Pengaruh Pemberian Bahan Organik terhadap Limpasan dan Erosi Tanah

PENGARUH PEMBERIAN BAHAN ORGANIK
TERHADAP

1991

FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOGOR

l i l ~ L-

W LBOWO

1

( 2

Pengaruh

I e r h a d a p Limpasan


Dan

i'emberian

E r o s i Tanah

(

Hahan

Dibawah

OrqanjM

Bimbj.ngan

S ~ l k a n d i S u k a r t a a t r n a d , j a , MS I .

Lr.


P e n e I. i t i a n i n i b e r t r . t . j u a n u n t ~ . l l i m e l i h a t p e n g a r u h p e m b e r i a n bahnn o r g a n i k t e r h a d a p e r o s i t a n a b d a n Limpasan permukaan,

serta mengamati s i f a t f i s i k t a n a h .
P e n e l i t i a n d i l a k u k a n dengan p e t a k k e c i l berukuran (2ZsZm)
dengan

kemiringan

9% d i

masing

perlakuan

yaitu,

Cikabayan,
petak

Darmaga,


tanah

tanpa

p e t a k t a n a h d e n q a n b a h a n o r g a n i k ayam
bahan

orq'anik s a p i ,

bahan

organik

or$anik

dari

dipakai


adalah

Masing-

bahan

organik,

dan petak tanah dengan

dilakukan dua k a l i

yang

Bogor.

10

ulan'gan.


ton/ha

~tntltli b a h a n

bahan

organik dari

ton/

h a t.tnt.rlk

tanah

dan

Iimpasarl

curah


hu.jan d a n l n t e n s i t a s

ayatn d a n 3 0

Dosis

sapi.
linta-I-ata

erosi

dengar1 m e n i n q k a t n y a
ter.jadi.
bahan

12ata-rata e r o s i clan

orq'anik menurun

or$an.ili.

niLai

erosi

perlak,tan

dan

Lain.

limpasan

hahan orqanili sapi adalah
?an$
petali
.i.1 4 8

dibrri

bahan


tanah

tanpa

ton/ha.

paling

erosi

o

pada

ayam s e b e s a r
r

tanah


ilari

1.941 ton/ha.

organik
bahan

denqan

orq'anik

yang

Hesarnya

menine'kat
hujan

yang


Limpasan p a d a t a n a h yang d i b e r i

dibandingkan

k'enambal~an b a h a n

permukaan

sapi

tanpa

bahan

mennn.jukkan

keciL

dibanding


petak

dengan

petak

tambahan

~erii\nqka'npada p e t a k
2.592

ton/ha.

b ~ s a r n y aerosi

tanah

Lintuli
yait:u

I ilill'ilsan y a n e t e r , i a d i ]>acI:t ~perlnlr~hah:~n

Sed;\r~eiinnratn-rat;!

sal>i s e 1 ) e s n r 2 0 . 5 0 m J / h a ,

I9nhan o t i n r ~ ki d a r i

.

lerker i i
: I ? ~ I I Im

I'ctnli

tanalr

< i t ? n g a n t n r n b a t ~ a r ~b a h a n

e m p ~ ~ r r yi a r a t n - r a t

I i mpasan

ii

Sednr~ykar~
pc21;ah- t n n a t ~ t n r ~ p a t a m b a h a n
nilai

ter.]ndi
rneni t

b e r l ang'sung

penel. i t i n n

ill-lalah 101

terbesar

= 0.0114:IH

y a i ttc

denqan

nlnl

= 5.3 u
('Iu-

P e n u l j s r n e r r ~ p n i i a r i a n a i i lper-t,nma

.I'i.mur.

t i g a b e r s a ~ ~ d a rkae . L u a r g a K o s . j i d i d a n S j t i S . j a r o h .
P e n r l l i s meinas~rki S U N

12an l r i l ~ r s p a d a
S\ilJN

1967 d i

L

e

i

Paqotan

tnh~rnJYHO.

H a d i ~ ~ n . I3ada

I\ahtrpaten

?lad i ~ ~ n . T a h t r n

Pertanian

hoqor

melalui

1983 p c n u l i s

t a h r ~ n1986
198ti

.jalrtr

mengamhi. 1 . j r i r ~ t s a n H e k a n i s a s i
I'ertanian

'l'ahrrn

1, Madiun pada tahun

Pertani an

irtlus d n r i

1 1 1 1 ~ sS M A N V t e r a n

diterima

PbIUii.

1974

maslik

'Iahun

1nst.itr1t

1981

Faknltas

d e n q a n s p e s i a l i s a s i . ' I e k n i k T a n a h clan A i r . .

p e n r r I. i s

1:rlino i o g i

A.lharndu 1 i 1 l a h ,
hndirat

A l l a h srjt.

rahrnat

dari

r a s a d a r ~ p11.j i

s y r ~ i i r ~ rpent1
-

1

i s par1,jirt Iian

t i a r e r l a h a t r y a d e n g a n iieiiual.al1,

Allah

sa,in,

maka

.

s k r i psi

I

.

nt

kar11r1

lit-

cia11

1-la1,at l>erlti i i s

selesaikan.
Padn

kesempatan

ini

kasih yang t i d a k t;erkira
1 .

Ir.

pent1 1 is

.iuga,
kepada

inen.:'1!ca1>kan

I:er.ir~rn

:

S r l k a n d i S u l i a r t a a t m n d . j a , MS s e b a % a i

dosen

b i ~ n b j ~ n pge n i l l i s .
2.

I r . R . G o d f r i d S i t o r n p ~ ~d la n l r . \I . I a n r l a r JP. s e b n g a i
dosen

3.

penqu.ji penl.tLis.

Bapak dan i b u

,

sayan$

s e l a l u r n e m b e r i ican ( l o r o n g a r 1

Fang

per1111i:: 1-1;xn a d i n d a - a d i n d a

oranqtua

1no1.i i

i-Ian

mater i i I . .
4.

Kekan-rekan

dnrr

p e n ~ ~ l i hs a 1 k
p e n u 1 is r l a p a t

k h i rnyi3

kri t ik

semriii

1.i ha!;

secara lnori I
Illerrye i r s a i

rian

saran

liar1

nlaitl,icr1

sIi1.11

1 1 n t~ t l i

tel ah

y;~!r<

I

8 s i

111atel.ii I
11,

i I

i
:

~ I ~ ? I ~ I ~ ) R I ~ ~ I I

srhi11~:u;:r

.
s i c r i 1,s i

,:Ian per111l i s a n s e L a n . j ~ r trya
t
s a n < a t . per111 I i s p e r 1 111ia!1.

I !I

i

11a I iliiian

1V

.

11 AS I 1.

A.

5 1 FA 1

I' I S i k I

!

I

I

.

1P

,

L,I?ll-'AStlN

.

I

S

I
l

I
I

!

l

.

:
I

........................

3 ti

.......................

.iki

.............................
..............................

s I

iL4

I).

k ' .
V.

IJAN l ' I ' : ? l I i - \ I I : \ S A

................................
.............................

.i7

3Y

18

.............

hd

........................

ki 9

l I i l J A S I

I

.!t i

I I I S I

....................................
..............................
lJOS'IAI\A

LAMPIIiAN

71

I)Al."fAII

$9 0

k e h i l a n z n n t n n a h yanq m a s i h d i i . j i n k a n unt ~ t l ibeher.nl,a liondi si t a n a h
N i Lai

f a k i t o r . r clan P

.............
...................

k a p a s i ta-: I r i t ' i 1 t r a s i b e b e r a p a t i p e t ' a n a h
r
e r ~ i l r ~ aI a rp a n z a n
..............
7'abel

ti.

bc?sarnya rata-rata
ak~tm~.iLasi
1 1 n ~ i 1 1 sc e t i a p p e r l a k c t a n

I'endliqaarr
inf i lt.rns i

......

rtnta-rat n lilni,nsan p a d a setiap .jeni s perlakuan t a n a h
...........................
ltata-rntn
per.1 akilwn
'I'abei

9.

1

erosi
anah

tanah pada

set iap ,jenis

........................

yanq
I ' e n d ~ i q a a n e l - o s i niaksimum
i . j i n l i a n r l n t r i l c t i n p p e r 1 nlirlarl
l i a t a - r a t 2 3 I i inl:,aswn 19an e r o s i
: ; e r i a l ~ p e r 1 alirian

inas?.h d i -

...........
tanah

pada

.......................

PENGARUH PEMBERIAN BAHAN ORGANIK
TERHADAP

1991

FAKULTAS TEKNOLOGI PERTANIAN
INSTITUT PERTANIAN BOGOR
BOGOR

l i l ~ L-

W LBOWO

1

( 2

Pengaruh

I e r h a d a p Limpasan

Dan

i'emberian

E r o s i Tanah

(

Hahan

Dibawah

OrqanjM

Bimbj.ngan

S ~ l k a n d i S u k a r t a a t r n a d , j a , MS I .

Lr.

P e n e I. i t i a n i n i b e r t r . t . j u a n u n t ~ . l l i m e l i h a t p e n g a r u h p e m b e r i a n bahnn o r g a n i k t e r h a d a p e r o s i t a n a b d a n Limpasan permukaan,

serta mengamati s i f a t f i s i k t a n a h .
P e n e l i t i a n d i l a k u k a n dengan p e t a k k e c i l berukuran (2ZsZm)
dengan

kemiringan

9% d i

masing

perlakuan

yaitu,

Cikabayan,
petak

Darmaga,

tanah

tanpa

p e t a k t a n a h d e n q a n b a h a n o r g a n i k ayam
bahan

orq'anik s a p i ,

bahan

organik

or$anik

dari

dipakai

adalah

Masing-

bahan

organik,

dan petak tanah dengan

dilakukan dua k a l i

yang

Bogor.

10

ulan'gan.

ton/ha

~tntltli b a h a n

bahan

organik dari

ton/

h a t.tnt.rlk

tanah

dan

Iimpasarl

curah

hu.jan d a n l n t e n s i t a s

ayatn d a n 3 0

Dosis

sapi.
linta-I-ata

erosi

dengar1 m e n i n q k a t n y a
ter.jadi.
bahan

12ata-rata e r o s i clan

orq'anik menurun

or$an.ili.
niLai

erosi

perlak,tan

dan

Lain.

limpasan

hahan orqanili sapi adalah
?an$
petali
.i.1 4 8

dibrri

bahan

tanah

tanpa

ton/ha.

paling

erosi

o

pada

ayam s e b e s a r
r

tanah

ilari

1.941 ton/ha.

organik
bahan

denqan

orq'anik

yang

Hesarnya

menine'kat
hujan

yang

Limpasan p a d a t a n a h yang d i b e r i

dibandingkan

k'enambal~an b a h a n

permukaan

sapi

tanpa

bahan

mennn.jukkan

keciL

dibanding

petak

dengan

petak

tambahan

~erii\nqka'npada p e t a k
2.592

ton/ha.

b ~ s a r n y aerosi

tanah

Lintuli
yait:u

I ilill'ilsan y a n e t e r , i a d i ]>acI:t ~perlnlr~hah:~n

Sed;\r~eiinnratn-rat;!

sal>i s e 1 ) e s n r 2 0 . 5 0 m J / h a ,

I9nhan o t i n r ~ ki d a r i

.

lerker i i
: I ? ~ I I Im

I'ctnli

tanalr

< i t ? n g a n t n r n b a t ~ a r ~b a h a n

e m p ~ ~ r r yi a r a t n - r a t

I i mpasan

ii

Sednr~ykar~
pc21;ah- t n n a t ~ t n r ~ p a t a m b a h a n
nilai

ter.]ndi
rneni t

b e r l ang'sung

penel. i t i n n

ill-lalah 101

terbesar

= 0.0114:IH

y a i ttc

denqan

nlnl

= 5.3 u
('Iu-

P e n u l j s r n e r r ~ p n i i a r i a n a i i lper-t,nma

.I'i.mur.

t i g a b e r s a ~ ~ d a rkae . L u a r g a K o s . j i d i d a n S j t i S . j a r o h .
P e n r l l i s meinas~rki S U N

12an l r i l ~ r s p a d a
S\ilJN

1967 d i

L

e

i

Paqotan

tnh~rnJYHO.

H a d i ~ ~ n . I3ada

I\ahtrpaten

?lad i ~ ~ n . T a h t r n

Pertanian

hoqor

melalui

1983 p c n u l i s

t a h r ~ n1986
198ti

.jalrtr

mengamhi. 1 . j r i r ~ t s a n H e k a n i s a s i
I'ertanian

'l'ahrrn

1, Madiun pada tahun

Pertani an

irtlus d n r i

1 1 1 1 ~ sS M A N V t e r a n

diterima

PbIUii.

1974

maslik

'Iahun

1nst.itr1t

1981

Faknltas

d e n q a n s p e s i a l i s a s i . ' I e k n i k T a n a h clan A i r . .

p e n r r I. i s

1:rlino i o g i

A.lharndu 1 i 1 l a h ,
hndirat

A l l a h srjt.

rahrnat

dari

r a s a d a r ~ p11.j i

s y r ~ i i r ~ rpent1
-

1

i s par1,jirt Iian

t i a r e r l a h a t r y a d e n g a n iieiiual.al1,

Allah

sa,in,

maka

.

s k r i psi

I

.

nt

kar11r1

lit-

cia11

1-la1,at l>erlti i i s

selesaikan.
Padn

kesempatan

ini

kasih yang t i d a k t;erkira
1 .

Ir.

pent1 1 is

.iuga,
kepada

inen.:'1!ca1>kan

I:er.ir~rn

:

S r l k a n d i S u l i a r t a a t m n d . j a , MS s e b a % a i

dosen

b i ~ n b j ~ n pge n i l l i s .
2.

I r . R . G o d f r i d S i t o r n p ~ ~d la n l r . \I . I a n r l a r JP. s e b n g a i
dosen

3.

penqu.ji penl.tLis.

Bapak dan i b u

,

sayan$

s e l a l u r n e m b e r i ican ( l o r o n g a r 1

Fang

per1111i:: 1-1;xn a d i n d a - a d i n d a

oranqtua

1no1.i i

i-Ian

mater i i I . .
4.

Kekan-rekan

dnrr

p e n ~ ~ l i hs a 1 k
p e n u 1 is r l a p a t

k h i rnyi3

kri t ik

semriii

1.i ha!;

secara lnori I
Illerrye i r s a i

rian

saran

liar1

nlaitl,icr1

sIi1.11

1 1 n t~ t l i

tel ah

y;~!r<

I

8 s i

111atel.ii I
11,

i I

i
:

~ I ~ ? I ~ I ~ ) R I ~ ~ I I

srhi11~:u;:r

.
s i c r i 1,s i

,:Ian per111l i s a n s e L a n . j ~ r trya
t
s a n < a t . per111 I i s p e r 1 111ia!1.

I !I

i

11a I iliiian

1V

.

11 AS I 1.

A.

5 1 FA 1

I' I S i k I

!

I

I

.

1P

,

L,I?ll-'AStlN

.

I

S

I
l

I
I

!

l

.

:
I

........................

3 ti

.......................

.iki

.............................
..............................

s I

iL4

I).

k ' .
V.

IJAN l ' I ' : ? l I i - \ I I : \ S A

................................
.............................

.i7

3Y

18

.............

hd

........................

ki 9

l I i l J A S I

I

.!t i

I I I S I

....................................
..............................
lJOS'IAI\A

LAMPIIiAN

71

I)Al."fAII

$9 0

k e h i l a n z n n t n n a h yanq m a s i h d i i . j i n k a n unt ~ t l ibeher.nl,a liondi si t a n a h
N i Lai

f a k i t o r . r clan P

.............
...................

k a p a s i ta-: I r i t ' i 1 t r a s i b e b e r a p a t i p e t ' a n a h
r
e r ~ i l r ~ aI a rp a n z a n
..............
7'abel

ti.

bc?sarnya rata-rata
ak~tm~.iLasi
1 1 n ~ i 1 1 sc e t i a p p e r l a k c t a n

I'endliqaarr
inf i lt.rns i

......

rtnta-rat n lilni,nsan p a d a setiap .jeni s perlakuan t a n a h
...........................
ltata-rntn
per.1 akilwn
'I'abei

9.

1

erosi
anah

tanah pada

set iap ,jenis

........................

yanq
I ' e n d ~ i q a a n e l - o s i niaksimum
i . j i n l i a n r l n t r i l c t i n p p e r 1 nlirlarl
l i a t a - r a t 2 3 I i inl:,aswn 19an e r o s i
: ; e r i a l ~ p e r 1 alirian

inas?.h d i -

...........
tanah

pada

.......................