EFEK PENGGUNAAN PETA DAN GLOBE TERHADAP PRESTASI BELAJAR SlSWA DALAM MATA PELAJARAN IPS Dl SDN 09 BELAKANG BALOK KECAMATAN AUR BIRPJCO TIGO BALEH KOTA MADYA BUKlTTlNCGl
LAPORAN PENELITIAN
EFEK PENGGUNAAN PETA DAN GLOBE TERHADAP PRESTASI
BELAJAR SlSWA DALAM MATA PELAJARAN IPS Dl SDN 09
BELAKANG BALOK KECAMATAN AUR BIRPJCO TIGO BALEH
KOTA MADYA BUKlTTlNCGl
L
rz
W
&
OLEH :
Dra. Zuraida
( Ketua Peneliti )
Penelitian i n i dibiayai oleh :
Dana Rutin IKlP Padang
Tahun Anggaran 199711998
Surat perjanjian kerja No. 11lPT37. H.8/N.1.4.211997
Tanggal 23 Juni 1997
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PADANG
1998
'/Ti.iUA
1L1I
: j)rae zarzidz
- ~ l & ~ o:t 1
a . D r a . Elma d l v : i
2.
Dra. ~. - : ~ l l y mZen
i
3 . ips. z a i n a l A b i d i n
4. Dr.- Z u u d i
D a l z m P r o s e s Bela jar :.;ensajar d i ke1a.s penggunazn media
p e n d i d i k a s a n g a t p e r l u . 3&an
13malilt ( 1986 ; 11 ) mengatakan
penggwlazn media p e n d i d i k a n d i sekolah-seiiolan a d a l a h mutl&
b a g i guru y m g p r o f e s i o n a l . 7lenggunaaa media penga j a r a n dalain p r o s e s b e l a j a r mengajar merupal;a.ii. ~ n ~ d utar;la
al
unt~m
! e~ngemjangkan p o t e n s i an&. d i d i k akLa pengetahurn s o s i a l dan
p e n g z j a r a n s e j a r a h di S e k o l a h D a s a , d i sntara j e n i s - j e n i s
media pendidilcan a d d a h p e t a dan globe.
P e a e l i t i a n y a i g b e r j u d u l 113fekpengguna= p e t a dan g l o be t e r h a d a p p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a dalam mata p e l a j a a n I P S l l
( s t u d i e k s p e r i m e n d i k e l a s V SDli 09 Belakang Balok B u k i t t i n g g i )
$Iasalah yang d i t e l i t i a d a l z h apakah a d z e f e k penggunaan p e t a
dan globe t e r h a d a p p r e s t a s i b e l a j a r s i a w a d a l a n mata p e l a j a r Ilrnu Penge.tahum S o s i a l . S e s u a i dengan t u j u a yang hendak d i c a p a i dalam p e n e l i t i a n ini a d a l a h i n g i n n e l i h a t perbedaan p r e s t a s i b e l a j a r siswa yang Uajar mengglmakan p e t a
dan g l o b e dengan p r e s t a s i b e l a j a r siswa yang t i d a k menggunakan p e t a dan g l o b e pada mata p e l a j a r a n IPS Se jarah.
H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h p e n g a j a m IPS yang
me.nggunakan p e t a dan g l o b e a k a 1 e . b i n b a i k efeknya t e r h a d a p
p r e s t a s i siswa d z r i pada yang t i d z k menggunaka? p e t a dan
globe pada bahan k a j i a n s e j a r a h dengan pokok bahasan Zaman
Penduduiran Jepang.
P e n e l i t i a n i n i d i l a k s m a l c a n pzda SDH 09 3 e l a k a . g Balok
Kodya B u k i t t i n g g i , p o p u l a s i dalam p e n e l i t i a n i n i a d a l a h s e nua siswa k e l a s V yang berjumlah 53 orzng, kemadian p e n e l i t i
. ..
.._.,
memilih 40 orang siswa s e b a g a i s m p e l p e n e l i t i a n i n i .
8 '
Untuk memperoleh d a t a dalam p e n e l i t i a n i n i , p e n u l i s
I
I
I
I
I
1
I
,
I
I,
menyusun i n s t r u m e n p e n e l i t i m berupa t e 3 ob j e k t i f b e r d a s a r kan GBPP SD 1994 dan buku-buku SD yang r e l e v = . S e t e l a h anal i s i s terhadap item-item y a i t u dengan m e l i h a t i n d e k kesuk a r a n , indek d a y a beda, u j i r e l i a b i l i t a s d m u j i v a l i d i t a s
t e r n y a t a d a r i 40 b u t i r s o a l yang ' t e r 2 i l i h hzj-a 3 0 b u t i r
seal i n i l a h yang. d i j a d i k a n pre -Leo d m pos t e s .
i
3atz j-:ns telei.1 ter::umpul d i o l z h dengal s t a t i s t i k yang
s a a u a i y a i t u u n t u k menguji Tes Perbedaari Dua Rata-Bata de
ngan U j i t (!Tea t ) . Sehingga d i t e m u k v l
= 1 9 , 5 , k p = 15,55,
dsg = 4 , 4 2 d a n Yes t h i t u n g 2,141, sedangkan t t a b e l I ,68
pada taraf n y z t a 0,05 ( t a r a f kepercayaan 95%)
'i'ernyata Yes t h i t u n g a ' r e s -t - t z b e l . K e s i m p ~ l a ~ ypenga
g u n a m p e t a dan globe akan l e b i h b a i k e f e k n y a t e r h z d a p p r e s t a s i b e l a j a r siswa d a r i pada yzng tidal4 menggundcan p e t a
an globe dalarn penga j.aran .IPS, bahan k a j i a n Se.jarah.
-
Kegiut~ipwcl itinn memp&nn bn3irul dwi d m m .p w m n u ti~qgidi
, ~nmpir~g
r>e.tldidika!dat: ycs?rlgabdim~
kqada Maqm-akaf. Regiatrnl ycnelitian isli barus dil&~atlakasl
oleh lKLP Padm~syang dikerjakm~oleh staf ukade~l~ikan~ya
ddmn ran&. menirigkatkrul m u h ~
pitndidh~,meldui yt:l~i~~ghim~
n~utustofhde~nik,bnik sebagRi dosen nmwy~n~
yrtneliti.
Kami m c n ~ m b u p,es~~bira
t
nsdla y;mg d i l h l peneliti ur~tuk~ncnjawahberbqaj
ye~masalaf~mi
peeiidika~,b&k ymg bersifi inter;ksi beb@ faktor yang ~nernpengaruhi
puktzk kPpendidikan,yr;l~gmsnar~
males-ibidmg sludi, ntaupufl proses pe~lpjzrmndais11
lieIus p g sdd~gaixnlyn n~unci~l
dnlnnl kajian ini. H s i l penelitinn s+pt:~fiini jeios
tnrnarnbd~uPrtwasm\dm yt~n;rhan;ulkito tenfang proses pcndidikml. bIlalarlpul brwil
~~"elitirtn
bii rnurlj$in nlasih tnernnjukrvl bebel-npakelemnhan, rLa1nun s a p yakiu hnsilnya
d q a t dipakai s e b w b@nn dnri upap p e n i n g h t ~nluhi
~ pendidilm~p d a m~rnmyn
K i m i men$~urapl:ml di r n w yang &an d:?@ senl&in basyak penelitiuu ymg hnsilnya
d q a t lal(~;rn~g
djttmqkas1 ddml p.;~lin&ihl dan pengmbatlgml teo1-i dm yr.aktek
kependidikan
HnsiI yene!iliru~illi teInh ditelndl oleh tim psreviu ugul do11 h-yorwl penelitim
h b n p Paleljtiwl JKJP .Padalp, y w g dilidwkrn~sccnra "blind revie.vhag". Kanudian
diserinurka~ym~gtnelibakkan dosen £ahlitas IfW Ydm8 untuk hrjunt~diseminasi. Mudnh~nndnlm.npeneiitinn ilii be~-~~mIfbai
bngi pengmlbaulgau iihl~up d a mnwmlyu dm]
petlinglmntm~mutu sttaf ukndeinik BrDPudwg.
Pada kesempatai ini kami inpjr~meo,gucapkmlterirna knsih kegada berbqni yih&
prig menlbzmtu trriaksntmoy, paslitinn ii,te~mtmm
keyndn pinlpi~ml o ~ ~ b at~.l-hit
p.
yx1.8mcnjadi crbjeIr penelition, responden ymg rlle~~jadi
sanve! pemll'iu r t tim p€W3%ri~
Tx111bagaPnlelitim! dwl doses1 senior psdn setiap f;lkulhs di linghx~ga~
LKJP Pad;n~gp ~ g
ma?jadi pembdlas ulmln ddml s a n ~ i n penditian.
r
Secmn ki1r1s1.16
Lwni rnenyampaikm
twinla knsill kqmda D i r e k c P e s ~ ~ b i nPet~eljliatl
m~
dm] Pe~~ghdiml
kepstfa M
a-,
Direkornt Je~lds-dPendidika~iT i n a , y a ~ gt e l d ~herkenan manberi b.xlg:tn pe.?~dmm
!mjye~lditia?hi. K;uni ];&in Imlps dedihsi dm kwjmm~ayang I~?E$~I~JIsl..hma ill;,
yenelitiun ini tidrtk aka11 d q a t diseiesaikatl sebq,nimmlay m g dillamykm, kerjnsana pig
baik ini d i h m r r y h ~a h menjdi Iebih baik I@ di 11151r;np ~ nkntl
g damlg.
iii
3AF.2:kR
1.51
Iial a m m-
.................
...................
.....................
......................
.................................
.......................
.....................
..............................
...................
L a t a r 3elakang iiasalafi
I d e n t i f ikasi ieizjc
caia;
z d a l & s e t j a p peru.b&z;i
y a l g r e l a t i f meiietey
Jiin.~l:g~
l d r u yzqg t e r j a d i s e S z z e i l l a s i l c
!
a
i
2
c;lcJcu 12,tihz,li
~ t 2 ; lF ~ I ~ ; - : ~ . ? J ; %(I; u - ~ ) a r j a n , l ? S S : 3 5 , ) .
l j r o s e s u s a h a :rang c?ilaii l s ; u jra~,~
s e c a r a Ires e l a r u h a i s e b a g a i h a s i l ~ e n ~ d r n i:ldividu
a l
i t u sell-d i r i d a l v n i n t e r d ~isn y e dengax
(Sup= j ax,
1989:35).
-
1. G e s t a s i ?,elaj,ar.
S y a o d i h ( 1 983 :1 2 4 ) m e n d e f i n i s i l c m p r e s t a s i b e l z j er s e S a g z i b e r i l t u t :
H a i l b e l a j a x e r u p a k z i s e 5 d . a p r i l a l c u yang d i n i l i k i o l e h siswa s e b a g a i a h b a t d a r i p r o s e s b e l a j a ? yang t e l a l ~d i t e i n p a t i n y a , m e l i p u t i sernua d c i b z t dari p r o s e s b e l a j a r yacg b e r l m g s u n g d i sekol a h nzupun d i l u a r s e k o l a h y a i g b e r s i f a t k o g n i t i f ,
a f e l c t i f , 1naupu.n p s i k o a o t o r , yang s e n g a j a a t ~ u p u n
yulg t i d a k sengaja.
.-
.
P r e s t a s i b e l a j a r d a p a t d i jadilczn s e b a g s ~ ii n d i k a s i
d z r i b e r h a s i l z t a u t i d a k n 9 a siswa d a l m pexgzlaman bel a j a x n y a , y a i t u b e r d a s a r k a n pada h s i l t e s y a n g d i l d - -
saaI
EFEK PENGGUNAAN PETA DAN GLOBE TERHADAP PRESTASI
BELAJAR SlSWA DALAM MATA PELAJARAN IPS Dl SDN 09
BELAKANG BALOK KECAMATAN AUR BIRPJCO TIGO BALEH
KOTA MADYA BUKlTTlNCGl
L
rz
W
&
OLEH :
Dra. Zuraida
( Ketua Peneliti )
Penelitian i n i dibiayai oleh :
Dana Rutin IKlP Padang
Tahun Anggaran 199711998
Surat perjanjian kerja No. 11lPT37. H.8/N.1.4.211997
Tanggal 23 Juni 1997
INSTITUT KEGURUAN DAN ILMU PENDIDIKAN PADANG
1998
'/Ti.iUA
1L1I
: j)rae zarzidz
- ~ l & ~ o:t 1
a . D r a . Elma d l v : i
2.
Dra. ~. - : ~ l l y mZen
i
3 . ips. z a i n a l A b i d i n
4. Dr.- Z u u d i
D a l z m P r o s e s Bela jar :.;ensajar d i ke1a.s penggunazn media
p e n d i d i k a s a n g a t p e r l u . 3&an
13malilt ( 1986 ; 11 ) mengatakan
penggwlazn media p e n d i d i k a n d i sekolah-seiiolan a d a l a h mutl&
b a g i guru y m g p r o f e s i o n a l . 7lenggunaaa media penga j a r a n dalain p r o s e s b e l a j a r mengajar merupal;a.ii. ~ n ~ d utar;la
al
unt~m
! e~ngemjangkan p o t e n s i an&. d i d i k akLa pengetahurn s o s i a l dan
p e n g z j a r a n s e j a r a h di S e k o l a h D a s a , d i sntara j e n i s - j e n i s
media pendidilcan a d d a h p e t a dan globe.
P e a e l i t i a n y a i g b e r j u d u l 113fekpengguna= p e t a dan g l o be t e r h a d a p p r e s t a s i b e l a j a r s i s w a dalam mata p e l a j a a n I P S l l
( s t u d i e k s p e r i m e n d i k e l a s V SDli 09 Belakang Balok B u k i t t i n g g i )
$Iasalah yang d i t e l i t i a d a l z h apakah a d z e f e k penggunaan p e t a
dan globe t e r h a d a p p r e s t a s i b e l a j a r s i a w a d a l a n mata p e l a j a r Ilrnu Penge.tahum S o s i a l . S e s u a i dengan t u j u a yang hendak d i c a p a i dalam p e n e l i t i a n ini a d a l a h i n g i n n e l i h a t perbedaan p r e s t a s i b e l a j a r siswa yang Uajar mengglmakan p e t a
dan g l o b e dengan p r e s t a s i b e l a j a r siswa yang t i d a k menggunakan p e t a dan g l o b e pada mata p e l a j a r a n IPS Se jarah.
H i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i a d a l a h p e n g a j a m IPS yang
me.nggunakan p e t a dan g l o b e a k a 1 e . b i n b a i k efeknya t e r h a d a p
p r e s t a s i siswa d z r i pada yang t i d z k menggunaka? p e t a dan
globe pada bahan k a j i a n s e j a r a h dengan pokok bahasan Zaman
Penduduiran Jepang.
P e n e l i t i a n i n i d i l a k s m a l c a n pzda SDH 09 3 e l a k a . g Balok
Kodya B u k i t t i n g g i , p o p u l a s i dalam p e n e l i t i a n i n i a d a l a h s e nua siswa k e l a s V yang berjumlah 53 orzng, kemadian p e n e l i t i
. ..
.._.,
memilih 40 orang siswa s e b a g a i s m p e l p e n e l i t i a n i n i .
8 '
Untuk memperoleh d a t a dalam p e n e l i t i a n i n i , p e n u l i s
I
I
I
I
I
1
I
,
I
I,
menyusun i n s t r u m e n p e n e l i t i m berupa t e 3 ob j e k t i f b e r d a s a r kan GBPP SD 1994 dan buku-buku SD yang r e l e v = . S e t e l a h anal i s i s terhadap item-item y a i t u dengan m e l i h a t i n d e k kesuk a r a n , indek d a y a beda, u j i r e l i a b i l i t a s d m u j i v a l i d i t a s
t e r n y a t a d a r i 40 b u t i r s o a l yang ' t e r 2 i l i h hzj-a 3 0 b u t i r
seal i n i l a h yang. d i j a d i k a n pre -Leo d m pos t e s .
i
3atz j-:ns telei.1 ter::umpul d i o l z h dengal s t a t i s t i k yang
s a a u a i y a i t u u n t u k menguji Tes Perbedaari Dua Rata-Bata de
ngan U j i t (!Tea t ) . Sehingga d i t e m u k v l
= 1 9 , 5 , k p = 15,55,
dsg = 4 , 4 2 d a n Yes t h i t u n g 2,141, sedangkan t t a b e l I ,68
pada taraf n y z t a 0,05 ( t a r a f kepercayaan 95%)
'i'ernyata Yes t h i t u n g a ' r e s -t - t z b e l . K e s i m p ~ l a ~ ypenga
g u n a m p e t a dan globe akan l e b i h b a i k e f e k n y a t e r h z d a p p r e s t a s i b e l a j a r siswa d a r i pada yzng tidal4 menggundcan p e t a
an globe dalarn penga j.aran .IPS, bahan k a j i a n Se.jarah.
-
Kegiut~ipwcl itinn memp&nn bn3irul dwi d m m .p w m n u ti~qgidi
, ~nmpir~g
r>e.tldidika!dat: ycs?rlgabdim~
kqada Maqm-akaf. Regiatrnl ycnelitian isli barus dil&~atlakasl
oleh lKLP Padm~syang dikerjakm~oleh staf ukade~l~ikan~ya
ddmn ran&. menirigkatkrul m u h ~
pitndidh~,meldui yt:l~i~~ghim~
n~utustofhde~nik,bnik sebagRi dosen nmwy~n~
yrtneliti.
Kami m c n ~ m b u p,es~~bira
t
nsdla y;mg d i l h l peneliti ur~tuk~ncnjawahberbqaj
ye~masalaf~mi
peeiidika~,b&k ymg bersifi inter;ksi beb@ faktor yang ~nernpengaruhi
puktzk kPpendidikan,yr;l~gmsnar~
males-ibidmg sludi, ntaupufl proses pe~lpjzrmndais11
lieIus p g sdd~gaixnlyn n~unci~l
dnlnnl kajian ini. H s i l penelitinn s+pt:~fiini jeios
tnrnarnbd~uPrtwasm\dm yt~n;rhan;ulkito tenfang proses pcndidikml. bIlalarlpul brwil
~~"elitirtn
bii rnurlj$in nlasih tnernnjukrvl bebel-npakelemnhan, rLa1nun s a p yakiu hnsilnya
d q a t dipakai s e b w b@nn dnri upap p e n i n g h t ~nluhi
~ pendidilm~p d a m~rnmyn
K i m i men$~urapl:ml di r n w yang &an d:?@ senl&in basyak penelitiuu ymg hnsilnya
d q a t lal(~;rn~g
djttmqkas1 ddml p.;~lin&ihl dan pengmbatlgml teo1-i dm yr.aktek
kependidikan
HnsiI yene!iliru~illi teInh ditelndl oleh tim psreviu ugul do11 h-yorwl penelitim
h b n p Paleljtiwl JKJP .Padalp, y w g dilidwkrn~sccnra "blind revie.vhag". Kanudian
diserinurka~ym~gtnelibakkan dosen £ahlitas IfW Ydm8 untuk hrjunt~diseminasi. Mudnh~nndnlm.npeneiitinn ilii be~-~~mIfbai
bngi pengmlbaulgau iihl~up d a mnwmlyu dm]
petlinglmntm~mutu sttaf ukndeinik BrDPudwg.
Pada kesempatai ini kami inpjr~meo,gucapkmlterirna knsih kegada berbqni yih&
prig menlbzmtu trriaksntmoy, paslitinn ii,te~mtmm
keyndn pinlpi~ml o ~ ~ b at~.l-hit
p.
yx1.8mcnjadi crbjeIr penelition, responden ymg rlle~~jadi
sanve! pemll'iu r t tim p€W3%ri~
Tx111bagaPnlelitim! dwl doses1 senior psdn setiap f;lkulhs di linghx~ga~
LKJP Pad;n~gp ~ g
ma?jadi pembdlas ulmln ddml s a n ~ i n penditian.
r
Secmn ki1r1s1.16
Lwni rnenyampaikm
twinla knsill kqmda D i r e k c P e s ~ ~ b i nPet~eljliatl
m~
dm] Pe~~ghdiml
kepstfa M
a-,
Direkornt Je~lds-dPendidika~iT i n a , y a ~ gt e l d ~herkenan manberi b.xlg:tn pe.?~dmm
!mjye~lditia?hi. K;uni ];&in Imlps dedihsi dm kwjmm~ayang I~?E$~I~JIsl..hma ill;,
yenelitiun ini tidrtk aka11 d q a t diseiesaikatl sebq,nimmlay m g dillamykm, kerjnsana pig
baik ini d i h m r r y h ~a h menjdi Iebih baik I@ di 11151r;np ~ nkntl
g damlg.
iii
3AF.2:kR
1.51
Iial a m m-
.................
...................
.....................
......................
.................................
.......................
.....................
..............................
...................
L a t a r 3elakang iiasalafi
I d e n t i f ikasi ieizjc
caia;
z d a l & s e t j a p peru.b&z;i
y a l g r e l a t i f meiietey
Jiin.~l:g~
l d r u yzqg t e r j a d i s e S z z e i l l a s i l c
!
a
i
2
c;lcJcu 12,tihz,li
~ t 2 ; lF ~ I ~ ; - : ~ . ? J ; %(I; u - ~ ) a r j a n , l ? S S : 3 5 , ) .
l j r o s e s u s a h a :rang c?ilaii l s ; u jra~,~
s e c a r a Ires e l a r u h a i s e b a g a i h a s i l ~ e n ~ d r n i:ldividu
a l
i t u sell-d i r i d a l v n i n t e r d ~isn y e dengax
(Sup= j ax,
1989:35).
-
1. G e s t a s i ?,elaj,ar.
S y a o d i h ( 1 983 :1 2 4 ) m e n d e f i n i s i l c m p r e s t a s i b e l z j er s e S a g z i b e r i l t u t :
H a i l b e l a j a x e r u p a k z i s e 5 d . a p r i l a l c u yang d i n i l i k i o l e h siswa s e b a g a i a h b a t d a r i p r o s e s b e l a j a ? yang t e l a l ~d i t e i n p a t i n y a , m e l i p u t i sernua d c i b z t dari p r o s e s b e l a j a r yacg b e r l m g s u n g d i sekol a h nzupun d i l u a r s e k o l a h y a i g b e r s i f a t k o g n i t i f ,
a f e l c t i f , 1naupu.n p s i k o a o t o r , yang s e n g a j a a t ~ u p u n
yulg t i d a k sengaja.
.-
.
P r e s t a s i b e l a j a r d a p a t d i jadilczn s e b a g s ~ ii n d i k a s i
d z r i b e r h a s i l z t a u t i d a k n 9 a siswa d a l m pexgzlaman bel a j a x n y a , y a i t u b e r d a s a r k a n pada h s i l t e s y a n g d i l d - -
saaI