Rencana Anggaran Biaya Studi Kasus di Kab. Blora

commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 72

4.3. Rencana Anggaran Biaya Studi Kasus di Kab. Blora

Dalam perencanaan suatu pekerjaan akan lebih baik dilakukan dengan penyusunan semua jenis pekerjaan dalam sebuah format RAB. Penyusunan semua jenis pekerjaan itu dianjurkan untuk menggunakan sistematika yang terstruktur agar mudah dievaluasi dan dikendalikan. Pada hakikatnya perencanaan anggaran biaya merupakan satu bagian kecil dari tahap perencanaan dan merupakan satu kesatuan dengan proses pengendalian. Dalam kesempatan ini Rencana Anggaran Biaya tidak terikat pada penelitian yang dilakukan di Laboratorium Mekanika Fluida dan Hidrolika, tetapi merupakan studi kasus yang berada di Kabupaten Blora tentang Perencanaan Pipa Air Bersih Pedesaan sepanjang 3.114 meter. Sebelum menghitung Rencana Anggaran Biaya RAB, maka perlu melakukan perhitungan analisa Harga Satuan Pekerjaan HSP. Harga Satuan Pekerjaan dibuat untuk mengetahui harga satu pekerjaan per satu satuan volume. Hasil perhitungan analisa Harga Satuan Pekerjaan dapat dilihat dalam Tabel berikut: Tabel 4.7. Harga Satuan Pekerjaan HSP Macam Pekerjaan Koefisien Satuan Jumlah Harga Rp Total Rp I. Pekerjaan Tanah

1. Galian Tanah 1 m

3 Pekerja tukang gali 0,400 Oh 28.000,00 11.200,00 Mandor 0,040 Oh 49.500,00 1.980,00 Jumlah 13.180,00

2. Urugan Tanah Kembali 1 m

3 Pekerja tukang gali 0,192 Oh 28.000,00 5.376,00 Mandor 0,019 Oh 49.500,00 940,50 Jumlah 6.316,50

3. Perataan Tanah dan Pemadatan m

Pekerja tukang gali 0,500 Oh 28.000,00 14.000,00 Mandor 0,050 Oh 49.500,00 2.475,00 Jumlah 16.475,00 commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032

4. Urugan Pasir Urug 1 m

3 Pekerja tukang gali 0,600 Oh 28.000,00 16.800,00 Mandor 0,060 Oh 49.500,00 2.970,00 Jumlah 19.770,00

II. Pekerjaan Pipa 1. Pemasangan Pipa PVC DN 25 mm

Pipa PVC DN 25 mm 0,230 m 7.475,00 1.719,25 Kepala tukang 0,005 Oh 48.400,00 242,00 Tukang Pipa 0,050 Oh 39.600,00 1.980,00 Pekerja 0,033 Oh 28.000,00 924,00 Mandor 0,003 Oh 49.500,00 148,50 Alat Bantu dll 1,000 Oh 31,30 31,30 Jumlah 5.045,05

2. Pemasangan Pipa PVC DN 40 mm Pipa PVC DN 40

mm 0,250 m 11.500,00 2.875,00 Kepala Tukang 0,0075 Oh 48.400,00 363,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Pekerja 0,0765 Oh 28.000,00 2.142,00 Mandor 0,0045 Oh 49.500,00 222,75 Alat Bantu dll 1,000 Oh 54,13 54,13 Jumlah 8.626,88

3. Pemasangan Pipa PVC DN 50 mm Pipa PVC DN 50

mm 0,270 m 17.250,00 4.657,50 Kepala Tukang 0,010 Oh 48.400,00 484,00 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Pekerja 0,120 Oh 28.000,00 3.360,00 Mandor 0,006 Oh 49.500,00 297,00 Alat Bantu dll 1,000 Oh 76,96 76,96 Jumlah 12.835,46

4. Pemasangan Pipa PVC DN 75 mm Pipa PVC DN 75

mm 0,300 m 33.063,50 9.919,05 Kepala Tukang 0,020 Oh 48.400,00 968,00 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Pekerja 0,160 Oh 28.000,00 4.480,00 Mandor 0,010 Oh 49.500,00 495,00 Alat Bantu dll 1,000 Oh 94,08 94,08 commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 Jumlah 19.916,13

5. Pemasangan Pipa PVC DN 100 mm Pipa PVC DN 100

mm 0,300 m 53.762,50 16.128,75 Kepala Tukang 0,025 Oh 48.400,00 1.210,00 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Pekerja 0,240 Oh 28.000,00 6.720,00 Mandor 0,015 Oh 49.500,00 742,50 Alat Bantu dll 1,000 Oh 120,01 120,01 Jumlah 28.881,26

III. Pekerjaan Accessories Pipa 1. Tee All Socket

DN 100 x 100 DN 100 x 100 1,00 bh 450.000,00 450.000,00 Pekerja 0,164 Oh 28.000,00 4.592,00 Tukang Pipa 0,128 Oh 39.600,00 5.068,80 Mandor 0,032 Oh 49.500,00 1.584,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.500,00 1.500,00 Jumlah 462.744,80 DN 75 x 75 DN 75 x 75 1,00 bh 330.000,00 330.000,00 Pekerja 0,144 Oh 28.000,00 4.032,00 Tukang Pipa 0,112 Oh 39.600,00 4.435,20 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.000,00 1.000,00 Jumlah 340.853,20 DN 50 x 50 DN 50 x 50 1,00 bh 301.750,00 301.750,00 Pekerja 0,128 Oh 28.000,00 3.584,00 Tukang Pipa 0,1 Oh 39.600,00 3.960,00 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 311.180,00 DN 50 x 25 DN 50 x 25 1,00 bh 282.830,00 282.830,00 Pekerja 0,128 Oh 28.000,00 3.584,00 Tukang Pipa 0,1 Oh 39.600,00 3.960,00 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 292.260,00

2. Gate Valve All Flange

commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 Gate Valve All Flange 1,00 m 677.812,50 677.812,50 Pekerja 0,389 Oh 28.000,00 10.892,00 Tukang Pipa 0,389 Oh 39.600,00 15.404,40 Mandor 0,049 Oh 49.500,00 2.425,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 707.034,40

3. Reducer All Socket DN 100 x 75

DN 100 x 75 1,00 bh 82.770,00 82.770,00 Pekerja 0,164 Oh 28.000,00 4.592,00 Tukang Pipa 0,128 Oh 39.600,00 5.068,80 Mandor 0,032 Oh 49.500,00 1.584,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.500,00 1.500,00 Jumlah 95.514,80 DN 100 x 40 DN 100 x 40 1,00 bh 62.806,00 62.806,00 Pekerja 0,164 Oh 28.000,00 4.592,00 Tukang Pipa 0,128 Oh 39.600,00 5.068,80 Mandor 0,032 Oh 49.500,00 1.584,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.500,00 1.500,00 Jumlah 75.550,80 DN 75 x 50 DN 75 x 50 1,00 bh 23.994,00 23.994,00 Pekerja 0,144 Oh 28.000,00 4.032,00 Tukang Pipa 0,112 Oh 39.600,00 4.435,20 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.000,00 1.000,00 Jumlah 34.847,20

4. Bend All Socket DN 75 mm 90

DN 75 mm 90 1,00 bh 56.850,00 56.850,00 Pekerja 0,144 Oh 28.000,00 4.032,00 Tukang Pipa 0,112 Oh 39.600,00 4.435,20 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.000,00 1.000,00 Jumlah 67.703,20 DN 50 mm 90 DN 50 mm 90 1,00 bh 19.650,00 19.650,00 Pekerja 0,128 Oh 28.000,00 3.584,00 commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 29.080,00 DN 25 mm 90 DN 25 mm 90 1,00 bh 6.500,00 6.500,00 Pekerja 0,128 Oh 28.000,00 3.584,00 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 15.930,00 DN 75 mm 45 DN 75 mm 45 1,00 bh 68.500,00 68.500,00 Pekerja 0,144 Oh 28.000,00 4.032,00 Tukang Pipa 0,112 Oh 39.600,00 4.435,20 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 1.000,00 1.000,00 Jumlah 79.353,20 DN 50 mm 22.5 DN 50 mm 22.5 1,00 bh 17.430,00 17.430,00 Pekerja 0,128 Oh 28.000,00 3.584,00 Tukang Pipa 0,100 Oh 39.600,00 3.960,00 Mandor 0,028 Oh 49.500,00 1.386,00 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 26.860,00

5. Screw Valve Brass DN 50 mm

DN 50 mm 1,00 bh 108.990,00 108.990,00 Pekerja 0,096 Oh 28.000,00 2.688,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 116.187,50

6. Flange Spigot DN 75 mm

DN 75 mm 1,00 bh 87.500,00 87.500,00 Pekerja 0,108 Oh 28.000,00 3.024,00 Tukang Pipa 0,084 Oh 39.600,00 3.326,40 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 Peralatan dll 1,000 Ls 1.000,00 1.000,00 Jumlah 95.889,90

7. Valve Socket DN 50 mm

DN 50 mm 1,00 bh 21.080,00 21.080,00 Pekerja 0,096 Oh 28.000,00 2.688,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 28.277,50

8. Cap End Socket DN 50 mm

DN 50 mm 1,00 bh 23.100,00 23.100,00 Pekerja 0,096 Oh 28.000,00 2.688,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 30.297,50 DN 40 mm DN 40 mm 1,00 bh 18.100,00 18.100,00 Pekerja 0,096 Oh 28.000,00 2.688,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 25.297,50 DN 25 mm DN 25 mm 1,00 bh 11.550,00 11.550,00 Pekerja 0,096 Oh 28.000,00 2.688,00 Tukang Pipa 0,075 Oh 39.600,00 2.970,00 Mandor 0,021 Oh 49.500,00 1.039,50 Peralatan dll 1,000 Ls 500,00 500,00 Jumlah 18.747,50 Tabel 4.8. Rencana Anggaran Biaya commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan Hendarwati Pamungkas I 8708032 No. Pekerjaan Sat. Volume Harga Satuan Jumlah Total

I. Pekerjaan Persiapan

1 Pengukuran dan Pematokan Ls 1,00 3.000.000,00 3.000.000,00 2 Mobilisasi dan Demobilisasi Ls 1,00 2.000.000,00 2.000.000,00 3 Administrasi dan Dokumentasi Ls 1,00 500.000,00 500.000,00 4 Brak Gudang Ls 1,00 3.000.000,00 3.000.000,00 5 Papan Nama Proyek Ls 1,00 300.000,00 300.000,00 Jumlah 8.800.000,00

II. Pekerjaan Tanah

1 Galian Tanah m 3.114,00 13.180,00 41.042.520,00 2 Urugan Tanah Kembali m 3.114,00 6.316,50 19.669.581,00 3 Perataan Tanah dan Pemadatan m 3.114,00 16.475,00 51.303.150,00 4 Urugan Pasir Urug m 3.114,00 19.770,00 61.563.780,00 Jumlah 173.579.031,00

III. Pekerjaan Perpipaan

1 Pemasangan Pipa PVC DN 25 mm m 300,00 5.045,05 1.513.515,00 2 Pemasangan Pipa PVC DN 40 mm m 252,00 8.626,88 2.173.973,76 3 Pemasangan Pipa PVC DN 50 mm m 1608,00 12.835,46 20.639.419,68 4 Pemasangan Pipa PVC DN 75 mm m 630,00 19.916,13 12.547.161,90 5 Pemasangan Pipa PVC DN 100 mm m 324,00 28.881,26 9.357.528,24 Jumlah 46.231.598,58

IV. Pekerjaan Accessories Pipa

1 Tee All Socket DN 100 x 100 bh 1,00 462.744,80 462.744,80 2 Tee All Socket DN 75 x 75 bh 1,00 340.853,20 340.853,20 3 Tee All Socket DN 50 x 50 bh 1,00 311.180,00 311.180,00 4 Tee All Socket DN 50 x 25 bh 1,00 292.260,00 292.260,00 5 Gate Valve All Flange bh 1,00 707.034,40 707.034,40 6 Reducer All Socket 100 x 75 bh 1,00 95.514,80 95.514,80 7 Reducer All Socket 100 x 40 bh 1,00 75.550,80 75.550,80 8 Reducer All Socket 75 x 50 bh 2,00 34.847,20 69.694,40 9 Bend All Socket 75 mm 90 bh 1,00 67.703,20 67.703,20 10 Bend All Socket 50 mm 90 bh 1,00 29.080,00 29.080,00 11 Bend All Socket 25 mm 90 bh 1,00 15.930,00 15.930,00 12 Bend All Socket 75 mm 45 bh 2,00 79.353,20 158.706,40 commit to user Program Diploma III Teknik Sipil Infrastruktur Perkotaan BAB IV Analisis Data Pembahasan