Desa Peradaban, Peradaban Desa.

Pikiran Rakyat

YXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDC

o EDCBA o
S e n in

2

4

3

18

5

19

6


20

O P eb

o

S e la s a

21
(lA p r

O M a r

R a bu



7

8


24

C )J u n

O M ei

J um a t

(]

o

S a b tu

M in g g u

@

11

12
13
14
26
27
28
29

10

9

23

22

(j

K a m is


25

G Ags

eJ ul

30

O Sep

esa

lDesa Peradaban, Peradaban
d a la m tu lis a n in i h a n y a b e b e ra -

Oleh DEDE MARIANA

p a b a g ia n , te ru ta m a

y a n g o le h


p e n u lis d ia n g g a p p a tu t u n tu k d i-

P

EMERINTAH

k e ta h u i p u b lik . D a la m P e ra tu r-

P ro v in -

si Ja w a B a ra t d i b a w a h

a n G u b e rn u r te n ta n g

k e p e m im p in a n

P ro g ra m D e sa P e ra d a b a n

G u b e r-


n u r A h m a d H e ry a w a n d a n W a -

wa

k il G u b e rn u r

p ro g ra m

2010

D ede Y usuf pada
desa

d is e b u tk a n

di Jabahw a

in i b e rtu ju a n : m e n in g -


k a tk a n p ro s e s p e rc e p a ta n

in i te la h m e la n s ir k o n s e p

pem bangunan

B a ra t

Pedom an

bangunan

b e rta ju k

d i p e rd e sa a n .

pem a) M e-

D e s a P e ra d a b a n y a n g a k a n d ite -


w u ju d k a n ta ta n a n d e s a m e m b a -

ra p k a n d i

n g u n y a n g s e c a ra fis ik m e m ilik i

(s e ra tu s ) d e s a te r-

100

p ilih d i J a w a B a ra t. S e tia p d e s a
te rp ilih a k a n d id a n a i s a tu m ilia r

p o te n s i s u m b e r

ru p ia h . J u m la h

g a a n , s e rta s a ra n a d a n p ra s a ra -

yang cukup be-


s a r u n tu k u k u ra n
T e n tu p ro g ra m
kung

dan

a p a b ila
ru m p u t,

b)

M e n in g k a tk a n

p e rila k u m a s y a ra k a t

akan

sangat


m endukung

m a sy a ra k a t

di akar

b e rh a s il

m e n y e n tu h

P e ra d a b a n .

d id u k a re n a

d is u k s e s k a n

yakni

m a sy a ra k a t


p e rd e sa a n .

U n tu k

m e n u ju

b e rh a s ila n

p ro g ra m

dan

n a y a n g m e m a d a i m e n u ju D e s a

d i p e rd e sa a n .

in i h a ru s

d a y a a la m

s u m b e r d a y a m a n u s ia , k e le m b a -

desa yang

p o la h id u p b e rs ih ,

s e h a t, te rtib , d a n a m a n s e rta k e -

di

m e n u ru t u k u ra n k e b u tu h a n m a -

c in ta a n te rh a d a p

ke-

s in g -m a s in g d e s a , tid a k d e n g a n

M e n in g k a tk a n k e s e m p a ta n b e r-

lin g k u n g a n . c )

je la s d ia tu r d a la m re g u la s i te rs e -

u s a h a d a n b e k e Ija s e rta te rb u k a -

a d a d u a s is i y a n g h a ru s d ic e rm a -

b u t. P a d a h a l in i m e n ja d i p e n tin g

n y a la p a n g a n

ti y a k n i s o s ia lis a s i

agar

m e ru p a k a n

te rs e b u t,
dan

im p le -

ada

k e te rlib a ta n

p u b lik

k e rja b a ru

yang

h a s il k re a tiv ita s d a n

m e n ta s i. D u a s is i in i, s e rin g k a li

a g a r ik u t m e la k u k a n k o n tro l te r-

in o v a s i d e s a . d ) M e n ja d ik a n d e -

m e n ja d i la h a n ra w a n te Ija d in y a

h a d a p p ro g ra m te rs e b u t.

s a s e b a g a i p u s a t k e g ia ta n

''k o n g k a l i k o n g '' d a n k e m u n g k i n a n " s u n a t-m e n y u n a t"

d a ri s is i

pendanaan.

T u lis a n

m e m b e rik a n

b e b e ra p a

te rk a it

re n c a n a

K e tig a , a d a n y a re p e tis i k e b ia s a a n m e n d a h u lu k a n

m a sy a ra k a t

tin g g a l d i d e s a , s e h in g g a m a s y a -

u k u r.

S e h a ru sn y a

g e ra
D esa

P e r-

a d a b a n s e p e rtin y a te rla lu b e u r a t
p e ra d a b a n y a n g m a -

n a ? A p a s ta n d a r p e ra d a b a n n y a ?
s a ja is ti-

d ih ila n g k a n

num buhkan

sem angat

dan

yang

b e rta n g g u n g

w a rg a

w a la u p u n s e h a -

k a h a y a tr g ,

ada

p ro g ra m

k e s e riu s a n

p e rlu

tid a k

d iim p le -

sekadar

d i-

p e rd e b a tk a n .

f)

M e n y e d ia k a n s a ra n a d a n

bangan

dasar bagi pengem -

s o s ia l e k o n o m i m a s y a -

d e s a , s e p e rti

p ra sa ra n a

sa ra n a

dan

p e n d id ik a n , k e s e h a t-

a n , ib a d a h , h ib u ra n ,

o la h ra g a ,

ru a n g te rb u k a h ija u , p e rb e la n ja -

d a ri

a n , d a n p e la y a n a n

a ta s

g)

M e w u ju d k a n

k e le m b a g a a n

m a s y a ra k a t.
kem am puan

m a sy a ra k a t

dan

a p a ra t d e s a u n tu k m e m b e rik a n

a rtin y a , s e b e lu m

p ro g ra m

p e la y a n a n

ta n g k a n

h a ru s

d im a -

d u lu id e d a n b a g a im a -

n a im p le m e n ta s in y a .

P a d a p o in

s i a ta s d ilu n c u rk a n n y a p ro g ra m

kepada

d a n m e m fa s ilita s i
b e rd a y a a n

m a sy a ra k a t
p ro se s p e m -

m a sy a ra k a t

d a la m

p e la k s a n a a n p e m b a n g u n a n .

Mendorong desa

in i, k ita p a tu t m e m b e ri a p re s ia -

K e d u a , p e tu n ju k p e la k s a n a a n

desa

n a n g ka -

eun,

Is la m

d a p a t le b ih

m em bangun

ca ca g

in i d ire g u la s ik a n

m e n ta s ik a n ,

ja w a b

te rs e b u t. S e b a b jik a ti-

d a k , k h a w a tir

Is la m te ta p i m e m a n g h a ru s d ia adaban

ge

ru s n y a d is e rta i k o n s e p y a n g m a -

k u i s e c a ra o b je k tif b a h w a

p e r-

s a s i.

ra k a t

K e e m p a t, p o s itifn y a s a k i t u

ta n g

la n ta ra n

m eng-

b e ta h

d a n m e n g u ra n g i tin g k a t u rb a n i-

p le m e n ta s i s a tu k e b ija k a n .

S e b a b tid a k a d a y a n g s a la h k a bukan

m e-

yang

ra k a t d e s a te rs e b u t

p ra sa ra n a

la u te m a p e ra d a b a n

J a w a B a ra t m a y o rita s b e ra g a m a

dengan

desa

fo k u s d a la m

a ja k p e ra n p u b lik u n tu k m e ru m u s k a n h in g g a m e n g e v a lu s i im -

a ya

Is la m d ig u -

k e b ia s a a n

ja rg o n h a ru s s e -

la h D e s a P e ra d a b a n Is la m , in i
.le b ih f o k u s d a n je la s u k u r a n n y a .

nakan,

tin g g a l d i d e s a . e ) M e w u ju d k a n

b a h k a n tid a k m a ta n g , tid a k te r-

s ik a n le b ih la n ju t.

K a la u b e ra n i g u n a k a n

bagi
b e ta h

c a ta ta n

m e n d a h u lu k a n

ku n g a ra n :

agar

m e n ta ra k o n s e p n y a k u ra n g a ta u

im p le m e n ta s i

is tila h

se-

desa,

akan

in i

p ro g ra m te rs e b u t u n tu k d id is k u P e rta m a ,

ja rg o n

m a sy a ra k a t

D is e b u tk a n p u la b a h w a P ro g -

w ill-n y a s u d a h a d a . T in g g a l b a -

ra m D e s a M e m b a n g u n M e n u ju
D e s a P e ra d a b a n d im a k s u d k a n

m e m b e rik a n b a n tu a n k e u a n g a n

g a im a n a

u n tu k

k e d e s a d a ri A P B D p ro v in s i, a r-

m en g aw asi p o litic a l

soal

D esa

P e ra d a b a n

m e n g a tu r

b a g a im a n a

tin y a a n ta ra is i p ro g ra m

hanya
c a ra

dan ke-

te rs e b u t.

Y a n g je la s ,
p u b lik

tu ru t

p o litic a l

te rlib a t

a c tio n -n y a .

S e tia p re g u la s i, te rm a s u k p e r-

m e n d o ro n g

b e rp o te n s i

d a la m

desa

yang

k a te g o ri b e r-

k e m b a n g a g a r m a ju d a n m a n d iri d a la m p e n in g k a ta n k in e Ija p e -

m a s a n n y a tid a k s in k ro n . P e rs o -

a tu ra n g u b e rn u r d a n k e p u tu s a n

a la n la in y a n g le b ih p e n tin g , s e -

g u b e rn u r,

p e rti b a g a im a n a

u tu h s e b a g a i s a tu k e s a tu a n y a n g

k u a lita s

m a s in g -m a s in g

b a g ia n tid a k b i-

d e s a , s e rta p e n in g k a ta n k e s e ja h -

s a d ip is a h k a n .

Y a n g d ia n g k a t

te ra a n m a s y a ra k a t d e s a .

A P B D te rs e b u t
desa

sa sa ra n

a g a r a n g g a ra n
b is a s a m p a i k e
dan

d ig u n a k a n

h a ru s

d ib a c a s e c a ra

Kliping Humas Unpad 2010

m e rin ta h a n

d e s a , p e n in g k a ta n

sa ra n a

d a n p ra sa ra n a

S e m e n ta ra

itu , d a la m

K epu-

tu s a n G u b e m u r te n ta n g B a n tu -

B a ra t, R p

a n K e u a n g a n d a la m R a n g k a D e sa M em bangun
P e ra d a b a n
tu s k a n :

M e n u ju

D esa

d i J a w a B a ra t, d ip u -

m e m b e rik a n

keuangan

d a la m

m em bangun

b a n tu a n

ra n g k a

desa

m e n u ju D e s a P e r-

u n tu k

3 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

tig a d e s a .
A p a y a n g k e m u d ia n d a p a t k ita s e ra p d a ri k e b ija k a n te rs e b u t?
P e rta m a , je la s in i s o a l " m e m b a g ik a n " a n g g a ra n y a n g s u d a h d is e tu ju i D P R D J a w a B a ra t m e la lu i P e ra tu ra n

D a e ra h

te n ta n g

a d a b a n d i Ja w a B a ra t y a n g b e r-

A P B D Ja w a B a ra t

sum ber

Penda-

kew enangan

D a e ra h

k e p e n tin g a n w a rg a J a w a B a ra t
m e la lu i p e m e rin ta h a n d i tin g k a t

d a ri A n g g a ra n

p a ta n

dan

(A P B D )
T ahun

B e la n ja

P ro v in s i

B e la n ja B a n tu a n
pada

Jaw a

A n g g a ra n
D esa dan

B a ra t
pada

2010

K euangan keK e lu ra h a n

ngan

de-

k o d e rin g

sebagai

2010

gubem ur

u n tu k

d e s a . S a m p a i d i s in i tid a k

ada

h a l y a n g is tim e w a . N a m u n , p e rs o a la n n y a k e m u d ia n b is a s a ja
m u n c u l k e tik a d a n a te rs e b u t d a -

1 . 2 0 . 0 3 . 0 0 . 0 0 . 5 . 1 . 7 . 0 3 . 0 1 s, e b e -

la m p e n c a ira n , p e n d is trib u s ia n ,

sar R p.

penggunaan,

1 7 k a b u p a te n

n y a b e rla n g s u n g m e la lu i a g e n d a

d i Ja w a B a ra t

te rs e m b u n y i. D a la m k o n te k s in i

d e n g a n k e te n tu a n
s in g d e s a R p

dan pengaw asan-

de-

tu s m ilia r ru p ia h ) u n tu k
sa di

(se ra -

1 0 0 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

100

m a s in g -m a -

d ip e rlu k a n

tra n s p a ra n s i

a k u n ta b ilita s

1 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0 .

te rh a d a p

dan
p u b lik .

h a s il s u rv e i d a n

B a g a im a n a k a h k e te rlib a ta n w a r-

p e n g o la h a n d a ta c a lo n lo k a s i s a -

g a d e s a d i d a la m p ro s e s p e n y e -

s a ra n o le h B a d a n P e m b e rd a y a a n M a s y a ra k a t d a n P e m e rin ta h -

ra p a n d a n a te rs e b u t m a u p u n

B e rd a sa rk a n

an

D esa

P ro v in s i

Jaw a

te n

S u k a b u m i,

7 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

sebesar
u n tu k

s a . b ) K a b u p a te n

C ia n ju r,

d e s a . c ) K a b u p a te n
8 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

Rp

tu ju h d e -

u n tu k

6 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

Rp

enam

B o g o r, R p

u n tu k

d e la p a n

d e s a . d ) K a b u p a te n C ire b o n , R p
8 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

k e s e ja h te ra a n

d ila k s a n a k a n

s e c a ra k o n s is te n

d a n k o n s e k u e n m e la lu i p e lib a ta n p e ra n s e rta m a s y a ra k a t.
y a b a h w a jik a tia p in d iv id u
ja h te ra

m aka

m a sy a ra k a t

K u n in g a n ,

a k a n s e ja h te ra ,
k ita a d a p ta s ik a n

f)

K a b u p a te n M a ja le n g k a ,
u n tu k

6 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

enam

6 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

u n tu k

enam

A r-

tin y a , k a la u A d a m S m ith p e rc a -

u n tu k tu ju h

d e s a . g ) K a b u p a te n In d ra m a y u ,
Rp

m e n in g k a tk a n

m a s y a ra k a t d i tin g k a t d e s a , a s a l

e )K a b u p a te n

desa.
Rp

d e la p a n

in i s e b e tu l-

n y a b is a m e n ja d i u ju n g to m b a k

7 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

desa.
R p.

u n tu k

K e d u a , p ro g ra m

B a ra t

rin c ia n n y a m e lip u ti: a ) K a b u p a -

di

d a la m p e n g g u n a a n n y a .

k o n s e p itu b is a
dengan

ra m D e sa P e ra d a b a n .
desa

sepun

ra k y a tn y a

m e la lu i p ro g ra m

p ro g -

J ik a tia p

b is a

s e ja h te ra

D e sa P e ra d a b -

a n , m a k a k e c a m a ta n ,

kabupa-

d e s a . h ) K a b u p a te n S u b a n g , R p

te n , d a n p ro v in s i p u n b is a p u la

u n tu k lim a d e s a . i) K a b u p a te n P u rw a k a rta , R p

m e n ja d i s e ja h te ra .

5 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

3 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

u n tu k

j)

K a ra w a n g ,

K a b u p a te n

6 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

u n tu k

d e s a . k ) K a b u p a te n
4 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

tig a d e s a .
Rp

enam

B e k a s i, R p .

u n tu k

em pat

T u lis a n in i s e b e n a m y a

hanya

m e ru p a k a n

la n g k a h a w a l s e b a -

g a i b e n tu k

p a rtis ip a s i

s e la k u

w a rg a

Jaw a

p e n u lis

B a ra t.

b a b , la n g k a h -la n g k a h

Se-

b e rik u t-

n y a h a ru s d ila k u k a n s e c a ra b e r-

d e s a .l) K a b u p a te n T a s ik m a la y a ,

sa m a -sa m a

o le h s e tia p

Rp

stakeholders

d i J a w a B a ra t. Itu -

7 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

u n tu k

tu ju h

d e s a . m ) K a b u p a te n S u m e d a n g ,

la h

Rp

P e ra d a b a n

5 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

d e s a . n ) K a b u p a te n
8 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

Rp

5 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

desa.

d e la p a n

C ia m is , R p

u n tu k

d e s a . p ) K a b u p a te n
q ) K a b u p a te n

lim a

G a ru t, R p

u n tu k

d e s a . 0 ) K a b u p a te n
6 .0 0 0 .0 0 0 .0 0 0

u n tu k

m e la h irk a n

p ro g ra m

D esa

s e ja tin y a h a ru s b is a
p e ra d a b a n

y a n g le b ih m e m a ju k a n

desa
w a rg a -

n y a .* * *

enam

B andung,
u n tu k

sebabnya

a n a s ir

lim a

B andung

Penulis, Guru Besar Ilmu
Pemerintahan
Universitas
Padjadjaran Bandung.