BAB 6 TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA 6 1

BAB 6 TENAGA DAN PERUBAHAN KIMIA
Soalan Objektif
1

Plumbum + kuprum sulfat  plumbum sulfat + kuprum
Antara tindak balas kimia berikut, yang manakah mengalami perubahan kimia yang sama seperti
tindak balas di atas?
A Kalsium oksida + air  kalsium hidroksida
B Asid hidroklorik + natrium hidroksida  natrium klorida + air
C Kuprum karbonat  kuprum oksida + karbon dioksida
D Zink + asid nitrik  zink nitrat + hidrogen

2
larutan
kuprum klorida

elektrod
karbon

Rajah 1
Rajah 1 di atas menunjukkan satu eksperimen yang dijalankan untuk mengkaji proses elektrolisis ke

atas larutan kuprum klorida. Pada akhir eksperimen, didapati
A gas tidak berwarna terkumpul dalam tabung uji
B pepejal perang terenap pada katod
C warna biru larutan menjadi semakin tua
D pepejal kelabu terenap pada dasar bikar
3
P
Q
R
T

S
Rajah 2

Rajah 2 menunjukkan struktur sel kering. Antara berikut, yang manakah mewakili terminal positif
dan negatif sel kering itu?

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-1

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

A
B
C
D

Terminal positif
P
Q
R
T

Terminal negatif
T
S
T
R

4
Tindak balas dengan
stim
asid cair


X

X
X

Logam
P
Q
R
 = Ada tindak balas

X = Tiada tindak balas

Antara berikut, yang manakah merupakan susunan tertib kereaktifan secara menaik bagi logam P,

Q,dan R?
A P, Q, R
B P, R, Q
C R, Q, P
D Q, R, P
Termometer

5

Bahan Y

Larutan X

Larutan X

Rajah 3
Rajah 3 di atas menunjukkan dua bikar yang diisi dengan suatu larutan X yang mendidih pada suhu
yang berlainan. Manakah antara berikut bukan merupakan bahan Y ?
A Ais
B Sulfur

C Glukosa
D Garam

6
© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-2

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

Logam

Warna hasil

Tindak balas dengan oksigen

Panas
Sejuk
Berbara dengan sangat cerah
Kuning

Putih
Berbara dengan cerah
Hitam
Hitam
Jadual 1
Jadual 1 di atas menunjukkan keputusan eksperimen yang mana logam X dan Y dipanaskan dalam
kehadiran oksigen. Daripada keputusan tersebut, apakah logam X dan Y?
X
Y

X
Plumbum
Plumbum
Zink
Zink

A
B
C
D

7

Y
Kuprum
Ferum
Kuprum
Ferum

Butir natrium
Kertas litmus
biru

air

Rajah 4
Rajah 4 di atas menunjukkan eksperimen yang dijalankan untuk mengkaji tindak balas natrium
dengan air. Antara berikut, yang manakah tidak berlaku?
A Natrium bergerak pantas di permukaan air
B Kertas litmus biru bertukar kepada merah
C Gas hidrogen terbebas

D Natrium meletup dengan nyalaan kuning
8

X

Y

larutan
kuprum klorida

elektrod karbon

Rajah 5
Rajah 5 di atas menunjukkan radas untuk mengkaji elektrolisis larutan kuprum klorida. Antara
berikut, yang manakah tidak berlaku?
A Ion kuprum bergerak ke elektrod Y
B Gas klorin terbentuk pada elektrod X
C Bahan perang terbentuk pada elektrod Y
D Warna larutan tidak berubah sepanjang eksperimen
9

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-3

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

Kuprum karbonat

air
kapur
panaskan

Rajah 6

Rajah 6 di atas menunjukkan suatu eksperimen pemanasan kuprum karbonat. Apakah hasil yang
terbentuk pada akhir eksperimen ini?
A Kuprum oksida + karbon dioksida
B Kuprum oksida + oksigen
C Kuprum klorida + karbon dioksida

D Kuprum klorida + oksigen
10

cahaya Matahari
gas X

larutan
natrium hipoklorit

Rajah 7
Berdasarkan Rajah 7 yang diberi di atas, gas X yang terhasil boleh
A menghasilkan bunyi ‘pop’ dengan kayu uji menyala
B menyalakan kayu uji berbara
C mengeruhkan air kapur
D melunturkan kertas litmus biru lembap
11 Bijih timah diekstrak melalui pemanasan bersamanya dengan karbon kerana
A karbon lebih reaktif daripada timah
B timah bertindak balas cergas dengan karbon
C suhu yang rendah diperlukan untuk memulakan tindak balas
D karbon menyingkirkan bendasing daripada timah dengan cepat

12 Suatu larutan kuprum klorida pekat dielektrolisiskan dengan menggunakan elektrod karbon. Didapati
A gas tidak berwarna terbebas di anod
B gas kuning kehijauan terbebas di katod
C pepejal kelabu terenap di dasar bikar
D warna biru larutan menjadi semakin pudar
13

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-4

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

ammeter

suis

anod

katod

Larutan
nikel nitrat

Rajah 8
Susunan radas bagi proses penulenan logam nikel dipasang seperti pada Rajah 8 di atas. Antara
berikut, yang manakah menunjukkan anod dan katod yang betul?
Anod
Katod
A
Nikel tak tulen
Nikel tak tulen
B
Nikel tak tulen
Nikel tulen
C
Nikel tulen
Nikel tak tulen
D
Nikel tulen
Nikel tulen
14

B
C
D
Rajah 9
Rajah 9 di atas menunjukkan struktur sel kering. Antara bahagian-bahagian yang berlabel A, B, C,
dan D, di manakah terletaknya mangan (IV) oksida?
15
Suhu ( C )
30
22

Bacaan termometer
Bacaan awal
Bacaan akhir

Jadual 2
Jadual 2 di atas menunjukkan keputusan yang diperoleh apabila suatu termometer dimasukkan ke
dalam campuran bahan X dan air. Antara berikut, yang manakah bahan X?
A Asid sulfurik pekat
B Kuprum sulfat
C Ammonium nitrat
D Natrium hidroksida
16 Apabila arus elektrik dialirkan menerusi suatu cecair X, didapati sejenis gas kuning kehijauan
terbebas di elektrod positif sel elektrolisis. Cecair X mungkin

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-5

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

A
B
C
D

kuprum sulfat
zink nitrat
plumbum klorida
aluminium oksida

17

elektrod X

elektrod Y
larutan
kuprum klorida

Rajah 10
Rajah 10 menunjukkan eksperimen elektrolisis larutan kuprum klorida. Apakah hasil yang terbentuk
pada elektrod X dan elektrod Y?
Elektrod X
Elektrod Y
A
Hidrogen
Klorin
B
Kuprum
Klorin
C
Klorin
Hidrogen
D
Klorin
Kuprum
18
termometer

bahan X
Tabung uji

pepejal Y

Rajah 11
Termometer pada Rajah 11 di atas menunjukkan penurunan suhu. Antara berikut, yang manakah
mewakili bahan X dan pepejal Y?
X
Y
A
Asid hidroklorik cair
Magnesium
B
Asid sulfurik cair
Natrium klorida
C
Air
Natrium hidroksida
D
Air
Ammonium sulfat

19 Suatu pepejal logam terbakar dengan nyalaan yang terang dalam udara. Antara berikut, yang manakah
mungkin pepejal logam itu?
© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-6

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

A
B
C
D

Kuprum
Zink
Magnesium
Besi

20

asid sulfurik

pita
magnesium

Rajah 12
Gas tidak berwarna terbebas apabila pita magnesium bertindak balas dengan asid sulfurik seperti
yang ditunjukkan pada Rajah 12 . Antara berikut, yang manakah boleh digunakan untuk menguji gas
yang terbebas itu?
A Air kapur
B Kayu uji berbara
C Kayu uji bernyala
D Penunjuk fenolftalein
21
ammeter

reostat

kepingan
nikel

kunci besi

Larutan besi nitrat

Rajah 13
Rajah 13 menunjukkan radas yang disediakan untuk menyadurkan kunci besi dengan nikel. Apakah
kesilapan eksperimen ini?
I Kunci besi dan kepingan nikel harus ditukarkan tempat
II Larutan besi nitrat harus digantikan dengan larutan nikel nitrat
III Ammeter dan reostat tersalah sambung
A I sahaja
B II sahaja
C I dan II sahaja
D II dan III sahaja
22 Antara berikut, yang manakah berlaku dalam suatu perubahan kimia?
I Bahan baru terbentuk

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-7

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

II
III
A
B
C
D

Biasanya haba diserap atau dibebaskan
Ia mudah berbalik
I sahaja
III sahaja
I dan II sahaja
II dan III sahaja

23 Karbon digunakan untuk pengekstrakan besi daripada bijih besi kerana
I karbon murah dan mudah didapati
II karbon dioksida yang dihasilkan mudah disingkirkan
III logam lain tidak boleh menurunkan bijih besi
A II sahaja
B I dan II sahaja
C I dan III sahaja
D I, II, dan III
24 Semasa proses penyaduran paku besi dengan logam kuprum melalui kaedah elektrolisis,
I logam kuprum dijadikan katod
II paku besi dijadikan elektrod positif
III larutan kuprum nitrat dijadikan elektrolit
A II sahaja
B III sahaja
C I dan II sahaja
D II dan III sahaja
25
X

Y

Z

Rajah 14
Rajah 14 di atas menunjukkan struktur sel kering. Antara berikut, yang manakah salah dipadankan?
I X ialah anod
II Y ialah katod
III Z ialah elektrolit
A I sahaja
B III sahaja
C I dan II sahaja
D I, II, dan III

26 Antara berikut, yang manakah merupakan kelemahan bateri asid-plumbum?
I Berat

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-8

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

II
III
A
B
C
D

Asidnya mudah tertumpah
Tidak dapat dicas semula
II sahaja
I dan II sahaja
I dan III sahaja
II dan III sahaja

27 Semasa proses penyaduran rantai besi dengan kuprum melalui kaedah elektrolisis,
I kepingan kuprum dijadikan katod
II arus yang sangat besar digunakan
III larutan kuprum nitrat dijadikan elektrolit
A II sahaja
B III sahaja
C I dan III sahaja
D I, II, dan III
28
gas X

air

larutan Y
terbentuk

kalsium

Rajah 15
Rajah 15 di atas menunjukkan radas yang disediakan untuk memerhatikan tindak balas kalsium
dengan air. Selepas tindak balas, gas X dan larutan Y terhasil. Antara berikut, yang manakah benar?
I Larutan Y ialah air kapur
II Gas X menghasilkan bunyi ‘pop’ dengan kayu uji menyala
III Gas X berbau sengit
A I dan II sahaja
B I dan III sahaja
C II dan III sahaja
D III sahaja
29 Antara logam berikut, yang manakah boleh diekstrakkan melalui pemanasan dengan karbon?
I Zink
II Besi
III Timah
A I sahaja
B III sahaja
C I dan II sahaja
D I, II, dan III

30 Antara berikut, yang manakah benar tentang perubahan fizik?
I Arang batu dibakar merupakan satu contoh perubahan fizik
© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6-9

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

II
III
A
B
C
D

Tenaga yang banyak diperlukan
Hasilnya boleh ditukar semula menjadi bahan asal dengan senang
I sahaja
III sahaja
I dan II sahaja
I, II, dan III

Soalan Struktur
1
termometer

air keluar
kondenser Liebig

larutan
natrium
klorida

bikar
cecair X
bongkah
kayu

Rajah 1
Radas pada Rajah 1 di atas disediakan untuk mendapatkan cecair X daripada larutan natrium klorida.
(a) Mengapakah air masuk dan keluar dari kondenser Liebig seperti yang ditunjukkan oleh anak
panah di atas ?
_________________________________________________________________________________
(b) Apakah nama proses yang berlaku dalam eksperimen ini?
_________________________________________________________________________________
(c) Berikan dua proses perubahan jirim yang berlaku dalam eskperimen ini.
_________________________________________________________________________________
(d) Nyatakan fungsi air di dalam kondenser Liebig.
_________________________________________________________________________________

(e) Berapakah takat didih bagi cecair X yang terkumpul di dalam bikar?

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6 - 10

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

_________________________________________________________________________________
[6 markah]
2
gas sisa

gas sisa

udara
panas

udara
panas

bjih timah
+
arang kok
+
bahan X

Rajah 2
Rajah 2 di atas menunjukkan pengekstrakan logam timah daripada bijihnya dengan menggunakan sebuah
relau bagas.
(a) Namakan bahan yang terkandung dalam bijih timah.
_________________________________________________________________________________
(b) Nyatakan fungsi bahan X dalam proses pengekstrakan pada Rajah 2.
_________________________________________________________________________________
(c) (i) Apakah unsur yang terkandung dalam arang kok?
______________________________________________________________________________
(ii) Berikan satu sebab mengapa arang kok dipilih dalam proses pengesktrakan timah.
______________________________________________________________________________
(d) Tuliskan persamaan tindak balas dalam proses penurunan bijih timah kepada logam timah
oleh arang kok.
_________________________________________________________________________________
(e) Berikan satu contoh logam lain yang juga dapat diekstrakkan melalui kaedah yang sama
dengan timah.
_________________________________________________________________________________
[6 markah]
Soalan Esei

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6 - 11

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

1 (a) (i) Terangkan proses penghabluran.
(ii) Berikan dua sifat bagi hablur.
[3 markah]
(b) Huraikan satu eksperimen untuk menunjukkan bagaimana bendasing boleh mempengaruhi
takat didih suatu cecair tulen yang dinamakan.
[7 markah]
2 (a) Terangkan apa yang berlaku semasa proses elektrolisis.
(b) Siri kereaktifan logam dengan sebahagian daripada unsurnya diberi seperti di bawah.
Kalium

Natrium

Kalsium

Magnesium

Aluminium

Karbon

Zink

[5 markah]

Ferum

Semakin kurang kereaktifan
Antara logam-logam dalam siri ini, yang manakah diekstrak daripada bijihnya melalui kaedah
(i) elektrolisis ?
(ii) pemanasan dengan karbon ?
Terangkan jawapan anda di (b)(i) dan (b)(ii).
[5 markah]

JAWAPAN BAB 6
Soalan Objektif
© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6 - 12

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

1D
6C
11 A
16 C
21 B
26 B

2B
7B
12 D
17 B
22 C
27 B

3C
8D
13 B
18 D
23 B
28 A

4C
9A
14 C
19 C
24 B
29 D

5A
10 B
15 C
20 C
25 B
30 B

Soalan Struktur
1 (a)
(b)
(c)
(d)
(e)

Memastikan kondenser Liebig sentiasa dipenuhi air
Penyulingan
Pendidihan dan kondensasi
Menyejukkan wap supaya mengkondensasi dan membentuk cecair
100 C

2 (a) Kasiterit/Stanum oksida/Timah oksida
(b) Untuk menyingkirkan bendasing silika melalui pembentukan sanga
(c) (i) Karbon
(ii) Murah/Mudah diperoleh/Lebih reaktif daripada timah
(d) Stanum oksida (Timah oksida) + karbon  stanum (timah) + karbon dioksida
(e) Zink/Besi(ferum)/Plumbum
Soalan Esei
1 (a) (i) Proses untuk mendapatkan hablur daripada larutan tepu
(ii) - Semua hablur bagi bahan yang sama mempunyai
 bentuk yang sama
 permukaan rata dan pinggir tajam
- Permukaan-permukaan hablur bertemu antara satu sama lain pada sudut tertentu
(b)
termometer
kelalang
air suling

panaskan

-

Air suling dipanaskan sehingga mendidih seperti pada rajah di atas
Suhu pada takat didih disukat dengan termometer
Takat didih air suling ialah 100 C
Satu spatula garam biasa (natrium klorida) ditambah ke dalam air suling
Suhu pada takat didih disukat sekali lagi dengan termometer yang sama
Takat didih air suling yang ditambah garam lebih tinggi daripada 100 C (lebih kurang 102 C)
Ini menunjukkan kehadiran bendasing boleh mempengaruhi takat didih suatu cecair tulen

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6 - 13

Bank Soalan BPS Tingkatan 4

2 (a) - Larutan elektrolit terurai kepada ion positif dan ion negatif
- Anion/ion negatif bergerak ke arah anod
- Kation/ion positif bergerak ke arah katod
- Di anod, ion negatif melepaskan elektronnya kepada anod dan menjadi atom neutral
- Di katod, ion positif menerima elektron daripada katod dan menjadi atom neutral
(b) (i) Kalium, natrium, kalsium, magnesium, dan aluminium
(ii) Zink dan ferum
- Logam-logam di (b)(i) adalah lebih reaktif daripada karbon dan perlu diekstrakkan melalui
proses elektrolisis
- Logam-logam di (b)(ii) adalah kurang reaktif daripada karbon dan boleh diekstrakkan
melalui pemanasan bijih logam dengan arang kok (murah)

© Pearson Malaysia Sdn. Bhd.

6 - 14

Bank Soalan BPS Tingkatan 4