkêb dengan gula aren dan kemenyan madu kemudian diberi air bunga mawar, dicampur, diaduk lagi, di-pipis sampai lumat. Bunga kantil satu, bunga kenanga 2 buah, bunga melati, bunga pacar cina masing-masing 2 buah serta cabangnya. Jika hari ini di-pipis, besok pagi di-pipis lagi, dicampur semua.

Nomor 1563 Parêm untuk orang sakit lambung. Kemukus 7, jintan hitam, merica sulah masing-masing 3 jumput, pucuk, mêsoyi, ujung sintok masing-masing satu, pucuk sujèn gosong 3, sirih yang ruasnya bertemu 2 lembar atau 7 dan 9 lembar, lalu masing-masing di-pipis sampai lumat, (memakai) air jeruk nipis kemudian tempelkan pada pinggang, dibalut daun pisang.

Nomor 1564 Parêm pinggang yang lain. Daun inggu 3 tangkai di-pipis dicampur putih telur sedikit. Dicampur dengan inggu, dihangatkan tetapi jangan sampai terlalu kental. Dipakai untuk plester, dipakaikan pada pinggang, apa lagi untuk jamu lambung jika terasa berat atau lebih baik untuk perut jika terasa kembung.

Nomor 1565 Parêm pinggang yang lain Ujung sujèn 3, merica satu cêkothokan, daun gandarusa, daun landêp masing- masing 3 tangkai. Di-pipis, diberi air cuka dengan daun kecubung satu lembar.

Nomor 1566 Parêm pinggang yang lain Pepaya grandhèl satu bijinya di-pipis sampai lumat, di-tapêl-kan pada pinggang kemudian diberi daun pisang muda lalu dibalut sinjang. Untuk sehari sekali sampai 3 hari lamanya.

Nomor 1567 Parêm matang, disebut parêm jiro, untuk orang yang melahirkan antara 2 atau 3 hari (untuk) diminum.

Kunyit, kencur, temu lawak masing-masing 3 iris, bawang merah 3 buah, manis jangan panjangnya satu jari, bêngle 3 iris dibakar, jong rahab 5 saga digoreng, asam (besarnya) satu ibu jari diberi garam 3 wuku. Dibakar lalu di-pipis sampai lumat. Diminum pagi (dan) sore.

Nomor 1568 Parêm orang setelah melahirkan. Kulit kayu turi, kulit kayu asam, kulit kayu belimbing sayur, kulit kayu jeruk nipis panjangnya masing-masing satu jari, bêngle, temu lawak, kunyit, sunthi, kencur,

commit to user

jahe masing-masing 3 iris, kayu bidara laut, kayu secang masing-masing 10 saga, kayu timur 15 saga, rasuk angin 10 saga, kayu tinja 5 saga, cendana 10 saga, cendana jênggi panjangnya satu jari, sintok masing-masing satu jari dengan sêprantu masing-masing satu jari dibakar, jintan putih 5 saga, kemukus 7 buah, cabai jawa 3 buah, pucuk dan pala masing-masing 5 saga, sarinaga 10 saga, bunga kenanga kering 25 saga, bunga tanjung kering, bunga pacar cina masing- masing 10 saga. Di-pipis diberi air daun turi 3 genggam diperas dan daun asam 3 tangkai. Di-dhêplok kemudian di-ukup dipakai di badan. Jika sudah kira-kira 15 hari setelah melahirkan harus memakai jamu setiap hari.

Nomor 1569 Parêm bayi menyusu diminum ibunya. Kencur, bêngle masing-masing 3 iris, sintok 5 saga, temu lawak 3 iris, manis jangan 5 saga dibakar, lempuyang êmprit, kunyit masing-masing 3 iris, sêprantu satu dibakar, mêsoyi 5 saga, bawang putih satu siung, jong rahab 5 saga, kemukus 7 buah, sarinaga, akim masing-masing 5 saga, garam 3 wuku. Airnya tawar, dicampur asam (besarnya) satu ibu jari.

Nomor 1570 Jamu parêm diminum, jika anak umurnya sudah 10 atau 15 hari.

Bunga kesumba 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, podhi, sari masing- masing 5 saga, murmak, daging masing-masing 4 saga, jong rahab 5 saga, adas 3 saga , pulasari 5 saga, ketumbar 10 saga, trawas satu lembar, kêdhawung 3 buah, klabêt

5 saga, lengkuas, bêngle, kunyit, kencur masing-masing 3 iris, bawang

merah 3 dibakar, akar kecipir, akar kara putih panjangnya masing-masing satu jari. Di-pipis lalu disaring. Minumlah jamu tersebut setiap hari.

Nomor 1571 Plester jamu sakit kaki luka yang besar. Ambillah mêrtiyun secukupnya, dicampur dengan minyak sladhah untuk pap, prusi secukupnya, kapur barus satu klici, bakaran tawas secukupnya, kemudian digerus semua sampai lumat, dimasukkan tempat. Setiap akan memakai, dibalut sinjang tipis untuk plester lukanya, sehari diulangi sampai 3 kali.

Nomor 1572 Pilis orang kedinginan. Daun gandarusa 3 tangkai, daun kemiri 7 mata, daun golang-galing 7 lembar, daun mengkudu 40 lembar, bawang merah tua 3 dibakar, lalu di-pipis dengan air.

Nomor 1573 Pilis (untuk orang) hamil, setiap pagi.

commit to user

Daun turi merah 3 tangkai, jintan hitam 5 saga, jong rahab 10 saga, air jeruk nipis di-pipis, dipakai setiap pagi.

Nomor 1574 Pilis orang hamil untuk setiap sore. Dringo , bêngle masing-masing 3 iris, jong rahab 6 saga, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, sintok, mêsoyi masing-masing 5 saga, kuncup pinang muda satu, sari 5 saga, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar. Ambillah secukupnya saja. Di-pipis dipakai setiap sore.

Nomor 1575 Jika suka memakai pilis warna ungu. Bunga kesumba, secang, jong rahab masing-masing 5 saga, kencur 3 iris, jintan hitam 5 saga, apu satu buah, kunyit 3 iris. Di-pipis dengan air lalu dipakai untuk pilis .

Nomor 1576 Pilis orang melahirkan pada waktu pagi. Daun turi merah 3 tangkai, adas 4 saga, pulasari 7 saga, jintan hitam 5 saga, bawang merah 3 buah. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air jeruk nipis dan cuka.

Nomor 1577 Pilis pada waktu sore. Daun rusêm maron satu cabang, bawang merah 3 buah, jintan hitam 5 saga, cengkeh 3 buah. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air jeruk nipis dan cuka.

Nomor 1578 Pilis (untuk) orang melahirkan. Jong rahab , jintan hitam masing-masing 5 saga, jintan putih 4 saga, cengkeh 3 buah, pala 3 saga, sêprantu 3 dibakar, sintok, mêsoyi masing-masing 5 saga, majakan, jaha lawe masing-masing satu, dringo satu iris, bêngle, temu lawak masing-masing 3 iris, ganthi 3 saga, kayu secang 5 saga, inggu 2 saga, kulit jeruk purut satu iris, getah pilang satu glintir, kesumba 5 saga. Di-pipis untuk pilis. Disebut pilis anton-anton.

Nomor 1579 Pilis untuk orang melahirkan. Kunyit 5 iris, sêprantu satu dibakar, sintok 5 saga, cabai jawa satu, pala 2 saga. Di-pipis lalu (dipakai) untuk pilis.

Nomor 1580 Pilis (untuk) orang melahirkan. Daun turi merah 3 tangkai, jintan hitam 3 saga, bawang merah 3 buah. Di- dhêplok , diambil airnya. Dicampur arak lalu diberi kapas (dipakai) untuk pilis.

Nomor 1581 Pilis (untuk) orang melahirkan pada waktu sore.

commit to user

Sunthi 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam, mêsoyi, sarinaga masing-masing 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, cengkeh 3 buah, pala 3 saga . Di-pipis (diberi) air cuka, untuk membasahi kepala pada waktu pagi, lalu ambillah bawang merah 3. Di-dhêplok, diambil airnya, dicampur dengan santan satu sendok kaca. Diembunkan semalam, pagi (dipakai) untuk pilis.

Nomor 1582 Pilis yang lain. Cengkeh 7 buah, mêsoyi 5 saga, jintan hitam 5 saga, pucuk 3 saga, sunthi, kencur masing-masing 3 iris. Di-pipis (diberi) air cuka.

Nomor 1583 Pilis (untuk) orang (sakit) pilek supaya kental (ingusnya). Kayu bidara laut 5 saga, kemukus 7 buah, jintan hitam 7 saga. Di-pipis, (diberi) air cuka lalu dipakai pada kepala serta di belakang telinga.

Nomor 1584 Pilis orang (sakit) lêstrung dan selakarang. Jintan hitam 3 saga, adas 2 pasang, pulasari 5 saga, manis jangan panjangnya satu jari, kayu cakma dan cendana jênggi, kayu timur masing-masing 5 saga, kunyit 3 iris, kayu bidara putih 5 saga, kayu tinja 3 saga, secang 4 saga, bawang merah satu, daun meniran 3 tangkai, daun sawi satu lembar, selakarang 5 saga. Di-pipis, disaring, airnya diteteskan ke dalam hidung.

Nomor 1585 Jamu lêstrung yang lain. Kunyit, dringo masing-masing satu iris. Di-pipis, disaring lalu diteteskan ke dalam hidung.

Nomor 1586 Jamu lêstrung yang lain. Daun tanjung muda dikeringkan 7 lembar, dirajang seperti jêpan, kemudian dijadikan rokok, asapnya dikeluarkan lewat hidung.

Nomor 1587 Pilis jamu lêstrung. Daun pare hutan 7 lembar, adas 2 pasang, pulasari 3 saga, bawang merah satu dibakar, cendana jênggi dan kayu timur masing-masing 5 saga. Diberi air jeruk nipis lalu dipakai untuk pilis.

Nomor 1588 Pilis angêri, jika mata gelap (dan) kepala sakit. Biji sawi dan ketumbar masing-masing 5 saga, jintan hitam dan jintan putih masing-masing 3 saga, mêsoyi 7 saga, sêprantu satu dibakar, rasuk angin 2 saga, kemukus 3 buah, jamur brama 5 saga, bawang merah satu, lempuyang merah 3 iris. Di-pipis lalu di-pilis-kan.

commit to user

Nomor 1589 (pilis) yang lain. Akar murbei panjangnya 3 jari diiris, dimakan dengan sirih 3 lembar atau lebih baik untuk orang setelah melahirkan, darah merah, darah putih masing-masing bisa turun.

Nomor 1590 Tapêl susuban, jika orang tidak mengeluarkan angin dan kotoran untuk anak lebih baik.

Jintan hitam 5 saga, jintan putih 3 saga, adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, ketumbar 5 saga, sintok 6 saga, mêsoyi 5 saga, kemukus 7 saga, beras merah

3 jumput, sêprantu satu dibakar, trawas 3 lembar, biji sawi 5 saga, pucuk 3 saga, dringo , temu lawak, temu giring, kencur masing-masing 3 iris, garam satu jumput, bawang merah 7, bawang putih 3 siung, rasuk angin 5 saga, jamur impês 3 saga, bulu ayam satu, rambut 3 saga masing-masing dibakar, kayu bidara putih 5 saga. Di-pipis sampai lumat, di-tapêl-kan pada tempat yang bengkak, (diberi) air cuka.

Nomor 1591 (jamu) yang lain ganti jamu. Gorenglah sidawayah, digerus dengan prusi (sebesar) satu kacang mentah, kemudian ditaburkan diulangi sampai 2 kali. Sehari dicuci sekali.

Nomor 1592 Jamu (sakit) pusar. Daun jeruk macan 3 lembar, apu satu buah. Di-pusus di tangan, ditaruh pada pusar dengan ampasnya kemudian ditutup (dengan) sinjang. Baik untuk orang tua atau anak-anak.

Nomor 1593 Tapêl ratus parêm taun untuk (untuk) orang melahirkan, jika sudah 40 hari.

Ketumbar 5 saga, trawas 3 lembar, jong rahab 15 saga, sintok 10 saga, mêsoyi 10 saga , adas 5 saga, cengkeh 7, pala separuh, pucuk, klabêt, dan jintan hitam masing-masing 10 saga, sidawayah 8 saga, kemukus 7, bunga kesumba 10 saga, kayu gidi jawi 15 saga, cendana dan tingi sabrang 15, kayu timur 10 saga, jênitri

3 saga, kayu anyang 3 buah, getah pilang satu glintir, saltpètêr 5 saga, mustakim, sari , kayu mentah, getah garu/gaharu masing-masing 10 saga, kayu kasturi 10 saga , jaha lawe satu, jaha kêling satu, dhèdhès 2 saga, kayu rasamala 10 saga.

commit to user

Semua di-pipis sedikit-sedikit, saat memakai dikira-kira diberi air (lalu dipakai) untuk tapêl.

Nomor 1594 Jamu (sakit) lêstrung disebut selakarang, dalam bahasa Belanda menyebutnya kankêr.

Biji sawo kecik satu, adas 2 pasang, pulasari satu ruas jari, bawang putih tua satu, daun lêng-lêngan satu tangkai. Di-pipis, (diberi) air jeruk nipis satu iris, dimasukkan ke dalam kantung, diteteskan pada hidung. Dapat mengeluarkan semua, menjadikan sembuh.

Nomor 1595 Jamu sakit lêstrung yang lain. Ambillah kulit kayu dengan kulit tanjung panjangnya 3 jari, bawang merah 3 dibakar, jintan hitam 5 saga. Semua dikeringkan, di-dhêplok kasar saja lalu digulung dengan daun pisang saba kering. Dirokok, asapnya dikeluarkan lewat hidung.

Nomor 1596 Jamu sakit lêstrung yang lain. Daun jintan 3 lembar, daun kucing satu jumput, sarikuning satu jumput, bawang merah satu. Di-pipis, diteteskan pada hidung pagi (dan) sore.

Nomor 1597 Rokok jamu (sakit) lêstrung. Daun pisang saba kering, cindhe amoh 2 ruas jari persegi, kemoceng warna-warni

3 diambil ujungnya, kemoceng sabut kotorannya satu jumput, kotoran di bawah ranjang satu pêngapit tangan, kemenyan madu 2 kacang wose, daun tanjung muda

3 lembar. Digulung dengan daun kering tadi.

Nomor 1598 Jamu selasih hitam untuk orang muda. Temu lawak 3 iris, mêsoyi panjangnya satu jari, sidawayah 5 saga, jintan putih 7 butir, ketumbar 7 butir, katampala (bunga buntal pangantèn sepasang), cengkeh 5 buah, majakan kecil 3, jaha kêling satu, sarang kayu kasturi sepasang, klêmbak 3 saga , kayu garu/gaharu hitam 5 saga, lempuyang êmprit, kunci kuning, temu tis masing-masing 3 iris. Di-pipis sampai lumat, jika akan minum diberi air jeruk nipis satu, lalu minum air dan garam 3 wuku bersama air jeruk.

Nomor 1599 Sêmbur.

commit to user

Jamur grigèh 5 saga, bawang merah satu, garam satu wuku. Dikunyah, di-sêmbur- kan.

Nomor 1600 Pilis singgul untuk orang setelah melahirkan. Dringo , bêngle, jahe, sunthi, kencur, lempuyang prit, lempuyang wangi masing- masing 3 iris, sintok 5 saga, sêprantu satu dibakar, jintan hitam 3 saga, mêsoyi 6 saga , manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 10 saga, kemukus 7, kapulaga 7, cengkeh 5, pala 2, klabêt, waron masing-masing 2 saga, adas satu saga , pulasari 3 saga, rasuk angin, kesumba masing-masing 3 saga, kayu tinja, bidara putih masing-masing 5 saga, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, air jeruk wangi 3, unêm 3 dibakar, bunga kuncup kantil 3 saga dibakar, kunyit 3 iris, apu satu saga. Di-pipis dipakai untuk pilis.

Nomor 1601 Sriawan mengeluarkan panas dalam dan diminum orang kedinginan.

Labu putih diperas airnya satu jari saja, diberi bumbu: adas satu saga, pulasari 5 saga , bawang merah satu dibakar, kayu manis. Bumbu tadi di-pipis semua. Jika sudah lalu dicampur jadi satu, lalu dicampur dengan labu, diberi air murni.

Nomor 1602 Sriawan di dalam perut dan jika mulutnya terasa pedas. Kayu manis panjangnya satu jari, lengkuas 3 iris, pulasari 5 saga, bawang merah satu. Direbus (dengan) air hujan sekali lalu disaring, diminum.

Nomor 1603 Jamu orang sakit muntah. Kulit kaluwih separuh dibakar setengah matang, kunyit 3, bunga sirih 3, sunthi 3 mata, gula aren 2 klungsu. Di-pipis, diminum setiap pagi.

Nomor 1604 Tapêl (sakit) perut mulas. Kunyit satu, bawang merah satu, ketumbar 5 saga, mungsi 4 saga, garam 3 wuku. Di-pipis jadi satu lalu di-tapêl-kan.

Nomor 1605 Tapêl perut (untuk) orang muda. Biji kecubung kasiyan 4 saga, adas 2 saga, pulasari 5 saga, teki rêgut panjangnya

3 jari, cendana jênggi putih 4 saga, kemenyan madu 3 saga, kayu rasamala 4 saga . Di-pipis dengan air, dipakai untuk tapêl. Nomor 1606 Tapêl perut yang lain.

commit to user

Ketumbar 3 saga, trawas 3 lembar, biji sawi 5 saga, adas 2 saga, kêdhawung 2 buah dibakar, rasuk angin 5 saga, daging 3 saga, cabai jawa separuh (hanya ujung dan pangkalnya saja), kencur 3 iris, daun lampes 3 tangkai, daun sembukan 3 lembar, beras 3 jumput, garam 3 wuku. Di-pipis dengan air.

Nomor 1607 Tapêl perut. Daun sruni satu genggam tangan, manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 5 saga , gelam 7 buah, kencur 3 iris, bêngle 3 iris, beras satu jumput, garam 3 wuku, kayu ulêt tiga dibakar, kêdhawung satu dibakar, jintan hitam 5 saga. Di-pipis, (diberi) air cuka. Setiap akan memakai dihangatkan lalu di-tapêl-kan.

Nomor 1608 Tapêl perut, bermanfaat mengeluarkan angin. Biji nangka blonyo satu dibakar, kêdhawung 3, sêprantu satu masing-masing dibakar, cabai jawa 2, botor/kecipir putih 2, botor/kecipir hitam 2, bawang merah satu, ganthi 3 saga, murmak 3 saga, daging 4 saga, ketumbar 5 saga, kencur 3 saga , adas satu saga, pulasari panjangnya satu jari, mêsoyi, jintan hitam, dan jintan putih masing-masing 5 saga, sari 3 saga, kemukus 2 pasang, secang 5 saga, akar alang-alang satu genggam, kara jantan (kara wêdhung) satu, akar kemuning panjangnya 3 jari, daun pare hutan satu lembar. Di-pipis dipakai untuk tapêl.

Nomor 1609 Tapêl untuk pengantin. Kulit kayu tanjung panjangnya 3 jari, cengkeh 3, pala 5, mêsoyi 10 saga, manis jangan 15 saga, sintok 7 saga, kayu rapat dengan kunci pêpêt masing-masing 15 saga , lempuyang prit 3 iris, sari 10 saga, dhèdhès 2 saga, majakan 3 buah, jênitri

5 iris, jaha kêling 2 buah, cendana jênggi 5 saga, têmpaos 7 saga, kayu rasamala

10 saga, kemenyan madu 5 saga, bunga apyun 5 saga, getah rasamala 10 saga, kayu mas 5 saga, pucuk 4 saga, alim 10 saga, kêrsani, jamur impês masing- masing 5 saga, getah sêlumpêt 7 saga, pala separuh, cengkeh 7, mêsoyi 6 saga, klêmbak 4 saga, kayu manis 7 saga, sarikuning 10 saga. Semua di-pipis sampai lumat, (memakai) air tawar dicampur air jeruk nipis atau dengan cuka lalu di- tapêl -kan.

Nomor 1610 Tapêl pengantin yang lain. Jeruk purut yang kecil 3, kenanga yang kecil 7 buah, temu kunci 3 buah, kunyit saempu, sarikuning, sarinaga masing-masing 5 saga, mêsoyi 4 saga, jintan putih,

commit to user

jintan hitam masing-masing 3 saga, alim, majamuju/jemuju masing-masing 5 saga , trasi merah satu buah. Di-pipis dengan air, di-tapêl-kan.

Nomor 1611 Tapêl untuk orang melahirkan. Daun ilèr 7 lembar, temu lawak 3 iris. Di-pipis (diberi) air cuka lalu di-tapêl-kan pada perut.

Nomor 1612 Tapêl (untuk) orang akan melahirkan. Daun ilèr 7 lembar, temu lawak, bêngle masing-masing 3 iris, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, jintan hitam 10 saga, (diberi) air cuka. Jika darahnya kurang lancar lalu ditambah lengkuas 3 iris, lalu di-pipis. Setiap akan memakai dihangatkan sampai terlepas.

Nomor 1613 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Manis jangan panjangnya satu jari dipanggang, jintan hitam 10 saga, kemukus 7, bêngle 3 iris. Di-pipis lalu di-tapêl-kan pada perut.

Nomor 1614 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Banon merah 3 wang digerus sampai lumat, tingi sabrang 6 wang, mêsoyi 20 saga , manis jangan 30 saga, jong rahab 20 saga, bêngle 3 iris, asam kawak (besarnya) satu ibu jari, (diberi) air cuka. Di-pipis (bisa digunakan) sampai 20 hari.

Nomor 1615 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Lempuyang, kunyit masing-masing 3 iris, (diberi) air daun maja 3 lembar dengan cuka. Untuk sampai umur 40 hari.

Nomor 1616 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Manis jangan panjangnya satu jari, jintan hitam 20 saga, kemukus 7 buah, bêngle (besarnya) satu kepala ayam, jong rahab 20 saga. Di-pipis lalu untuk tapêl.

Nomor 1617 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Bêngle , temu tis masing-masing 3 iris (yang disebut temu tis adalah pathi temu), jong rahab 10 saga, daun belimbing satu genggam, lalu di-pipis.

Nomor 1618 Tapêl (untuk) orang melahirkan. Kayu cendana, banon di-dhêplok, kemudian diberi cuka, dihangatkan untuk lêngkang pada dahi kemaluan wanita.

Nomor 1619 Tapêl jika orang akan melahirkan.

commit to user

Kayu cendana 10 saga, sari 10 saga, bêngle 3 iris, jong rahab 10 saga, (diberi) air cuka. Jika orang muda yang memakai harus dihangatkan dahulu. Lêngkang-nya: kencur 3 iris, dringo, bêngle masing-masing 3 iris, adas satu saga, pulasari 2 saga, bawang merah satu, lakên abrit, momohan kopyah, cindhe amoh, dan momohan kain kasa masing-masing 5 saga dibakar. Semua di-pipis dipakai untuk tapêl.

Nomor 1620 Tapêl untuk bayinya. Bawang merah 3, rasuk angin 3 saga, ketumbar 10 saga, secang 5 saga, kêdhawung 3 saga yang 2 dibakar, dringo, kencur masing-masing 3 iris, daun po o 3 tangkai. Di-pipis dipakai untuk tapêl.

Nomor 1621 Tapêl orang akan melahirkan. Kayu cendana dan sarinaga masing-masing 10 saga, bêngle 3 iris. Di-pipis sampai lumat. Jika akan memakai dihangatkan dulu.

Nomor 1622 Tapêl jika anaknya sudah berumur 20 hari. Garam goreng 3 jumput, asam kawak satu kepal dibakar, abu pawon 3 jumput, kemukus 7, jong rahab 10 saga, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, mêsoyi , sintok, kayu cakma, kayu timur, kayu secang, bidara putih masing-masing

5 saga, kayu tinja, kayu cendana masing-masing 3 saga, kencur 3 iris, kapulaga 5 saga , tegari 7 jari, cengkeh 7 buah, pala separuh, daun pintèn 3 tangkai, tinggi 25 ekor, unêm 7 saga dibakar. Di-pipis sampai lumat. Tapêl tersebut harus dipakai selama satu bulan.

Nomor 1623 (tapêl) yang lain lagi. Lempuyang êmprit 3 diambil kulitnya, sintok, mêsoyi masing-masing 7 saga, manis jangan panjangnya satu jari dibakar, unêm 3 dibakar, kemenyan madu 7 saga , kencur 3, jong rahab 7 saga, kapulaga 7 saga, bêngle satu diambil kulitnya, dringo satu jari dibakar, bawang putih 3 bungkul diambil kulitnya, temu lawak satu diambil kulitnya, kunyit satu empu diambil kulitnya, kapur barus dan apu masing-masing 5 saga, jintan hitam 7 saga, cacing tanah kalung satu dibakar sampai gosong, garam satu jumput. Di-pipis sampai lumat dipakai pada perut. Memakainyan kira-kira secukupnya saja. Dicampur air jeruk nipis dan kalêmbak dengan mustakim masing-masing 5 saga, kêdhawung 3 dibakar.

Nomor 1624 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang berumur 20 hari.

commit to user

Bunga cengkeh 7 buah, jintan hitam 5 saga, merica 7, getah kênari 10 saga, getah rasamala 8 saga. Di-pipis, jika sudah lumat ditaruh dalam tempurung kelapa yang ada matanya lalu dipakai setiap hari.

Nomor 1625 Tapêl jika sudah berumur 40 dan 50 hari. Jintan hitam 10 saga, mêsoyi 2 ruas jari, kemukus 7, ganthi 2 saga, kayu garu/gaharu 7 saga, klêmbak 3 saga, cengkeh 7, bluluk kelapa separuh dibakar, kayu tegari 3, kayu kasturi 5 saga, cung-cung pandan 2 buah, jênitri 3, sarikuning

5 saga, kuncup bunga kantil dua, kulit ikan gemi 4 saga, unêm lima dibakar, kerikan rasamala, sarinaga masing-masing 5 saga, bunga kenanga, bunga tanjung masing-masing 10 saga, bunga kenanga mekar 3, majamuju/jemuju dan kêrsani masing-masing 5 saga, bunga lawang 4, jaha kêling, sukun tiga, bunga apyun 2 saga , kunci pêpêt 5 saga, bunga teratai 10, klêmbak, rasamala masing-masing 10 saga , getah rasamala 10 saga. Semua di-pipis sampai lumat kemudian di-ukup kemenyan dengan gula aren lalu di-ukup dengan ratus, lalu dikeringkan. Jika akan memakai ambillah secukupnya saja. Diberi air jeruk nipis.

Nomor 1626 Tapêl untuk (orang) jika sudah 40 hari. Sirih kering 7 lembar, kemukus 7, klêmbak 7 saga, mêsoyi 7 saga, jaha lawe satu, majakan 3, cengkeh 3, ganthi 5 saga, jintan hitam 5 saga, merica putih 4 butir, jênitri 3 buah, buah kenanga 3 saga, pucuk 3 saga, podhi, sari masing-masing 5 saga , murmak 4 saga, daging 3 saga, alim 4 saga, getah pilang saglintir, gelam 7 buah, têmpaos separuh, tegari dan kayu rasamala masing-masing 10 saga, bunga apyun

2 saga, kunci pêpêt, kapulaga masing-masing 5 saga, bunga teratai dan

getah rasamala masing-masing 10 saga. Semua di-pipis sampai lumat, di-ukup kemenyan dengan gula aren. Jika sudah lalu di-ukup ratus. Jika akan memakai secukupnya, dicampur air jeruk nipis serta dikeringkan juga boleh.

Nomor 1627 Tapêl jika sudah 40 hari yang lain. Sirih kering 7 lembar, kemukus 7, klêmbak 5 saga, mêsoyi 7 saga, jaha lawe 7, majakan 3, cengkeh 3, ganthi 5, jintan hitam 10 saga, merica putih 4, jênitri 3, buah kenanga dan pucuk masing-masing 3 saga, podhi, sari masing-masing 5 saga , murmak 4 saga, daging 3 saga, majamuju/jemuju 7 saga, alim 4 saga, getah pilang satu glintir, gelam 7, têmpaos separuh, tegari dan kayu rasamala masing- masing 10 saga. Di-pipis lalu di-ukup dengan kemenyan untuk tapêl.

commit to user

Nomor 1628 Tapêl (untuk) orang melahirkan (setelah) 40 hari. Jintan hitam, mêsoyi masing-masing 5 saga, kemukus 7, ganthi 3 saga, kayu garu/gaharu 5 saga, klêmbak 4 saga, cengkeh 3, bluluk kelapa 6 saga dipotong dengan kacip, kayu tegari panjangnya 3 jari, jênitri 3 jari, sarikuning 5 saga, kuncup bunga kantil satu, ikan gemi 5 saga, unêm 3 dibakar, kayu rasamala dan sarinaga masing-masing 5 saga, kuncup kenanga 7, bunga tanjung 5 saga, bunga kenanga mekar satu, majamuju/jemuju 7 saga, kêrsani 3 saga, bunga lawang 7, jaha kêling, sukun 7, bunga apyun 3 saga, kunci kuning 3 iris, kunci pêpêt 7, kunyit, lengkuas masing-masing 3 iris, bawang putih 3 siung. Di-pipis sampai lumat kemudian di-ukup dengan kemenyan madu dengan gula, lalu di-ukup ratus. Setiap akan memakai diberi air jeruk nipis secukupnya.

Nomor 1629 Tapêl untuk lêngkang kulit-kulitan atau sebanyaknya êmpon- êmpon untuk orang melahirkan (setelah) 40 hari.

Kulit jeruk kingkit satu jari panjangnya, kulit jeruk purut satu iris, kulit bawang merah 5 saga dibakar, kulit bawang putih 5 saga, kerikan secang 4 saga, bidara putih, kayu cendana, kayu tinja, rasuk angin masing-masing 5 saga, kayu anyang, kayu ulêt masing-masing 3 saga dibakar, dringo panjangnya 5 jari dibakar, bêngle panjangnya satu jari diambil kulitnya, jamur brama, jamur impês, kotoran ular sawah, dan mungsi masing-masing 5 saga, trawas satu lembar, adas 2 saga, pulasari panjangnya satu jari, padi dan biji sawi masing-masing 5 saga, kêdhawung

2 dibakar, sari, kapulaga, botor/kecipir masing-masing 5 buah, biji

nangka blonyo satu, kara wêdhung satu masing-masing dibakar, sintok panjangnya satu jari, sêprantu satu dibakar, mêsoyi dan kayu timur panjangnya masing- masing satu jari, kulit kayu dadap panjangnya 3 jari, matan srit (butrawali) panjangnya satu jari, sarang tawon tutur 5 saga, cengkeh 7, pala separuh iris, kesumba (bunga pule) 5 saga, unthuk cacing satu jumput, asam kawak dibakar, abu pawon satu jumput, garam 3 wuku. Semua digoreng sangan dijadikan serbuk. Jika akan memakai, di-pipis lagi sampai lumat dengan air jeruk nipis satu, disaring dipakai untuk tapêl.

Nomor 1630 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain.

commit to user

Daun sruni satu genggam diambil airnya, manis jangan panjangnya satu jari, jong rahab 10 saga, empu kencur, bêngle 3 iris, jintan hitam 10 saga. Di-pipis dengan cuka serta dipanasi.

Nomor 1631 Tapêl (untuk) orang melahirkan yang lain. Daun ilèr 7 lembar, temu lawak 3 iris. Di-pipis, (diberi) air cuka dipakai pada perut.

Nomor 1632 Tapêl jika rahimnya turun. Pala satu, cengkeh 7, merica putih 7, kemukus 7, adas 3 saga, pulasri 5 saga, waron 6 saga, sidawayah 4 saga, jong rahab 10 saga, jintan hitam 6 saga, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, mêsoyi 5 saga, pucuk 2 saga, manis jangan 10 saga , rasuk angin 5 saga, majakan, sêprantu masing-masing satu dibakar, kulit kayu dan getah pilang satu glintir, garam 3 wuku. Di-pipis, di-tapêl-kan.

Nomor 1633 Tapêl untuk mengeringkan rahim supaya tidak hamil. Biji kecubung kasiyan, jintan hitam masing-masing 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, cabai jawa hitam satu, cabai jawa sulah 3 saga, pulasari panjangnya satu jari, merica putih 7, sarikuning 4 saga, cengkeh 3, pala 2 saga, kayu anyang 3, kunci kuning 3 iris, kemenyan madu 3 saga, rumput lulangan 3 cabang, garam 3 wuku , ganthi 2 saga, majakan 3, klabêt 3 saga, majamuju/jemuju 5 saga, kêrsani

4 saga, alim 5 saga, mustakim (kemenyan Arab) 5 saga, (diberi) air rendaman bunga kantil satu. Di-dhêplok, disaring (lalu) diminumkan. Nomor 1634 Tapêl untuk (untuk) orang melahirkan setelah satu bulan supaya tidak melahirkan lagi.

Kulit kayu kenanga kuning 3 panjangnya 2 jari, lebarnya 2 jari, yang baru berbunga dan bunganya 7, buahnya yang kecil masing-masing 7, serta bunga kantil dhèdhès satu saga, kuncup bunga tanjung 5 saga, bunga pacar putih, bunga pacar merah masing-masing 3, kulit kayu sêmak (tlèdhung), kulit kayu salam, kulit kayu nagasari, kulit kayu rambutan, kulit kayu kaluwih, semua masing- masing 3 jari, ral (ketan gajih hitam) satu jumput, uncêt karon yang tertinggal di kukusan beras, tegari 3 akar, jintan hitam 7 saga, jintan putih 5 saga, mêsoyi satu jari, tinggi 25, daun pintèn 3 tangkai, daun dadap srêp 3 tangkai, mustakim, klêmbak , madu, getah sana semua masing-masing 5 saga, kemukus 7, pucuk satu jari, ganthi 7 saga, cengkeh 7, pala separuh, bunga teratai 10 saga, unthuk cacing

commit to user

tanah serta cacing kalung masing-masing satu masing-masing dibakar sampai gosong, garu/gaharu ramês 5 saga, getah slumpit 5 saga, getah pilang satu, cendana jênggi, cendana merah 7 saga, kunyit 5 saga, kulit delima putih panjangnya 3 jari, kayu timur satu jari, buah delima putih muda dibuang bijinya, teki wangi 7 buah, unêm dipanggang, cangkok masing-masing 7 buah, sari, jênitri , sukun masing-masing 5 saga, majakan 2, kayu kasturi, kayu rasamala, waron , safran, kemenyan madu masing-masing 5 saga, ambre mentah 3 saga, kapur barus kering, apu kering masing-masing 5 saga, daun pulutan, daun sidaguri/seleguri masing-masing 5 saga, akar rumput grinting satu genggam, ari- ari cuka jawa 10 saga dijemur sampai kering, jeruk nipis satu dikupas dibuang bijinya, manis jangan dibakar, sintok, mêsoyi masing-masing satu jari, jaha kêling, jaha lawe masing-masing 3, dhèdhès 3 saga, bunga apyun 5 saga, bunga lawang

7, bunga apèn 5 saga, kunci pêpêt enam, kunyit putih 3 empu, temu pure 3 iris, kulit lempuyang prit 3 buah, kunci kuning 3, jadam 2 saga, minyak tua 2 saga, garu/gaharu ramês, isi kecubung kasiyan (kecubung wulung) masing-masing 5 saga , jeruk purut satu iris, daun selasih, daun lampes hitam masing-masing 3 tangkai, kerikan bamban 7 saga, tunggakan pohon padi kering dan pohonnya 7, garu/gaharu ramês 5 saga, bunga kantil 7 saga, kayu anyang 7 saga, kayu ulêt 3 buah dibakar, rasuk angin 5 saga, daun gondang kasih 3 tangkai, daun ilèr 7 lembar, sembukan 7 lembar, kêdhawung 3 buah dibakar, biji nangka satu dibakar, kara wêdhung satu dibakar, polong 3 butir, sela pawon (tumang), kayu mêgatsih 3 jari, bunga abu 3 jumput, suksma diluwih 7 saga, minyak balsam 5 saga, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, dringo 3 iris, bêngle 3 iris, penawar pinang 10 saga , pupugan lèr wetan 2 jumput, bawang merah 3, bawang putih satu masing- masing dibakar, jong rahab 5 saga, buah sawang, alim (kemenyan Arab), majamuju/jemuju, kêrsani masing-masing 5 saga, sintok 10 saga, bratawali satu jari, akar mengkudu 3 jari, daun pare hutan satu lembar, daun meniran, daun beluntas, dan daun legundi masing-masing satu genggam. Semua digoreng, di- dhêplok dijadikan sadhêgan. Jika akan memakai ambillah secukupnya lalu di- pipis lagi. (diberi) air kapur barus 15 saga, air jeruk nipis. Jika sudah lumat lalu ditempelkan sinjang dipakai untuk tapêl pada perut.

commit to user

Nomor 1635 Tapêl daun pare untuk orang melahirkan yang sudah terlepas pusarnya.

Temu lawak 3 iris, bawang merah 3, kayu tinja dan biji sawi masing-masing 5 saga , kêdhawung 3. Direbus semua, airnya satu kriyuk lalu diminum. Lamanya 3 hari.

Nomor 1636 Tapêl (untuk) orang melahirkan. Temu lawak 3 iris, bawang merah satu, kayu tinja 5 saga, sawi 5 saga, kêdhawung 3 dibakar, daun pare 7 lembar. Di-pipis, (diberi) air cuka. Pemakaian tapêl tersebut sampai 3 hari.

Nomor 1637 Tapêl (untuk) orang melahirkan. Daun legundi satu lembar dibakar diambil abunya, lengkuas 3 iris, bêngle, kencur, dringo masing-masing 3 iris, bawang merah 3, bawang putih satu siung, kêdhawung 3 dibakar, manis jangan panjangnya satu jari, pala 5 saga, ketumbar

10 saga, mungsi 3, biji sawi 3 saga, jong rahab 7 saga, asam hitam dibakar (besarnya) satu kemiri. Di-pipis dengan air jawi dan garam 3 wuku, lalu dipkai untuk tapêl.

Nomor 1638 Tapêl (agar) mengeluarkan angin untuk anak dan orang tua. Adas 5 saga, mungsi 4 saga, rasuk angin 3 saga, kêdhawung 3, beras satu jumput, kencur 3, bunga abu satu jumput, bawang putih 3 siung. Di-pis di-tapêl-kan pada perut.

Nomor 1639 Tapêl samanjang dipakai jika akan tidur. Kayu anyang 7, jaha kêling 3, jaha lawe satu, cengkeh 7, jong rahab 10 saga, jênitri

3, getah lulup, rasamala masing-masing 10 saga. Diberi air mawar.

Memakai jamu tersebut jika sudah uyub-uyub daun kemuning lalu dipakai untuk tapêl sêmanjangan setiap akan tidur.

Nomor 1640 Tapêl di atas lainnya. Kayu garu/gaharu ramês 7 saga, sirih 7 lembar. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air wedang atau garam 3 wuku.

Nomor 1641 Jamu wancak dan disebut wancah. Jintan hitam 5 saga, (jintan) putih 5 saga, mêsoyi panjangnya satu jari, kemukus

7, sunthi, kencur, dringo, bêngle, temu lawak, temu hitam, empu kunyit, jahe, lempuyang masing-masing 3 iris, bakaran bawang merah satu, bawang putih satu

commit to user

siung, prusi besarnya satu kacang kedelai, belerang satu buah, kuncup pinang muda satu, sirih yang ruasnya bertemu 3 lembar, lalu di-pipis dengan wedang, yang separuh (dengan) cuka.

Nomor 1642 Santun warni untuk urut. Kayu ulêt satu, temu lawak, empu kunyit masing-masing 3 iris, ujung cabai jawa

3, lempuyang 3 iris, belerang merah 2 saga. Di-pipis sampai lumat lalu disaring, diminum pagi (dan) sore sampai sembuh. Nomor 1643 Jamu jika wanita setelah melahirkan (bayinya) baru lahir. Sunthi , kencur, lengkuas masing-masing 7 iris, bawang putih satu siung, ketumbar

5, saga kemukus 7, jintan hitam 5 saga, mêsoyi 10 saga, cengkeh 3, pala 5 saga, kêdhawung , cabai jawa masing-masing 3, merica putih 7, rasuk angin 3 saga, bawang merah satu dibakar sampai gosong, cuka 2 sendok teh, bunga kesumba 2 saga . Di-pipis dengan garam, diminum pagi (dan) sore.

Nomor 1644 Jamu orang akan melahirkan. Empu kunyit, empu bêngle, lempuyang masing-masing 3 iris, bayam tanah panjangnya 3 jari, jong rahab 7 saga, mêsoyi, jintan hitam masing-masing 10 saga . Di-pipis diminum sampai 20 hari, lalu ditambah cengkeh 3, pala 3 saga. Di- pipis (lalu) diminum sampai 40 hari. Ditambah minum jamu majamuju/jemuju 10 saga , kêrsani 5 saga, majakan satu, sarikuning, alim, mustakim, jintan putih masing-masing 3 saga, mêsoyi 5 saga, cengkeh 3, pala 2 saga, kemenyan madu 3 saga . Jika suka diberi kenari sedikit, apyun 3 saga, daun kecubung satu lembar. Semua di-pipis sampai lumat dengan air jeruk nipis, daun mengkudu satu lembar, garam 3 wuku, delima putih kecil satu dibuang bijinya, kemudian diisi jamu yang di-pipis tadi lalu dikukus. Setiap akan tidur, jamu dan isinya dicampur lalu diminum.

Nomor 1645 Wêjah yang lain jamu tadi. Daun wahung, daun gêndhayakan, daun gêmpur watu, daun cukilan, daun ilèr, daun gondang kasih, daun bunga sepatu merah semua masing-masing 3 lembar, daun asam 1 genggam, gigil panjangnya satu jari, daun tayuman 3 lembar, adas, pulasari masing-masing 2 saga, bawang merah 3, dringo, bêngle, lempuyang, temu lawak, kunyit masing-masing 3 iris. Di-dhêplok, direbus lalu diperas, airnya diminum.

commit to user

Nomor 1646 Santun warni wêjah anak jika sudah berumur 3 bulan. Daun lampes 7 lembar, daun sembukan 3 lembar, daun saga satu genggam, daun ilèr

3 lembar, daun gondang kasih 3 tangkai, daun kêji, daun wahung masing- masing 3 lembar, daun asam muda satu genggam, daun sarab, daun têgalkiyu masing-masing 3 lembar, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, bawang merah, jeruk nipis masing-masing satu diambil airnya. Dicampur di-dhêplok dengan air murni. Diperas lalu diminum.

Nomor 1647 Wêjah yang lain. Daun kêji 3 lembar, semanggi gunung satu genggam, daun gêmpur watu, daun srikaya, daun ubi masing-masing 3 lembar, adas satu saga, daun ketumbar, daun bunga sepatu merah, daun rempelas, daun urat, daun pêrcita masing-masing 3 lembar, akar druju panjangnya satu jari, daun dêrês 3 tangkai, akar bayam tanah panjangnya 3 jari, akar rumput lulangan 3 rumput, akar rumput grinting 3, akar pulasari 5 saga, dringo, bêngle, temu giring, temu lawak masing-masing 3 iris, kayu manis, secang, bidara putih masing-masing 5 saga. Direbus untuk air minuman. Jika anak sakit menggelembung, ditambah daun irah-irahan.

Nomor 1648 Wêjah anak jika anak sudah terlepas pusarnya. Daun pegagan 7 lembar, daun tegalkiyu 3 lembar, daun tirêman 7 lembar, daun saga 11 tangkai yaitu 11 cabang, daun kasih 7 tangkai, daun saraban yaitu daun mayana yaitu daun ilèr 3 lembar, gokrêmah, daun kara lawak, daun patikan, daun nangka, daun lampes, daun sembung tanah, daun sembukan, daun têguman, daun kêlampeyan semua masing-masing 3 tangkai dan lembar, kunci, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, bêngle 5 iris, mengkudu putih satu. Semua di- dhêplok , diperas airnya. Diminumkan orang yang melahirkan selamai 40 hari.

Nomor 1649 Wêjah sebelum bayi terlepas pusarnya. Daun belimbing sayur satu genggam, daun nanas muda satu lembar, daun dêling muda 3, daun uyah-uyahan, daun sêrut, daun kêmarogan masing-masing 3 lembar, daun dêrês 3 tangkai, daun lampes 7 lembar, sembukan 5 lembar, daun tapak liman 2 lembar, rebung glonggong satu, dhak wuluh satu pohon, mengkudu putih satu. Semua di-dhêplok dengan êmpon-êmpon berikut: kunyit, temu lawak, bêngle masing-masing 3 iris. Dengan air tawar, asam satu lerak besarnya, garam satu jumput, lalu di-pipis, diminumkan orang yang menyusui.

commit to user

Nomor 1650 Dedaunan untuk wêjah. Daun dêrês, daun poksor, daun têgalkiyu, daun ilèr, daun urat, daun kurma, daun lampes, saraban, daun sembukan tanah, daun karuklawak, daun saga, daun sembukan jawi, daun tirêman, daun tapak liman, daun beluntas, semanggi gunung, daun gude, rebung glonggong, sarêman wahung, pare, apa-apa, pegagan, kelapa, daun kongko, patikan jawi, daun sariawan, daun bludru, kedondong, pandrêman, sembung, legundi, gondang kasih, srigading.

Nomor 1651 Wêjah (untuk) orang melahirkan sebelum terlepas pusarnya. Rumput dêngkèng wulung satu, daun bêstru 3 lembar, daun pegagan satu genggam, daun tayuman 3 lembar, akar sangga langit panjangnya 3 jari, umbi pacing panjangnya satu jari, kunyit, bêngle, temu hitam, kunyit, temu lawak masing-masing 3 iris, temu badhur satu iris. Di-pipis, disaring lalu diminum sekali setiap hari waktu pagi lamanya 15 hari.

Nomor 1652 Sakit karena ulu hati tertarik sering disebut undhuk, badan menjadi panas.

Temu lawak 3 iris, pulasari satu ruas jari atau satu dim, adas 4 buah, kayu manis satu ruas jari, rasuk angin satu, bawang merah satu dibakar, garam 3 wuku. Di- pipis lalu diminum. Jika akan sakit seperti tadi ambillah temu lawak 3 dibakar satu, jintan hitam, jintan putih masing-masing 3 jumput, mêsoyi satu ruas jari yaitu satu dim, kemukus 7, kencur 3 mentah (dan) matang, bawang merah satu dibakar, jeruk nipis satu diiris terlentang tebalnya sama dengan (ukuran) uang satu dhuwit, garam 3 wuku. Semua tadi dibakar setengah matang.

Nomor 1653 Jamu sarikuning untuk orang muda. Tegari panjangnya 3 jari, jaha kêling, jaha lawe masing-masing 2, kayu ulêt 3 dibakar, kemenyan madu 4 saga, kapulaga 5 saga, majakan 3, jintan putih, mungsi, bunga apèn masing-masing 5 saga, rasuk angin 4 saga, getah pilang satu glintir , cengkeh 3, klêmbak 3 saga, gintongan (murmak) 5 saga, daging, podhi, sari masing-masing 3 saga, sari 5 saga, pulasari panjangnya satu jari, safran 3 saga , pucuk satu saga, ketan hitam satu jumput, cengkeh jantan 3, jênitri 3 saga, jaha kêling 2 dibakar, kayu rapat panjangnya 3 jari, daun kemuning satu genggam, kayu ulêt 3 dibakar, kayu manis panjangnya satu jari, cengkeh 5, bunga pala 5 saga . Semua di-dhêplok dijadikan sadhêgan. Jika akan (memakai) jamu ambillah

commit to user

satu takaran saja. Di-pipis lagi sampai lumat dengan garam 3 wuku, perasan jeruk nipis satu dengan air mawar, diminum setiap hari selama 7 hari.

Nomor 1654 Jamu orang sakit muntah. Ambillah kayu tawa muda satu genggam diiris-iris kemudian dicuci dengan garam supaya hilang getahnya lalu buatlah bumbu rujak, dicampur dengan kayu tawa tadi. Dimakan 2 hari sekali. Makan rujak tadi diulangi sampai 3 kali, sampai tidak sakit lagi. Orang sakit muntah tersebut jika tidak diketahui bisa mematikan.

Nomor 1655 Ibunya jika tidur disebut jamu colong. Kunci mentah (dan) matang 2, garam 3 wuku, ujung cabai jawa 3, empu kunyit mentah (dan) matang 3, kencur 3 iris, kapulaga 5 saga, apu besarnya 2 kacang. Di-pipis sampai lumat, (diberi) air jeruk nipis lalu di-galindhingi. Jika anak sudah tidur, jamu tersebut ditelan semua. Lamanya memakai jamu tersebut selama 7 hari.

Nomor 1656 Jika belum cocok (dengan) jamu tadi. Daun bakung di-pipis sampai lumat dengan madu, dipakai untuk plester untuk tapêl luka. Yang dipakai untuk merebus adalah air perasan daun asam. Yang dipakai mencuci luka (adalah) wedang panas sekuatnya (tingkat panasnya).

Nomor 1657 Jika belum cocok (dengan) jamu tadi. Ambillah tape dibuat seperti plester, ditempelkan pada luka kemudian ditutup daun pisang.

Nomor 1658 Jamu orang sakit selakarang di pipi dan di muka atau di dalam tulang serta mulut baunya busuk.

Beras satu jumput, bawang putih satu siung, garam 3 wuku, dringo (besarnya) satu kacang, kencur (besarnya) 2 kacang. Jika akan tidur dikunyah, ditelan airnya. Disebut parêm dalam. Jika waktu tengah hari ambillah daun trasèn satu genggam, adas 2 pasang, pulasari 2 ruas jari, bawang merah satu. Untuk pilis dahi setiap hari sampai sembuh.

Nomor 1659 Jamu (sakit) kudis di tangan. Anaskun (sarung tangan) dicelup (pada) air abu, setiap kering dicelup lagi. Sebentar-sebentar dicelup, nanti dapat sembuh setelah 4 hari. Meskipun di badan, juga dicelup seperti itu.

commit to user

Nomor 1660 Jamu (sakit) panu. Ambillah sodhah dengan saltpètêr sama jumlahnya, dicampur air digosokkan (panu) setiap hari, nanti sembuh.

Nomor 1661 Jamu (sakit) panu. Bunga belerang digerus sampai lumat dicampur dengan krèmêtar belilah (pada) apoteker.

Nomor 1662 Jamu (sakit) wasir keluar darah. Kulit manggis kering dan basah 3 buah di dhêplok kasar saja, dimasukkan ke dalam air 3 botol. Setiap si sakit selesai BAB lalu dibersihkan yang bersih dahulu kemudian dibilas dengan air manggis yang di-dhêplok tadi atau direbus, pemakaiannya hangat.

Nomor 1663 Jamu sawan untuk anak berumur 5 sampai 7, dan 9 bulan. Jintan hitam 3 saga, mêsoyi panjangnya satu ruas jari, kemukus 3, dringo satu iris, bêngle 2 iris, bawang merah 2 dibakar, kayu manis panjangnya satu ruas jari. Di- pipis dengan air, diminum setiap siang sampai 3 hari diulangi sampai 2 kali sehari. Jika memakai jamu (lalu) muntah, boleh untuk anak dan orang tua. Gosokklah kalêmbak dengan pala di-pipis, disaring lalu diminum serta parutlah jahe dengan pala. Ditempelkan (pada) ulu hati yang sakit.

Nomor 1664 Jamu orang hamil yang (terkena) sawan di dalam perut, tandanya orang tersebut tidak nafsu makan dan sering muntah, kepala sakit, badan bergetar, setiap berdiri akan jatuh, serta sering kencing, jarang BAB.

Daun kelor 3 tangkai, adas 2 pasang, pulasari, kayu manis masing-masing satu ruas jari, bawang merah 2 dibakar, kemudian di-pipis dengan air. Diberi gula aren satu buah. Diminum bisa menyembuhkan.

Nomor 1665 Jamu yang lain. Ambillah anak ikan sembilang yaitu ikan langir panjangnya 2 ruas jari. Dibuang patil -nya, ditelan mentah-mentah dengan pisang emas. biasanya wanita tadi lalu hamil.

commit to user

Nomor 1666 Jamu yang lain. Akar pandan wangi panjangnya 3 jari, daun dan daun mudanya masing-masing satu lembar, adas 2 pasang, pulasari 2 ruas jari. Di-pipis dengan air tawar untuk seluruh badan.

Nomor 1667 Air minumnya. Merica putih 25 di-pipis lalu dimasukkan ke dalam cangkir diberi gula pasir sampai manis kemudian diberi air wedang yang sudah mendidih. Diminumkan sebelum sakit kedinginannya datang, dimandikan dahulu, kemudian minum wedang hangat tadi dengan berselimut yang rapat.

Nomor 1668 Jamu (sakit) perut terasa mulas. Daun sisik bêtok (daun brosmaesa) satu genggam, adas satu jumput, pulasari satu ruas jari, bunga kelapa hijau 7, bunga belimbing sayur 5, gula batu (besarnya) satu ibu jari. Direbus atau di-pipis dengan air. Diminum setiap hari sampai sakitnya berhenti. Ampasnya dicampur lalu digosokkan pada perut. Dicampur daun isêp nanah . Jamu tersebut baik untuk BAB darah berlendir.

Nomor 1669 Jamu sakit lepra (yang) menular, dalam bahasa Belanda disebut lassaris.

Telur tokek satu, dalam bahasa Belanda disebut ekko, telur cicak putih 3 dimasukkan ke dalam telur tokek tadi serta dilubangi sedikit, kemudian buatlah kawat emas 2 atau 3 saga. Dibuat sampai lumat kemudian di-lêkêr dimasukkan ke dalam telur tokek juga. Diikatkan pada telur serta dibungkus sirih yang ruasnya bertemu. Ditali (dengan) benang yang kuat. Siang dijemur 3 hari, malamnya diembunkan. Jika sudah telur tadi diiris untuk mengobati daging (badan) yang terlihat mati digerayangi. Sedangkan kawat kuning tadi ditusukkan di tempat yang bengkak. Biasanya lalu sembuh.

Nomor 1670 Jamu ( sakit lepra menular) yang lain. Ambillah tembaga satu gobang uang lama digepengkan sampai tipis seperti kulit bawang putih, kemudian digunting sampai tipis-tipis. Dimasukkan ke dalam bokor tembaga tebal, kemudian diperas yang lebih baik, kemudian di diamkan pada tungku, yang dipakai untuk api adalah belerang sampai guntingan tembaga tadi hancur. Jika airnya jeruk habis diberi lagi. Jika tembaga sudah hancur lalu diusapkan pada luka dan yang bengkak. Tetapi memakai jamu tersebut harus di

commit to user

halaman yang terang. Sebab baunya busuk, semua zatnya keluar bisa mengotori rumah. Jika bengkaknya sudah kering setelah 14 hari, lalu boleh masuk ke dalam rumah. Sedangkan makanan yang dimakan hanya ikan tawar saja, tanpa garam tanpa asam. Tidak boleh makan yang pedas atau ikan yang lainnya, hanya nasi ikan tawar.

Nomor 1671 Jamu (sakit lepra menular) yang diminum. Kapulaga ½ dhuwit, belerang merah satu dhuwit, madu 1 ½ dhuwit, minyak wijen satu dhuwit, lalu di-pipis sampai lumat. Ditelan sampai 14 hari lamanya.

Nomor 1672 Air (untuk) mandi (sakit lepra menular). Ambillah air laut yang tengah yaitu air yang biru, diapkai mandi. Sehari diulangi sampai 2 atau 3 kali.

Nomor 1673 Air minum (sakit lepra menular). Daun pacar jawa dan kuncupnya sampai memenuhi kuali, cendana jênggi, bidara putih, secang, bunga pulu, rasuk angin masing-masing 10 saga, jamur impês 5 saga , bawang merah 1 ½ dhuwit, lalu direbus sampai matang. Diminum setiap hari.

Nomor 1674 Rokok orang sakit lepra menular. Belerang merah digosok dicampur cindhe amoh dengan ujung kemoceng 3 jumput. Digulung pada daun pisang saba kering.

Nomor 1675 Jamu orang terkena patil ikan, digigit ular, atau yang lainnya yang mempunyai bisa (racun).

Daun angan-angan digosokkan lalu sembuh. Untuk menjerat babi hutan, (memakai) daun atau buahnya, jika dimakan lalu mati. Sedangkan pohonnya merambat, adanya di hutan Banjarmasin banyak. Asalnya dari ladang, daunnya juga enak untuk sayur. Sedangkan buahnya rasanya manis, cabangnya ditanam dimana saja bisa hidup.

Nomor 1676 Jika akan membuat bunga ramping. Pandan wangi secukupnya banyak sedikitnya diiris-iris sampai lumat, bunga melati disuwir, bunga pacar cina, pacar jawa, bunga tanjung, daun delima diiris- iris dicampur dengan kojam, dhèdhès, serta jeruk purut diparut, kencur,

commit to user

lempuyang prit masing-masing diparut, (diberi) air sedikit, lalu diperas diambil airnya. Dicampur dengan pandan tadi lalu dicampur dengan yang lainnya.

Nomor 1677 Jamu wanita akan melahirkan. Kepiting mencapit pagar diambil capitnya, yaitu kepiting yang telurnya menempel di luar perut. Diberi air arak, diminum orang yang akan melahirkan satu gelas anggur. Setiap akan minum dihangatkan, sisanya boleh disimpan di botol untuk sampai habis. Jika sudah minum jamu lalu mengurai rambut, ubun-ubunnya ditiup.

Nomor 1678 Sakit beri-beri yang terlihat mengkilat, bangsa Melayu menyebutnya bokbakut (kaki bengkak).

Di-parêm atau di-bobok pada kakinya. Di dalam buku tentu sudah ada jamu tersebut.

Nomor 1679 Jamu sriawan dan sakit (pada) lidah untuk orang tua yang tidak nafsu makan, sakit sriawan disebabkan makanan asam dan pedas.

Orang sakit tersebut diperbanyak makan daging supaya kuat badannya margi sudah banyak BAB serta diperbanyak makanan dari tepung terigu. Jangan sampai makan makanan asam dan pedas, jadi lidah yang bengkak tidak pecah. Orang yang sakit tersebut lalu ambillah daun jambu biji 500 lembar dicuci yang bersih. Yang dipakai untuk mencuci adalah wedang hangat-hangat lalu di-pipis dengan wedang panas, pala dicampur di-pipis 1 saga, di-pipis jangan sampai hancur, setengah kasar saja kemudian dibungkus sinjang, diperas airnya satu gelas panas diminum diulang 3 kali, pagi, siang, sore. Jangan sampai minum minuman yang lainnya, jika haus minumlah wedang yang sudah dingin, jangan minum air tawar. Jika menurut ajaran tersebut mangke selama 5 hari sembuh.

Nomor 1680 Jamu orang sakit mêjên. Daun manggis 20 lembar juga dibuat seperti di depan tadi. Tidak boleh minum air dingin, hanya makan bubur pati garut saja.

Nomor 1681 Jamu orang kakinya terluka. Belilah krèmêkar (di tempat apoteker) dicampur belerang sedikit dengan kayu manis panjangnya satu jari. Direbus lalu diminum.

Nomor 1682 Untuk menutup lukanya.

commit to user

Sabagian belerang, ½ bagian poas. Dicampur minyak kelapa untuk ditutup rapat. Jika lukanya sudah dicuci bersih lalu ditutup (dengan) jamu tersebut lalu dibungkus atau dibalut.

Nomor 1683 Jamu (sakit) kadas, dalam bahasa Belanda disebut ringporêm. Air apu bening diberi saltpètêr dengan sêndawa digosokkan pada luka.

Nomor 1684 Jamu sakit encok, dalam bahasa Belanda disebut rêmêik. Minyak petroliyum digosokkan dengan kulit kambing di tempat yang terasa sakit setiap hari. Digosok selama satu bulan saja sembuh.

Nomor 1685 Jamu sakit koreng. Minyak petroliyum untuk menggosok juga boleh dipakai untuk menggosok kudis.

Nomor 1686 Jamu terluka pada jari. Pati temu diberi asam besarnya satu ibu jari, garam satu wuku. Di-pipis sampai lumat kemudian dibungkus daun pisang. Di-bênêm pada abu yang masih panas kemudian ditempelkan pada jari yang sakit setiap hari.

Nomor 1687 Jamu terluka pada jari yang lain. Ambillah keladi di-dhêplok, diperas, dibungkus, di-bênêm pada abu panas, kemudian ditempelkan pada jari, pemakaiannya cukup panas.

Nomor 1688 Bumbu membuat ragi. Beras satu pitrah dijadikan tepung, kayu manis ¼ kati, bawang putih besar 7 siung, cabai jawa separuh kati. Di-pipis jadi satu dengan air jawi, lalu di- galindhingi . Jika akan glindhingi ditambah cabai jawa 3, kayu manis panjangnya

3 jari. Dicampur dengan air, jika sudah di-galindhingi lalu dijemur. Jika sudah kering boleh dibuat tape nasi atau ketan. Nasi tadi ngiyan, jika sudah dingin ditaburi ragi sampai merata lalu dikepal. Jika sudah, dingin-dingin dibungkus satu malam lalu keluar airnya, ditengok. Jika sudah matang lalu diangkat. Jika belum matang lalu didiamkan lagi, beras ditumbuk sampai bersih, di-pusus sampai bening. Tetapi jika ketan jangan sampai tanak dalam menanaknya. Mendidih sekali lalu diangkat.

Nomor 1689 Jika membuat minyak kemiri. Ambillah kemiri secukupnya, dibuang kulitnya. Di-dhêplok sampai lumat lalu dikukus lalu dijemur di tempat panas sampai 2 kali, lalu di-pipis.

Nomor 1690 Jika akan membuat sinjang oranye.

commit to user

Kesumba dicuci supaya hilang kotorannya. Mencucinya cepat saja supaya tidak keluar sarinya, lalu diperas, lalu ditaruh pada tampah dengan daun pacar cina sedikit, bêngle sedikit diiris-iris, lalu dicampur air abu abu cina, belinya di singsèh . Takarannya sekali kesumba 1 kati. Air abu cina dicampur dengan air tawar 10 siwur, lalu dibungkus sinjang putih di bawah diberi pangaron, berjaga- jaga bila menetes ke bawah. Jika sudah diikat lagi diulangi sampai 4 atau 5 kali. Menyaringnya di dalam air tersebut supaya keluar sarinya. Ketika akan menyelupkan pakaian atau sinjang putih, serta yang lainnya a dengan bumbu: air jeruk nipis secukupnya, dicampur tawas 2 sèn. Dicelup sekali saja sudah merah. Jika ingin membuat merah tua, dicelupkan sesukanya.

Nomor 1691 Jamu sakit muntah untuk orang tua. Daun patikan tanah satu genggam direbus, diminum airnya atau di-pipis, diperas, disaring lalu diminum airnya. Daun tersebut boleh untuk jamu sakit muntah, kemandèn , dan sakit ulu hati dengan cara dibuat rujak.

Nomor 1692 Jamu sakit encok, dalam bahasa Belanda disebut rintik. Digosok minyak petroliyum setiap hari diulangi sampai 4 atau 5 kali sehari. Lalu sembuh, yang dipakai untuk menggosok adalah kulit kambing.

Nomor 1693 Jamu koreng. Digosok belerang dicampur apu. Jika sudah seperempat jam dicuci dengan wedang panas. Pakailah sabun hijau. Jika sudah seperempat jam dicuci serta digosok seperti di depan tadi.

Nomor 1694 Jamu terluka pada jari. Temu tis (pati), asam (besarnya) satu ibu jari, garam satu wuku. Di-pipis sampai lumat atau dibungkus daun pisang. Di-bênêm pada abu panas. Jika sudah lalu ditempelkan pada jari yang sakit.

Nomor 1695 Jamu tangan terluka yang lain. Ambillah keladi di-dhêplok, diperas lalu di-bênêm pada abu panas. Hangat-hangat ditempelkan di tempat yang sakit.

Nomor 1696 Gliga landhak. Jika orang terkena racun atau orang kedinginan, juga untuk jamu sakit lainnya. Digosok dengan air diberi garam 3 wuku, kemudian diminum.

commit to user

Nomor 1697 Jamu luka pada kaki dan kudis (pada) jari. Nasi basi satu kepal dengan dalancang dhêdhak. Direndam air dengan prusi sebesar kacang hijau. Diulet jadi satu, dipakai untuk plester. Diplesterkan pagi (dan) sore. Jika sudah 3 hari dipakai (waktu) pagi saja.

Nomor 1698 Sela sawêr, kegunaan sela tadi tertulis pada buku ilmu milik Palêntin nomor 252.

Jika orang digigit ular, tersengat kêtonggèng, kalajengking, atau hewan lainnya yang mempunyai bisa/ racun. Sela sawêr dalam bahasa Belanda disebut slangsatèn . Pada luka, ditempelkan sela tadi. Selama satu jam atau 2 jam lalu sembuh serta sela tadi bisa menempel sendiri. Jika bisa/ racun habis lalu terlepas sendiri, lalu sela tadi direndam pada puwan atau wedang panas selama 100 sêkondhê . Bisa/ racun yang menempel (pada) sela lalu keluar puwan atau airnya terlihat hijau, lalu ditempelkan lagi dengan dibalut sinjang. Pemakaiannya jangan dihentikan, kecuali jika sudah sela sudah tidak ada racunnya. Tandanya puwan dan air tidak berwarna hijau. Selama 3 hari menentukan sembuhnya atau jika masih ada bisa/ racun yang masih tersisa, sela masih akan menempel. Setelah selesai, sela dirawat dengan dicuci pada puwan dahulu.

Nomor 1699 Jamu (sakit) bengkak di dalam perut. Akar kelor direbus dengan air. Rebusannya lalu diminum sampai sembuh.

Nomor 1700 Jamu sakit mengeluarkan papêthak. Akar kelapa, akar serai, kemudian direbus dengan santan. Diminum saat akan tidur malam.

Nomor 1701 Jamu (sakit) kurap. Daun kêmarogan dibakar, diambil abunya. Diulet dengan minyak kelapa, lalu digosokkan pada kurap. Jika pagi keluar belatung dari kurap, dikumpulkan serta digoreng sangan yang kering kemudian di-pipis sampai lumat. Dicampur dengan minyak kelapa, di-popok-kan pada kurap. Jika sudah hampir sembuh, ada lagi jamu Cina bernama ingkong. Dicampur dengan arak, digosokkan. Jamu tersebut baik diminum untuk (orang) tergigit ular. Dicampur kangkung yang di-pipis kemudian di-popok-kan pada luka.

Nomor 1702 Jamu orang sakit mata ikan pada jari (canthêng).

commit to user

Jika akan terasa panas apa lagi sudah terasa gatal lalu digosok dengan wedang panas. Jika sudah terlihat mata ikannya, lalu ambillah hati kajar angkrik, lalu digosok dengan wedang panas lalu ditempelkan pada tempat yang sakit lalu dibungkus sinjang. Cabang angkrik dengan hatinya lalu di-pipis sampai lumat. Dibungkuskan pada tempat yang sakit. Mata ikan tersebut akan cepat matang serta sembuh.

Nomor 1703 Minyak kulit lawang, manfaatnya baik sekali untuk orang kurang lancar kencingnya.

Ambillah 5 tetes atau 6 (tetes) dicampur dengan jênèwêr, diminum pagi (dan) sore. Jika pagi sebelum makan. Minyak tadi baik untuk orang lesu badannya, digosok minyak tersebut. Jika kaki tidak bisa berjalan, jadi kuat, bahkan orang yang mempunyai (sakit) encok pada kepala, digosok minyak tersebut juga bisa.

Nomor 1704 Jamu minyak serai, sangat bagus. Jika sakit sudukên pada ulu hati, dalam bahasa Belanda disebut cika atau sakit perut. Bilih terasa sakit, ambillah 7 atau 8 tetes, dicampur dengan minyak adas asli satu sendok teh. Jangan sampai minum yang dingin. Atau juga lebih baik untuk orang yang (sakit) kencing batu. Ambillah 7 atau 8 tetes, dicampur dengan jênèwêr . Diminum setiap hari dan lebih baik untuk orang sakit kepala. Digosokkan pada kepala dan pelipis diulangi sampai 2 atau 3 kali sehari.

Nomor 1705 Minyak kayu putih. Untuk jamu orang kedinginan, ambillah 6 atau 7 tetes, diminum dengan anggur setiap terasa dingin agar mengeluarkan keringat. Jika sakit perut diberi jamu satu tetes atau 2 tetes. Dicampur dengan wedang panas atau juga bagus untuk orang (yang) ototnya linu. Digosokkan pada badan. Apa lagi jika kaki berkurang kekuatannya, tidak bisa berjalan. Digosokkan pada pagi (dan) sore.

Nomor 1706 Jamu anak bèrengên lehernya, disebut endrak. Ambillah kopyah amoh dengan lakên abrit masing-masing satu kilan persegi. Dibakar kemudian diremas sampai lumat, ditaburkan (pada) leher yang bèrengên, lalu sembuh.

Nomor 1707 Jamu sakit kencing batu.

commit to user

Ambillah daun kêji bêling di-pipis lalu diperas. Diminum setiap hari, maka lalu sembuh.

Nomor 1708 Jamu orang digigit ular dan anjing gila dan hewan yang lainnya.

Ambillah candu lalu dioleskan pada luka gigitan, terkena patil, tersengat, lalu sembuh.

Nomor 1709 Jamu bisul supaya dapat pecah, juga bisa untuk orang yang terkena latu.

Garam di-pipis sampai lumat dengan nasi dan minyak secukupnya. Jika sudah tercampur, ditempelkan pada bisul dan yang terkena latu lalu sembuh sakitnya seketika.

Nomor 1710 Jamu (sakit) telinga berkurang pendengarannya. Ambillah kampêr (kapur barus) sebesar kacang hijau, dimasukkan pada lubang telinga, ditutupi kapas. Setiap hari jangan dikorek.

Nomor 1711 Jamu sakit kuning. Ambillah kutu kepala 13 ekor dicampur brêgêdhèl, dimakan setiap hari, maka akan sembuh.

Nomor 1712 Jamu sakit untuk berbagai macam penyakit, apa lagi sakit tulang pada badan.

Ambillah kuali baru yang belum dipakai serta cukup untuk merebus gadung crobo . Dipenuhi air untuk merebus bumbu-bumbu di bawah ini: Gadung crobo satu kati, cengkeh 36 buah, pala satu, sintok panjangnya separuh cêngkang , jintan hitam seharga satu sèn atau 3 saga, kemukus 36 buah, gula batu seharga satu sèn sebesar kepala ayam. Dicampur di dalam kuali, direbus sampai benar-benar matang. Diminum satu gelas air, pagi, siang, sore, malam jika akan tidur, dan jika habis ditambah air seperti tadi (lalu) direbus lagi. Jika sudah ditambah sampai empat kali lalu gantilah jamu lagi diminum sampai dua bulan. Jangan minum air kelapa dan cuka. Air kelapa dan cuka dapat menghilangkan kekuatan gadung. Jika sudah benar-benar sehat, berdirilah menari. Tandanya wajah terlihat merah.

Nomor 1713 Jamu (untuk) anak muntah tidak berhenti.

commit to user

Ambillah kayu sitingpin digosok lalu diminumkan kemudian gosoklah lagi dengan bawang merah digosokkan pada tangan serta kaki diulangi sampai 3 kali.

Nomor 1714 Jamu (untuk) anak panas serta dada terasa sesak. Ambillah inggu dengan bawang merah yang banyak dengan jeruk nipis (lalu) diminumkan.

Nomor 1715 Tapêl untuk (anak panas serta dada terasa sesak). Ambillah daun trêngguli dengan bijinya serta biji sawo kecik. Nomor 1716 Jamu (untuk) anak sakit gomên. Daun saga, minyak lawang, bawang merah, ulat beras merah, kayu manis, santan. Di-pipis lalu di-kècèk jadi satu. Dijamukan pada tempat yang sakit gomên.

Nomor 1717 Jamu anak jika (sakit) cacar air. Jintan hitam, mêsoyi, dringo, bêngle, kuncup pinang muda satu, sirih yang ruasnya bertemu 2 lembar, bawang merah. Semua untuk satu takaran.

Nomor 1718 Jamu jika panas akan keluar cacar airnya. Jika anak masih disusui, siapa yang menyusui minumlah jamu sambêtan pada waktu siang serta untuk anak. Dipakai pada telapak tangan dan tangan, dan leher atas, pada ubun-ubun atau di belakang telinga, yang tipis saja.

Nomor 1719 Jika cacar airnya sudah terlihat. Diberi minum (jamu) sawanan pagi (dan) sore sampai cacarnya keluar. Jika terlihat tidak cocok, hentikan minum (jamu) sawanan tadi.

Nomor 1720 Jika cacar air sudah terlihat keluar. Bawang merah dikunyah dengan banyon, dipakai untuk meniupkan nafas pada mata pagi (dan) sore. Leher dan pusar setiap sore diberi kunyahan bawang merah, bawang putih, jelaga.

Nomor 1721 Air minum (untuk) anak (sakit) cacar air. Sêlaka atau mutiara direndam wedang panas, diminumkan setiap sore sampai cacar air pecah.

Nomor 1722 Jika cacar air tidak mau keluar. Akar papasan di-dhêplok dengan bawang merah satu, lalu diminumkan.

Nomor 1723 Jika cacar air sudah pecah.

commit to user

Bidara putih dengan kayu garu/gaharu diminumkan setiap pagi sebelum anak dimandikan.

Nomor 1724 Jika cacar air sudah pecah semua. Pênawar jambe satu iris, kunyit satu buah, garam digoreng. Dipakai setiap hari.

Nomor 1725 Jika cacar air banyak kelua air. Diberi jeruk jika sore, klabêt dibakar atau digoreng, serta asam sedikit dibakar.

Nomor 1726 Jika cacar airnya pecah dan retak. Kulit ketam betina, daun turi merah, klêmbak, asam dibakar, garam, kêlabêt digoreng. Di-dhêplok serta disaring lalu di-borèh-kan pada cacar, setiap selesai anak dimandikan.

Nomor 1727 Jika cacar airnya sudah benyek. Sagu kering di-pipis sampai lumat ditaburkan sprei tempat tidur serta sisanya dijadikan serbuk, dimasukkan sinjang. Ditaburkan pada cacar yang mlênyèh. Sebentar-sebentar ditaburi lagi agar cepat kering.

Nomor 1728 Jamu paduwan cacar air. Kayu lempuyang, kayu manis, adas, pulasari, bawang merah, daun jarak merah. Dipanggang untuk mengurut tempat yang akan menjadi paduwan.

Nomor 1729 Jamu (sakit) cacar air jika keluar hitam-hitam. Harus diguntingi lalu ambillah kotoran apyun kering kemudian dibakar, dijadikan serbuk untuk ditaburkan pada tempat bekas yang digunting tadi.

Nomor 1730 Jamu untuk ibunya setelah (sakit) cacar air. Mata kunyit, jintan putih, mêsoyi, dringo, bawang merah, pinang muda, cendana jênggi , kayu sampan, ketumbar, trawas, umbi benalu, delima putih , dan lempuyang prit.

Nomor 1731 Jamu sambêtan (sakit) cacar air. Dringo , bêngle, kunyit, mungsi, sintok, sêprantu, jintan putih, rasuk angin, bawang merah, cangkang ketam betina, cangkang kepiting, daun apa-apa, garam satu wuku. Diracik sedikit saja.

Nomor 1732 Cêkok anak tidak mau makan. Daun sembung, daun lampes, temu kunci, temu hitam, kayu secang, kayu bidara putih, kayu manis, bunga apèn, adas, pulasari, ketumbar, trawas, garam sedikit.

commit to user

Nomor 1733 Jamu kedinginan. Cabang senthe hitam panjangnya tiga jari, kunyit, bêngle masing-masing satu jari, adas, pulasari masing-masing 5 saga, jintan putih 3 saga. Semua di-pipis sampai lumat dengan air. Di-borèh-kan pada badan secara merata.

Nomor 1734 Jamu kedinginan bisu. Cabang senthe 3 jari panjangnya, bunga pinang segar satu jumput dengan buahnya yang kecil, serta kulit pinang yang sudah merah, bêngle panjangnya satu jari, jintan hitam 5 saga, bawang putih 3 siung, bawang merah ½ bungkul, dringo panjangnya 2 jari, buah gelam 5 saga. Masing-masing di-pipis sampai lumat lalu di-borèh-kan sekujur badan. Tamat

Di bawah ini adalah keterangan jamu yang ada di dalam buku ini semua.

Nomor jamu

Jamu

Nomor jamu

Jamu

1 Sakit borèg (bantam). 9 Minuman setiap akan tidur. 2 Minuman (sakit borèg).

10 Minuman setiap pagi. 3 Pilis cakobak (pilis).

11 Minuman (untuk) pengantin. 4 Borèh kapialu (encok) untuk orang tua.

12 Pelunturnya. 5 Pilis sakit encok.

13 Jamu (sakit) koreng dan luka. 6 Parêm taun untuk orang melahirkan.

14 Minuman (jamu sakit koreng dan luka).

7 Tapêl parêm taun. 15 Minuman (jamu di atas) setiap pukul 5 pagi.

8 Minuman (untuk) setiap pagi. 16 Anak terkena sawan. 17 Minuman (untuk) panas dalam.

18 Minuman (untuk) orang muda setiap akan tidur.

37 BAB slim (ulêt-ulêt). 19 Sakit korttasê kapialu (encok).

38 Minumannya. 20 Minuman (untuk Korttasê kapialu ).

39 Minumannya.

commit to user

22 Borèh (panas dingin). 41 Minumannya. 23 Minuman (sakit) kedinginan.

42 Minumannya santun warni. 24 Jamu (sakit) panas dingin.

43 Minumannya santun warni. 25 Minuman (sakit panas dingin).

44 Sakit dilêm.

26 Minuman (sakit) kêmandèn. 45 Minumannya. 27 Sakit kencing (untuk) orang tua (dan) anak.

46 Minumannya wanita. 28 Minumannya.

47 Minumannya kaki bengkak. 29 Sakit kencing (untuk) orang tua.

48 Sakit sesak nafas (asma). 30 Minumannya.

49 Minuman (untuk) sakit batuk. 31 Minumannya santun warni.

50 Minuman (untuk) orang muda. 32 BAB darah sudah lama.

51 Sakit batuk.

33 Minumannya.

52 Sakit batuk.

34 BAB (untuk) orang tua, anak.

53 Sakit batuk.

35 Minumannya.

54 Sakit batuk.

36 Minumannya santun warni. 55 Minuman (untuk) meningkatkan kekuatan orang melahirkan. 56 Minumannya lêngkang (orang) melahirkan.

57 Sakit cika. 76 Anak mêjên sakit cacingan. 58 Minumannya.

77 Tapêl -nya.

59 Sakit usus (mêjên). 78 Minumannya. 60 Minumannya.

79 Jamu anak yang berberumur ½ tahun.

61 Tapêl -nya. 80 Jamu yang lainnya. 62 Sakit bengkak, luka, bengkak menjadi luka keluar darah.

81 Jamu yang lainnya. 63 Jamu gadhung (orang lesu).

82 Jamu yang lainnya. 64 Sakit luka, bengkak, lesu.

83 Anak (sakit) mêjên berberumur 9 sampai 12 tahun.

65 Minuman (untuk) orang (sakit) muntah darah.

84 Tapêl -nya.

66 Minuman (untuk) anak sêtèrpis. 85 Minumannya. 67 Minuman (untuk) anak (sakit) batuk. 86

Jamu anak berumur 7 dan 9 tahun, serta untuk orang tua berberumur 20 taun.

68 Minuman (untuk) anak (sakit) batuk. 87

Tapêl -nya.

69 Minuman (untuk) anak (sakit) batuk. 88 Minumannya. 70 Sakit sering BAB (untuk) anak serta orang tua.

89 Anak terkena (sakit) sawan. 71 Anak sering BAB.

90 Kumur (untuk) sakit porrêstrom. 72 Minumannya.

91 Kumur yang lainnya. 73 Tapêl -nya.

92 Air susu tidak keluar. 74 Sakit BAB (slim). 75 Minumannya.

93 Air susu tidak keluar.

114

Sakit nafas baru. 94 Jamu yang lainnya.

115

Sakit nafas sudah lama. 95 Jamu yang lainnya.

116

Sakit nafass erta sesak nafas. 96 Jamu yang lainnya.

117

Sesak nafas terasa. 97 Cebok (untuk) orang melahirkan.

118

Sakit nafas serta asma.

commit to user

99 Cebok (untuk) orang melahirkan.

120

Sakit nafas serta asma. 100

Cebok (untuk) orang melahirkan.

121

Sakit nafas serta asma. 101

Sakit terluka.

122

BAB darah berlendir (untuk) orang tua serta anak.

102 Mencuci luka.

123

BAB darah berlendir (untuk) orang tua serta anak.

103 Mencuci luka.

124

BAB darah berlendir untuk anak. 104

Mencuci luka.

125

Tapêl anak sakit BAB perut kembung berberumur 3, 5 bulan.

105 Wasir pada dubur.

126

Anak sering BAB. 106

Wasir pada dubur.

127

Tapêl -nya.

107 Wasir pada dubur.

128

Tapêl anak BAB rah. 108

Wasir mengeluarkan darah.

129

Jamu anak BAB rah. 109

Wasir mengeluarkan darah.

130

Tapêl anak BAB serta kembung. 110

Wasir mengeluarkan darah.

131

Sakit BAB yang sangat untuk orang tua serta anak.

111 Wasir mengeluarkan darah.

132

Anak BAB berlendir tanda ada cacingnya untuk berumur 2, 2 ½ tahun.

112 Wasir mengeluarkan darah. 113

Membuat bumbu ambêr.

133 Anak BAB darah serta BAB tanpa henti berumur 3 sampai 4 tahun.

146

Anak BAB darah berberumur 2 sampai 3 tahun.

134 Tapêl -nya.

147

Minumannya. 135

Anak sering BAB berumur 3 sampai 5 tahun.

148

Tapêl -nya.

136 Jamu anak berberumur 7 serta 9 bulan.

149

Makanan (untuk) orang BAB darah. 137

Jamu anak berberumur 5 serta 7 bulan.

150

Anak BAB darah. 138

Jamu anak sering BAB.

151

Anak keluar bol-nya. 139

Tapêl (untuk) anak kecil.

152

Minumannya. 140

Borèh -nya.

153

Minumannya. 141

Tapêl perut.

154

Anak BAB darah (bludpêrping). 142

Jamu BAB (slim).

155

Anak BAB darahberberumur 2 serta

Tapêl -nya.

144 Anak kurus berberumur 7 serta 9 bulan.

157

Anak BAB badan (menjadi) lesu. 145

Jamu yang lain.

158

Anak tidak bisa BAB.

159

Anak serta orang tua tidak BAB.

160

Tapêl anak tidak BAB.

161

Sakit BAB orang tua serta anak.

162

Sêmbur anak berberumur 1 ½ serta 2 tahun.

163 Anak tidak BAB, perutnya kembung.

174

Anak mulas tidak BAB. 164

Jamu anak berberumur 8 dan 12 bulan.

175

Tapêl (untuk) anak berberumur 5, 7 bulan jika kembung.

165 Jamu anak berberumur 12 bulan.

176

Anak (sakit) batuk. 166

Anak tidak BAB berberumur 8 serta

177

Anak (sakit) batuk darah.

commit to user

167 Jamu yang lainnya.

178

Anak (sakit) batuk. 168

Jamu yang lainnya.

179

Anak (sakit) batuk. 169

Tapêl (untuk) anak tidak BAB dengan muntah terkena sawan berberumur 2 dan 3 tahun.

180

Anak terkena sudip lalu BAB (paduhan) berumur 9, 12 bulan.

170 Tapêl (untuk) anak berberumur 5, 8 bulan.

181

Anak (sakit) batuk. 171

Tapêl (untuk) anak berumur 2, 3 tahun.

182

Anak (sakit) batuk berumur satu tahun.

172 Tapêl yang lainnya.

183

Anak (sakit) batuk berberumur 5 bulan .

173 Tapêl yang lainnya (untuk) anak berberumur 4, 6 bulan.

184

Anak (sakit) batuk berberumur 5 bulan.

185

Anak (sakit) batuk berberumur 5, 8 bulan.

186

Anak (sakit) batuk berumur 5, 7 bulan.

187

Anak (sakit) batuk.

188

Anak (sakit) batuk berberumur 1 ½, 2 tahun.

189

Anak (sakit) batuk berberumur 3 tahun, juga boleh untuk orang tua.

190

Jamu batuk sêrak yang lain.

191

Jamu batuk sêrak yang lain.

192 Anak (sakit) batuk berberumur 5, 8 tahun.

204

Anak (sakit) batuk berumur 9 bulan sampai satu tahun.

193 Batuk disertai panas dingin berberumur 1 ½ tahun.

205

Anak (sakit) batuk berumur 9 bulan sampai satu tahun.

194 Anak kecil (sakit) batuk.

206

Orang (sakit) batuk sesak nafas. 195

Anak kecil (sakit) batuk berumur 9 bulan sampai satu tahun.

207

Anak (sakit) batuk sawan berumur 1½, 2 tahun.

196 Anak (sakit) batuk berberumur 3, 4 tahun.

208

Jamu (sakit) batuk. 197

Anak (sakit) batuk berumur 5 bulan.

209

Jamu cegukan. 198

Anak (akit) batuk berumur 1 ½ bulan. 210 Anak (sakit) batuk berumur 3, 10 tahun.

199 Anak (sakit) batuk berumur 9 bulan sampai satu tahun.

211

Anak (sakit) batuk masih disusui. 200

Anak (sakit) batuk berumur 2 ½ tahun. 212 Wêjah orang yang menyusui. 201

Anak kecil (sakit) batuk.

213

Tapêl anak sakit kencing, kemaluannya (lelaki) bengkak.

202 Anak kecil (sakit) batuk.

214

Anak sakit kencing berumur 3, 4 tahun.

203 Anak kecil (sakit) batuk (berumur) 5, 7 bulan.

215

Anak sakit kencing.

216

Anak sakit kencing berumur 15, 20 tahun.

217

Anak sakit kencing berumur 15, 20 tahun.

218

Anak sakit kencing berumur 10, 15.

219 Minuman (untuk) sakit kencing.

235

Anak (sakit) panas dalam. 220

Anak sakit kencing, kemaluannya (lelaki) turun.

236

Anak (sakit) panas dada sesak nafas berumur satu tahun.

221 Tapêl -nya.

237

Tapêl -nya.

222 Anak tidak bisa kencing.

238

Anak (sakit) panas berumur 7 bulan

commit to user

223 Tapêl -nya.

239

Anak (sakit) panas berumur 5, 12 bulan.

224 Tapêl -nya.

240

Anak (sakit) panas dalam. 225

Tapêl -nya.

241

Tapêl anak (sakit) cacingan. 226

Orang sakit kencing.

242

Sakit endrak cacing. 227

Minumannya.

243

Obat cacingan untuk anak. 228

Anak (sakit) batuk, jika kencing disertai slim.

244

Cêkok anak (sakit) cacingan. 229

Borèh anak sakit kencing.

245

Cêkok anak (sakit) cacingan BAB darah.

230 Anak panas dingin berumur 5, 7 bulan.

246

Cêkok anak (sakit) cacingan. 231

Sambêtan untuk anak serta ibunya (sakit) panas dingin.

247

Cêkok anak (sakit) cacingan naik mata.

232 Sambêtan untuk anak serta ibunya (sakit) panas dingin (ilêndhê korttsê ).

248

Pupuk anak (sakit) cacingan.

233 Minuman (untuk) panas dingin.

249

Jamu anak (sakit) cacingan. 234

Borèh anak panas.

250

Jamu anak (sakit) cacingan.

251

Cêkok -nya.

252

Obat (sakit) cacingan.

253 Tapêl anak (sakit) cacingan berumur

2, 3 tahun.

271

Anak (sakit) cacingan berumur 2, 3 tahun.

254 Tapêl anak (sakit) cacingan berumur

2, 3 tahun.

272

Anak (sakit) cacingan kerdil berumur 1 ½ tahun.

255 Pupuk anak berumur 1, 3 tahun.

273

Anak (sakit) cacingan. 256

Tapêl -nya.

274

Cêkok -nya.

257 Obat cacing anak berumur 1 ½, 2 tahun.

275

Jamu (sakit) cacingan. 258

Cacingan anak berumur 2, 3 tahun.

276

Tapêl -nya.

259 Jika mengeluarkan cacing.

277

Pilis -nya.

260 Anak (sakit) cacingan lagi.

278

Cacingan berumur 1 ½ tahun. 261

Anak (sakit) cacingan lagi.

279

Jamu (sakit) cacingan (untuk) anak (dan) orang tua.

262 Anak (sakit) cacingan lagi.

280

Jamu (sakit) cacingan (untuk) anak (dan) orang tua.

263 Anak (sakit) cacingan lagi.

281

Tapêl memendekkan cacing. 264

Tapêl -nya.

282

Obat cacing anak berumur 3, 4 tahun.

265 Cacingan untuk orang menyusui.

283

Jamu obat cacing. 266

Cacingan untuk orang menyusui.

284

Jamu obat cacing. 267

Jamu (sakit) cacingan.

285

Cacing naik mata anak berumur 2, 3 tahun.

268 Jamu (sakit) cacingan serta sakit tua. 269

Jamu (sakit) cacingan serta sakit tua, serta boleh untuk anak.

270 Jamu anak (sakit) cacingan berumur 1 ½, 2 tahun.

286 Racêk anak berumur 1 ½, 2 tahun.

302

Sêmbur (sakit) sawanan. 287

Tapêl anak berumur 2, 4 tahun.

303

Sêmbur (sakit) sawanan. 288

Anak cacingan.

304

Sakit pusing.

289 Anak cacingan.

305

Sakit pusing.

290 Cêkok anak berumur 2 ½ , 6 tahun.

306

Jamu (sakit) sawan kèngkèng dan

commit to user

291 Tapêl anak (sakit) cacingan.

307

Anak terkena (sakit) sawan berumur

5, 7 tahun.

292 Tapêl anak (sakit) cacingan.

308

Anak terkena (sakit) sawan berumur

5, 9 bulan.

293 Tapêl anak (sakit) cacingan.

309

Anak terkena sawan. 294

Tapêl anak susah kencing karena cacingan (untuk) anak berumur 1 ½ tahun.

310

Anak terkena sawan berumur 7, 9 bulan.

295 Anak terkena sawan, untuk ibunya.

311

Anak terkena sawan berumur 1 ½ tahun.

296 Anak terkena sawan.

312

Anak terkena sarab. 297

Sawan untuk di-sêmbur.

313

Anak terkena sarab. 298

Jamu (sakit) sawan.

314

Anak terkena sarab berumur 1 ½ tahun.

299 Jamu anak berumur 5, 7 bulan terkena sawan kèngkèng.

315

Anak terkena sarab berumur 5, 7 bulan.

300 Anak terkena sawan.

316

Anak terkena sarab. 301

Anak terkena sawan serta sêmbur-nya

317

Borèh anak yang akan lahir.

318

Jamuterkena sawan diminum ibunipun.

319

Anak terkena sawan.

320

Konyoh sambêtan.

321

Anak terkena sarab berumur 5, 7 tahun.

322 Tapêl anak sakit.

335

Sakit mêjên (untuk) orang tua serta anak.

323 Cêkok anak terkena sarab.

336

Sakit mêjên.

324 Bayi lahir terkena sarab dan berumur

2, 3 bulan.

337

Sakit mêjên.

325 Bengkak terkena sarat.

338

Tapêl -nya.

326 Bayi lahir matanya tertutup sarab.

339

Sakit mêjên.

327 Anak berumur 3, 9 bulan terkena sarab wedang

340

Tapêl -nya.

328 Anak berumur 7, 9 bulan terkena sarab wedang

341

Anak sakit terkena sawan. 329

Tapêl -nya.

342

Borèh -nya.

330 Sriawan anak serta orang tua dan sakit lêstrung .

343

Borèh -nya.

331 Sriawan sakit panas dalam.

344

Anak terkena sawan sarab berumur 3,

7 bulan.

332 Sriawan di mulut serta perut untuk anak serta orang tua.

345

Tapêl anak terkena sawan. 333

Sriawan mulut dan lidah (untuk) orang tua serta anak.

346

Jamu anak berumur 3, 5 bulan. 334

Sriawan panas dalam dengan BAB mêjên anak orang tua.

347

Cêkok anak terkena sawan berumur 1 ½, 2 tahun.

348

Anak terkena sawan serta kembung.

349

Cêkok anak berumur 5, 7 bulan.

350

Tapêl anak terkena sawan.

351

Sakit terkena sawan serta sawan angin .

352

Anak terkena sawan.

353

Cêkok anak terkena sawan.

354 Cêkok anak terkena sawan.

369

Borèh sambêtan untuk anak. 355

Jamu terkena sawan.

370

Borèh sambêtan untuk anak.

commit to user

357 Anak terkena sawan badan terlihat biru.

372

Anak lahir lama tidak bernafas. 358

Cêkok anak terkena sawan.

373

Jamu orang menyusui. 359

Cêkok anak terkena sawan.

374

Jamu orang menyusui. 360

Cêkok anak terkena sawan.

375

Jamu anak jika sudah terlepas pusarnya.

361 Jamu orang hamil agar bayi lahir tidak terkena sawan.

376

Jamu anak jika sudah terlepas pusarnya.

362 Anak muntah tidak berhenti.

377

Jamu untuk tutup pusar. 363

Jamu endrak (untuk) orang tua serta anak.

378

Jamu untuk tutup pusar. 364

Bayi banyak dahak dan ingus.

379

Jamu untuk tutup pusar. 365

Borèh anak pingsan.

380

Jamu untuk tutup pusar anak lelaki. 366

Jamu anak pingsan.

381

Jamu sesak nafas. 367

Jamu anak pingsan.

382

Cêkok anak berumur 5 bulan. 368

Jamu sambêtan orang (tua) serta anak. 383 Jamu anak berumur 9 bulan.

384

Cêkok anak berumur 40 hari.

385

Cêkok anak yang akan lahir.

386

Cêkok anak sudah terlepas pusarnya.

387

Jamu pusar anak akan lahir.

388

Jamu pusar anak keluar darahnya.

389

Jamu anak terlepas pusarnya lalu sakit irak

390 Jamu anak jika malam hari menangis.

405

Pantangan makanan. 391

Jamu anak sakit perut.

406

Tapêl anak berumur 9 bulan sampai satu tahun serta untuk orang tua.

392 Jamu anak berumur 3, 5 hari.

407

Anak berumur 9, 12 bulan sakit mata. 393

Tapêl anak berumur 5, 7 bulan.

408

Anak sakit muntah berumur 5, 7 bulan.

394 Jamu anak sakit perut.

409

Anak akan muntah berumur 3, 5 bulan 395

Bagus untuk perut anak berumur 5, 9 bulan.

410

Cêkok anak muntah-muntah. 396

Anak sakit perut berumur 1 ½ sampai 2 tahun.

411

Jamu anak sakit ari-arinya. 397

Sêmbur bayi sebah perutnya berumur 1 ½, 2 tahun.

412

Jamu anak mati dalam perut. 398

Jamu anak sebah perutnya.

413

Jamu anak mati dalam perut. 399

Cêkok anak mêjên berumur 1 ½, 2 tahun.

414

Jamu anak mati dalam perut. 400

Tapêl anak berumur 2, 3 tahun.

415

Jamu rahim bengkak. 401

Jamu anak mêjên berumur 5, 7 bulan.

416

Jamu anak akan lahir. 402

Jamu anak mêjên berumur 2, 3 tahun.

417

Cêkok anak sakit pusar. 403

Tapêl anak mêjên.

418

Cêkok anak akan lahir. 404

Tapêl anak mêjên.

419

Cêkok anak akan lahir.

420

Cêkok anak akan lahir.

421

Jamu orang hamil.

422 Cêkok anak berumur 1 ½, 2 tahun.

440

Jamu anak (sakit) endrak. 423

Cêkok anak berumur 3, 5 bulan.

441

Jamu anak (sakit) endrak. 424

Jamu orang menyusui.

442

Jamu anak (sakit) endrak. 425

Bedak anak sudah terlepas pusarnya. 443 Jamu anak (sakit) endrak. 426

Tapêl anak berumur 1, 1 ½ tahun.

444

Gurah mulut anak berumur 7, 12 bulan.

commit to user

bulan.

428 Untuk mencuci.

446

Anak (sakit) cacar air jika sudah kering.

429 Jamu mêjên.

447

Jamu dhugal orang tua serta anak. 430

Jamu terluka besar.

448

Jamu dhugal orang tua serta anak. 431

Jamu gom.

449

Jamu dhugal orang tua serta anak. 432

Jamu anak gomên.

450

Air minumannya. 433

Jamu anak sakit kudis.

451

Air minumannya. 434

Jamu anak gomên.

452

Orang nafasnya pendek (kêmandèn). 435

Borèh anak gomên.

453

Jamu dhugal.

436 Tapêl -nya.

454

Borèh anak pilek. 437

Jamu anak gomên.

455

Borèh anak pilek. 438

Jamu anak sakit endrak.

456

Jamu anak sakit koreng. 439

Jamu anak sakit endrak.

457

Jamu anak terluka.

458

Minumannya anak (sakit) endrak.

459

Sêmbur anak.

460

Sêmbur anak.

461 Anak sakit lidah.

478

Jamu anton-anton. 462

Seka lidah keluar putih-putih.

479

Jamu parêm untuk orang tua. 463

Seka lidah keluar putih-putih.

480

Jamu anton-anton (untuk) orang hamil yang sudah 9 bulan.

464 Jamu anak berumur 1 ½, 2 tahun.

481

Jamu anton-anton. 465

Jamu anak tidak enak badan.

482

Jamu anton-anton sakit kepala. 466

Cêkok anak berumur 40 hari.

483

Jamu anton-anton (untuk) orang hamil.

467 Jamu anton-anton untuk orang tua serta muda.

484

Jamu anton-anton (untuk) orang hamil.

468 Jamu anton-anton.

485

Jamu anton-anton (untuk) orang muda.

469 Jamu anton-anton.

486

Jamu anton-anton (untuk) orang menyusui.

470 Jamu anton-anton (untuk) encok.

487

Jamu anton-anton (untuk) orang tua. 471

Jamu anton-anton.

488

Jamu anton-anton (untuk) orang tua. 472

Jamu anton-anton.

489

Jamu anton-anton (untuk) orang muda.

473 Jamu anton-anton.

490

Jamu anton-anton (untuk) orang muda.

474 Jamu anton-anton.

491

Borèh anton-anton darah. 475

Pilis anton-anton.

492

Pilis anton-anton. 476

Borèh anton-anton.

493

Jamu anton-anton air. 477

Borèh akar wangi.

494

Jamu anton-anton air.

495

Jamu anton-anton air.

496

Tapêl anton-anton air.

497

Orang melahirkan ari-ari lama.

498 Jamu mengeluarkan ari-ari.

519

Jamu badan bengkak. 499

Jamu mengeluarkan ari-ari.

520

Borèh sakit kedinginan. 500

Jamu mengeluarkan ari-ari (kempung).

521

Parêm badan lesu. 501

Jamu mengeluarkan ari-ari.

522

Parêm orang setelah melahirkan.

commit to user

503 Jamu sesak nafas.

524

Jamu badan lesu setelah melahirkan.

504 Jamu sesak nafas (sakit nafas).

525

Parêm orang sakit pinggang. 505

Jamu sesak nafas.

526

Jamu tiba-tiba kedinginan. 506

Jamu sesak nafas.

527

Jamu tiba-tiba panas(dingin). 507

Jamu sesak nafas.

528

Jamu tiba-tiba kedinginan. 508

Jamu sesak nafas.

529

Jamu sakit badan. 509

Jamu sesak nafas.

530

Jamu sakit batuk. 510

Jamu sesak nafas.

531

Jamu sakit batuk. 511

Jamu perih di dalam hati.

532

Jamu sakit batuk. 512

Jamu perih di dalam hati.

533

Jamu sakit batuk. 513

Jamu perih di dalam hati.

534

Jamu sakit batuk darah. 514

Jamu perih di dalam hati.

535

Jamu sakit batuk. 515

Jamu ayan.

536

Jamu sakit batuk darah. 516

Jamu menguatkan badan.

537

Jamu sakit batuk darah. 517

Jamu badan panas.

538

Jamu sakit batuk darah. 518

Jamu badan bengkak.

539

Jamu sakit batuk darah.

540 Jamu batuk darah.

560

Jamu batuk.

541 Jamu batuk.

561

Jamu batuk.

542 Jamu batuk.

562

Jamu batuk.

543 Jamu muntah darah.

563

Jamu batuk.

544 Jamu lêson (melahirkan).

564

Tapêl batuk.

545 Jamu batuk.

565

Parêm kaki pegal. 546

Jamu batuk mengeluarkan papêthak .

566

Parêm kaki bengkak. 547

Jamu batuk atau anak.

567

Parêm kaki bengkak. 548

Jamu batuk.

568

Parêm kaki bengkak. 549

Jamu sêrak.

569

Parêm kaki bengkak. 550

Jamu sêrak.

570

Parêm kaki bengkak. 551

Jamu batuk sesak nafas.

571

Parêm orang hamil tua. 552

Jamu batuk sesak nafas.

572

Parêm orang hamil tua. 553

Jamu batuk sesak nafas.

573

Jamu telinga kopokên. 554

Jamu batuk.

574

Jamu telinga kopokên. 555

Jamu batuk menggigil.

575

Jamu telinga kopokên. 556

Jamu batuk sêrak.

576

Jamu telinga kopokên. 557

Jamu batuk.

577

Tapêl kuat untuk lelaki. 558

Jamu batuk.

578

Jamu BAB.

559 Jamu batuk.

579

Tapêl kuat untuk lelaki.

580

Jamu sakit kêmatus.

581 Rujakan sakit kêmatus.

597

Parêm (untuk) menggosok gigih. 582

Parêm sakit kêmatus.

598

Syarat menghilangkan rayap. 583

Parêm sakit kêmandèn.

599

Jamu payudara bengkak. 584

Pilis sakit lêstrung (kêmandèn).

600

Jamu payudara terlihat merah. 585

Parêm orang setelah melahirkan.

601

Jamu payudara bengkak.

commit to user

587 Tapêl (untuk) pengantin.

603

Jamu kaki bengkak. 588

Tapêl orang hamil.

604

Jamu sakit bengkak. 589

Tapêl (sakit) mengeluarkan papêthak .

605

Jamu anak sakit kencing. 590

Tapêl (sakit) mengeluarkan papêthak .

606

Jamu anak sakit kencing. 591

Jamu (untuk) pinggang wanita.

607

Tapêl anak sakit kencing. 592

Parêm sakit encok pada kaki.

608

Jamu bengkak tanpa sebab. 593

Tapêl orang melahirkan kedinginan.

609

Jamu wanita wajahnya bengkak. 594

Parêm orang melahirkan.

610

Jamu kaki terasa linu. 595

Parêm anak masuk angin.

611

Jamu bengkak (pada) belakang telinga.

596 Parêm memperbanyak air susu.

612

Jamu perut bengkak.

613

Jamu kaki bengkak.

614

Jamu bengkak.

615

Jamu mata bengkak.

616

Jamu bisul.

617 Jamu bisul.

637

Ratus sêtanggi. 618

Jamu bisul.

638

Membuat minyak kojamas. 619

Jamu bisul.

639

Bumbu ratus. 620

Jamu bisul.

640

Minyak wangi minyak kojamas. 621

Jamu bisul pada leher.

641

Bumbu minyak kojamas. 622

Jamu bisul.

642

Bumbu membuat bètêr. 623

Jamu bisul anak kecil.

643

Bumbu membuat bètêr. 624

Jamu lepra.

644

Jamu bubul.

625 Bumbu membuat ikan merah.

645

Jamu bubul.

626 Bumbu sêrbat.

646

Jamu bubul banyak. 627

Bumbu minyak kojamas.

647

Jamu bubul (koreng). 628

Jamu ratus makasar.

648

Jamu orang keluar bol-nya. 629

Membuat gula ratus.

649

Jamu orang keluar bol-nya mêjên. 630

Bumbu ratus tebu.

650

Jamu orang keluar bol-nya mêjên. 631

Bumbu minyak pengantin.

651

Jamu orang keluar bol-nya mêjên. 632

Bumbu minyak kojamas.

652

Tapêl orang keluar bol-nya mêjên. 633

Bumbu ratus murman.

653

Jamu (sakit) kadas kudis. 634

Campuran ratus.

654

Jamu (sakit) kadas kudis. 635

Ratus sêtanggi.

655

Jamu (sakit) kadas kudis. 636

Ratus makasar.

656

Jamu (sakit) kadas kudis.

657

Jamu (sakit) kadas kudis.

658 Jamu koreng.

673

Borèh orang tidak bisa tidur. 659

Borèh saraban untuk anak.

674

Borèh orang tidak bisa tidur. 660

Borèh supaya bangun pagi.

675

Borèh orang tidak bisa tidur. 661

Borèh minyak wangi untuk badan. 676 Borèh tidak bisa tidur. 662

Borèh dilêm untuk orang sakit.

677

Borèh tidak bisa tidur.

commit to user

664 Jamu anak kecil bèrèngên pada leher (lecet).

679

Borèh badan supaya wangi. 665

Borèh panas dingin.

680

Borèh kaki linu. 666

Borèh kedinginan.

681

Borèh tali jiwa. 667

Borèh kedinginan.

682

Jamu (untuk) orang tua. 668

Borèh kedinginan.

683

Jamu lêson.

669 Borèh badan lesu.

684

Jamu lêson.

670 Borèh badan sakit.

685

Jamu lêson.

671 Borèh badan sakit.

686

Jamu masuk angin. 672

Jamu orang tidak bisa tidur.

687

Jamu orang muda.

688

Jamu tidak bisa tidur.

689

Borèh tidak bisa tidur.

6906

Borèh setelah melahirkan.

691

Tapêl setelah melahirkan.

692 Tapêl setelah melahirkan.

710

Borèh (untuk) orang tua serta orang muda.

693 Borèh pandan untuk badan.

711

Borèh tanjung. 694

Borèh badan bengkak

712

Borèh (untuk) orang melahirkan. 695

Borèh cara Bali.

713

Borèh (untuk) orang gudhigên. 696

Borèh badan supaya wangi.

714

Borèh (untuk) orang pingsan. 697

Borèh untuk orang tua.

715

Borèh (untuk) sakit panas. 698

Borèh untuk orang tua.

716

Borèh (untuk) sakit panas dingin. 699

Borèh sakit dhêngên.

717

Borèh (untuk) badan. 700

Borèh sari untuk badan.

718

Borèh (untuk) badan. 701

Borèh sambêtan untuk badan.

719

Jamu (sakit) kudis serta anak injanên .

702 Borèh (untuk orang) pingsan.

720

Jamu (sakit) perut bengkak. 703

Borèh untuk orang tua.

721

Jamu sering BAB. 704

Borèh untuk orang tua.

722

Tapêl sakit BAB. 705

Borèh untuk anak (terkena) sawan. 723 Jamu sakit BAB. 706

Borèh terkena sawan untuk anak.

724

Tapêl sakit sering BAB. 707

Borèh saraban untuk anak.

725

Jamu sakit BAB. 708

Borèh saraban untuk anak.

726

Jamu BAB dubur sampai membuka.

709 Borèh kaloran orang tua.

727

Jamu BAB tidak berhenti.

728 Jamu BAB tidak bisa berhenti.

742

Jamu anak sering BAB berlendir. 729

Jamu anak BAB darahberlendir.

743

Jamu anak sering BAB berlendir. 730

Tapêl -nya.

744

Jamu BAB darah. 731

Jamu sakit BAB.

745

Jamu BAB darah. 732

Jamu anak BAB darah berlendir

746

Jamu BAB darah.

commit to user

733 Jamu sakit sering BAB.

747

Tapêl BAB darah. 734

Jamu sakit darah berlendir.

748

Tapêl sering BAB. 735

Jamu sakit darah berlendir.

749

Jamu BAB.

736 Jamu sakit darah berlendir.

750

Jamu sakit sering BAB. 737

Jamu sakit darah berlendir.

751

Tapêl sakit sering BAB. 738

Jamu sakit darah berlendir serta untuk anak.

752

Jamu sakit sering BAB. 739

Jamu sakit BAB.

753

Jamu anak perutnya kembung. 740

Jamu orang tidak bisa kencing.

754

Jamu BAB darah. 741

Jamu orang BAB darah berlendir serta nanah.

755

Jamu BAB darah.

756

757

Jamu sakit panas.

758

Jamu sakit panas.

759

Tapêl (untuk) orang tua serta anak.

760

Jamu sakit mêjên.

761

Jamu anak mêjên.

762 Jamu sakit mêjên.

780

Jamu sakit kolera. 763

Jamu sakit mêjên.

781

Jamu sakit kolera. 764

Tapêl anak berumur 3, 4 tahun.

782

Jamu sakit kolera. 765

Jamu merica makasar.

783

Minumnya sakit kolera. 766

Jamu sakit BAB badan lesu.

784

Jamu kemaluan lelaki lemas. 767

Jamu BAB.

785

Jamu kemaluan lelaki lemas. 768

Jamu BAB.

786

Untuk menghilangkan jenggot. 769

Jamu BAB.

787

Jamu mengeluarkan darah putih. 770

Jamu BAB.

788

Jamu mengeluarkan darah putih. 771

Jamu BAB.

789

Jamu mengeluarkan darah putih. 772

Jamu BAB.

790

Jamu mengeluarkan darah putih. 773

Jamu sering BAB (wasir).

791

Jamu mengeluarkan darah putih. 774

Jamu yang diminum.

792

Jamu mengeluarkan darah putih. 775

Jamu BAB darah berlendir (batuk muntah darah).

793

Jamu mengeluarkan darah putih. 776

Jamu BAB darah berlendir.

794

Jamu mengeluarkan darah putih. 777

Jamu sakit (di) bawah ketiak.

795

Jamu mengeluarkan darah putih. 778

Jamu sakit (di) bawah ketiak.

796

Jamu mengeluarkan darah putih. 779

Jamu sakit kolera.

797

Jamu mengeluarkan darah putih.

798

Jamu melunturkan papêthak.

799

Pilis melunturkan papêthak.

800

Jamu kaki melunturkan papêthak.

801 Jamu kedinginan disertai muntah.

821

Jamu panas dingin. 802

Jamu kedinginan disertai menggigil.

822

Jamu sangat kedinginan. 803

Jamu kedinginan disertai

823

Jamu panas dingin (untuk) lelaki.

commit to user

804 Jamu kedinginan disertai menggigil.

824

Jamu panas dingin (untuk) lelaki. 805

Jamu kedinginan tidak keluar keringat.

825

Jamu panas dingin (untuk) lelaki. 806

Jamu kedinginan perut besar.

826

Jamu encok pada tangan. 807

Jamu kedinginan.

827

Air (untuk) mencuci sakit encok. 808

Jamu kedinginan (tulang).

828

Jamu encok.

809 Jamu kedinginan panas dingin.

829

Jamu encok.

810 Jamu sangat kedinginan.

830

Jamu dilêm (untuk wanita haid berselang).

811 Jamu panas dingin (disertai) mengigau.

831

Jamu dilêm.

812 Jamu kedinginan.

832

Jamu dilêm.

813 Jamu kedinginan (kênglang- langang ).

833

Jamu tidak haid. 814

Jamu panas dingin.

834

Jamu haid kurang lancar. 815

Jamu panas dingin.

835

Jamu haid 3 hari berhenti. 816

Jamu kedinginan.

836

Jamu setelah melahirkan. 817

Jamu kedinginan.

837

Jamu haid kurang lancar. 818

Jamu kedinginan.

838

Jamu melancarkan darah. 819

Minummnya (sakit) kedinginan. 820

Jamu kedinginan.

839 Jamu wanita keluar darahnya (berbau) busuk.

853

Jamu orang melahirkan kurang lancar darahnya.

840 Jamu wanita keluar darahnya (berbau) busuk.

854

Jamu melahirkan mawi mengejan darah.

841 Jamu têrèg kurang lancar darahnya.

855

Jamu melahirkan perut terasa sakit. 842

Jamu tidak haid.

856

Jamu melahirkan perut sakit mengeluarkan darah.

843 Jamu tidak haid.

857

Anak lahir segera diberi lêngkang. 844

Jamu orang haid.

858

Jamu orang melahirkan baru lahir. 845

Jamu haid (berbau).

859

Jamu orang melahirkan setelah 2 hari.

846 Jamu haid (berbau).

860

Jamu peluntur. 847

Jamu haid (berbau).

861

Jamu parêm mêntah. 848

Jamu mengeluarkan darah kotor.

862

Jamu parêm matêng. 849

Jamu orang sering muntah darah.

863

Tapêl orang melahirkan. 850

Jamu orang melahirkan kurang lancar darahnya.

864

Tapêl orang melahirkan. 851

Jamu orang melahirkan kurang lancar darahnya.

865

Tapêl orang melahirkan. 852

Jamu orang melahirkan kurang lancar darahnya.

866

Jamu orang melahirkan.

867 Jamu encok pada belakang pundak.

886

Jamu (sakit) gondong. 868

Jamu encok.

887

Jamu (sakit) gondong. 869

Sêmbur (sakit) encok.

888

Jamu (sakit) gondong.

commit to user

871 Jamu encok di kepala.

890

Jamu (sakit) gondong. 872

Jamu encok pada tulang.

891

Jamu (sakit) gondong. 873

Jamu encok pada tulang.

892

Jamu (sakit) gondong. 874

Pilis encok kepala.

893

Jamu bisul pada selangkangan serta ketiak.

875 Sêmbur encok.

894

Jamu (sakit) gondong. 876

Jamu encok tulang.

895

Jamu (sakit) gondong. 877

Jamu encok.

896

Jamu bengkak sakit wanita dan kamisandhanên , sakit yang disertai bengkak.

878 Jamu encok.

897

Sêmbur perut sudukên. 879

Jamu encok.

898

Jamu orang tidak nafsu makan. 880

Jamu encok.

899

Tapêl perut.

881 Jamu encok.

900

Jamu tidak nafsu makan. 882

Jamu galiyan untuk wanita.

901

Jamu tidak nafsu makan. 883

Jamu bibir dimakan ulat.

902

Jamu menguatkan gigi. 884

Jamu menghilangkan ketombe. 885

Jamu menghilangkan ketombe.

903 Jamu menguatkan gigi.

920

Jamu digigit ular. 904

Jamu menguatkan gigi.

921

Jamu digigit ular (lipan). 905

Jamu menguatkan gigi.

922

Jamu digigit ular (lipan). 906

Jamu gigi sampai berlubang.

923

Syarat tidak digigit ular. 907

Jamu gigi.

924

Jamu digigit ular. 908

Jamu gigi.

925

Jamu perawatan jika ada orang digigit ular.

909 Jamu gigi dimakan ulat.

926

Jamu orang bergeser (gila). 910

Jamu gigi.

927

Air keramas (untuk) orang sakit gila.

911 Jamu gigi (dan) gusi keluar nanah. 928 Pilis orang melahirkan. 912

Jamu gigi.

929

Jamu gusi bedarah. 913

Jamu digigit anjing.

930

Jamu sakit gusi. 914

Jamu digigit anjing.

931

Jamu bibir gomên. 915

Jamu digigit serta terkena patil ikan sembilang.

932

Jamu gomên. 916

Jamu luka terkena sengat, patil yang mempunyai bisa/ racun.

933

Jamu sriawan. 917

Jamu digigit anjing.

934

Jamu gomên. 918

Jamu digigit anjing (gila).

935

Jamu sriawan baik untuk jamu gom .

919 Jamu digigit anjing gila.

936

Jamu sriawan.

937 Jamu sakit di dalam leher (bisul leher).

953

Jamu untuk pengantin 40 hari. 938

Jamu selesai haid.

954

Jamu pengantin menjauhkan sarab

commit to user

939 Jamu selesai haid.

955

Jamu menyehatkan badan. 940

Jamu selesai haid.

956

Jamu galiyan. 941

Jamu selesai haid.

957

Jamu melahirkan setelah 40 hari. 942

Jamu selesai haid.

958

Jamu untuk orang muda. 943

Jamu selesai haid.

959

Jamu untuk orang tua (agar) mengeluarkan angin.

944 Minumnya selesai haid.

960

Jamu panas dingin. 945

Pangunjukan selesai haid.

961

Jamu untuk orang tua. 946

Jamu untuk pengantin baru.

962

Jamu selesai haid. 947

Jamu haid kurang lancar.

963

Jamu selesai haid. 948

Jamu wajah bengkak.

964

Jamu selesai haid. 949

Jamu merawat rahim.

965

Jamu selesai haid. 950

Jamu setelah melahirkan.

966

Jamu wanita sudah 40 (hari) mengeluarkan air.

951 Jamu mengeringkan jalan anak.

967

Jamu wanita sudah 40 (hari) mengeluarkan air.

952 Jamu badan linu.

968 Jamu untuk diminum setelah mengeluarkan air 40 hari.

978

Jamu rahim keluar. 969

Jamu melahirkan setelah 40 hari.

979

Jamu untuk diminum jika rahim keluar.

970 Jamu orang melahirkan lama.

980

Jamu jika sudah mandi setelah 40 hari.

971 Jamu melahirkan jika sudah mengejan.

981

Jamu orang tidak bisa tidur. 972

Jamu jika sudah berganti hari memakai parêm mêntah.

982

Jamu untuk pengantin. 973

Jamu untuk diminum orang melahirkan.

983

Jamu kêmandèn sèwu. 974

Jamu melahirkan terasa keras perutnya.

984

Jamu kêmandèn sèwu. 975

Jamu melahirkan sudah berumur 2 hari.

985

Jamu kêmandèn. 976

Jamu sriawan wêjah untuk ibunya. 986 Jamu tapêl kêmandèn. 977

Jamu jika rahim keluar.

987

Jamu untuk diminum kêmandèn sèwu.

988

Jamu sêmbur sakit kêmandèn.

989

Jamu sêmbur sakit kêmandèn.

990

Jamu sêmbur sakit kêmandèn.

991

Jamu sêmbur sakit kêmandèn.

992

Jamu jika akan sakit.

993 Jamu sakit kêmatus.

1005

Jamu peluntur setelah melahirkan setelah 2 hari.

994 Jamu sakit kêmatus.

1006

Jamu (terasa) lesu (untuk) orang

commit to user

995 Jamu sakit kêmatus rah.

1007

Jamu tapêl-nya. 996

Jamu sakit kêmatus melahirkan.

1008

Jamu melahirkan setelah 40 hari. 997

Jamu selesai haid.

1009

Jamu untuk sakit wanita. 998

Jamu untuk wanita muda.

1010

Jamu wanita jika hamil terkena sawan .

999 Jamu untuk diminum orang setelah melahirkan.

1011

Jamu untuk orang hamil 7 bulan. 1000

Jamu badan lesu.

1012

Jamu untuk orang hamil tua. 1001

Jamu wanita melahirkan.

1013

Jamu orang hamil sudah 8 bulan. 1002

Jamu anak berumur 2 hari.

1014

Jamu orang hamil sudah 9 bulan. 1003

Santun warni untuk diminum orang melahirkan sampai 6 hari.

1015

Jamu orang hamil sudah 9 bulan. 1004

Tapêl peluntur.

1016

Jamu orang hamil sudah 9 bulan.

1017

Jamu orang hamil perutnya tidak bergerak.

1018 Jamu santun warni.

1032

Jamu orang setelah melahirkan. 1019

Jamu perut terasa keras.

1033

Jamu untuk orang melahirkan. 1020

Jamu untuk diminum orang setelah melahirkan.

1034

Jamu orang melahirkan jika mayonên .

1021 Jamu menyegarkan air susu.

1035

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1022 Jamu anak supaya tidak terkena sriawan .

1036

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1023 Jamu anak supaya tidak terkena sriawan .

1037

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1024 Jamu untuk orang setelah melahirkan.

1038

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1025 Jamu untuk orang setelah melahirkan yang akan lahir.

1039

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1026 Jamu parêm setelah melahirkan.

1040

Jamu bobok (untuk) orang melahirkan.

1027 Jamu tapêl setelah melahirkan.

1041

Jamu (untuk) membersihkan indung telur agar cepat hamil.

1028 Jamu tapêl setelah melahirkan.

1042

Jamu orang muntah darah. 1029

Jamu tapêl setelah melahirkan.

1043

Jamu orang muntah darah. 1030

Jamu tapêl setelah melahirkan.

1044

Jamu orang sakit cika. 1031

Parêm untuk setelah melahirkan.

1045

Jamu orang sakit sambang.

1046

Jamu orang sakit sambang.

1047

Jamu orang tua (sakit) pathèk.

1048 Jamu orang sakit lêstrung.

1061

Jamu (sakit) perut mulas. 1049

Jamu sakit dhêngên.

1062

Jamu parêm taun untuk orang melahirkan.

1050 Jamu sakit dhêngên.

1063

Jamu parêm taun untuk orang

commit to user

1051 Pantangan makanan sakit dhêngên. 1064 Jamu parêm untuk orang melahirkan.

1052 Jamu lêstrung untuk membasahi kepala.

1065

Jamu parêm mêntah untuk orang setelah melahirkan.

1053 Jamu tenggorokan serak dan sesak nafas.

1066

Jamu sriawan untuk bayi berumur

3 tahun.

1054 Jamu tenggorokan serak dan sesak nafas.

1067

Jamu parêm setelah melahirkan. 1055

Jamu tenggorokan serak dan sesak nafas.

1068

Jamu parêm setelah melahirkan. 1056

Jamu tenggorokan serak dan sesak nafas.

1069

Jamu parêm mêntaun untuk orang menyusui anak.

1057 Jamu untuk mengeluarkan kekuatan.

1070

Jamu parêm mêntaun untuk orang menyusui anak.

1058 Jamu untup-untup untuk wanita yang sudah melahirkan.

1071

Jamu parêm mêntah untuk orang melahirkan.

1059 Jamu untuk diminum jika ulu hati sakit.

1072

Jamu parêm mêntah untuk orang setelah melahirkan.

1060 Jamu untuk diminum jika ulu hati sakit.

1073

Jamu parêm mêntah untuk orang setelah melahirkan.

1074

Jamu pengantin.

1075 Jamu bengkak pada perut untuk wanita.

1084

Jamu setiap pagi. 1076

Jamu anak (sakit) cacingan yang berumur 5,7 taun.

1085

Jamu dingin pada tulang dan sumsum.

1077 Jamu parêm taun untuk wanita setelah melahirkan.

1086

Jamu orang kedinginan. 1078

Jamu parêm taun diminum setiap pagi.

1087

Jamu orang kedinginan dan kapialu santun warni .

1079 Jamu po o anggur galiyan untuk wanita muda.

1088

Jamu orang kedinginan dan kapialu santun warni .

1080 Jamu orang hamil santun warni.

1089

Jamu orang kedinginan dan kapialu santun warni .

1081 Jamu wanita hamil 7 bulan.

1090

Jamu orang kedinginan dan kapialu santun warni .

1082 Jamu orang selesai haid.

1091

Jamu untuk orang pingsan. 1083

Jamu untuk wanita.

1092

Jamu sambêtan jika akan ke pasar serta di jalan.

1093

Jamu sambêtan Bantên.

1094

Jamu sambêtan Bantên.

1095

Jamu untuk orang muda.

1096

Jamu saraban.

1097

Tapêl -nya orang melahirkan jika sudah terlepas pusarnya.

1098

Jamu sarikuning untuk orang-orang muda.

1099 Jamu (terkena) sawan untuk orang menyusui.

1112

Jampi sakit wanita santun warni. 10

Tapêl setiap hari.

1113

Tapêl sakit wanita.

commit to user

Jamu (terkena) sawan.

kencing.

1102 Jamu (terkena) sawan.

1115

Jamu untuk diminum sakit kencing.

1103 Jamu orang sakit kencing berlendir untuk orang tua.

1116

Tapêl sakit wanita. 1104

Jamu orang sakit kencing untuk wanita tua.

1117

Jamu selakarang. 1105

Jamu lelaki sakit kencing.

1118

Jamu selakarang. 1106

Jamu lelaki sakit kencing darah.

1119

Jamu selakarang. 1107

Jamu lelaki sakit kencing darah.

1120

Jamu selakarang. 1108

Jamu lelaki sakit kencing darah.

1121

Jamu encok pada kepala. 1109

Jamu lelaki sakit kencing darah santun warni .

12

Jamu encok pada kepala santun warni .

1110 Jamu orang wanita.

1123

Jamu sêninjong dan kêmatus. 1111

Jamu orang wanita sakit santun warni .

1124

Jamu orang sakit mêjên dan kolera.

1125

Jamu Sênèn Kêmis menjadikan badan gemuk.

1126 Jamu samêlak untuk orang BAB darah berlendir.

1139

Jamu kocakan orang akan melahirkan.

1127 Jamu sèdhêg untuk orang muda.

1140

Jamu (muntah). 1128

Jamu sêninjong diminum satu bulan sekali.

1141

Jamu (muntah). 1129

Jamu orang melahirkan (setelah)

40 hari.

1142

Jamu tuju wangi dan colong. 1130

Jamu jika sudah 40 hari.

1143

Jamu untuk wanita muda. 1131

Jamu untuk mengeluarkan angin.

14

Jamu untuk wanita muda. 1132

Jamu untuk jika melahirkan dan sakit.

1145

Jamu (untuk) orang kelebihan kekuatannya

13 Jamu untuk orang hamil tua.

1146

Jamu (muntah) ngicalakên kekuatan.

1134 Jamu untuk orang hamil tua.

1147

Minumannya. 1135

Jamu untuk orang hamil tua.

1148

Minumannya orang melahirkan. 1136

Jamu untuk orang hamil tua.

1149

Jamu tuju sontên. 1137

Jamu untuk orang hamil tua.

1150

Jamu tuju sontên. 1138

Jamu untuk orang kedinginan terlihat besar perutnya.

1151

Jamu tuju (muntah).

1152

Jamu anak terkena sawan di dalam.

1153

Jamu untuk orang sakit (pada) ulu hati.

1154

Jamu meningkatkan kekuatan.

15 Jamu (untuk) wanita setengah tua.

1167

Jamu kaki terasa tidak bisa berjalan.

1156 Jamu untuk lelaki muda.

1168

Jamu kaki dimakan dhêngên. 1157

Jamu untuk orang sakit cacar air

1169

Jamu sakit luka pada kuku.

commit to user

hari. 1158

Jamu untuk orang sakit cacar air dan biang keringat jika sudah 40 hari.

1170

Jamu sakit luka pada kuku.

1159 Jamu untuk orang sakit jika ususnya mengambang.

1171

Jamu luka yang besar. 1160

Jamu kadas dan kurap.

1172

Jamu sakit luka pada kuku. 1161

Jamu parêm kaki bengkak.

1173

Jamu kaki luka besar. 1162

Jamu parêm kaki bengkak.

1174

Parêm kaki.

1163 Jamu parêm kaki bengkak.

1175

Parêm kaki.

1164 Jamu panu sêkar.

1176

Parêm kaki jika sakit lebih dari 40 hari.

1165 Jamu bêlak.

17

Jamu kaki untuk wanita setelah melahirkan.

16 Jamu kaki (terasa) mati rasa.

1178

Jamu kaki untuk wanita setelah melahirkan.

1179

Jamu saraban di kaki untuk wanita yang akan melahirkan.

1180

Jamu encok pada kaki.

1181

Jamu sakit kaki bengkak.

1182

Jamu sakit kaki bengkak.

1183 Jamu kaki terasa pegal dan linu anak (dan) orang tua boleh memakai.

1195

Jamu pusing.

1184 Jamu kaki (terasa) pegal.

1196

Pilis kepala pusing. 1185

Jamu sakit mata kemasukan kotoran.

1197

Jamu pusing. 1186

Jamu payudara (sakit) kamisandhanên saat menyusui.

1198

Jamu pusing. 1187

Jamu menggigil pada kepala.

19

Pilis sakit pusing untuk orang setelah melahirkan enggal.

18 Pilis (sakit) menggigil.

1200

Pilis kepala pusing serta mata gelap.

1189 Jamu sakit sipilis pada organ kewanitaan.

1201

Jamu sakit kepala (untuk) wanita setelah melahirkan naik darah ke mata.

1190 Pilis (sakit) menggigil.

1202

Pilis orang sakit panas dingin. 1191

Jamu (sakit) menggigil.

1203

Jamu sakit kepala disertai panas. 1192

Jamu pusing pada kepala di dalam otak.

1204

Jamu sakit pusing sampai bengkak matanya.

1193 Jamu pusing pada kepala di dalam otak.

1205

Jamu sakit pusing sampai bengkak matanya.

1194 Jamu sakit pada kepala yang terasa sampai pada telinga sampai mengurangi pendengaran.

1206

Jamu sakit kepala otak kering.

1207 Jamu sakit kepala otaknya kering.

1222

Pilis sakit kepala. 1208

Pilis sakit kepala.

1223

Pilis sakit kepala. 1209

Pilis sakit kepala.

1224

Pilis sakit kepala dengan bumbu

commit to user

1210 Pilis sakit kepala serta mulut terasa pahit.

1225

Jamu sakit kepala. 1211

Pilis sakit kepala karena angin dan panas.

1226

Jamu sakit kepala. 1212

Jamu sakit kepala.

1227

Jamu sakit pusing. 1213

Pilis sakit kepala.

1228

Jamu sakit kepala serta menghitamkan rambut yang sudah putih.

1214 Pilis dan jamu (sakit) kepala.

1229

Jamu sakit kepala. 1215

Pilis dan jamu (sakit) kepala.

1230

Jamu sakit kepala di dalam otak 1216

Pilis dan jamu (sakit) kepala.

1231

Jamu sakit kepala. 1217

Pilis sakit kepala bumbu tuju.

1232

Jamu sakit kepala jika tidak bisa bangun.

1218 Pilis sakit kepala.

1233

Jamu sakit (perut) mulas dan kembung.

1219 Jamu sakit kepala dengan anton- anton .

1234

Tapêl untuk orang muda yang sudah tidak ingin mempunyai anak.

1220 Jamu sakit kepala. 1221

Jamu sakit kepala.

1235 Tapêl untuk orang setelah melahirkan.

1247

Sêmbur (untuk) orang sakit kêmandèn .

1236 Jamu perut sakit mulas.

1248

Jamu kêmandèn untuk perut. 1237

Jamu perut sakit mulas.

1249

Jamu kêmandèn untuk perut. 1238

Jamu perut sakit mulas.

1250

Jamu orang batuk darah. 1239

Jamu perut sakit mulas.

1251

Jamu orang batuk darah. 1240

Jamu perut sakit mulas.

1252

Jamu sakit kemaluan lelaki bengkak.

1241 Jamu perut sakit mulas untuk anak berumur 1 ½ dan 2 tahun.

1253

Jamu orang tua kencing darah. 1242

Jamu orang sakit perut kembung.

1254

Jamu orang tua tidak bisa kencing. 1243

Jamu kêmandèn untuk orang tua.

1255

Jamu anak sakit kencing. 1244

Tapêl (untuk) orang tua dan anak yang sakit seperti di atas.

1256

Jamu orang sakit (pada) kemaluan lelaki.

1245 Jamu kêmandèn.

1257

Jamu (sakit) kemaluan lelaki bengkak.

1246 Tapêl -nya.

Tapêl untuk anak sakit.

1260 Jamu anak sakit kencing.

1272

Jamu kara pacar untuk wanita yang tidak ingin punya anak.

1261 Jamu anak sakit kencing.

1273

Jamu sakit kencing.

commit to user

1263 Jamu anak sakit kencing dan keremi. 1275 Jamu sakit kencing nanah. 1264

Jamu orang sakit kencing darah berumur 20 taun manginggil.

1276

Jamu sakit kencing nanah. 1265

Jamu orang sakit kencing darah berumur 20 taun ke atas.

1277

Jamu sakit kencing nanah. 1266

Jamu orang sakit kencing darah berumur 20 taun ke atas.

1278

Jamu sakit kencing nanah. 1267

Jamu orang tidak bisa kencing kerena tersumbat.

1279

Jamu sakit kencing nanah. 1268

Jamu orang tidak bisa kencing kerena tersumbat.

1280

Jamu sakit kencing mangkêl. 1269

Jamu orang tidak bisa kencing kerena tersumbat.

1281

Jamu sakit kencing. 1270

Jamu anak sakit kencing yang berumur 3 utawi 4 tahun.

1282

Jamu sakit kencing batu. 1271

Tapêl anak sakit kencing.

1283

Santun warni jamu endrak.

1284

Santun warni jamu endrak anak yang berumur 5 dan 7 bulan.

1285

Jamu sakit kuning yang masih baru.

1286

Jamu sakit kuning yang masih baru.

1287 Jamu sakit kepala karena encok.

1305

Jamu (sakit) telinga. 1288

Jamu sakit telinga.

1306

Jamu (sakit) telinga. 1289

Jamu (sakit) telinga berkurang pendengaran.

1307

Jamu (sakit) telinga. 1290

Jamu (sakit) telinga berkurang pendengaran.

1308

Jamu (sakit) telinga berkurang pendengaran.

1291 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1309

Jamu sawan yang sudah masuk ke dalam perut.

1292 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1310

Minumannya lagi. 1293

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1311

Jamu sawan.

1294 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1312

Jamu kurap.

1295 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1313

Jamu kurap.

1295 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1314

Jamu kurap disertai kuman. 1296

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1315

Jamu jerawat. 1297

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1316

Jamu menguatkan rambut. 1298

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1317

Jamu (sakit) koreng. 1299

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot.

1318

Jamu (sakit) koreng. 1300

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot serta disertai berkurang pendengaran.

1319

Jamu (sakit) koreng. 1301

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot serta disertai berkurang pendengaran.

1320

Jamu (sakit) koreng. 1302

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot serta disertai berkurang pendengaran.

1321

Jamu (sakit) koreng. 1303

Jamu telinga terasa cêkot-cêkot serta disertai berkurang pendengaran.

1322

Jamu (terkena) kuman (untuk) anak (dan) orang tua.

1304 Jamu telinga terasa cêkot-cêkot serta disertai berkurang pendengaran.

1323 Pantangan orang hamil dan menyusui jika orang hamil 1, 4

1336

Jamu (untuk) luka besar.

commit to user

waktunya. 1324

Ikan yang tidak boleh dimakan.

1337

Jamu (untuk) luka terkena sênjata. 1325

Ikan yang lainnya.

1338

Jamu (untuk) luka (karena) teriris. 1326

Laranganipun anak yang masih disusui.

1339

Jamu (untuk) luka. 1327

Minumannya wanita setelah melahirkan, serta untuk cebok.

1340

Jika luka mengeluarkan darah. 1328

Minumannya lagi.

1341

Jamu (luka) yang lainnya 1329

Minumannya yang lain.

1342

Jamu mata luka. 1330

Lêngkang yang lain.

1343

Jamu mata luka. 1331

Lêngkang yang lain.

1344

Jamu mata luka. 1332

Jamu sakit pada hati.

1345

Jamu mata luka. 1333

Plester untuk yang sakit.

1346

Jamu luka (pada) jari. 1334

Jika sakit luka besar baru.

1347

Jamu luka menginjak paku. 1335

Jamu (untuk) luka besar.

1348

Jamu sakit karena makan ikan yang beracun.

1349

Jamu sakit karena makan ikan beracun yang asli.

1350

Jamu sakit karena makan ikan yang beracun.

1351

Orang sakit keracunan, sampai muntah (dan) BAB.

1352a Jamu orang keracunan.

1368

Jamu mata luka serta kabur. 1352b Jamu orang keracunan.

1369

Jamu mata gelap. 1353

Jika ingin membuktikan jamu makjun .

1370

Jamu mata gelap. 1354

Jika akan menjerat macan dan babi hutan.

1371

Jamu mata gelap. 1355

Cara menjerat yang lain.

1372

Jamu bêrsêlut. 1356

Jamu mayonên.

1373

Jamu ketika berdiri akan jatuh 1357

Jamu mayonên.

1374

Untuk membasuh jika mata banyak kotorannya.

1358 Jamu mayonên.

1375

Untuk (mata) kotor dan kabur. 1359

Jamu mayonên.

1376

Untuk (mata) gelap. 1360

Jamu sakit mata.

1377

Untuk (mata) gelap serta berair. 1361

Supaya tidak sakit mata.

1378

Untuk (mata) kabur. 1362

Jamu supaya tidak sakit mata.

1379

Jamu pitêm jika akan berdiri mata gelap.

1363 Jamu supaya tidak sakit mata. 1380a Jamu mata yang lain. 1364

Jamu supaya tidak sakit mata parah.

1365 Jika sampai mengeluarkan darah. 1366

Jamu mata tercolok. 1367

Jamu mata tercolok.

1380b Jamu sriawan untuk orang sakit mêjên .

1395

Jamu mêwahi dhatêng mani. 1381

Jamu sriawan untuk orang sakit

1396

Jamu mêwahi dhatêng mani.

commit to user

1382 Jamu sriawan untuk orang sakit mêjên .

1397

Jamu mêwahi dhatêng mani. 1383

Jamu sriawan untuk orang sakit mêjên disertai BAB rah.

1398

Jamu menambah mani. 1384

Tapêl orang mêjên.

1399

Jamu menambah mani. 1385

Air cebok orang sakit mêjên.

1400

Jamu menambah mani. 1386

Jamu anak mêjên yang berumur 1 atau 2 tahun.

1401

Jamu (untuk) mani dan menguatkan kemaluan lelaki.

1387 Jamu mêjên.

1402

Jamu (untuk) mani dan menguatkan kemaluan lelaki.

1388 Tapêl -nya.

1403

Jamu untuk lelaki. 1389

Tapêl -nya lagi.

1404

Jamu mêroyan. 1390

Jamu orang muntah (dan) BAB berpindah-pindah.

1405

Jamu jika jantung naik. 1391

Menguatkan kemaluan lelaki.

1406

Jamu jika mulut berbau busuk. 1392

Jamu baik untuk mani.

1407

Jamu (sakit) muntah darah. 1393

Jamu menambah mani.

1408

Jamu (sakit) muntah darah. 1394

Jamu menambah mani.

1409

Jamu (sakit) muntah darah.

1410

Jamu (sakit) muntah darah.

1411

Jamu orang muntah tidak berhenti.

1412

Jamu orang tua muntah darah.

1413 Jamu orang muntah BAB.

1431

Jika ingin mempunyai putra lelaki. 1414

Jamu sakit cika

1432

Jamu (sakit) pusar mulas. 1415

Jamu (sakit) batuk untuk anak.

1433

Jamu (sakit) pusar mulas. 1416

Jamu (sakit) bengkak tanpa sebab. 1434 Jamu (sakit) pusar mulas. 1417

Jamu (sakit) bengkak karena tergilas.

1435

Jamu (sakit) pusar mulas. 1418

Jamu sakit tulang.

1436

Jamu (sakit) perut bengkak. 1419

Jamu kaki bengkak.

1437

Jamu (sakit) pusar mulas. 1420

Jamu sakit sêmandhangang.

1438

Jamu pusar berputar. 1421

Makanan yang tidak boleh dimakan.

1439

Tapêl (sakit) perut mulas. 1422

Jika payudara kanan bengkak.

1440

Jamu (sakit) pusar mulas. 1423

Jamu bengkak yang lain.

1441

Jamu sakit perut. 1424

Jamu kamisandhanên.

1442

Jamu sakit BAB. 1425

Parêm sakit jerawat.

1443

Jamu (sakit) encok pada kepala. 1426

Parêm sakit jerawat.

1444

Jamu (sakit) BAB. 1427

Jamu sakit jerawat.

1445

Jamu (sakit) pinggang. 1428

Jamu sakit jerawat.

1446

Jamu (sakit) pinggang. 1429

Jamu sakit jerawat.

1447

Jamu (sakit) pinggang. 1430

Jamu sakit jerawat.

1448

Jamu (sakit) pinggang.

1449

Jamu (sakit) pinggang.

1450 Jamu (sakit) pinggang.

1468

Jamu krawitan yang lain. 1451

Jamu (sakit) pinggang serta untuk pilis panas dingin.

1469

Jamu krawitan yang lain.

commit to user

1453 Jamu (sakit) pinggang.

1471

Jamu (sakit) cacingan untuk anak. 1454

Jamu (sakit) pinggang serta menyembuhkan udhub.

1472

Jamu (sakit) cacingan untuk anak. 1455

Jamu (sakit) pinggang dan (jamu) kuat.

1473

Jamu di dalam tulang terasa linu. 1456

Jamu (sakit) pinggang.

1474

Jamu (sakit) kaki bengkak. 1457

Tapêl (sakit) pinggang.

1475

Jamu (sakit) BAB darah berlendir. 1458

Jamu sakit pinggang.

1476

Tapêl (sakit) BAB darah berlendir. 1459

Jamu perut kotor.

1477

Tapêl (sakit) BAB darah berlendir. 1460

Jamu telinga keluar nanah.

1478

Jamu orang tidak enak makan. 1461

Jamu telinga keluar nanah.

1479

Jamu (sakit) kêmatus tinja (mêjên tinja ).

1462 Jamu telinga keluar nanah.

1480

Jamu (sakit) kêmatus tinja (mêjên tinja ).

1463 Jamu sesak nafas.

1481

Jamu keluar banyak kotoran. 1464

Tapêl sesak nafas.

1482

Jamu sakit diganggu. 1465

Jamu sesak nafas serta panas.

1483

Jika anak terkena (sakit) sawan. 1466

Jamu cacing pita. 1467

Jamu krawitan, racêkên (untuk anak berumur 2 sampai 3 tahun).

1484 Jamu (sakit) sawan dalam.

1496

Jamu (sakit) panu wêsi serta waloh .

1485 Cêkok -nya.

1497

Borèh -nya.

1486 Jamu sêmbur (sakit) sawan.

1498

Jamu (sakit) panu walur serta sêkar .

1487 Jamu sêmbur (sakit) sawan.

1499

Jamu (sakit) panu walur serta sêkar .

1488 Jamu (sakit) sriawan anak yang berumur 7 sampai 9 bulan.

1500

Jamu tersengat kalajengking. 1489

Jamu (sakit) sriawan untuk bayi berumur 4 hari.

1501

Jamu orang (terkena) patil ikan serta tertusuk.

1490 Jamu (sakit) sriawan yang sudah masuk dalam perut.

1502

Penawar tawon. 1491

Jamu sakit kencing batu.

1503

Jamu orang cegukan. 1492

Jamu sakit untuk air minum

1504

Jamu orang terluka. 1493

Santun warni air minum.

1505

Jamu orang terluka. 1494

Jamu untuk diminum orang sakit endrak .

1506

Jamu orang terluka. 1495

Jamu jika orang terlalu banyak BAB.

1507

Jamu orang terluka.

1508

Jamu orang terluka.

1509

Jamu luka besar jika terbacok.

1510

Jamu terluka (luka besar).

1511

Jamu terluka (karena) teriris pisau.

1512

Jamu terluka karena kuku.

1513

Jamu sakit leher.

1514 Jamu orang luka (yang) lama.

1530

Jamu (sakit) payudara. 1515

Jamu orang luka (yang) lama.

1531

Jamu (sakit) payudara.

commit to user

1517 Jamu orang terluka.

1533

Jamu (sakit) payudara. 1518

Jamu orang luka terbacok.

1534

Pilis senthe.

1519 Jamu sakit duduk utawi pathèk.

1535

Jamu hati bingung. 1520

Jamu sakit duduk utawi pathèk.

1536

Jamu orang tua sakit pusar. 1521

Jamu (sakit) pathèk yang masih muda.

1537

Jamu orang tua sakit pusar. 1522

Jamu (sakit) pathèk yang paling baik.

1538

Jamu orang tua sakit pusar. 1523

Jamu (sakit) pathèk.

1539

Jamu orang tua sakit perut. 1524

Jamu (sakit) kamisandhanên.

1540

Jamu orang tua sakit pusar. 1525

Jamu (sakit) kamisandhanên.

1541

Jamu orang tua sakit mulas. 1526

Jamu (sakit) kamisandhanên.

1542

Jamu orang tua sakit pusar. 1527

Jamu (sakit) kamisandhanên.

1543

Jamu orang tua sakit pusar. 1528

Jamu (sakit) payudara sudah menjadi bisul.

1544

Jamu orang menyusui tidak keluar air (susu).

1529 Jamu (sakit) payudara sudah menjadi bisul.

1545

(agar) bayi cepat lahir.

1546 Syarat supaya kuat mengangkat barang yang berat.

1561

Parêm rapuh untuk lelaki (dan) wanita.

1547 Jamu sakit (pada) dada.

1562

Parêm (untuk) melemaskan otot. 1548

Jamu sakit (pada) dada serta BAB darah.

1563

Parêm untuk sakit lambung. 1549

Jamu sakit tulang serta perut.

1564

Parêm untuk sakit lambung. 1550

Jamu (sakit) pusar orang sakit pucat.

1565

Parêm untuk sakit lambung. 1551

Jamu setelah melahirkan sudah terlepas pusarnya.

1566

Parêm untuk sakit lambung. 1552

Jamu (sakit) hernia.

1567

Parêm untuk orang setelah melahirkan antara 2, 3 hari untuk diminum.

1553 Jamu (sakit) selakarang.

1568

Parêm untuk orang setelah melahirkan.

1554 Jamu parêm rapuh bermacam- macam.

1569

Parêm bayi menyusu diminum ibunya.

1555 Jamu parêm (untuk) badan lesu.

1570

Parêm bayi menyusu diminum ibunya.

1556 Jamu parêm (untuk) badan lesu.

1571

Plester jamu sakit kaki luka besar. 1557

Jamu parêm (untuk) badan lesu (dan) perut.

1558 Jamu parêm kaki bengkak. 1559

Jamu parêm kaki bengkak. 1560

Jamu parêm rapuh untuk orang melahirkan.

1572 Pilis orang kedinginan.

1584

Pilis orang (sakit) lêstrung dan selakarang .

1573 Pilis jika hamil (dipakai) setiap pagi. 1585 Pilis orang (sakit) lêstrung dan

commit to user

1574 Pilis jika hamil (dipakai) setiap sore. 1586 Pilis orang (sakit) lêstrung dan selakarang .

1575 Jika suka memakai pilis warna ungu. 1587 Pilis orang (sakit) lêstrung dan selakarang .

1576 Pilis orang melahirkan (dipakai) waktu pagi.

1588

Pilis jika mata gelap kepala sakit. 1577

Pilis (diapakai) sore.

1589

Pilis jika mata gelap kepala sakit. 1578

Pilis orang melahirkan.

1590

Tapêl susuban jika orang tidak keluar angin dan kotoran untuk anak.

1579 Pilis orang melahirkan.

1591

Jamu yang lain ganti jamu. 1580

Pilis orang melahirkan.

1592

Jamu (sakit) pusar. 1581

Pilis orang melahirkan (dipakai) waktu sore.

1593

Tapêl ratus parêm taun untuk orang setelah melahirkan jika sudah 40 hari.

1582 Pilis orang melahirkan.

1594

Jamu (sakit) lêstrung disebut selakarang .

1583 Pilis orang pilek supaya cepat kental (ingusnya).

1595

Jamu (sakit) lêstrung disebut selakarang .

1596

Jamu (sakit) lêstrung disebut selakarang .

1597

Rokok jamu (sakit) lêstrung.

1598 Jamu selasih hitam untuk orang muda.

1611

Tapêl untuk orang melahirkan. 1599

Sêmbur -nya.

1612

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1600 Pilis singgul setelah melahirkan.

1613

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1601 Sriawan mengeluarkan panas dalam dan diminum orang (yang) kedinginan.

1614

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1602 Sriawan di dalam perut dan jika mulutnya (terasa) pedas .

1615

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1603 Jamu orang sakit (muntah).

1616

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1604 Tapêl (sakit) perut mulas.

1617

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1605 Tapêl (sakit) perut orang muda.

1618

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1606 Tapêl (sakit) perut orang muda.

1619

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1607 Tapêl (sakit) perut.

1620

Tapêl untuk bayinya. 1608

Tapêl (sakit) perut bermanfaat mengeluarkan angin.

1621

Tapêl (untuk) orang akan melahirkan.

1609 Tapêl untuk pengantin.

1622

Tapêl jika anaknya sudah berumur

20 hari.

1610 Tapêl untuk pengantin.

1623

(tapêl) yang lain.

1624

Tapêl orang melahirkan yang berumur 20 hari.

1625

Jika berumur 50 hari.

1626 Tapêl jika sudah 40 hari.

1639

Tapêl (dipakai) jika akan tidur. 1627

Tapêl jika sudah 40 hari.

1640

Tapêl (dipakai) jika akan tidur.

commit to user

1629 Tapêl jika sudah 40 hari.

1642

Santun warni untuk urut. 1630

Tapêl jika sudah 40 hari.

1643

Jamu untuk wanita setelah melahirkan baru lahir.

1631 Tapêl jika sudah 40 hari.

1644

Jamu orang melahirkan. 1632

Tapêl jika rahim turun.

1645

Jamu orang melahirkan. 1633

Tapêl untuk mengeringkan rahim. 1646 Wêjah jika sudah berumur 3 bulan. 1634

Tapêl untuk orang setelah melahirkan setelah satu bulan supaya tidak melahirkan.

1647

Wêjah yang lain.

1635 Tapêl untuk orang melahirkan sudah terlepas pusarnya.

1648

Wêjah jika anak sudah terlepas pusarnya.

1636 Tapêl setelah melahirkan.

1649

Wêjah sebelum terlepas pusarnya. 1637

Tapêl setelah melahirkan.

1650

Daun untuk Wêjah. 1638

Tapêl untuk mengeluarkan angin untuk anak dan orang tua.

1651

Wêjah melahirkan sebelum terlepas pusarnya.

1652

Jamu sakit undhuk.

1653 Jamu sarikuning untuk orang muda.

1670

Jamu (sakit lepra yang menular) lainnya.

1654 Jamu orang sakit muntah.

1671

Minumannya. 1655

Jamu colong.

1672

Air mandinya. 1656

Jamu jika belum cocok.

1673

Minumannya. 1657

Jamu jika belum cocok.

1674

Rokok sakit lepra yang menular. 1658

Jamu sakit selakarang.

1675

Jamu terkena bisa/racun. 1659

Jamu (sakit) kudis di tangan.

1676

Jika akan membuat bunga ramping.

1660 Jamu (sakit) panu.

1677

Jamu wanita akan melahirkan. 1661

Jamu (sakit) panu.

1678

Sakit beri-beri. 1662

Jamu wasir darah.

1679

Jamu (sakit) sriawan. 1663

Jamu (sakit) sawan untuk anak berumur 5, 6, 7, 9 bulan.

1680

Jamu orang sakit mêjên. 1664

Jamu orang hamil yang terkena sawan .

1681

Jamu orang kaki terluka. 1665

Jamu yang lain.

1682

Untuk menutup luka. 1666

Jamu yang lain.

1683

Jamu (sakit) kadas. 1667

Minumannya.

1684

Jamu sakit (encok). 1668

Jamu (sakit) perut mulas.

1685

Jamu (sakit) koreng. 1669

Jamu sakit lepra yang menular.

1686

Jamu luka pada jari.

1687

Jamu (luka pada jari) yang lain.

1688

Bumbu membuat ragi.

1689 Jika akan membuat minyak kemiri. 1701 Jamu (sakit) kurap. 1690

Jika akan membuat sinjang oranye. 1702 Jamu sakit canthêng. 1691

Jamu sakit muntah untuk orang

1703

Jamu (sakit) kencing kurang

commit to user

1692 Jamu (sakit) encok.

1704

Jamu sakit sudukên. 1693

Jamu (sakit) koreng.

1705

Jamu sakit kedinginan. 1694

Jamu luka pada jari.

1706

Jamu sakit endrak. 1695

Jamu yang lain.

1707

Jamu (sakit) kencing batu. 1696

Gliga landhak.

1708

Jamu orang tergigit ular. 1697

Jamu luka pada kaki dan kudis pada jari.

1709

Jamu bisul dan terkena luka. 1698

Jamu tergigit hewan yang mempunyai bisa/ racun.

1710

Jamu telinga berkurang pendengaran.

1699 Jamu (sakit) perut bengkak di dalam perut.

1711

Jamu sakit kuning. 1700

Jamu sakit mengeluarkan pêpêthak .

1712

Jamu semua sakit.

1713

Jamu muntah tanpa berhenti.

1714

Jamu anak panas serta sesak nafas.

1715

Tapêl -nya.

1716

Jamu anak sakit gomên.

1717 Jamu anak jika sudah (terkena) cacar air.

1729

Jamu cacar air jika keluar hitam- hitam.

1718 Jamu jika panas akan keluar cacar airnya.

1730

Jamu untuk ibunya setelah (sakit) cacar air.

1719 Jamu jika cacar airnya sudah terlihat.

1731

Jamu sambêtan cacar air. 1720

Jamu jika cacar airnya sudah terlihat keluar.

1732

Cêkok anak tidak mau makan. 1721

Minumannya.

1733

Jamu kedinginan. 1722

Jika cacar air tidak mau keluar.

1734

Jamu kedinginan bisu. 1723

Jika cacar air sudah pecah. 1724

Jika cacar air sudah pecah semua. 1725

Jika cacar air keluar banyak air. 1726

Jika cacar air pecah dan retak. 1727

Jamu cacar air sudah benyek. 1728

Jamu paduwan cacar air.