DA M P A K P RO G RA M P E N G E L OL AA N SUM B E RD AY A HUTAN B E RSAM A M ASYAR AK AT( P HB M ) TERH AD A P E K ONOMI M ASYA R AK AT DES A HUTAN (Stud i Eva luasi P rog ra m P e ng e lol a a n S umber da y a Huta n B e rsa m a Mas y a r a ka t di L e
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
DAMPAK PROGRAM PENGELOLAAN SUMBERDAYA HUTAN
BERSAMA MASYARAKAT(PHBM) TERHADAP
EKONOMI MASYARAKAT DESA HUTAN
(Studi Evaluasi Program Pengelolaan Sumberdaya Hutan Bersama Masyarakat di
Lembaga Masyarakat Desa Hutan Artha Wana Mulya Desa Sidomulyo Kabupaten
Jember)
.id/
The impact of PHBM program for forest society economy (Evaluation study On PHBM
Program in LMDH Artha Wana Mulya Sidomulyo Village Jember Regency)
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.u
http
ht
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
.id/
.un
igilib
d
/
/
:
tp
n
ib.u
il
Sarjana/Sosial
/dig
:
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
h Oleh
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
ht
ht
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
http
.id/
ac
nej.
id/
.id/
c
c
menyelesaikan Program
ej.a(S1) dan mencapai gelar
ej.aStudi Ilmu Administrasi Negara
ht
digi
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ttp
SKRIPSI
h
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
Dhika Rezky Amalya Hadi
NIM. 070910291027
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une NEGARA
.une
.une STUDI ADMINISTRASI
PROGRAM
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
:/ADMINISTRASI
://di
://di
ILMU
JURUSAN
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
FAKULTAS ILMU SOSIAL DAN ILMU POLITIK
JEMBER d/
UNIVERSITAS
d/
i
.id/
.i
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
2012
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
DAMPAK PROGRAM PENGELOLAAN SUMBERDAYA HUTAN
/
/
/
/
(PHBM) TERHADAP
c.id
c.id EKONOMI
c.id
c.id BERSAMA MASYARAKAT
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ne
DESA
.une
.uHUTAN
.unMASYARAKAT
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
di
di
di
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
(STUDI EVALUASI PROGRAM DI LEMBAGA MASYARAKAT
DESA HUTAN ARTHA WANA MULYA DESA SIDOMULYO
/
/
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c.id
c
a
a
a
a
KABUPATEN
JEMBER)
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
ht
ht
ht
THE IMPACT OF PHBM PROGRAM FOR FOREST SOCIETY ECONOMI
/
/
id/ PHBM PROGRAM IN LMDH
.id/ (EVALUATION STUDY
c.id
c.id ARTHA WANA
c.ON
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
MULYA
VILLAGE lJEMBER
.une
.une REGENCY)
.unSIDOMULYO
.u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
SKRIPSI
.id/
.id/
.id/
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h syarat
h akhir dan memenuhi salah satu
h diajukan guna melengkapi tugas
ac
nej.
untuk menyelesaikan Program Studi Ilmu Administrasi Negara (S1)
dan mencapai
gelar Sarjana Sosial
/
/
.id/
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
UNIVERSITAS JEMBER
2012
/
id
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
.id/
.u
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
lib.u
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
ht
id/
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
ht
digi
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PROGRAM
STUDI ADMINISTRASI
.une
.une NEGARA
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
JURUSAN ILMU ADMINISTRASI
://diDAN ILMU POLITIK ttp://di
://di FAKULTAS ILMU SOSIAL
p
p
t
t
t
t
h
h
h
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
http
http
http
ht
h
.
.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
oleh
/
/ Dhika Rezky A.H
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM 070910291027une
une
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id
.id
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ilib
Skripsi ini saya
/digpersembahkan untuk:
:/
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERSEMBAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
1. Keluargaku, ibunda Warsitin SK, ayahanda Suyatno Hadi dan adikku Ergha,
/
/
.id/ telah mendoakan, memberi
.id/ Keluarga SK Genteng,
c.id kasih sayang dan j.ac.id
cyang
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.uneini;
b
b
b
pengorbanan
selama
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
http saat ini.
httpmenemani hingga sampai seperti
http Shelly terima kasih masih
2. Kekasihku
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ht
3. Gendul, selamat jalan;
/
/
/
d/
c.id
c.iperguruan
c.idkanak-kanak sampai dengan
c.id4. Guru-guruku sejak taman
a
a
a
a
tinggi,
yang
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
telah memberikan
ilmu dan membimbing
dengan penuh kesabaran
dig
://di dan
://di
://di
tp://
http
http
http
keikhlasan;
5.
Studi Ilmu
/
/
/ Almamaterku, Fakultas .Ilmu
dProgram
d/ Sosial dan Ilmu Politik,
i
i
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Administrasi Negara,
.une
.une
.une Universitas Jember yang terbanggakan.
.id
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
tp
u
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ht
h
h
id/
ac.
nej.
digi
tp://
/dig
ttp:/
/dig
ttp:/
h
ilib.
ilib
ilib
ilib
/dig
ttp:/
tp
dig
tp://
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
digi
tp://
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
ilib.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
dig
tp://
ht
u
.u air dibuang, Setetes airilyang
Setetes
ib.u dibutuhkan.2
lib
ilib.
g
g
i
i
d
d
://
://
http
http
h
tp
http
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
:/
ttp:/
.id/
lib.u
ac.
nej.
.u
h yang sabar. 1
orang-orang
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
.u
:/
gilib
i
d
/
/
:
ht
lib
ilib
Jadikanlah /sabar
igilib
digi dan sholat sebagai penolongmu,
/dig sesungguhnya Allah SWT/dbeserta
http
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h Semarang:
h Motivas Al Qur’an Dan Terjemahannya.
h Agama Republik Indonesia. 1998.
Departemen
Karya Toha Putara Semarang
2
Perum Perhutani
1
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
ht
id/
id/
ac.
nej.
c.
Saya yang bertanda
ej.atangan dibawah ini :
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya ilmiah yang/ berjudul “Dampak
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Program PHBM Terhadap
Evaluasi Program
.une
.unHutan(Studi
.une Ekonomi MasyarakatilDesa
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
g
g
g
/di Sidomulyo Kabupatentp:Jember)”
PHBM tdi
adalah benar-benartphasil
//di
://di karya
:/Desa
ht
ht
ht p
ht
/
/
/
intitusi mana pun, serta
jawab atas
.id/
.idpada
c.id
cbertanggung
c.idbukan karya jiplakan. Saya
a
a
a
.
.
.
j
j
j
keabsahan dan kebenaran
.une
.uneilmiah yang harus dijunjung
.une isinya sesuai denganilisikap
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
/dig
://di
://di
tinggi.http:/
http
http
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
n
u
lib.u : Dhika Rezky A.H
ilib.
i
g
g
Nama
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/
http
NIM : 070910291027h
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
/
/
/
d/ bersedia mendapat sanksi
c.idakademik jika ternyata j.ac.id
c.iserta
c.idpaksaan dari pihak manaj.pun
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une ini tidak benar.
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dikemudian
hari
pernyataan
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.un
:
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
a
nej.
.id/
.u
ht
.u NIM 070910291027 ilib.u
g
://di
http
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
d/
Dhika
A.H
c.iRezky
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.i
j.ac menyatakan,
neYang
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
Jember, 5dDesember
2012
/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac.
nej.
ht
d/
.un
tp:
u
ht
d/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
id/
id/
id/
id/
ac
nej.
.u
.u
ttp
SKRIPSI
h
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
u
u
u
ilib.
ilib. SUMBERDAYA HUTAN
ilib.
g
g
g
i
i
i
DAMPAK
PROGRAM
PENGELOLAAN
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
BERSAMA
MASYARAKAT(PHBM)
TERHADAP EKONOMI
MASYARAKAT DESA HUTAN
/
/
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c.id
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
(STUDI EVALUASI
MASYARAKAT
.une
.une
.une PROGRAM DI LEMBAGA
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
DESA
tp://
http
http MULYA DESA SIDOMULYO
http HUTAN ARTHA WANA
KABUPATEN JEMBER)
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
u
ilib.
dig
tp://
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
id/
.ac.
nej
.u
http
tp
Dosen Pembimbing Utama
.id/
ac
nej.
u
.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
http
tp
ht
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.id/
.u
ac.
nej.
ht
h
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
h
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
http
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
une
.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
.id/
/
.id
: M. Hadi Makmur,
j.ac S.Sos, MAP
u
ilib.
dig
tp://
ht
: Drs. A. Kholiq Azhari, M.Si
ac.
nej.
ht
digi
tp://
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
une
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
/
http
tp
lib.u
h
gilib
i
d
/
/
:
c.id
Dosen Pembimbing
j.aAnggota
.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
Pembimbing
nej
.u
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
.ac.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
.id/
lib.u
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
ht
id/
ht
digi
tp://
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p
ac.
nej.
ht
.u
u
Dhika Rezky A.H
ilib.
tt
NIM h070910291027
id/
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
g
://di
http
tp
oleh
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PENGESAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
d/
.id/ Hutan Bersama .ac.id/
.iProgram
.idSkripsi
c
c
c
berjudul
“Dampak
Pengelolaan
Sumberdaya
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
Masyarakat /(PHBM)
Terhadap Ekonomi Masyarakat
Desa Hutan (Study/dEvaluasi
dig
:/ i
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h Wana Mulya
h Desa Hutan (LMDH) Artha
h PHBM di Lembaga Masyarakat
Program
Desa Sidomulyo Kabupaten Jember)
” telah diuji dan disahkan
/ oleh Fakultas Ilmu
/
id/
.ac.
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
Sosial dan Ilmu Politik
Jember pada:
.une
.unUniversitas
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
hari
://di
://di: Rabu
http
http
nej
lib.u
digi
tp://
tanggal
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gi
://di
.
Dr. Anastasia Murdyastuti,
M.Si
gilib
i
d
/
/
:
p
NIP. 19580510
198702
2
001
htt
tp
d/
ac.i
d/
ac.i
ej.
1. Dra. Inti Wasiati,
MM
n
u
.
NIP. 19530731
igilib 198002 2 001
d
/
/
:
http
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
u
.u
2.
.id/
M. Hadi Makmur, S.Sos, MAP
NIP. 19741007 200012 1 001
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
.id/
lib.u
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
.u
id/
ac.
nej.
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
.u
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
http
.id/
lib.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
digi
tp://
.u
.u
ht
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
ac
nej.
id/
u
ilib.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
)
ac
nej.
.u
tp
ht
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
c.id
.id/
.u
dig
tp://
(
http
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
Prof. Dr. Hary Yuswadi,
lib.uM.A
i
g
i
NIP. 195207271981031003
://d
http
tp
ht
ac
nej.
.u
.u
id/
)
igi
d
/
/
:
tp
.id/
.id/
ht
id/
.
j.ac
e
(
n
lib.u
htt
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Anggota
Mengesahkan, unej.a
u
.
ilib.
ilib
g
g
i
i
d
d
Dekan Fakultas IlmupSosial
:// dan Ilmu Politik
p://
htt
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.uDrs. A. Kholiq Azhari, M.Si
i
i
g
g
i
i
://d
://d
NIP.19560726 198902
http 1 001
http
.id/
lib.u
digi
tp://
ht
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
Sekretaris,http
http
Ketua,
http
ac
nej.
ac
nej.
Tim Penguji:
lib.u
.u
.u
tp
ht
h
/
: Fakultas Ilmu
dan Ilmu Politik Universitas
.id/ Jember.
.idSosial
/
.idtempat
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
: 5 Desember 2012
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
http
http
tp
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dampak Program PHBM Terhadap Ekonomi Masyarakat Desa Hutan (Study
Evaluasi Program PHBM di LMDH Artha Wana Mulya Desa Sidomulyo Kabupaten
Jember) Dhika Rezky A.H, 070910291027; 2012: 53 halaman; Administrasi Negara;
Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember.
Hutan merupakan suatu kawasan yang penting bagi salah satu kelangsungan
hidup kita. Dalam pelaksanaan program PHBM didesa Sidomulyo masih kurang
berjalan secara maksimal, Kegiatan yang dilakukan oleh kepala BKPH Sempolan
selama 12 tahun yaitu hanya kegiatan pembinaan secara terus menerus. Masih banyak
masyarakat yang belum mengerti dan paham akan PHBM namun dari hal terebut
masih belum ada upaya dari perhutani untuk mengatasi hal tersebut. Serta kurang
meratanya bantuan bibit kepada masyarakat dari 208 anggota LMDH hanya 2 orang
saja yang mendapatkan bantuan bibit. Banyak masyarakat Desa hutan yang
menyediakan bibit sendiri dan tidak mengharapkan lebih kepada pihak Perhutani.
Peneliti menemukan sesuatu yang berbeda dari pengelolaan hutan di Desa Sidomulyo
dengan Desa yang lainnya, disini Perhutani selaku pengelolaan hutan tidak menguasai
kawasan hutan melainkan merangkul dan memberikan masyarakat desa hutan
mengelola dan menanami hutan, berbeda dengan LMDH yang ada di Ledokombo,
disana Perhutani terkesan menguasai areal hutan yang ada diwilayah. Terdorong
Tujuan penelitian ini untuk mendeskripsikan Dampak Program PHBM Terhadap
kelestarian hutan dan ekonomi masyarakat.
Evaluasi yang dilakukan oleh peneliti adalah evaluasi yang bertipe on going
evaluation, karena dalam penelitian ini program yang diteliti masih berjalan dengan
dikategorikan sumatif evaluation yaitu apakah apakah kebijakan yang dilaksanakan
sudah berjalan dengan apa yang sudah ditetapkan. Metode yang peneliti pilih dalam
penelitian ini adalah penelitian kualitatif bertipe deskriptif dengan teknik penentuan
informan menggunakan purposive sampling.
Hasil penelitian menunjukkan bahwa, dalam program PHBM di desa
Sidomulyo bahwa tidak semua masyarakat paham betul akan program PHBM. Masih
banyak masyarakat yang belum jelas betul makna program PHBM. Ditambah lagi
perilaku ketua LMDH yang kurang aktif dalam mengentaskan masalah yang ada dan
terkesan melimpahkan tugas dan wewenangya kepada orang lain . Dalam satu kali
musim panen tanaman kopi, dalam hitungan 1000 pohon kopi mampu menghasilkan
biji kopi sebanyak 1500kg apabila dikalkulasi kedalam rupiah panenan terakhir harga
kopi perkilonya Rp. 21.500,- maka hasil yang dicapai dalam satu kali musim panen
kopi adalah Rp. 32.500.000 mampu menambah pendapatan masyarakat. Begitu juga
hasil dari sadapan getah dengan garapan 25Ha dengan hasil sadapan dalam 1 Ha
sebanyak 1 drum jurigen yang berisi sampai 22-30Kg per harinya maka hasil yang
.id/
.id/
.id/
.id/
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
ht
ht
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
DAMPAK PROGRAM PENGELOLAAN SUMBERDAYA HUTAN
BERSAMA MASYARAKAT(PHBM) TERHADAP
EKONOMI MASYARAKAT DESA HUTAN
(Studi Evaluasi Program Pengelolaan Sumberdaya Hutan Bersama Masyarakat di
Lembaga Masyarakat Desa Hutan Artha Wana Mulya Desa Sidomulyo Kabupaten
Jember)
.id/
The impact of PHBM program for forest society economy (Evaluation study On PHBM
Program in LMDH Artha Wana Mulya Sidomulyo Village Jember Regency)
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
.u
http
ht
Diajukan guna melengkapi tugas akhir dan memenuhi salah satu syarat untuk
.id/
.un
igilib
d
/
/
:
tp
n
ib.u
il
Sarjana/Sosial
/dig
:
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
h Oleh
h
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
ht
ht
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
http
.id/
ac
nej.
id/
.id/
c
c
menyelesaikan Program
ej.a(S1) dan mencapai gelar
ej.aStudi Ilmu Administrasi Negara
ht
digi
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ttp
SKRIPSI
h
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
Dhika Rezky Amalya Hadi
NIM. 070910291027
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
.une NEGARA
.une
.une STUDI ADMINISTRASI
PROGRAM
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
/dig
:/ADMINISTRASI
://di
://di
ILMU
JURUSAN
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
FAKULTAS ILMU SOSIAL DAN ILMU POLITIK
JEMBER d/
UNIVERSITAS
d/
i
.id/
.i
.
c
c
c
a
a
a
.
.
.
2012
j
j
j
.une
.une
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
t
t
t
h
h
h
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
lib.u
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
DAMPAK PROGRAM PENGELOLAAN SUMBERDAYA HUTAN
/
/
/
/
(PHBM) TERHADAP
c.id
c.id EKONOMI
c.id
c.id BERSAMA MASYARAKAT
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
e
ne
DESA
.une
.uHUTAN
.unMASYARAKAT
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
di
di
di
tp://
tp://
tp://
tp://
t
t
t
h
h
h
(STUDI EVALUASI PROGRAM DI LEMBAGA MASYARAKAT
DESA HUTAN ARTHA WANA MULYA DESA SIDOMULYO
/
/
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c.id
c
a
a
a
a
KABUPATEN
JEMBER)
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
ht
ht
ht
THE IMPACT OF PHBM PROGRAM FOR FOREST SOCIETY ECONOMI
/
/
id/ PHBM PROGRAM IN LMDH
.id/ (EVALUATION STUDY
c.id
c.id ARTHA WANA
c.ON
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
MULYA
VILLAGE lJEMBER
.une
.une REGENCY)
.unSIDOMULYO
.u
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
SKRIPSI
.id/
.id/
.id/
.id/
c
c
c
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h syarat
h akhir dan memenuhi salah satu
h diajukan guna melengkapi tugas
ac
nej.
untuk menyelesaikan Program Studi Ilmu Administrasi Negara (S1)
dan mencapai
gelar Sarjana Sosial
/
/
.id/
i
/dig
/
:
p
t
t
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
UNIVERSITAS JEMBER
2012
/
id
ac.
nej.
u
ilib.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
h
.id/
.u
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
ht
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
lib.u
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
ht
id/
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
id/
ac.
nej.
ht
ht
digi
tp://
.u
gilib
i
d
/
/
:
/
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
PROGRAM
STUDI ADMINISTRASI
.une
.une NEGARA
.une
b
b
b
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
JURUSAN ILMU ADMINISTRASI
://diDAN ILMU POLITIK ttp://di
://di FAKULTAS ILMU SOSIAL
p
p
t
t
t
t
h
h
h
id/
dig
tp://
.id/
ac
nej.
http
http
http
ht
h
.
.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
oleh
/
/ Dhika Rezky A.H
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
NIM 070910291027une
une
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
h
ac
nej.
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
ac
nej.
ht
.id/
.id
.id
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ilib
Skripsi ini saya
/digpersembahkan untuk:
:/
http
ht
id/
id/
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
PERSEMBAHAN
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
ht
1. Keluargaku, ibunda Warsitin SK, ayahanda Suyatno Hadi dan adikku Ergha,
/
/
.id/ telah mendoakan, memberi
.id/ Keluarga SK Genteng,
c.id kasih sayang dan j.ac.id
cyang
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.uneini;
b
b
b
pengorbanan
selama
i
i
i
l
l
l
i
i
i
g
g
g
://di
://di
://di
http saat ini.
httpmenemani hingga sampai seperti
http Shelly terima kasih masih
2. Kekasihku
ac
nej.
lib.u
digi
tp://
ht
3. Gendul, selamat jalan;
/
/
/
d/
c.id
c.iperguruan
c.idkanak-kanak sampai dengan
c.id4. Guru-guruku sejak taman
a
a
a
a
tinggi,
yang
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
telah memberikan
ilmu dan membimbing
dengan penuh kesabaran
dig
://di dan
://di
://di
tp://
http
http
http
keikhlasan;
5.
Studi Ilmu
/
/
/ Almamaterku, Fakultas .Ilmu
dProgram
d/ Sosial dan Ilmu Politik,
i
i
.
c.id
c
c
a
a
a
.
.
.
j
j
j
Administrasi Negara,
.une
.une
.une Universitas Jember yang terbanggakan.
.id
j.ac
une
.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
tp
u
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
u
ht
h
h
id/
ac.
nej.
digi
tp://
/dig
ttp:/
/dig
ttp:/
h
ilib.
ilib
ilib
ilib
/dig
ttp:/
tp
dig
tp://
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
lib.u
lib.u
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
.u
http
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
lib.u
h
.id/
.u
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
h
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
h
u
ilib.
dig
tp://
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
ht
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ht
.id/
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
ht
id/
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
u
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.u
.u
http
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
.u
ac
nej.
.u
.u
http
.id/
ac
nej.
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
digi
tp://
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
ilib.
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
dig
tp://
ht
u
.u air dibuang, Setetes airilyang
Setetes
ib.u dibutuhkan.2
lib
ilib.
g
g
i
i
d
d
://
://
http
http
h
tp
http
ac
nej.
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
tp
:/
ttp:/
.id/
lib.u
ac.
nej.
.u
h yang sabar. 1
orang-orang
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
id/
id/
ac.
nej.
.u
:/
gilib
i
d
/
/
:
ht
lib
ilib
Jadikanlah /sabar
igilib
digi dan sholat sebagai penolongmu,
/dig sesungguhnya Allah SWT/dbeserta
http
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
ac.
nej.
.u
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
.u
ttp
hMOTTO
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h Semarang:
h Motivas Al Qur’an Dan Terjemahannya.
h Agama Republik Indonesia. 1998.
Departemen
Karya Toha Putara Semarang
2
Perum Perhutani
1
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PERNYATAAN
http
ht
id/
id/
ac.
nej.
c.
Saya yang bertanda
ej.atangan dibawah ini :
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
ht
menyatakan dengan sesungguhnya
bahwa karya ilmiah yang/ berjudul “Dampak
/
/
c.id
c.id
c.id
a
a
a
.
.
.
j
j
j
e
Program PHBM Terhadap
Evaluasi Program
.une
.unHutan(Studi
.une Ekonomi MasyarakatilDesa
b
b
b
i
i
i
l
l
i
i
g
g
g
/di Sidomulyo Kabupatentp:Jember)”
PHBM tdi
adalah benar-benartphasil
//di
://di karya
:/Desa
ht
ht
ht p
ht
/
/
/
intitusi mana pun, serta
jawab atas
.id/
.idpada
c.id
cbertanggung
c.idbukan karya jiplakan. Saya
a
a
a
.
.
.
j
j
j
keabsahan dan kebenaran
.une
.uneilmiah yang harus dijunjung
.une isinya sesuai denganilisikap
b
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
/dig
://di
://di
tinggi.http:/
http
http
ht
id/
.ac.
nej
lib.u
digi
tp://
gilib
i
d
/
/
:
n
u
lib.u : Dhika Rezky A.H
ilib.
i
g
g
Nama
i
i
d
d
/
/
:/
ttp:/
http
NIM : 070910291027h
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
.u
.u
id/
id/
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
sendiri, kecuali kutipan yang sudah saya sebutkan sumbernya, belum pernah diajukan
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
tp
Demikian pernyataan ini saya buat dengan sebenarnya, tanpa ada tekanan dan
/
/
/
d/ bersedia mendapat sanksi
c.idakademik jika ternyata j.ac.id
c.iserta
c.idpaksaan dari pihak manaj.pun
a
a
a
.
.
j
j
.une
.une
.une ini tidak benar.
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
dikemudian
hari
pernyataan
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h
h
h
u
ilib.
dig
tp://
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
.un
:
http
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
h
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
lib.u
lib.u
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
h
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
digi
tp://
u
ilib.
dig
tp://
.id/
.id/
id/
ac.
nej.
ht
ht
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.u
http
id/
id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
.u
.u
tp
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
a
nej.
.id/
.u
ht
.u NIM 070910291027 ilib.u
g
://di
http
http
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
h
gilib
i
d
/
/
:
http
.id/
ac
nej.
d/
Dhika
A.H
c.iRezky
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
tp
gilib
i
d
/
/
:
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
ht
.i
j.ac menyatakan,
neYang
h
.id/
ac
nej.
u
ilib.
dig
tp://
Jember, 5dDesember
2012
/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac.
nej.
ht
d/
.un
tp:
u
ht
d/
c.i
ej.a
ilib
//dig
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
ht
id/
id/
id/
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
ht
id/
id/
id/
id/
ac
nej.
.u
.u
ttp
SKRIPSI
h
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
u
u
u
ilib.
ilib. SUMBERDAYA HUTAN
ilib.
g
g
g
i
i
i
DAMPAK
PROGRAM
PENGELOLAAN
d
d
d
/
/
/
:/
:/
:/
http
http
http
BERSAMA
MASYARAKAT(PHBM)
TERHADAP EKONOMI
MASYARAKAT DESA HUTAN
/
/
/
/
d
i
.
c.id
c.id
c.id
c
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
(STUDI EVALUASI
MASYARAKAT
.une
.une
.une PROGRAM DI LEMBAGA
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
g
di
://di
://di
://di
DESA
tp://
http
http MULYA DESA SIDOMULYO
http HUTAN ARTHA WANA
KABUPATEN JEMBER)
/
/
/
/
c.id
c.id
c.id
c.id
a
a
a
a
.
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
dig
://di
://di
://di
tp://
http
http
http
u
ilib.
dig
tp://
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
d/
ac.i
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
id/
.ac.
nej
.u
http
tp
Dosen Pembimbing Utama
.id/
ac
nej.
u
.
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
http
tp
ht
.id/
.u
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
.id/
.u
ac.
nej.
ht
h
.id/
ac
nej.
ht
id/
ac.
nej.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
h
.u
gilib
i
d
/
/
:
id/
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
ac
nej.
http
.id/
lib.u
gilib
i
d
/
/
:
une
.
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
ac
nej.
.id/
/
.id
: M. Hadi Makmur,
j.ac S.Sos, MAP
u
ilib.
dig
tp://
ht
: Drs. A. Kholiq Azhari, M.Si
ac.
nej.
ht
digi
tp://
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
.u
http
id/
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
une
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
.u
/
http
tp
lib.u
h
gilib
i
d
/
/
:
c.id
Dosen Pembimbing
j.aAnggota
.
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
Pembimbing
nej
.u
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
ht
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
id/
.ac.
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ac.
nej.
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
u
ilib.
dig
tp://
.id/
lib.u
id/
ac.
nej.
ht
.id/
ac
nej.
ht
id/
ht
digi
tp://
http
id/
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
p
ac.
nej.
ht
.u
u
Dhika Rezky A.H
ilib.
tt
NIM h070910291027
id/
ac.
nej.
ht
.id/
.id/
ac
nej.
g
://di
http
tp
oleh
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
PENGESAHAN
http
http
tp
ht
.id/
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
/
d/
.id/ Hutan Bersama .ac.id/
.iProgram
.idSkripsi
c
c
c
berjudul
“Dampak
Pengelolaan
Sumberdaya
a
a
a
.
.
.
j
j
j
j
.une
.une
.une
.une
b
b
b
b
i
i
i
i
l
l
l
l
i
i
i
i
g
g
g
Masyarakat /(PHBM)
Terhadap Ekonomi Masyarakat
Desa Hutan (Study/dEvaluasi
dig
:/ i
://di
:/ di
p
p
p
t
t
t
tp://
t
t
t
h Wana Mulya
h Desa Hutan (LMDH) Artha
h PHBM di Lembaga Masyarakat
Program
Desa Sidomulyo Kabupaten Jember)
” telah diuji dan disahkan
/ oleh Fakultas Ilmu
/
id/
.ac.
c.id
c.id
a
a
.
.
j
j
e
Sosial dan Ilmu Politik
Jember pada:
.une
.unUniversitas
b
b
i
i
l
l
i
i
g
g
hari
://di
://di: Rabu
http
http
nej
lib.u
digi
tp://
tanggal
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gi
://di
.
Dr. Anastasia Murdyastuti,
M.Si
gilib
i
d
/
/
:
p
NIP. 19580510
198702
2
001
htt
tp
d/
ac.i
d/
ac.i
ej.
1. Dra. Inti Wasiati,
MM
n
u
.
NIP. 19530731
igilib 198002 2 001
d
/
/
:
http
nej.
.u
igilib
d
/
/
:
tp
ac
nej.
u
.u
2.
.id/
M. Hadi Makmur, S.Sos, MAP
NIP. 19741007 200012 1 001
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
h
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
http
.id/
ht
.id/
lib.u
http
tp
u
ilib.
dig
tp://
ac
nej.
i
/dig
/
:
p
t
t
.u
gilib
i
d
/
/
:
ac.
nej.
ht
.id/
.u
id/
ac.
nej.
h
.id/
ht
.id/
ac
nej.
h
gilib
i
d
/
/
:
.u
u
ilib.
dig
tp://
lib.u
ac
nej.
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
i
/dig
/
:
p
t
t
ht
http
.id/
lib.u
http
id/
ac.
nej.
.id/
digi
tp://
.u
.u
ht
ac
nej.
.id/
ac
nej.
.id/
u
ilib.
dig
tp://
ht
h
ac
nej.
id/
u
ilib.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
gilib
i
d
/
/
:
http
id/
.id/
ac
nej.
.id/
gilib
i
d
/
/
:
http
ac.
nej.
)
ac
nej.
.u
tp
ht
/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
u
c.id
.id/
.u
dig
tp://
(
http
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
ht
ac.
nej.
ilib.
dig
tp://
Prof. Dr. Hary Yuswadi,
lib.uM.A
i
g
i
NIP. 195207271981031003
://d
http
tp
ht
ac
nej.
.u
.u
id/
)
igi
d
/
/
:
tp
.id/
.id/
ht
id/
.
j.ac
e
(
n
lib.u
htt
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
Anggota
Mengesahkan, unej.a
u
.
ilib.
ilib
g
g
i
i
d
d
Dekan Fakultas IlmupSosial
:// dan Ilmu Politik
p://
htt
.id/
ac
nej.
lib.u
lib.uDrs. A. Kholiq Azhari, M.Si
i
i
g
g
i
i
://d
://d
NIP.19560726 198902
http 1 001
http
.id/
lib.u
digi
tp://
ht
ac
nej.
ac
nej.
ac
nej.
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
Sekretaris,http
http
Ketua,
http
ac
nej.
ac
nej.
Tim Penguji:
lib.u
.u
.u
tp
ht
h
/
: Fakultas Ilmu
dan Ilmu Politik Universitas
.id/ Jember.
.idSosial
/
.idtempat
gilib
i
d
/
/
:
.id/
ac
nej.
lib.u
i
/dig
/
:
p
t
t
: 5 Desember 2012
ac
nej.
ht
.id/
ht
.id/
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
ht
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
gilib
i
d
/
/
:
http
RINGKASAN
http
http
tp
.u
http
.id/
.id/
ac
nej.
ac
nej.
gilib
i
d
/
/
:
http
http
tp
ac
nej.
.u
.u
.u
gilib
i
d
/
/
:
.id/
.id/
.id/
.id/
ac
nej.
ht
Dampak Program PHBM Terhadap Ekonomi Masyarakat Desa Hutan (Study
Evaluasi Program PHBM di LMDH Artha Wana Mulya Desa Sidomulyo Kabupaten
Jember) Dhika Rezky A.H, 070910291027; 2012: 53 halaman; Administrasi Negara;
Fakultas Ilmu Sosial dan Ilmu Politik Universitas Jember.
Hutan merupakan suatu kawasan yang penting bagi salah satu kelangsungan
hidup kita. Dalam pelaksanaan program PHBM didesa Sidomulyo masih kurang
berjalan secara maksimal, Kegiatan yang dilakukan oleh kepala BKPH Sempolan
selama 12 tahun yaitu hanya kegiatan pembinaan secara terus menerus. Masih banyak
masyarakat yang belum mengerti dan paham akan PHBM namun dari hal terebut
masih belum ada upaya dari perhutani untuk mengatasi hal tersebut. Serta kurang
meratanya bantuan bibit kepada masyarakat dari 208 anggota LMDH hanya 2 orang
saja yang mendapatkan bantuan bibit. Banyak masyarakat Desa hutan yang
menyediakan bibit sendiri dan tidak mengharapkan lebih kepada pihak Perhutani.
Peneliti menemukan sesuatu yang berbeda dari pengelolaan hutan di Desa Sidomulyo
dengan Desa yang lainnya, disini Perhutani selaku pengelolaan hutan tidak menguasai
kawasan hutan melainkan merangkul dan memberikan masyarakat desa hutan
mengelola dan menanami hutan, berbeda dengan LMDH yang ada di Ledokombo,
disana Perhutani terkesan menguasai areal hutan yang ada diwilayah. Terdorong
Tujuan penelitian ini untuk mendeskripsikan Dampak Program PHBM Terhadap
kelestarian hutan dan ekonomi masyarakat.
Evaluasi yang dilakukan oleh peneliti adalah evaluasi yang bertipe on going
evaluation, karena dalam penelitian ini program yang diteliti masih berjalan dengan
dikategorikan sumatif evaluation yaitu apakah apakah kebijakan yang dilaksanakan
sudah berjalan dengan apa yang sudah ditetapkan. Metode yang peneliti pilih dalam
penelitian ini adalah penelitian kualitatif bertipe deskriptif dengan teknik penentuan
informan menggunakan purposive sampling.
Hasil penelitian menunjukkan bahwa, dalam program PHBM di desa
Sidomulyo bahwa tidak semua masyarakat paham betul akan program PHBM. Masih
banyak masyarakat yang belum jelas betul makna program PHBM. Ditambah lagi
perilaku ketua LMDH yang kurang aktif dalam mengentaskan masalah yang ada dan
terkesan melimpahkan tugas dan wewenangya kepada orang lain . Dalam satu kali
musim panen tanaman kopi, dalam hitungan 1000 pohon kopi mampu menghasilkan
biji kopi sebanyak 1500kg apabila dikalkulasi kedalam rupiah panenan terakhir harga
kopi perkilonya Rp. 21.500,- maka hasil yang dicapai dalam satu kali musim panen
kopi adalah Rp. 32.500.000 mampu menambah pendapatan masyarakat. Begitu juga
hasil dari sadapan getah dengan garapan 25Ha dengan hasil sadapan dalam 1 Ha
sebanyak 1 drum jurigen yang berisi sampai 22-30Kg per harinya maka hasil yang
.id/
.id/
.id/
.id/