Mahasiswa Sastra Sunda Ulah Epes Meer, Kumeok Memeh Dipacok!
1 I 1 I l0 lm lJ a ~
o
17
o
S e n in
(!)
2
18
19
5
_M ar
Rabu
•
7
22
6
21
20
O P eb
O Jan
o
S e la s a
4
O Apr
K a m is
o
Jum at
o
S a b tu
M in g g u
14
9
10
11
12
13
15
27
24
25
26
28
29
30
8
23
O M ei
o
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
O Jun
0
O Jul
O Sep
Ags
O O kt
O N ov
31
O D es
,
P r o f . D r . C e c e S o b a r n a. M .H u m ;
Mahasiswa Sastra Sunda Ulah Epes Meer,
Kurneok Memeh Dipacok!
K iw a ri la m p a h ju ru s a n
n g a d e g d in a ta u n
s a s tra
F ilo lo g i)), a n u k iw a ri p a n c e n
p a n y a ja k ,
'w a li
ju r u s a n
ngadeg
~
rs,
s e n im a n ,
S a s tr a
m a n d ir i
O to n g
S u n d a U n p a d g e u s m e h lim a p u lu h
1 9 6 2 te h g e u s m e d a lk e u n
Sunda
ku
g a w e d in a ru p a -ru p a
k a ry a w a n
ta u n . J u ru s a n
le u w ih ti 5 0 0 s a rja n a
w id a n g s a p e rti
b a n k , p e rw ira p u lis i,
(S a s tra ,
anu panceg
L in g u is tik je u n g
d o s e n , P N S , g u ru , w a rta w a n ,
p re s e n te r,
m e n e je r ,jr r d .
anu
a lp u k a h n a
D ja ja w is a s tr a
( A lm )
{ e h , k iw a r i k u R e k to r U n p a d P r o f . D r . II'.
G a n ja r K u r n ia D E A , d ik o k o jo k e u n
n g a h o n ta l
W o r ld
( U n iv e r s ita s
anu
geus
C la s s
K e la s J a g a t) ,
h a s il
ja d i
D u n y a k u a la ta n
S a s tr a J a w a . L a m u n
s a p e r ti
m oal
n g a ja g o k e u n
m e tu ,
da
m a ju .
a p a le u n
H ukum ,
tin g a le u n
m a h a s is w a
gur
P o litik ,
p a n ia ta n
m ah.
ja u h
dunya
K iw a r i a r a n g
kana
Ju ru sa n
la n g k a
( m o tiv a s i)
N aha
nu
ku
anu geus
anu
p a ra
a ra su p k a
S a s tr a S u n d a te h ta m b a .n g a n g -
sangkan
lu h u r .
f a k u l-
je u n g n u lia n a m a h g e u s p a s ti
U n iv e r s ita s - u n iv e r s ita s
le u w ih
K e la s
ju r u s a n
lia n a a n u a y a d i U n p a d
K e d o k te r a n ,
Ekonom i
ngudag U G M
U n iv e r s ita s
n g a n d e lk e u n
ta s a ta w a ju r u s a n
d in a
U n iv e s ity
b is a
n e g e ri
c u k a n g la n ta r a n
ngudag
k u lia h
a ta w a
ukur
( b a tu lu n c a ta n )
k a s a r ja n a a n ,
b e n e r-b e n e r
d i p a g u ru n
ngan
kasaur
a ta w a
ja d i
p ik e u n
m em ang
k u ta n g g u n g
ja w a b
h a y a n g m ilu n g a m u m u le
h ir u p - h u r ip n a
budaya
d e u ih p r o s p e k
Sunda?
k a h a re u p n a ?
g a la m a n
K um aha
G e u r a u r a n g ta n g g a p p a n -
"P ro fe so r
M uda"
P r o f .D r .C e c e
S o b a r n a , M .H u m , s a lila n y u p r ih e lm u d i
Ju ru sa n
S a s tr a
d r a m a tis
Sunda
U npad
anu
p in u h k u p e r ju a n g a n .
S a re n g se n a
la d i S M A N
n e ru sk e u n
k u r in g n a m a tk e u n
10
sako-
B a n d u n g , te u k a im p le n g
k u lia h k a ju r u s a n
P r o f.D r ,
naon?
K u s a b a b lu lu s a n S M A m a h te u b o g a
k a p a r ig e la n
a ta w a
S P G . K u r in g
ja d i n a o n
hayang
ja d i
a h li
P e rg u ru a n
d ir i r e k
te h ? T a d in a m a h
p e r ta n ia n ,
D in a
p ru n g n a
P e n e r im a a n
k iw a r i
STM , SM EA,
n a p a k u ra n
a tu h k u r in g
k a h u ta n a n .
( S is te n
s ig a k a lu a r a n
u ta m a n a
- S ip e n m a r u
M a h a s is w a
SM PTN
( S a r in g a n
T in g g i N e g e r i) k u r in g
I P C . M ilih ju r u s a n
B a ru )
M asuk
m ilih
g e r a d a a ti- a ti, k o r n o
C ece S o b a r n a ,
M .H u m
D o k P r ib a d i)
ru m a sa
b o g a k o lo t te u b o g a . B a p a n g a n
c ik a ln a
saukur
p a n g s iu n a n
je u n g
m ilu n y a k o la k e u n
handap
( lI E )
ta u n
2 0 0 9 ).
a ra n
s a k o la
g o lo n g a n
ngan
u k u r k a lu -
m a 'lu m
"am
( S a k o la T e h n ik
je u n g
P in d a d
'b a c h ts
s a tin g k a t
p o l d id a m e ln a
sa rn e rn e h n a
S a te r u s n a
s c h o o l"
1ST
S M P ) b a r i te u
te h
d a lim a ta u n
b a p a g e u s m e n ta p a n g s iu n .
kasabna
te h ja d i tu k a n g b a n -
w a lu r a t
anu
g e d e ja s a n a
Sok
b ia y a ,
s a n a ja n
a r i s a k o la
keun w ae ku nu
boga nanaon
k a k u la w a r g a
k u r in g ,
m ah
k o lo t te h ." K a je u n te u
w a e . N u p e n tin g m a h a n a k s a r a k o la n e p i
k a la n ju ta n
a ta s
w ae
m a h !"
p a k p ik p e k s a te k a h p o la h m a n tu a n
'g a d u h k a a h lia n k a n a n g a p u t.
ngu-
S a b a b p a m o h a la n
um ur
dua
ta u n
tila r
d u n y a .L a n c e u k
je u n g
d ik u d u -
o g e , n y a re k sa g a w e -g a w e
p u n b ia n g te h . K a b e n e r a n
r u s a n a k tu ju h ( k u r in g k a g e n e p , a d i m a h
pupus
b a ri
g u n a n . A tu p u g u h w e n u ja d i in d u n g te h
d in a m ilih n u k a tilu m a h , b is i te u lu lu s .
k u lia h d i s w a s ta m a h ,
(P o tr e t
K u sabab
m ana,
Mangle No. 2312
s ie u n
n y a p ilih a n
K itu s a u r
p u n b ia n g te h
te u a s u p k a m a n a k a tilu te h d a p ta r
ka
5
IU lp lD g
H um aa
O D pacl
2011
Ju ru sa n
je u n g
S a s tra
S u n d a . K itu o g e b a ri te u
badam i
h e u la
w a r g a .N g a d a d a k
ju ru s a n
te h
SM P.
D in a
we
b a re n g
je u n g
h a rita
je u n g
w a k tu n a
S a s tra
m ilih
sangkan
m ah
pangum um an
N u M a h a A g u n g b e rk a h
d i Ju ru sa n
p is a n ,
s o b a t-s o b a t
S ip e n m a ru , a lh a m d u lilla h
m u ji s u k u r k a
k u rin g d ita rim a
Sunda
U npad.
S u ry a la g a
k u la -
Sobat
(A lm ).
a n je u n n a
K a la y a n
n g a le u k e u n a n
k u lia h
s e m e s te r
k u rin g
m ah
we
m a ro je n g ja
o p a t m a h .S o k
te te p
ta y a
d ile u k e u n a n ,
m a ta
k u lia h
ku
la n c e u k -la n c e u k
B a b a ta ru n
A m p ir k a b e h
S a s tra
b a b a tu ra n
je u n g
u n g s e u rik e u n
A ta n a p i
m ah
cenah
ta ta n g g a
" B a d e ja n te n
b a d e ja n te n
D in a
S u n d a te h la in p ilih a n
m ah
n y a le -
a y a n u " m in d e r
K epoh
n g a d o n g e n g > !" D a m e u re u n
p ik a h a re u p e u n a n a .
K om o
p u ra h
te u k a e ro n g
kaayaan
b i-
n g a k u -n g a k u
la m u n
sa d a r,
yen
C anah
m un keur
d a s ie u n
S a s tra
L im a k u rin g m im iti
m ah
d irn a m a n a
daan
te h s a ru a je u n g
p a n g a w e ru h
n y a e ta
o g e . T i d in y a jo ro jo y
ta p i
m ecut
d iri
n g a ra h
te ru s
ta y a
yen asup ka
g u ra t
sabab
sangkan
ge,
ti
e ta ,
gaw e
K om o
lu lu s
sok
ja d i b a p a , s a k itu rip u h n a
te p u n g
je u n g
ja d i
s a la h
F a tim a h
D ja ja s u d a ra rn a .
Sunda
d iri
N ya
ku
b a k a l ja d i
tu n a
n e p i k a ju c u n g n a
g u is tik , m a la h
la n -
a s is te n
s a s tra S u n d a . N u ta d i-
kasaw ang
ru m a sa
s e n io r
P r o f .D r .H j .T .
p is a n k u rin g ja d i
d o se n d i Ju ru sa n
te u
apanan.
s a h iji d o s e n
S a s tra
na
ku nu
tu ju h d ip a re n g k e u n
Ju ru sa n
ta ra n a n je u n n a
b a ri
e ro n g a n
p a g a w e n a g ri m a h , d a k a c o n to a n
N in c a k s e m e s te r
Nu
k u rin g
gancang
m eunang
c ita -c ita
hayang
nu hade
te h la in k u s a b a b
ja d i
Ku
a n u ilm ia h
p e u n te u n
m aneh
geus
M ahakaw asa.
n g a li-
a y a te k a d
Sunda
e lm u
ku
w a ta n p a d ik a a ta w a m o to d e u
g e u ra lu lu s k a la w a n
oge
e lm u k a s u n -
m eunangna
s e j e n .,
bodo,
Jepang.
tu ru n
Ju ru sa n
S a s tra
ngupahan
P e ra n c is ,
w eh
" K i r i , P ir ! " , c e n a h
di
k u lia h
s a s tra
S a s tra
naon?
la n g s u n g
S u n d a .H e u y ..d e u h !
Ju ru sa n
a ta w a
U npad.
s a ru a . B a g a ln a m e u n a n g n a
S D , S M P a ta w a
g e . A y a o g e n u s o k ta ra tu ta s
H id a y a t
S a s tra
ju ru s a n
u ra n g .
U ta m a n a
nu
naon?
g u ra -g iru
k u lia h
k u ja la n
b a b a tu ra n
k itu ra s k u rin g in g e t
H .R .
k a to h y a n
S M A ." O h s a y a k u l i a h d i S a s t r a I n g g r i s ! "
g ih a ta w a n a
D rs.
d u lu r
20
d ita n y a k u a w e w e a n y a r p in a n g -
n g u n g p ila m p a h e u n
ja d i
sok
N in c a k s e m e s te r
w a rd ig " tu r k a m a lin a a n
la in .
cenah
aya
fa k u lta s
d ita n y a
b a ri la n g s u n g
k a h iji. M a la h s o k
ka
nu
F a k u lta s
p e n tin g
e n ta ra -
a n g k o t,
d ija w a b
n a p a le b a h
n g a g o ro w o k k a s u p ir,
s a ju ru s a n
ju ru s a n
a ta w a
d im a n a ,
k itu k u
nu pen- .
a n ti m ilih J u ru s a n
ge.
d a la n g c e p ? !
Wa
k u rin g
ka
tin g g a le u n ,
b a s a ja n ,
g a n ta u n 1 9 8 4 , k u ra n g -le u w ih
m a h k a la h k a s in a d ig a w e b a ta n k u lia h d i
Sunda
h a rita
nu
anu
tin g m a h s a rja n a w e h e u la ,
m a la h
k u rin g
nepi
s a n a ja n
te u p a ti re u e u s
te h ,
J e la s
k o ta
k u lia h
M anehna
te te p
k u la w a rg a
Sunda
beus
nanya
m ah
P rin s ip
S a s tra
d i S a s tra
d in a
T ah
t a h .T a p i h e r a n ,
te h jig a a n u
k u rin g
S u n d a . K u k u rin g d ig u g u b a ri je u n g h a te
m a h te u a ra s u p , k a ru n y a
n g a d e n g e k u rin g ja d i m a h a s is w a
w ija k s a n a
m iw a ra n g
dosen
p a n g a b is a ,
da
a n tu k n a
k u rin g ja d i d o k to r lin -
j a d i .g u r u b e s a r n a
p is a n .
K u rin g k a c id a n g a n u h u n k e u n a n a
k a Ib u
F a t o g e k a d o se n -d o se n
b e u ra t
nyuhun,
b e u ra t
Ju ru sa n ,
nanggung,
b e u ra t
n a ri-
m akeunana.
P ro sfe k Ju ru sa n
. Jam an
u ta m a n a
k iw a ri
nu
p a n g a w e ru h
cangna,
aya
la in
itu n g a n
kana
d in a
la ju n a ,
je u n g
e lrn u
itu n g a n
ta u n ,
m a la h
m ah
te h g e u s ta n g tu
s a g a la
b u la n ,
p o e c le u i, ta p i g e u s d in a
m e n it,
w id a n g
ro b a h
p a ta lin a
s a rta te k n o lo g i, k a c id a g a n -
m in g g u , a ta w a
p a ro b a h a n
Sunda
beuki
ru p a
a tik a n .
d e tik .
k a h iru p a n ,
P a ta lin a
Ie u
m a n g a ru h a n
je u n g
kaasup
ro b a h n a
ja m a n te a , n a h a u ra n g ta h re k la la jo w a e
b a ri je u n g
k a lin d e s
a u b ic ik ib u n g ja d i
kaayaan
6
Museum
S ri
Baduga
(P"otret Dok Pribadi)
oge
T a n g tu
k a c id a
b e u ra tn a .
p e rlu
,
bakal
p a h e u y e u k -h e u y e u k
m am puh
m e d a lk e u n
lu lu s a n
p a n a ra ta s
e ta ,
p ik e u n
m am puh
m uka
k a h iru p a n
anu
u ra n g
le u n g e u n ,
b a b a re n g a n
anu
d in a
S a s tra
n g ig e la n
K u sabab
gaw e
d in a
T ah
ie u h iji ta n g ta n g a n
p a ta re m a n
ja d i
a ta w a m ilu
Ju ru sa n
Sunda
anyar
..
naha
ja m a n ?
s ia p
Di
k itu ,
k u b a tu r
pam aenna?
tu r
p a ra d ig m a
sangkan
ja d i
Mangle No. 2312
saterusna mah kaclda gumanturigna ka
masarakat
anu
ran cage
reujeung
nu miboga eta modal awal tea. Naha
binangkit.
tetep, mekar, atawa ngurangan. PangaKiwari lampah Jurusan Sastra Sunda
weruh di widang kasundaan geus nyammeh lima puluh taun. Kaasup umur anu
pak . di diri urang, tinggal mekarkeun
geus sawawa. Ieu jadi hiji bukti kakupola pikir kreasi nepi ka ngahasilkeun
atan, yen Jurusan sSstra Sunda mibanda
gagasan kreatif jeung produktif. Ku
keneh "pelet" pikeun ngirut balarea, kaayana eta kreativitas, dipiharep Jurusan
asup mahasiswa asing. Upamana wae
Sastra Sunda teu nyumbang angka panUniversitas la Rochell, Prancis dina
gangguran anu dina taun ieu aya kana ti
sajeroning tilu taun ieu geus ngirimkeun
sajutana leuwih.
mahasiswana pikeun diajar ngeunaan
kasundaan di Jurusan Sastra Sunda. Ku
Baheula Kuliah di SastraSunda
sabab eta, mahasiswa Jurusan Sastra
Diharatiskeun
Sunda aye una teu kudu jadi hengker,
Jurusan Sastra Sunda mimiti dibuepesmeer, komo kumeok merneh dip akana taun 1958 bareng jeung mimiti
cok mah. Tapi sabalikna, urang kudu
dibukana Fakultas Sastra, sataun satutas
"pede (peryaya diri)" tur "eksis",
Jurusan sastra Sunda ge kudu boga . ngadegna Unpad. Ku sabab tacan boga
SDM , Jurusan
sastra Sunda harita
kawani pikeun ngayakeun rupa-rupa
masih ngahiji jeung Jurusan
sastra
parobahan
nu sipatna internal.komo
Indonesia. Dibukana Jurusan
Sastra
deui dipatalikeun jeung kawijakan uniSulida teh ku prakarsana para inohong
versitas ayeuna ngeunaan W CU (W orld
Jawa Barat anu mikahernan kana basa
Class
University/Universitas
Kelas
jeung sastra Sunda.
Jagat) anu cenah mah ngokojokeun
Dina taun 1962 Jurusan
Sastra
budaya Sunda. Kidu deui patalina jeung
Sunda
resmi
ngadeg
mandiri
ku
robahna Fakultas Sastra jadi fakultas
alpukahna
Drs.Otong
Djajawisastra
Ilmu Budaya, eta sakabehna geus tangtu
(Suargi). Anu satutasna pangsiun tina
bakal nanjeurkeun
Jurusan
Sastra
Dosen Uripad, jadi PR 3 di Ponpen
Sunda. Lian ti eta, masarakat kacida
Suryalaya, nu harita ngarengsekeun
mibutuh pangaweruh ngeunaan kasunkuliahna di Jurusan Sastra Indonesia. Ti
daan. Ku kituna, ka hareup Jurusan
mimiti ngadegna nepi ka taun i97'7lajuSastra Sunda kudu jadi puseur informasi
na kurang mekar, -rnahsiswana ge teu
. ilmiah ngeunaan sagala rupa kasundaan.
leuwih ti sapuluh urang.Ku sabab eta
Geus tangtu hal ieu bakal jadi lahan
pihak fakultas jeung universitas nyieun
garapan anyar nu merlukeun
SDM
kawijakan, mahasiswa teu diwajibkeun
(Sumber Daya M anusa) kreatif (rancamayar SPP. Eta kawijakan teh lumangge) tur inovatif (binagkit).
sung nepi ka taun 1982. Nu kuliah di
Jurusan Sastra Sunda lolobana ti "kegu"Patalina jeung kawijakan pamarenruan", M imiti taun 1980 loba lulusan
tah Jawa Barat ngeunaan Peraturan
SM A nu kataji kuliah di .Jurusan Sastra
Daerah nomor 6 taun 1996; Surat
Sqnda. Nya ti harita jumlah mahsiswana
Keputusan Gubernur Kepala Daerah
onjoy, nepi ka leuwih ti dua puluh
Tingkat
1 Propinsi
Jawa
Barat
urangna tiap entraganana (angkatan).
Nomor:434/SK614-Dis.PK/99,
anu
Tah mimiti taun 1983 kakara mahakasang tukangna
ayana Keputusan
siswana dikudukeun
mayar sangkan
Presiden Nomor:082/B/1991 tanggal zq
lumrah jeung jurusan liana.Sok sanajan
juli 1991, sarta dumasar kana Peraturan
kudu mayar, tapi berkah anu daptar mah
Daerah Provinsi Jawa Barat Nomor 5
tetep merul. M alah ku ngaliwatan tes nu
tahun 2003 ngeunaan Pemeliharaan
Bahasa, Sastra, dan Aksara Daerah,
sakuduna pamarentah
ngarnangpaatkeun lulusan Jurusan Sastra Sunda pikeun ngaimplementasikeun
eta kawijakan. Pon kitu deui pikeun nohonan
kakurangan guru basa Sunda di sakolasakola. M asarakat ge ayeuna mah mimiti engeuh ka jati dirina nu numuwuhkeun gerakan sadar kasundaan. Tangtu .
ieu oge perlu tanaga-tanaga ahli nu ngarti kana kasundaan. Tinggal urangna,
naha
bisa . ngarnangpaatkeun
eta
lolongkrang atawa henteu. Atikan di
paguron luhur minangka modal awal,
Mangle No. 2312
sipatna nasional (SPM B) aya oge calon
mahasiswa nu lain urang Sunda daptar
ka Jurusan Sastra Sunda upamana bae ti
Batawi, Jawa, Padang, Lampung, malah
mah aya nu ti Kalimantan sagala.
Tug nepi ka kiwari Jurusan Sastra
Sunda teu kakurangan nu daptar. Geus
sababaraha
taun tiap entraganana,
Jurusan Sastra Sunda narima kurang
leuwih dalapan puluh mahasiswa., Sok
sanajan anu daptar ulangna kurang ti
60% -na (tahun Akademik . 2008/2009
lobana 42 urang: Tahun akademik
2009/2010: 47 urang; tahun akademik
2010/2011: 43 urang). Nu dalaptar teh
ngaliwatan
sabaraha
jalur
nyaeta
SM PTN, SM UP (jalur husus Seleksi
M asuk Universitas Padjadjaran), jeung
Bidik M isi. Unggal jalur boga kriteriana
sewang-sewangan.Jum lah
m ahasiswa
Jurusan Sastra Sunda nu aktif ayeuna
aya kana 200-an urang, Jumlah anu
kaitung ideal adina hal ngokolakeun
atikan mah. Lulusanna geus leuwih ti
500 urang.Jumlah anu lumayan pikeun
ngilu ilubiung dina ngawangun Jawa
Barat, hususna dina hal kasundaan.Loba
lulusan Jurusan Sastra Sunda anu ngajaul prestasina
tur dipikawanoh
ku
balarea saperti Prof. Fatimah, R. Hidayat
Suryalaga (Suargi), Idin Baidilah, Eti RS,
Heri Anta Padhyangan, Udin RRI, Yeni
Srimulayani
Diklat Propinsi,
Asep
Ijudin, Udin RRI, Ensa W iarna M angle.
Atuh generasi ngorana Deni Ahmad
Fajar Tribun, Duddi RS Priyangan(PR )
Tasik, Dian Hendrayana Bandung 'IV,
Sali
Iskandar
Al-Ghipari,
Tedi
M uhtadin, Jasepudin, Rahmat Sopian,
Tedi Permadi,
Abah Doni, Ricky
"bangke"
Nugraha,·
Deni
"kadal"
Sugandi, kaasup Seniman sarwa bisa
Hikmat Gumelar Berdoa,
M uktieM uktie, Ayie "boy"rr~nia,
Tatang
!lidayat Ra?cakal0p'?' Qding Palawa:
jeung Tasdik M u~/Kampung
Jati
Tujuh, kungsi kuliah di ieujurusan.***
(Asep GP)
7
o
17
o
S e n in
(!)
2
18
19
5
_M ar
Rabu
•
7
22
6
21
20
O P eb
O Jan
o
S e la s a
4
O Apr
K a m is
o
Jum at
o
S a b tu
M in g g u
14
9
10
11
12
13
15
27
24
25
26
28
29
30
8
23
O M ei
o
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
O Jun
0
O Jul
O Sep
Ags
O O kt
O N ov
31
O D es
,
P r o f . D r . C e c e S o b a r n a. M .H u m ;
Mahasiswa Sastra Sunda Ulah Epes Meer,
Kurneok Memeh Dipacok!
K iw a ri la m p a h ju ru s a n
n g a d e g d in a ta u n
s a s tra
F ilo lo g i)), a n u k iw a ri p a n c e n
p a n y a ja k ,
'w a li
ju r u s a n
ngadeg
~
rs,
s e n im a n ,
S a s tr a
m a n d ir i
O to n g
S u n d a U n p a d g e u s m e h lim a p u lu h
1 9 6 2 te h g e u s m e d a lk e u n
Sunda
ku
g a w e d in a ru p a -ru p a
k a ry a w a n
ta u n . J u ru s a n
le u w ih ti 5 0 0 s a rja n a
w id a n g s a p e rti
b a n k , p e rw ira p u lis i,
(S a s tra ,
anu panceg
L in g u is tik je u n g
d o s e n , P N S , g u ru , w a rta w a n ,
p re s e n te r,
m e n e je r ,jr r d .
anu
a lp u k a h n a
D ja ja w is a s tr a
( A lm )
{ e h , k iw a r i k u R e k to r U n p a d P r o f . D r . II'.
G a n ja r K u r n ia D E A , d ik o k o jo k e u n
n g a h o n ta l
W o r ld
( U n iv e r s ita s
anu
geus
C la s s
K e la s J a g a t) ,
h a s il
ja d i
D u n y a k u a la ta n
S a s tr a J a w a . L a m u n
s a p e r ti
m oal
n g a ja g o k e u n
m e tu ,
da
m a ju .
a p a le u n
H ukum ,
tin g a le u n
m a h a s is w a
gur
P o litik ,
p a n ia ta n
m ah.
ja u h
dunya
K iw a r i a r a n g
kana
Ju ru sa n
la n g k a
( m o tiv a s i)
N aha
nu
ku
anu geus
anu
p a ra
a ra su p k a
S a s tr a S u n d a te h ta m b a .n g a n g -
sangkan
lu h u r .
f a k u l-
je u n g n u lia n a m a h g e u s p a s ti
U n iv e r s ita s - u n iv e r s ita s
le u w ih
K e la s
ju r u s a n
lia n a a n u a y a d i U n p a d
K e d o k te r a n ,
Ekonom i
ngudag U G M
U n iv e r s ita s
n g a n d e lk e u n
ta s a ta w a ju r u s a n
d in a
U n iv e s ity
b is a
n e g e ri
c u k a n g la n ta r a n
ngudag
k u lia h
a ta w a
ukur
( b a tu lu n c a ta n )
k a s a r ja n a a n ,
b e n e r-b e n e r
d i p a g u ru n
ngan
kasaur
a ta w a
ja d i
p ik e u n
m em ang
k u ta n g g u n g
ja w a b
h a y a n g m ilu n g a m u m u le
h ir u p - h u r ip n a
budaya
d e u ih p r o s p e k
Sunda?
k a h a re u p n a ?
g a la m a n
K um aha
G e u r a u r a n g ta n g g a p p a n -
"P ro fe so r
M uda"
P r o f .D r .C e c e
S o b a r n a , M .H u m , s a lila n y u p r ih e lm u d i
Ju ru sa n
S a s tr a
d r a m a tis
Sunda
U npad
anu
p in u h k u p e r ju a n g a n .
S a re n g se n a
la d i S M A N
n e ru sk e u n
k u r in g n a m a tk e u n
10
sako-
B a n d u n g , te u k a im p le n g
k u lia h k a ju r u s a n
P r o f.D r ,
naon?
K u s a b a b lu lu s a n S M A m a h te u b o g a
k a p a r ig e la n
a ta w a
S P G . K u r in g
ja d i n a o n
hayang
ja d i
a h li
P e rg u ru a n
d ir i r e k
te h ? T a d in a m a h
p e r ta n ia n ,
D in a
p ru n g n a
P e n e r im a a n
k iw a r i
STM , SM EA,
n a p a k u ra n
a tu h k u r in g
k a h u ta n a n .
( S is te n
s ig a k a lu a r a n
u ta m a n a
- S ip e n m a r u
M a h a s is w a
SM PTN
( S a r in g a n
T in g g i N e g e r i) k u r in g
I P C . M ilih ju r u s a n
B a ru )
M asuk
m ilih
g e r a d a a ti- a ti, k o r n o
C ece S o b a r n a ,
M .H u m
D o k P r ib a d i)
ru m a sa
b o g a k o lo t te u b o g a . B a p a n g a n
c ik a ln a
saukur
p a n g s iu n a n
je u n g
m ilu n y a k o la k e u n
handap
( lI E )
ta u n
2 0 0 9 ).
a ra n
s a k o la
g o lo n g a n
ngan
u k u r k a lu -
m a 'lu m
"am
( S a k o la T e h n ik
je u n g
P in d a d
'b a c h ts
s a tin g k a t
p o l d id a m e ln a
sa rn e rn e h n a
S a te r u s n a
s c h o o l"
1ST
S M P ) b a r i te u
te h
d a lim a ta u n
b a p a g e u s m e n ta p a n g s iu n .
kasabna
te h ja d i tu k a n g b a n -
w a lu r a t
anu
g e d e ja s a n a
Sok
b ia y a ,
s a n a ja n
a r i s a k o la
keun w ae ku nu
boga nanaon
k a k u la w a r g a
k u r in g ,
m ah
k o lo t te h ." K a je u n te u
w a e . N u p e n tin g m a h a n a k s a r a k o la n e p i
k a la n ju ta n
a ta s
w ae
m a h !"
p a k p ik p e k s a te k a h p o la h m a n tu a n
'g a d u h k a a h lia n k a n a n g a p u t.
ngu-
S a b a b p a m o h a la n
um ur
dua
ta u n
tila r
d u n y a .L a n c e u k
je u n g
d ik u d u -
o g e , n y a re k sa g a w e -g a w e
p u n b ia n g te h . K a b e n e r a n
r u s a n a k tu ju h ( k u r in g k a g e n e p , a d i m a h
pupus
b a ri
g u n a n . A tu p u g u h w e n u ja d i in d u n g te h
d in a m ilih n u k a tilu m a h , b is i te u lu lu s .
k u lia h d i s w a s ta m a h ,
(P o tr e t
K u sabab
m ana,
Mangle No. 2312
s ie u n
n y a p ilih a n
K itu s a u r
p u n b ia n g te h
te u a s u p k a m a n a k a tilu te h d a p ta r
ka
5
IU lp lD g
H um aa
O D pacl
2011
Ju ru sa n
je u n g
S a s tra
S u n d a . K itu o g e b a ri te u
badam i
h e u la
w a r g a .N g a d a d a k
ju ru s a n
te h
SM P.
D in a
we
b a re n g
je u n g
h a rita
je u n g
w a k tu n a
S a s tra
m ilih
sangkan
m ah
pangum um an
N u M a h a A g u n g b e rk a h
d i Ju ru sa n
p is a n ,
s o b a t-s o b a t
S ip e n m a ru , a lh a m d u lilla h
m u ji s u k u r k a
k u rin g d ita rim a
Sunda
U npad.
S u ry a la g a
k u la -
Sobat
(A lm ).
a n je u n n a
K a la y a n
n g a le u k e u n a n
k u lia h
s e m e s te r
k u rin g
m ah
we
m a ro je n g ja
o p a t m a h .S o k
te te p
ta y a
d ile u k e u n a n ,
m a ta
k u lia h
ku
la n c e u k -la n c e u k
B a b a ta ru n
A m p ir k a b e h
S a s tra
b a b a tu ra n
je u n g
u n g s e u rik e u n
A ta n a p i
m ah
cenah
ta ta n g g a
" B a d e ja n te n
b a d e ja n te n
D in a
S u n d a te h la in p ilih a n
m ah
n y a le -
a y a n u " m in d e r
K epoh
n g a d o n g e n g > !" D a m e u re u n
p ik a h a re u p e u n a n a .
K om o
p u ra h
te u k a e ro n g
kaayaan
b i-
n g a k u -n g a k u
la m u n
sa d a r,
yen
C anah
m un keur
d a s ie u n
S a s tra
L im a k u rin g m im iti
m ah
d irn a m a n a
daan
te h s a ru a je u n g
p a n g a w e ru h
n y a e ta
o g e . T i d in y a jo ro jo y
ta p i
m ecut
d iri
n g a ra h
te ru s
ta y a
yen asup ka
g u ra t
sabab
sangkan
ge,
ti
e ta ,
gaw e
K om o
lu lu s
sok
ja d i b a p a , s a k itu rip u h n a
te p u n g
je u n g
ja d i
s a la h
F a tim a h
D ja ja s u d a ra rn a .
Sunda
d iri
N ya
ku
b a k a l ja d i
tu n a
n e p i k a ju c u n g n a
g u is tik , m a la h
la n -
a s is te n
s a s tra S u n d a . N u ta d i-
kasaw ang
ru m a sa
s e n io r
P r o f .D r .H j .T .
p is a n k u rin g ja d i
d o se n d i Ju ru sa n
te u
apanan.
s a h iji d o s e n
S a s tra
na
ku nu
tu ju h d ip a re n g k e u n
Ju ru sa n
ta ra n a n je u n n a
b a ri
e ro n g a n
p a g a w e n a g ri m a h , d a k a c o n to a n
N in c a k s e m e s te r
Nu
k u rin g
gancang
m eunang
c ita -c ita
hayang
nu hade
te h la in k u s a b a b
ja d i
Ku
a n u ilm ia h
p e u n te u n
m aneh
geus
M ahakaw asa.
n g a li-
a y a te k a d
Sunda
e lm u
ku
w a ta n p a d ik a a ta w a m o to d e u
g e u ra lu lu s k a la w a n
oge
e lm u k a s u n -
m eunangna
s e j e n .,
bodo,
Jepang.
tu ru n
Ju ru sa n
S a s tra
ngupahan
P e ra n c is ,
w eh
" K i r i , P ir ! " , c e n a h
di
k u lia h
s a s tra
S a s tra
naon?
la n g s u n g
S u n d a .H e u y ..d e u h !
Ju ru sa n
a ta w a
U npad.
s a ru a . B a g a ln a m e u n a n g n a
S D , S M P a ta w a
g e . A y a o g e n u s o k ta ra tu ta s
H id a y a t
S a s tra
ju ru s a n
u ra n g .
U ta m a n a
nu
naon?
g u ra -g iru
k u lia h
k u ja la n
b a b a tu ra n
k itu ra s k u rin g in g e t
H .R .
k a to h y a n
S M A ." O h s a y a k u l i a h d i S a s t r a I n g g r i s ! "
g ih a ta w a n a
D rs.
d u lu r
20
d ita n y a k u a w e w e a n y a r p in a n g -
n g u n g p ila m p a h e u n
ja d i
sok
N in c a k s e m e s te r
w a rd ig " tu r k a m a lin a a n
la in .
cenah
aya
fa k u lta s
d ita n y a
b a ri la n g s u n g
k a h iji. M a la h s o k
ka
nu
F a k u lta s
p e n tin g
e n ta ra -
a n g k o t,
d ija w a b
n a p a le b a h
n g a g o ro w o k k a s u p ir,
s a ju ru s a n
ju ru s a n
a ta w a
d im a n a ,
k itu k u
nu pen- .
a n ti m ilih J u ru s a n
ge.
d a la n g c e p ? !
Wa
k u rin g
ka
tin g g a le u n ,
b a s a ja n ,
g a n ta u n 1 9 8 4 , k u ra n g -le u w ih
m a h k a la h k a s in a d ig a w e b a ta n k u lia h d i
Sunda
h a rita
nu
anu
tin g m a h s a rja n a w e h e u la ,
m a la h
k u rin g
nepi
s a n a ja n
te u p a ti re u e u s
te h ,
J e la s
k o ta
k u lia h
M anehna
te te p
k u la w a rg a
Sunda
beus
nanya
m ah
P rin s ip
S a s tra
d i S a s tra
d in a
T ah
t a h .T a p i h e r a n ,
te h jig a a n u
k u rin g
S u n d a . K u k u rin g d ig u g u b a ri je u n g h a te
m a h te u a ra s u p , k a ru n y a
n g a d e n g e k u rin g ja d i m a h a s is w a
w ija k s a n a
m iw a ra n g
dosen
p a n g a b is a ,
da
a n tu k n a
k u rin g ja d i d o k to r lin -
j a d i .g u r u b e s a r n a
p is a n .
K u rin g k a c id a n g a n u h u n k e u n a n a
k a Ib u
F a t o g e k a d o se n -d o se n
b e u ra t
nyuhun,
b e u ra t
Ju ru sa n ,
nanggung,
b e u ra t
n a ri-
m akeunana.
P ro sfe k Ju ru sa n
. Jam an
u ta m a n a
k iw a ri
nu
p a n g a w e ru h
cangna,
aya
la in
itu n g a n
kana
d in a
la ju n a ,
je u n g
e lrn u
itu n g a n
ta u n ,
m a la h
m ah
te h g e u s ta n g tu
s a g a la
b u la n ,
p o e c le u i, ta p i g e u s d in a
m e n it,
w id a n g
ro b a h
p a ta lin a
s a rta te k n o lo g i, k a c id a g a n -
m in g g u , a ta w a
p a ro b a h a n
Sunda
beuki
ru p a
a tik a n .
d e tik .
k a h iru p a n ,
P a ta lin a
Ie u
m a n g a ru h a n
je u n g
kaasup
ro b a h n a
ja m a n te a , n a h a u ra n g ta h re k la la jo w a e
b a ri je u n g
k a lin d e s
a u b ic ik ib u n g ja d i
kaayaan
6
Museum
S ri
Baduga
(P"otret Dok Pribadi)
oge
T a n g tu
k a c id a
b e u ra tn a .
p e rlu
,
bakal
p a h e u y e u k -h e u y e u k
m am puh
m e d a lk e u n
lu lu s a n
p a n a ra ta s
e ta ,
p ik e u n
m am puh
m uka
k a h iru p a n
anu
u ra n g
le u n g e u n ,
b a b a re n g a n
anu
d in a
S a s tra
n g ig e la n
K u sabab
gaw e
d in a
T ah
ie u h iji ta n g ta n g a n
p a ta re m a n
ja d i
a ta w a m ilu
Ju ru sa n
Sunda
anyar
..
naha
ja m a n ?
s ia p
Di
k itu ,
k u b a tu r
pam aenna?
tu r
p a ra d ig m a
sangkan
ja d i
Mangle No. 2312
saterusna mah kaclda gumanturigna ka
masarakat
anu
ran cage
reujeung
nu miboga eta modal awal tea. Naha
binangkit.
tetep, mekar, atawa ngurangan. PangaKiwari lampah Jurusan Sastra Sunda
weruh di widang kasundaan geus nyammeh lima puluh taun. Kaasup umur anu
pak . di diri urang, tinggal mekarkeun
geus sawawa. Ieu jadi hiji bukti kakupola pikir kreasi nepi ka ngahasilkeun
atan, yen Jurusan sSstra Sunda mibanda
gagasan kreatif jeung produktif. Ku
keneh "pelet" pikeun ngirut balarea, kaayana eta kreativitas, dipiharep Jurusan
asup mahasiswa asing. Upamana wae
Sastra Sunda teu nyumbang angka panUniversitas la Rochell, Prancis dina
gangguran anu dina taun ieu aya kana ti
sajeroning tilu taun ieu geus ngirimkeun
sajutana leuwih.
mahasiswana pikeun diajar ngeunaan
kasundaan di Jurusan Sastra Sunda. Ku
Baheula Kuliah di SastraSunda
sabab eta, mahasiswa Jurusan Sastra
Diharatiskeun
Sunda aye una teu kudu jadi hengker,
Jurusan Sastra Sunda mimiti dibuepesmeer, komo kumeok merneh dip akana taun 1958 bareng jeung mimiti
cok mah. Tapi sabalikna, urang kudu
dibukana Fakultas Sastra, sataun satutas
"pede (peryaya diri)" tur "eksis",
Jurusan sastra Sunda ge kudu boga . ngadegna Unpad. Ku sabab tacan boga
SDM , Jurusan
sastra Sunda harita
kawani pikeun ngayakeun rupa-rupa
masih ngahiji jeung Jurusan
sastra
parobahan
nu sipatna internal.komo
Indonesia. Dibukana Jurusan
Sastra
deui dipatalikeun jeung kawijakan uniSulida teh ku prakarsana para inohong
versitas ayeuna ngeunaan W CU (W orld
Jawa Barat anu mikahernan kana basa
Class
University/Universitas
Kelas
jeung sastra Sunda.
Jagat) anu cenah mah ngokojokeun
Dina taun 1962 Jurusan
Sastra
budaya Sunda. Kidu deui patalina jeung
Sunda
resmi
ngadeg
mandiri
ku
robahna Fakultas Sastra jadi fakultas
alpukahna
Drs.Otong
Djajawisastra
Ilmu Budaya, eta sakabehna geus tangtu
(Suargi). Anu satutasna pangsiun tina
bakal nanjeurkeun
Jurusan
Sastra
Dosen Uripad, jadi PR 3 di Ponpen
Sunda. Lian ti eta, masarakat kacida
Suryalaya, nu harita ngarengsekeun
mibutuh pangaweruh ngeunaan kasunkuliahna di Jurusan Sastra Indonesia. Ti
daan. Ku kituna, ka hareup Jurusan
mimiti ngadegna nepi ka taun i97'7lajuSastra Sunda kudu jadi puseur informasi
na kurang mekar, -rnahsiswana ge teu
. ilmiah ngeunaan sagala rupa kasundaan.
leuwih ti sapuluh urang.Ku sabab eta
Geus tangtu hal ieu bakal jadi lahan
pihak fakultas jeung universitas nyieun
garapan anyar nu merlukeun
SDM
kawijakan, mahasiswa teu diwajibkeun
(Sumber Daya M anusa) kreatif (rancamayar SPP. Eta kawijakan teh lumangge) tur inovatif (binagkit).
sung nepi ka taun 1982. Nu kuliah di
Jurusan Sastra Sunda lolobana ti "kegu"Patalina jeung kawijakan pamarenruan", M imiti taun 1980 loba lulusan
tah Jawa Barat ngeunaan Peraturan
SM A nu kataji kuliah di .Jurusan Sastra
Daerah nomor 6 taun 1996; Surat
Sqnda. Nya ti harita jumlah mahsiswana
Keputusan Gubernur Kepala Daerah
onjoy, nepi ka leuwih ti dua puluh
Tingkat
1 Propinsi
Jawa
Barat
urangna tiap entraganana (angkatan).
Nomor:434/SK614-Dis.PK/99,
anu
Tah mimiti taun 1983 kakara mahakasang tukangna
ayana Keputusan
siswana dikudukeun
mayar sangkan
Presiden Nomor:082/B/1991 tanggal zq
lumrah jeung jurusan liana.Sok sanajan
juli 1991, sarta dumasar kana Peraturan
kudu mayar, tapi berkah anu daptar mah
Daerah Provinsi Jawa Barat Nomor 5
tetep merul. M alah ku ngaliwatan tes nu
tahun 2003 ngeunaan Pemeliharaan
Bahasa, Sastra, dan Aksara Daerah,
sakuduna pamarentah
ngarnangpaatkeun lulusan Jurusan Sastra Sunda pikeun ngaimplementasikeun
eta kawijakan. Pon kitu deui pikeun nohonan
kakurangan guru basa Sunda di sakolasakola. M asarakat ge ayeuna mah mimiti engeuh ka jati dirina nu numuwuhkeun gerakan sadar kasundaan. Tangtu .
ieu oge perlu tanaga-tanaga ahli nu ngarti kana kasundaan. Tinggal urangna,
naha
bisa . ngarnangpaatkeun
eta
lolongkrang atawa henteu. Atikan di
paguron luhur minangka modal awal,
Mangle No. 2312
sipatna nasional (SPM B) aya oge calon
mahasiswa nu lain urang Sunda daptar
ka Jurusan Sastra Sunda upamana bae ti
Batawi, Jawa, Padang, Lampung, malah
mah aya nu ti Kalimantan sagala.
Tug nepi ka kiwari Jurusan Sastra
Sunda teu kakurangan nu daptar. Geus
sababaraha
taun tiap entraganana,
Jurusan Sastra Sunda narima kurang
leuwih dalapan puluh mahasiswa., Sok
sanajan anu daptar ulangna kurang ti
60% -na (tahun Akademik . 2008/2009
lobana 42 urang: Tahun akademik
2009/2010: 47 urang; tahun akademik
2010/2011: 43 urang). Nu dalaptar teh
ngaliwatan
sabaraha
jalur
nyaeta
SM PTN, SM UP (jalur husus Seleksi
M asuk Universitas Padjadjaran), jeung
Bidik M isi. Unggal jalur boga kriteriana
sewang-sewangan.Jum lah
m ahasiswa
Jurusan Sastra Sunda nu aktif ayeuna
aya kana 200-an urang, Jumlah anu
kaitung ideal adina hal ngokolakeun
atikan mah. Lulusanna geus leuwih ti
500 urang.Jumlah anu lumayan pikeun
ngilu ilubiung dina ngawangun Jawa
Barat, hususna dina hal kasundaan.Loba
lulusan Jurusan Sastra Sunda anu ngajaul prestasina
tur dipikawanoh
ku
balarea saperti Prof. Fatimah, R. Hidayat
Suryalaga (Suargi), Idin Baidilah, Eti RS,
Heri Anta Padhyangan, Udin RRI, Yeni
Srimulayani
Diklat Propinsi,
Asep
Ijudin, Udin RRI, Ensa W iarna M angle.
Atuh generasi ngorana Deni Ahmad
Fajar Tribun, Duddi RS Priyangan(PR )
Tasik, Dian Hendrayana Bandung 'IV,
Sali
Iskandar
Al-Ghipari,
Tedi
M uhtadin, Jasepudin, Rahmat Sopian,
Tedi Permadi,
Abah Doni, Ricky
"bangke"
Nugraha,·
Deni
"kadal"
Sugandi, kaasup Seniman sarwa bisa
Hikmat Gumelar Berdoa,
M uktieM uktie, Ayie "boy"rr~nia,
Tatang
!lidayat Ra?cakal0p'?' Qding Palawa:
jeung Tasdik M u~/Kampung
Jati
Tujuh, kungsi kuliah di ieujurusan.***
(Asep GP)
7