Perencanaan Kebutuhan Bahan Makanan (1)
PERENCANAAN KEBUTUHAN BAHAN MAKANAN
PRAKTIKUM MSPM I/M
Dosen Pengampu: Luluk Ria Rahma
Disusun Oleh
Kelompok 2
1. Devita Arviani
(J300120008)
2. Kartika Rohmah Hidayati
(J300120009)
3. Hema Nur Alifah Septiana
(J300120019)
4. Putri Indri Hapsari
(J300120021)
5. Abidin Didik A
(J300120051)
PRODI D3 GIZI
FAKULTAS ILMU KESEHATAN
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH SURAKARTA
2014
A. KASUS
Sebuah panti wredha dengan klien berjumlah 90 orang meminta mahasiswa Prodi Gizi
UMS untuk membuat menu selama 10 hari, karena belum mempunyai susunan menu yang
permanen. Data yang ada untuk pembelian bahan bakar dan bahan makanan adalag Rp. 10.000/
orang/ hari. Susunlah menu sesuai denghan kaidah yang telah ditetapkan dan dana yang tersedia.
B. LANGKAH-LANGKAH MENGHITUNG KEBUTUHAN BAHAN MAKANAN
1. Menyusun macam bahan makanan yang akan dibeli, lalu digolongkan bahan makanan ke
dalam bahan makanan segar dan bahan makanan kering.
2. Menghitung kebutuhan semua bahan makanan satu persatu :
a) Menetapkan jumlah konsumen, periode penggunaan siklus menu (3 bulan, 6 bulan
b)
c)
d)
e)
f)
g)
atau 1 tahun), frekuensi satu jenis bahan makanan dalam satu siklus menu.
Menghitung berat bersih dalam URT.
Menghitung berat kotor dengan perhitungan BDD.
Menghitung berapa Kali siklus menu digunakan dalam satu periode yang ditetapkan.
Menghitung sesuai kebutuhan konsumen.
Menghitung penyusutan.
Menghitung total kebutuhan BM.
C. PEDOMAN MENU (BAHAN MAKANAN SEGAR, BAHAN MAKANAN KERING,
BUMBU)
1. Kebutuhan Gizi Klien.
2. Siklus Menu.
3. Frekuensi.
4. Standar Porsi.
5. Jumlah hari pelayanan.
6. Peraturan pemberian makanan yg ada.
7. % berat bahan yang tidak dapat dimakan.
MENU PAGI
PEDOMAN MENU
BMS
Nasi putih
Pepes Ikan
BMK
BUMBU
Beras 100 g
Ikan mas 45 g
Garam 2 gram
Kemangi 5 g
Merica 1 gram
Kelapa parut 25 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 5 gram
Tumis kacang
Kacang panjang
Kecap 20 g
Garam 2 gram
panjang
50 gram
Minyak 5 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 10 gram
Nasi putih
Beras 100 g
Telur dadar
Telur ayam 55 g
Minyak 10 g
Garam 2 gram
Tumis wortel
Wortel 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
tauge
Tauge 25 g
Kecap 20 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 10 gram
Bubur
Beras 50 g
Garam 2 gram
Daging ayam 40 g
Sawi 25 g
Nasi
Opor Telur
Beras 100 g
Telur ayam 55 g
Kelapa parut 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 5 gram
Kunyit 3 gram
Merica 1 gram
Kemiri 3 gram
Kol Rebus
Kol 25 g
Nasi Putih
Garang Asem
Beras 100 g
Daging Ayam 40 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Tomat 25 g
Bawang Putih 10 gram
Cabai 25 g
Bawang Merah 5 gram
Daun Salam 2 gram
Cah Kangkung
Kangkung 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 10 gram
Tomat 25 g
Kecap 20 g
Bawang Merah 5 gram
Garam 2 gram
Nasi Putih
Beras 100 g
Ikan Pindang Kuah
Ikan Pindang 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Kuning
Tomat 75 g
Bawang Putih 10 gram
Cabai 25 g
Bawang Merah 10 gram
Kunyit 3 gram
Daun Salam 2 gram
Serai 2 gram
Kemiri 2 gram
Sayur Gambas /
Gambas/Oyong
Bawang Putih 10 gram
Oyong
50 g
Garam 2 gram
Kunci 2 gram
Daun Salam 2 gram
Nasi Putih
Bistik Ayam
Beras 100 g
Daging Ayam 40 g
Kecap 20 g
Garam 2 gram
Gula Merah 10 g
Bawang Putih 10 gram
Bawang Merah 10 gram
Sayur Tumpang
Tahu 50 g
Garam 2 gram
Labu Siam 50 g
Bawang Putih 10 gram
Santan 25 g
Bawang Merah 5 gram
Cabai 15 g
Ketumbar 2 gram
Daun Salam 2 gram
Nasi Putih
Telur Dadar
Beras 100 g
Telur Ayam 55 g
Garam 2 gram
Bawang Putih 10 gram
Capcay
Kol 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Wortel 25 g
Kecap 20 g
Bawang Putih 10 gram
Brokoli 25 g
Bawang Merah 10 gram
Jamur 25 g
Kecap 20 gram
Merica 2 gram
Nasi Putih
Telur Bacem
Beras 100 g
Telur Ayam 55 g
Kecap 20 g
Garam 2 gram
Gula Jawa 10 g
Bawah Putih 10 gram
Bawah Merah 5 gram
Ketumbar 2 gram
Terong Balado
Terong 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Cabai 15 g
Bawang Putih 10 gram
Tomat 15 g
Bawang Merah 10 gram
Bubur Ayam
Beras 50 g
Daging Ayam 40 g
Caisim 25 g
Garam 2 gram
PEDOMAN MENU
SNACK PAGI
BMS (GRAM)
Gethuk
Singkong 120 g
BMK (GRAM)
BUMBU
Gula Kelapa 10 g
Vanili
Sagu Mutiara 20 g
Daun Pandan
Biskuit
Ubi Rebus
Ketela 120 g
Pisang Rebus
Pisang Kepok 50 g
Goci
Kelapa Parut 20 g
Gula Pasir 10 g
Kue Pukis
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Gula Pasir 10 g
Vanili
Rogut
Kentang 110 g
Tepung Terigu 20 g
Garam 2 g
Agar-agar 15 g
Vanili
Wortel 20 g
Puding Coklat
Coklat Bubuk 2,5 g
Gula Pasir 10 g
Terang Bulan
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Gula Pasir 10 g
Dadar Gulang
SNACK SORE
Nagasari Roti Tawar
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Pisang Raja 50 g
Gula Pasir 10 g
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Kelapa Parut 20 g
BMK (GRAM)
BUMBU
Roti Tawar 75 g
Gula Kelapa 10 g
Bubur Kacang
Kelapa Parut 20 g
Kacang Hijau 25 g
Daun Pandan 2 g
Hijau
Gula Kelapa 10 g
Teh Manis
The 5 g
Gula Pasir 10 g
Bolu Kukus
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Soda Kue 2 g
Gula Pasir 10 g
Ovalet 2 g
Margarine 5 g
Soda 10 g
Pewarna Makanan 2 g
Agar-agar
Agar-agar 15 g
Daun Pandan 2 g
Gula Pasir 10 g
Kolak Ubi
Kelapa Parut 20 g
Susu
Gula Kelapa 10 g
Daun Pandan 2 g
Tepung Susu 25 g
Wedang Jahe
Jahe 5 g
Gula Kelapa 10 g
Sawut
Singkong 120 g
Gula Kelapa 10 g
Kue Lumpur
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Pewarna Makanan 2 g
Gula Pasir 10 g
Vanili
Gula Kelapa 10 g
Daun Kelapa 2 g
Klowo
Singkong 120 g
Susu Jahe
Madu 10 g
Tepung Susu 25 g
Gula Pasir 10 g
Pisang Owel
Pisang Kepok 50 g
Keju
Meisis/coklat 5 g
MAKAN SIANG
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Ayam Goreng
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Ayam 50 g
Minyak 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Merica 2 g
Tahu Goreng
Tahu Putih 50 g
Minyak 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Sayur Bayam
Pisang Ambon
Nasi Putih
Bayam 50 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Pisang Ambon 50 g
Beras 100 g
Ikan Pindang Goreng
Ikan Pindang 50 g
sop Sayur dan Tahu
Tahu Putih 50 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Kapri 20 g
Merica 2 g
Pepaya
Pepaya 50 g
Nasi Putih
Semur Ayam
Minyak 10 g
Beras 100 g
Ayam 50 g
Gula Kelapa 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Perkedel Tempe
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Merica 2 g
Tumis Wortel dan
Wortel 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kembang Kol
Kembang Kol 25 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Merica 2 g
Nasi Putih
Lele Goreng
Beras 100 g
Lele 50 g
Minyak 10 g
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Jeruk Nipis 5 g
Tahu Bacem
Tumis Buncis
Tahu 50 g
Buncis 20 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Garam 2 g
Gula Aren 10 g
Ketumbar 2 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Wortel 25 g
Bawang Merah 5 g
Bawang Putih 5 g
Merica 2 g
Pepaya
MAKAN SIANG
Pepaya 50 g
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Semur Ayam dan
Ayam 50 g
Garam 2 g
Tempe
Tempe 50 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Sayur Bobor
Daun Lembayung 50 g
Bawang putih 5 g
Kacang panjang 25 g
Garam 2 g
Pisang
Labu siam 25 g
Bawang Merah 5 g
Santan 50 g
Daun Salam 2 g
Pisang Ambon 50 g
Nasi Putih
Sop bakso
Beras 100 g
Bakso 170 g
Bawang Putih 5 g
Ayam 50 g
Merica 2 g
Tahu Putih 50 g
Garam 2 g
Sawi Putih 25 g
Pepaya
Pepaya 50 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Ikan Pindang Goreng
Ikan Pindang 50 g
Minyak 10 g
Perkedel Tahu
Tahu 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang 5 g
Merica 2 g
MAKAN MALAM
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Tempe Goreng
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Tumis Pepaya Buah
Pepaya Muda 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Kecap 10 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Nasi Putih
Perkedel Tempe
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Merica 2 g
Sayur daun singkong
Daun singkong 50 g
Garam 2 g
tumbuk
Kelapa Parut 20 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Ketumbar 2 g
Kunyit 2 g
Nasi Putih
Tahu Kuah Kuning
Beras 100 g
Tahu 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Merica 2 g
Kunyit 2 g
Capcay
Kol 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Brokoli 25 g
Merica 2 g
Jamur Kuping 25 g
Nasi Putih
Oseng Tempe
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Tumis Labu Siam
Labu siam 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi Putih
Tempe Bacem
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Garam 2 g
Gula Aren 10 g
Ketumbar 2 g
Sayur nangka muda
Nangka Muda 50 g
Gula Aren 10 g
Kelapa Parut 20 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Kemiri 2 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Oseng Tahu +
Tahu Putih 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Sawi Putih
Sawi Putih 25 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
MAKAN MALAM
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Tempe Bumbu Rujak
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Asam Jawa 2 g
Kencur 2 g
Daun Jeruk 2 g
Tumis daun pepaya
Daun Pepaya 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Sayur Tempe
Tempe 50 g
Bawang Putih 5 g
Kelapa Parut 20 g
Bawang Merah 5 g
Ketumbar 5 g
Kemiri 2 g
Garam 2 g
Oseng Sawi + Tauge
Sawi 25 g
Minyak 5 g
Tauge 25 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi putih
pepes tahu
Beras 100g
tahu 50g
daun pisang 25g
kelapa parut
bawang putih 5g
bawang merah 5g
garam 2g
oseng
wortel
dan wortel 25 g
minyak 5 g
merica 2g
brokoli
kol 25 g
bawang putih 5g
brokoli 25 g
bawang merah 5g
garam 2g
merica 2g
nasi putih
beras 100 g
tempe bacem
tempe 50 g
asem asem
minyak 5 g
bawang putih 5 g
kecap 5 g
garam 2g
gula aren 10 g
ketumbar 2g
labu siam 50g
minyak 5g
bawang putih 5 g
daun melinjo 25 g
kecap 10g
garam 2g
ketumbar 2g
D. PERHITUNGAN KEBUTUHAN
1. Bahan Makanan Segar
a) Karbohidrat
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Kentang
210
210/0,8 2,1 x 247,06 x
5
5
247.06 518,826
518,826 x
3
172.942
90 x
172.942
15.564,78
Ubi
135
2,25 x 180 x 2
810
810 x 3
2430
90 x 2430
218.700
Singkong
120
135/0,7
5
180
120/0,8
5
247.06
141,18 x 2 x 2
564,72
564,72 x 3
1694,16
1694 x 90
152,474.4
1
2
3
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Jumlah
Konsumen
Klien
Penyusutan 10
%
15.564.78 x 10
%
+ 5.564.78
= 17.121,258
218.700 x 10 %
+ 218.700
= 22.088.7
152.474.4 x
10%
+ 152.474,4
= 167,721,84
Total
17.121.25
8
17,12 kg
22.0887
22,08 kg
167.721,8
4
167.72 kg
b) Protein Hewani dan Protein Nabat
1
Nama
Bahan
Makanan
Berat
Bersih
Daging
Ayam
40
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
68,96
68,96 x 11 –
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
3 x 758,56
= 2275,68
Kebutuhan
Semua Klien
Penyusutan 10
%
Total ( kg )
90 x 2275,68
20.481,12 +
225,29 kg
= 758,56 g
g
=2,27 kg
Telur
Ayam
50
55,56
=204.8112,2
g
204.811,2
9000,72 +
90.000,2
55,56 x 6
3 x 333,36
90 x 1000,08
= 333,36 g
= 1000,08
g
= 90.007,2 g
2
40
50
3
50 x 1
= 50 g
3 x 50 =
150 g
= 99.007,92 g
90 x 150
= 13.500 g
= 0,15 kg
Ikan Mas
45
56,25
4
5
25
27,78
56,25 x 1
3 x 56,25
90 x 168,75
= 56,325 g
= 168,75 g
= 15.187,5 g
110
-
6
27,78 x 3
3 x 83,34
90 x 250,02
= 83,34 g
= 250,02 g
= 22.501,8 g
50
7
-
1,1 x 110 x 10
3 x 1210 g
90 x 3630
= 1210 g
= 3630 g
= 326.700 g
50 x 10 = 500
g
3 x 500 =
1500 g
8
20
x 20 x 1 = 16
g
3 x 16 =
48 g
= 0,048 kg
16,7 kg
2250,18 +
22.501,8
24,75 kg
32.670 +
326.700
32,99 kg
= 32996,7 g
90 x 1500
= 135.000 g
= 1,5 kg
Kac.
Hijau
1518,75 +
15.187,5
= 24.751,98 g
= 3,63 kg
Tempe
14,85 kg
= 16.706,25 g
= 0,25 kg
Tahu
1350 +
13.500
= 14.850 g
= 0,16
Ikan
Pindang
99,008 kg
= 99.007,2
= 1,00008
kg
Ikan Lele
= 225.292,32
g
13500 +
135000
148,5 kg
= 148.500 g
90 x 48
432 + 4320
= 4320 g
4752 g
4,75 kg
c) Sayuran
No
1
2
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
(g)
(g)
Kacang
Panjang
100
Bayam
100
100/0,
75
1/2 x 4 x
133,3
=
133,3
= 266,6 g
100/0, ½ x 1 x
71 140,84
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Jumlah
Konsumen
Penyusutan
10 %
Total
90 x 799,8
71982 + 7198
79,18 kg
= 71982 g
= 79180 g
3 x 70,42
90 x 211,26
= 211,26
= 19013,4 g
1903,4 +
1901,34
3 x 266,6
( 90 )
= 799,8
=
= 70,42 g
140,84
3
Pepaya
Muda
100
100/0,
76
Wortel
100
100/0,
88
20,91 kg
= 20914,74
½ x 1 x 131,57
3 x 65,78
90 x 197,35
= 65,78
= 197,35
= 17761,95
=
131,57
4
(kg)
17761,95 +
1776,195
19,53 kg
= 19538,145
½ x 8 x 113,6
3 x 454,4
90 x 1363,2
= 454,4
= 1363,2
= 1226888
½ x 2 x 100
3 x 100
90 x 300
= 100
= 300
= 27000
½ x 1 x 113,6
3 x 56,8
90 x 170,4
= 56,8
= 170,4
= 15336
245376,8
245,37 kg
297000
29,7 kg
16869,6
16,86 kg
=
133,6
5
6
Tauge
Kapri
100
100
100/0,
88
=
133,6
7
Daun
Singkong
100
100/0,
87
½ x 1 x 114,94
3 x 57,47
90 x 172,41
17068,59
17,06 kg
= 57,47
= 172,41
= 15516,9
½ x 2 x 114,94
3 x 114,94
90 x 344,82
34137,18
34,13 kg
= 114,94
= 344,82
=31033,8
½ x 111,1
3 x 55,55
90 x 166,65
16498,35
16,49 kg
= 55,55
= 166,65
=14998,5
½ x 4 x 133,3
3 x 266,6
90 x 799,8
79180,2
79,18 kg
= 266,6
= 799,8
=71982
½ x 3 x 120,48
3 x 180,72
4879,177
53674,694
53,67 kg
= 180,72
=542,16
½ x 142,8
3 x 71,4
90 x 214,2
21205,8
21,20 kg
= 71,4
= 214,2
19278
½ x 117,64
3 x 58,82
15882,351
17470,586
17,47 kg
= 58,82
= 176,47
=
114,94
8
Sawi Hijau 100
100/0,
87
=
114,94
9
Buncis
100
100/0,
9
=
111,1
10
Kol
100
100/0,
75
=
133,3
11
Labu Siam
100
100/0,
83
=
120,48
12
Kangkung
100
100/0,
7
=
142,8
13
Gambas
100
100/0,
85
=
117,64
14
Nangka
Muda
100
100/0,
8
½ x 125
3 x 62,5
= 62,5
=187,5
½ x 114,94
3 x 57,74
= 57,47
=172,41
½ x 105,26
3 x 52,63
= 52,63
= 157,89
1687,5
17043,75
17,04 kg
15516,9
17068,59
17,06 kg
14210,52
15631,576
15,63 kg
15340,908
16874,998
16,87 kg
19014,084
20915,492
20,91 kg
20769,229
22846,151
22,84 kg
17532,966
19285,71
19,28 kg
= 125
15
Sawi Putih
100
100/0,
87
=
114,94
16
Tomat
100
100/0,
95
=
105,26
17
Daun
Melinjo
100
100/0,
88
x 1 x 113,63
3 x 56,81
= 170,45
=
= 56,81
113,63
18
Daun
Pepaya
100
100/0,
71
x 140,84
3 x 70,42
= 211,26
=
= 70,42
140,84
19
20
Daun
Lembayun
g
100
Kluwih
100
100/0,
65
x 153,84
3 x 76,92
= 230,76
=
= 76,92
153,84
100/0,
77
x 129,87
=
= 64,93
129,87
3 x 64,93
= 194,80
d) Buah-buahan
No
1
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
(g)
(9)
Pepaya
509
66,67
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
66,67 x 5
3 x 333,35
= 333,35 g
=1,000,05 g
=1,00005
kg
Kebutuhan
Semua
Klien
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
90 x
1000,05
90004,5 x
10%
99004,95
g
=90004,5 g
= 9000,45 g
=
99,00495
kg
+ 90004,5
= 99004,95 g
2
Pisang
Ambon
50 g
66,67
66,67 x 3
3 x 200,01
90 x 600,03
= 200,01 g
= 600,03 g
= 54002, 7
g
= 0,60003
kg
54002,7 x
10%
59402, 97
g
= 5400,27 g
=
59,40297
kg
+ 54002,7
= 59402,97 g
3
Melon
190 g
152,7
8
3,8 x 190 x 1
3 x 722
90 x 2,166
=722 g
=2,166 g
= 194.940 g
19,494 +
194.494
= 214.435 g
4
Jeruk
110 g
2 x 125,78 x
4
= 251,56 g
5
Pisang
Kepok
45 g
66,67
3 x 251,56
= 754,68 g
= 0,75 kg
214,434 g
= 214,43
kg
90 x 754,68 67.921,2 g +
6.792,12
= 67.921, 2
g
= 74.731,32 g
74,71 kg
3960,98 g
66,67 x 2
3 x 133,34
90 x 400,02
= 133,34
=400,02 g
= 3600,8 g
36001,8 x
10%
= 39,60 kg
= 3600,18 g +
36001,8
= 0,40002
kg
= 39601,98 g
6
Pisang
40 g
57,14
57,14 x 2
31 x 114,28
90 x 342,84
3085,56 +
33.971,16
Raja
=342,84 g
=114,28 g
= 0,34 kg
= 30,855,6
g
30,855,6
g
= 33.971,16 g
= 33,97 kg
2. Bahan Makanan Kering
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
(g)
Beras
100
Gula Pasir
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Kebutuhan
Semua
Klien
½ x 30 x 100
1500
1500 x 3
4500
90 x 4500
405.000
10 g
10 x 10 = 100
100 x 3 =
300
300 x 90
= 27.000
Margarin
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Gula
Merah
10 g
10 x 9 = 90
90 x 3 =
270
15 x 90=
1350
270 x 90
= 24300
Minyak
5g
5 x 36 = 180
18 x 3 =
540
540 x 90
= 48600
Kecap
10 g
10 x 14 = 140
140 x 3 =
420
420 x 90
= 37800
Agar –
agar
Meses
5g
5 x 2 = 10
10 x 3 = 30
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Keju
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Coklat
Bubuk
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
30 x 90
= 2700
15 x 90
= 1350
15 x 90
= 1350
15 x 90
= 1350
1
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(9)
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3. Bumbu
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
405.000 x
10%
40.500
27.000 +
2700
= 29.700 g
130+ 135
= 1485
24300 +
2430
= 26730
48600 +
4860
= 53460
37800 +
3780
= 41580
2700 + 270
= 2970
135 + 135
= 1485
1485
445.500
1485
1,4 kg
29,7 kg
1,4 kg
26,73 kg
53,46 kg
41,58 kg
2,9 kg
1,4 kg
1,4 kg
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
(g)
Garam
2g
Merica
1g
Bawang
Putih
10 g
10/0,88
= 11,36
Bawang
Merah
Kemiri
10 g
10 / 0,9
= 11,11
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Kebutuhan
Semua
Klien
2 x 38 = 76
76 x 3 =
228
228 x 90
= 20.520
1 x 18 = 18
54 x 11,36
= 613, 63
18 x 13 =
54
613,63 x 3 –
1840,9
3 gram
31 x 11,11
=344,44
3 x4 = 12
344,44 x 3
= 1033,2
12 x 3 = 36
Daun
Salam
Kunyit
1 gram
1x6=6
6 x 3 = 18
2 gram
2 x 5 = 10
10 x 3 = 30
Kunci
2 gram
2x1=2
2x3=6
Serai
3 gram
3x2=6
6 x 3 = 18
Ketumbar
1g
1 x 16 = 16
16 x 3 = 48
Vanili
2g
2x4=8
8 x 3 = 24
Daun
Pandan
Soda Kue
2g
2x4=8
8 x 3 = 24
1g
2x2=4
4 x 3 = 12
Ovalet
2g
2x1=2
2x3=6
Pewarna
Makanan
Kencur
2g
2x2=4
4 x 3 = 12
2g
2x1=2
2x3=6
Asam
Jawa
2g
2x1=2
2x3=6
54 x 90
= 4860
1840,9 x 90
=
1265680,1
1033,2 x 90
= 92.988
36 x 90
= 3240
18 x 90
= 1620
30 x 90
2700
6 x 90
540
18 x 90
= 1620
48 x 90
= 4320
24 x 90
= 2160
24 x 90
= 2160
12 x 90
= 1080
6 x 90
= 540
12 x 90
= 1080
6 x 90
= 540
6 x 90
= 540
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(9)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
20.520 +
2052
= 22.572 g
4860+ 486
= 5346
182248,1
22,57 kg
102286
102,28 kg
3240 + 329
= 3564 gram
1620 + 162
= 1782 gram
2700 + 270
= 2970 gram
180+ 18
= 198 gram
1620+ 162 =
1782 gram
4320+ 432
= 4752
2160+ 216
= 2376
2160 + 216
= 2376
1080 + 108
= 1188
540+ 54
= 592
1080 + 108
= 1188
540 + 54
= 592
540 + 54
= 594
3,5 kg
5,3 kg
182,24 kg
1,7 kg
2,9 kg
0,1 kg
1,7 kg
4,7 kg
2,3 kg
2,3 kg
1,1 kg
0,5 kg
1,1 kg
0,5 kg
0,5 kg
PRAKTIKUM MSPM I/M
Dosen Pengampu: Luluk Ria Rahma
Disusun Oleh
Kelompok 2
1. Devita Arviani
(J300120008)
2. Kartika Rohmah Hidayati
(J300120009)
3. Hema Nur Alifah Septiana
(J300120019)
4. Putri Indri Hapsari
(J300120021)
5. Abidin Didik A
(J300120051)
PRODI D3 GIZI
FAKULTAS ILMU KESEHATAN
UNIVERSITAS MUHAMMADIYAH SURAKARTA
2014
A. KASUS
Sebuah panti wredha dengan klien berjumlah 90 orang meminta mahasiswa Prodi Gizi
UMS untuk membuat menu selama 10 hari, karena belum mempunyai susunan menu yang
permanen. Data yang ada untuk pembelian bahan bakar dan bahan makanan adalag Rp. 10.000/
orang/ hari. Susunlah menu sesuai denghan kaidah yang telah ditetapkan dan dana yang tersedia.
B. LANGKAH-LANGKAH MENGHITUNG KEBUTUHAN BAHAN MAKANAN
1. Menyusun macam bahan makanan yang akan dibeli, lalu digolongkan bahan makanan ke
dalam bahan makanan segar dan bahan makanan kering.
2. Menghitung kebutuhan semua bahan makanan satu persatu :
a) Menetapkan jumlah konsumen, periode penggunaan siklus menu (3 bulan, 6 bulan
b)
c)
d)
e)
f)
g)
atau 1 tahun), frekuensi satu jenis bahan makanan dalam satu siklus menu.
Menghitung berat bersih dalam URT.
Menghitung berat kotor dengan perhitungan BDD.
Menghitung berapa Kali siklus menu digunakan dalam satu periode yang ditetapkan.
Menghitung sesuai kebutuhan konsumen.
Menghitung penyusutan.
Menghitung total kebutuhan BM.
C. PEDOMAN MENU (BAHAN MAKANAN SEGAR, BAHAN MAKANAN KERING,
BUMBU)
1. Kebutuhan Gizi Klien.
2. Siklus Menu.
3. Frekuensi.
4. Standar Porsi.
5. Jumlah hari pelayanan.
6. Peraturan pemberian makanan yg ada.
7. % berat bahan yang tidak dapat dimakan.
MENU PAGI
PEDOMAN MENU
BMS
Nasi putih
Pepes Ikan
BMK
BUMBU
Beras 100 g
Ikan mas 45 g
Garam 2 gram
Kemangi 5 g
Merica 1 gram
Kelapa parut 25 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 5 gram
Tumis kacang
Kacang panjang
Kecap 20 g
Garam 2 gram
panjang
50 gram
Minyak 5 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 10 gram
Nasi putih
Beras 100 g
Telur dadar
Telur ayam 55 g
Minyak 10 g
Garam 2 gram
Tumis wortel
Wortel 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
tauge
Tauge 25 g
Kecap 20 g
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 10 gram
Bubur
Beras 50 g
Garam 2 gram
Daging ayam 40 g
Sawi 25 g
Nasi
Opor Telur
Beras 100 g
Telur ayam 55 g
Kelapa parut 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Bawang putih 10 gram
Bawang merah 5 gram
Kunyit 3 gram
Merica 1 gram
Kemiri 3 gram
Kol Rebus
Kol 25 g
Nasi Putih
Garang Asem
Beras 100 g
Daging Ayam 40 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Tomat 25 g
Bawang Putih 10 gram
Cabai 25 g
Bawang Merah 5 gram
Daun Salam 2 gram
Cah Kangkung
Kangkung 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 10 gram
Tomat 25 g
Kecap 20 g
Bawang Merah 5 gram
Garam 2 gram
Nasi Putih
Beras 100 g
Ikan Pindang Kuah
Ikan Pindang 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Kuning
Tomat 75 g
Bawang Putih 10 gram
Cabai 25 g
Bawang Merah 10 gram
Kunyit 3 gram
Daun Salam 2 gram
Serai 2 gram
Kemiri 2 gram
Sayur Gambas /
Gambas/Oyong
Bawang Putih 10 gram
Oyong
50 g
Garam 2 gram
Kunci 2 gram
Daun Salam 2 gram
Nasi Putih
Bistik Ayam
Beras 100 g
Daging Ayam 40 g
Kecap 20 g
Garam 2 gram
Gula Merah 10 g
Bawang Putih 10 gram
Bawang Merah 10 gram
Sayur Tumpang
Tahu 50 g
Garam 2 gram
Labu Siam 50 g
Bawang Putih 10 gram
Santan 25 g
Bawang Merah 5 gram
Cabai 15 g
Ketumbar 2 gram
Daun Salam 2 gram
Nasi Putih
Telur Dadar
Beras 100 g
Telur Ayam 55 g
Garam 2 gram
Bawang Putih 10 gram
Capcay
Kol 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Wortel 25 g
Kecap 20 g
Bawang Putih 10 gram
Brokoli 25 g
Bawang Merah 10 gram
Jamur 25 g
Kecap 20 gram
Merica 2 gram
Nasi Putih
Telur Bacem
Beras 100 g
Telur Ayam 55 g
Kecap 20 g
Garam 2 gram
Gula Jawa 10 g
Bawah Putih 10 gram
Bawah Merah 5 gram
Ketumbar 2 gram
Terong Balado
Terong 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 gram
Cabai 15 g
Bawang Putih 10 gram
Tomat 15 g
Bawang Merah 10 gram
Bubur Ayam
Beras 50 g
Daging Ayam 40 g
Caisim 25 g
Garam 2 gram
PEDOMAN MENU
SNACK PAGI
BMS (GRAM)
Gethuk
Singkong 120 g
BMK (GRAM)
BUMBU
Gula Kelapa 10 g
Vanili
Sagu Mutiara 20 g
Daun Pandan
Biskuit
Ubi Rebus
Ketela 120 g
Pisang Rebus
Pisang Kepok 50 g
Goci
Kelapa Parut 20 g
Gula Pasir 10 g
Kue Pukis
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Gula Pasir 10 g
Vanili
Rogut
Kentang 110 g
Tepung Terigu 20 g
Garam 2 g
Agar-agar 15 g
Vanili
Wortel 20 g
Puding Coklat
Coklat Bubuk 2,5 g
Gula Pasir 10 g
Terang Bulan
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Gula Pasir 10 g
Dadar Gulang
SNACK SORE
Nagasari Roti Tawar
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Pisang Raja 50 g
Gula Pasir 10 g
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Kelapa Parut 20 g
BMK (GRAM)
BUMBU
Roti Tawar 75 g
Gula Kelapa 10 g
Bubur Kacang
Kelapa Parut 20 g
Kacang Hijau 25 g
Daun Pandan 2 g
Hijau
Gula Kelapa 10 g
Teh Manis
The 5 g
Gula Pasir 10 g
Bolu Kukus
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Soda Kue 2 g
Gula Pasir 10 g
Ovalet 2 g
Margarine 5 g
Soda 10 g
Pewarna Makanan 2 g
Agar-agar
Agar-agar 15 g
Daun Pandan 2 g
Gula Pasir 10 g
Kolak Ubi
Kelapa Parut 20 g
Susu
Gula Kelapa 10 g
Daun Pandan 2 g
Tepung Susu 25 g
Wedang Jahe
Jahe 5 g
Gula Kelapa 10 g
Sawut
Singkong 120 g
Gula Kelapa 10 g
Kue Lumpur
Telur Ayam 50 g
Tepung Terigu 20 g
Pewarna Makanan 2 g
Gula Pasir 10 g
Vanili
Gula Kelapa 10 g
Daun Kelapa 2 g
Klowo
Singkong 120 g
Susu Jahe
Madu 10 g
Tepung Susu 25 g
Gula Pasir 10 g
Pisang Owel
Pisang Kepok 50 g
Keju
Meisis/coklat 5 g
MAKAN SIANG
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Ayam Goreng
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Ayam 50 g
Minyak 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Merica 2 g
Tahu Goreng
Tahu Putih 50 g
Minyak 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Sayur Bayam
Pisang Ambon
Nasi Putih
Bayam 50 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Pisang Ambon 50 g
Beras 100 g
Ikan Pindang Goreng
Ikan Pindang 50 g
sop Sayur dan Tahu
Tahu Putih 50 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Kapri 20 g
Merica 2 g
Pepaya
Pepaya 50 g
Nasi Putih
Semur Ayam
Minyak 10 g
Beras 100 g
Ayam 50 g
Gula Kelapa 10 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Perkedel Tempe
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Merica 2 g
Tumis Wortel dan
Wortel 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kembang Kol
Kembang Kol 25 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Merica 2 g
Nasi Putih
Lele Goreng
Beras 100 g
Lele 50 g
Minyak 10 g
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Jeruk Nipis 5 g
Tahu Bacem
Tumis Buncis
Tahu 50 g
Buncis 20 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Garam 2 g
Gula Aren 10 g
Ketumbar 2 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Wortel 25 g
Bawang Merah 5 g
Bawang Putih 5 g
Merica 2 g
Pepaya
MAKAN SIANG
Pepaya 50 g
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Semur Ayam dan
Ayam 50 g
Garam 2 g
Tempe
Tempe 50 g
Bawang Putih 5 g
Ketumbar 2 g
Sayur Bobor
Daun Lembayung 50 g
Bawang putih 5 g
Kacang panjang 25 g
Garam 2 g
Pisang
Labu siam 25 g
Bawang Merah 5 g
Santan 50 g
Daun Salam 2 g
Pisang Ambon 50 g
Nasi Putih
Sop bakso
Beras 100 g
Bakso 170 g
Bawang Putih 5 g
Ayam 50 g
Merica 2 g
Tahu Putih 50 g
Garam 2 g
Sawi Putih 25 g
Pepaya
Pepaya 50 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Ikan Pindang Goreng
Ikan Pindang 50 g
Minyak 10 g
Perkedel Tahu
Tahu 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang 5 g
Merica 2 g
MAKAN MALAM
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Tempe Goreng
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Tumis Pepaya Buah
Pepaya Muda 25 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Kecap 10 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Nasi Putih
Perkedel Tempe
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Garam 2 g
Merica 2 g
Sayur daun singkong
Daun singkong 50 g
Garam 2 g
tumbuk
Kelapa Parut 20 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Ketumbar 2 g
Kunyit 2 g
Nasi Putih
Tahu Kuah Kuning
Beras 100 g
Tahu 50 g
Minyak 5 g
Garam 2 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Merica 2 g
Kunyit 2 g
Capcay
Kol 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Wortel 25 g
Garam 2 g
Brokoli 25 g
Merica 2 g
Jamur Kuping 25 g
Nasi Putih
Oseng Tempe
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Tumis Labu Siam
Labu siam 25 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi Putih
Tempe Bacem
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Kecap 10 g
Garam 2 g
Gula Aren 10 g
Ketumbar 2 g
Sayur nangka muda
Nangka Muda 50 g
Gula Aren 10 g
Kelapa Parut 20 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Kemiri 2 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Oseng Tahu +
Tahu Putih 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Sawi Putih
Sawi Putih 25 g
Kecap 10 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
MAKAN MALAM
PEDOMAN MENU
BMS (GRAM)
Nasi Putih
Tempe Bumbu Rujak
BMK (GRAM)
BUMBU
Beras 100 g
Tempe 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Ketumbar 2 g
Asam Jawa 2 g
Kencur 2 g
Daun Jeruk 2 g
Tumis daun pepaya
Daun Pepaya 50 g
Minyak 5 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi Putih
Beras 100 g
Sayur Tempe
Tempe 50 g
Bawang Putih 5 g
Kelapa Parut 20 g
Bawang Merah 5 g
Ketumbar 5 g
Kemiri 2 g
Garam 2 g
Oseng Sawi + Tauge
Sawi 25 g
Minyak 5 g
Tauge 25 g
Bawang Putih 5 g
Bawang Merah 5 g
Garam 2 g
Nasi putih
pepes tahu
Beras 100g
tahu 50g
daun pisang 25g
kelapa parut
bawang putih 5g
bawang merah 5g
garam 2g
oseng
wortel
dan wortel 25 g
minyak 5 g
merica 2g
brokoli
kol 25 g
bawang putih 5g
brokoli 25 g
bawang merah 5g
garam 2g
merica 2g
nasi putih
beras 100 g
tempe bacem
tempe 50 g
asem asem
minyak 5 g
bawang putih 5 g
kecap 5 g
garam 2g
gula aren 10 g
ketumbar 2g
labu siam 50g
minyak 5g
bawang putih 5 g
daun melinjo 25 g
kecap 10g
garam 2g
ketumbar 2g
D. PERHITUNGAN KEBUTUHAN
1. Bahan Makanan Segar
a) Karbohidrat
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Kentang
210
210/0,8 2,1 x 247,06 x
5
5
247.06 518,826
518,826 x
3
172.942
90 x
172.942
15.564,78
Ubi
135
2,25 x 180 x 2
810
810 x 3
2430
90 x 2430
218.700
Singkong
120
135/0,7
5
180
120/0,8
5
247.06
141,18 x 2 x 2
564,72
564,72 x 3
1694,16
1694 x 90
152,474.4
1
2
3
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Jumlah
Konsumen
Klien
Penyusutan 10
%
15.564.78 x 10
%
+ 5.564.78
= 17.121,258
218.700 x 10 %
+ 218.700
= 22.088.7
152.474.4 x
10%
+ 152.474,4
= 167,721,84
Total
17.121.25
8
17,12 kg
22.0887
22,08 kg
167.721,8
4
167.72 kg
b) Protein Hewani dan Protein Nabat
1
Nama
Bahan
Makanan
Berat
Bersih
Daging
Ayam
40
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
68,96
68,96 x 11 –
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
3 x 758,56
= 2275,68
Kebutuhan
Semua Klien
Penyusutan 10
%
Total ( kg )
90 x 2275,68
20.481,12 +
225,29 kg
= 758,56 g
g
=2,27 kg
Telur
Ayam
50
55,56
=204.8112,2
g
204.811,2
9000,72 +
90.000,2
55,56 x 6
3 x 333,36
90 x 1000,08
= 333,36 g
= 1000,08
g
= 90.007,2 g
2
40
50
3
50 x 1
= 50 g
3 x 50 =
150 g
= 99.007,92 g
90 x 150
= 13.500 g
= 0,15 kg
Ikan Mas
45
56,25
4
5
25
27,78
56,25 x 1
3 x 56,25
90 x 168,75
= 56,325 g
= 168,75 g
= 15.187,5 g
110
-
6
27,78 x 3
3 x 83,34
90 x 250,02
= 83,34 g
= 250,02 g
= 22.501,8 g
50
7
-
1,1 x 110 x 10
3 x 1210 g
90 x 3630
= 1210 g
= 3630 g
= 326.700 g
50 x 10 = 500
g
3 x 500 =
1500 g
8
20
x 20 x 1 = 16
g
3 x 16 =
48 g
= 0,048 kg
16,7 kg
2250,18 +
22.501,8
24,75 kg
32.670 +
326.700
32,99 kg
= 32996,7 g
90 x 1500
= 135.000 g
= 1,5 kg
Kac.
Hijau
1518,75 +
15.187,5
= 24.751,98 g
= 3,63 kg
Tempe
14,85 kg
= 16.706,25 g
= 0,25 kg
Tahu
1350 +
13.500
= 14.850 g
= 0,16
Ikan
Pindang
99,008 kg
= 99.007,2
= 1,00008
kg
Ikan Lele
= 225.292,32
g
13500 +
135000
148,5 kg
= 148.500 g
90 x 48
432 + 4320
= 4320 g
4752 g
4,75 kg
c) Sayuran
No
1
2
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
(g)
(g)
Kacang
Panjang
100
Bayam
100
100/0,
75
1/2 x 4 x
133,3
=
133,3
= 266,6 g
100/0, ½ x 1 x
71 140,84
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Jumlah
Konsumen
Penyusutan
10 %
Total
90 x 799,8
71982 + 7198
79,18 kg
= 71982 g
= 79180 g
3 x 70,42
90 x 211,26
= 211,26
= 19013,4 g
1903,4 +
1901,34
3 x 266,6
( 90 )
= 799,8
=
= 70,42 g
140,84
3
Pepaya
Muda
100
100/0,
76
Wortel
100
100/0,
88
20,91 kg
= 20914,74
½ x 1 x 131,57
3 x 65,78
90 x 197,35
= 65,78
= 197,35
= 17761,95
=
131,57
4
(kg)
17761,95 +
1776,195
19,53 kg
= 19538,145
½ x 8 x 113,6
3 x 454,4
90 x 1363,2
= 454,4
= 1363,2
= 1226888
½ x 2 x 100
3 x 100
90 x 300
= 100
= 300
= 27000
½ x 1 x 113,6
3 x 56,8
90 x 170,4
= 56,8
= 170,4
= 15336
245376,8
245,37 kg
297000
29,7 kg
16869,6
16,86 kg
=
133,6
5
6
Tauge
Kapri
100
100
100/0,
88
=
133,6
7
Daun
Singkong
100
100/0,
87
½ x 1 x 114,94
3 x 57,47
90 x 172,41
17068,59
17,06 kg
= 57,47
= 172,41
= 15516,9
½ x 2 x 114,94
3 x 114,94
90 x 344,82
34137,18
34,13 kg
= 114,94
= 344,82
=31033,8
½ x 111,1
3 x 55,55
90 x 166,65
16498,35
16,49 kg
= 55,55
= 166,65
=14998,5
½ x 4 x 133,3
3 x 266,6
90 x 799,8
79180,2
79,18 kg
= 266,6
= 799,8
=71982
½ x 3 x 120,48
3 x 180,72
4879,177
53674,694
53,67 kg
= 180,72
=542,16
½ x 142,8
3 x 71,4
90 x 214,2
21205,8
21,20 kg
= 71,4
= 214,2
19278
½ x 117,64
3 x 58,82
15882,351
17470,586
17,47 kg
= 58,82
= 176,47
=
114,94
8
Sawi Hijau 100
100/0,
87
=
114,94
9
Buncis
100
100/0,
9
=
111,1
10
Kol
100
100/0,
75
=
133,3
11
Labu Siam
100
100/0,
83
=
120,48
12
Kangkung
100
100/0,
7
=
142,8
13
Gambas
100
100/0,
85
=
117,64
14
Nangka
Muda
100
100/0,
8
½ x 125
3 x 62,5
= 62,5
=187,5
½ x 114,94
3 x 57,74
= 57,47
=172,41
½ x 105,26
3 x 52,63
= 52,63
= 157,89
1687,5
17043,75
17,04 kg
15516,9
17068,59
17,06 kg
14210,52
15631,576
15,63 kg
15340,908
16874,998
16,87 kg
19014,084
20915,492
20,91 kg
20769,229
22846,151
22,84 kg
17532,966
19285,71
19,28 kg
= 125
15
Sawi Putih
100
100/0,
87
=
114,94
16
Tomat
100
100/0,
95
=
105,26
17
Daun
Melinjo
100
100/0,
88
x 1 x 113,63
3 x 56,81
= 170,45
=
= 56,81
113,63
18
Daun
Pepaya
100
100/0,
71
x 140,84
3 x 70,42
= 211,26
=
= 70,42
140,84
19
20
Daun
Lembayun
g
100
Kluwih
100
100/0,
65
x 153,84
3 x 76,92
= 230,76
=
= 76,92
153,84
100/0,
77
x 129,87
=
= 64,93
129,87
3 x 64,93
= 194,80
d) Buah-buahan
No
1
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
Berat
Kotor
Berat Kotor
Frekuensi
(g)
(g)
(9)
Pepaya
509
66,67
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
66,67 x 5
3 x 333,35
= 333,35 g
=1,000,05 g
=1,00005
kg
Kebutuhan
Semua
Klien
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
90 x
1000,05
90004,5 x
10%
99004,95
g
=90004,5 g
= 9000,45 g
=
99,00495
kg
+ 90004,5
= 99004,95 g
2
Pisang
Ambon
50 g
66,67
66,67 x 3
3 x 200,01
90 x 600,03
= 200,01 g
= 600,03 g
= 54002, 7
g
= 0,60003
kg
54002,7 x
10%
59402, 97
g
= 5400,27 g
=
59,40297
kg
+ 54002,7
= 59402,97 g
3
Melon
190 g
152,7
8
3,8 x 190 x 1
3 x 722
90 x 2,166
=722 g
=2,166 g
= 194.940 g
19,494 +
194.494
= 214.435 g
4
Jeruk
110 g
2 x 125,78 x
4
= 251,56 g
5
Pisang
Kepok
45 g
66,67
3 x 251,56
= 754,68 g
= 0,75 kg
214,434 g
= 214,43
kg
90 x 754,68 67.921,2 g +
6.792,12
= 67.921, 2
g
= 74.731,32 g
74,71 kg
3960,98 g
66,67 x 2
3 x 133,34
90 x 400,02
= 133,34
=400,02 g
= 3600,8 g
36001,8 x
10%
= 39,60 kg
= 3600,18 g +
36001,8
= 0,40002
kg
= 39601,98 g
6
Pisang
40 g
57,14
57,14 x 2
31 x 114,28
90 x 342,84
3085,56 +
33.971,16
Raja
=342,84 g
=114,28 g
= 0,34 kg
= 30,855,6
g
30,855,6
g
= 33.971,16 g
= 33,97 kg
2. Bahan Makanan Kering
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
(g)
Beras
100
Gula Pasir
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Kebutuhan
Semua
Klien
½ x 30 x 100
1500
1500 x 3
4500
90 x 4500
405.000
10 g
10 x 10 = 100
100 x 3 =
300
300 x 90
= 27.000
Margarin
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Gula
Merah
10 g
10 x 9 = 90
90 x 3 =
270
15 x 90=
1350
270 x 90
= 24300
Minyak
5g
5 x 36 = 180
18 x 3 =
540
540 x 90
= 48600
Kecap
10 g
10 x 14 = 140
140 x 3 =
420
420 x 90
= 37800
Agar –
agar
Meses
5g
5 x 2 = 10
10 x 3 = 30
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Keju
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
Coklat
Bubuk
5g
5x1=5
5 x 3 = 15
30 x 90
= 2700
15 x 90
= 1350
15 x 90
= 1350
15 x 90
= 1350
1
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(9)
2
3
4
5
6
7
8
9
10
3. Bumbu
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
405.000 x
10%
40.500
27.000 +
2700
= 29.700 g
130+ 135
= 1485
24300 +
2430
= 26730
48600 +
4860
= 53460
37800 +
3780
= 41580
2700 + 270
= 2970
135 + 135
= 1485
1485
445.500
1485
1,4 kg
29,7 kg
1,4 kg
26,73 kg
53,46 kg
41,58 kg
2,9 kg
1,4 kg
1,4 kg
No
Nama
Bahan
Dan
Makanan
Berat
Bersih
(g)
Garam
2g
Merica
1g
Bawang
Putih
10 g
10/0,88
= 11,36
Bawang
Merah
Kemiri
10 g
10 / 0,9
= 11,11
Periode
Kebutuhan
( 1 bulan )
(kg)
Kebutuhan
Semua
Klien
2 x 38 = 76
76 x 3 =
228
228 x 90
= 20.520
1 x 18 = 18
54 x 11,36
= 613, 63
18 x 13 =
54
613,63 x 3 –
1840,9
3 gram
31 x 11,11
=344,44
3 x4 = 12
344,44 x 3
= 1033,2
12 x 3 = 36
Daun
Salam
Kunyit
1 gram
1x6=6
6 x 3 = 18
2 gram
2 x 5 = 10
10 x 3 = 30
Kunci
2 gram
2x1=2
2x3=6
Serai
3 gram
3x2=6
6 x 3 = 18
Ketumbar
1g
1 x 16 = 16
16 x 3 = 48
Vanili
2g
2x4=8
8 x 3 = 24
Daun
Pandan
Soda Kue
2g
2x4=8
8 x 3 = 24
1g
2x2=4
4 x 3 = 12
Ovalet
2g
2x1=2
2x3=6
Pewarna
Makanan
Kencur
2g
2x2=4
4 x 3 = 12
2g
2x1=2
2x3=6
Asam
Jawa
2g
2x1=2
2x3=6
54 x 90
= 4860
1840,9 x 90
=
1265680,1
1033,2 x 90
= 92.988
36 x 90
= 3240
18 x 90
= 1620
30 x 90
2700
6 x 90
540
18 x 90
= 1620
48 x 90
= 4320
24 x 90
= 2160
24 x 90
= 2160
12 x 90
= 1080
6 x 90
= 540
12 x 90
= 1080
6 x 90
= 540
6 x 90
= 540
Berat
Kotor
(g)
Berat Kotor
Frekuensi
(9)
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
Penyusutan
10 %
Total
( kg )
20.520 +
2052
= 22.572 g
4860+ 486
= 5346
182248,1
22,57 kg
102286
102,28 kg
3240 + 329
= 3564 gram
1620 + 162
= 1782 gram
2700 + 270
= 2970 gram
180+ 18
= 198 gram
1620+ 162 =
1782 gram
4320+ 432
= 4752
2160+ 216
= 2376
2160 + 216
= 2376
1080 + 108
= 1188
540+ 54
= 592
1080 + 108
= 1188
540 + 54
= 592
540 + 54
= 594
3,5 kg
5,3 kg
182,24 kg
1,7 kg
2,9 kg
0,1 kg
1,7 kg
4,7 kg
2,3 kg
2,3 kg
1,1 kg
0,5 kg
1,1 kg
0,5 kg
0,5 kg