Ucuncu Kusak Insan Haklari Olarak Kolekt
Kitap İnceleme/Book Review
Kitabın Adı : ÜÇÜNCÜ KUŞAK İNSAN HAKLARI OLARAK KOLEKTİF HAKLAR
Türü
: Araştırma
Dili
: Türkçe
Yazarı
: Doç. Dr. Berdal ARAL
Yayınevi
: Siyasal Yayın, Ankara
Basım Yılı
: Eylül, 2010
ISBN
: 978-605-5782-43-6
Sayfa Sayısı : 298
Cilt Tipi
: Karton Kapak
Kâğıt Cinsi
: 3. Hamur Kağıt
Boyutları
: 16 x 24 cm
Fiyatı
: 13.50 TL
Erkan TOSUN
Celal Bayar Üniversitesi, Kamu Yönetimi
[email protected]
Yazar Hakkında
Prof. Dr. Berdal Aral, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası
İlişkiler bölümünden 1985 yılında mezun oldu. Ardından, yüksek lisansını “Freedom of
Movement for Workers between Turkey and the EEC” (Türkiye ile AET arasında İşçilerin
Serbest Dolaşımı) başlıklı tez çalışmasıyla 1990 yılında Kent Üniversitesinde (İngiltere)
tamamlamıştır. 1994 yılında “Turkey and International Society from a Critical Legal
Perspective” (Eleştirel Hukuk Açısından Türkiye ve Uluslararası Toplum) başlıklı
çalışmasıyla Glasgow Üniversitesinde (İskoçya) doktorasını tamamlayan Prof. Dr. Berdal
Aral’ın, hem verdiği dersler, hem de yaptığı çalışmalar özellikle uluslararası hukuk ve insan
hakları alanında yoğunlaşmıştır.
Kendisinin Türkçe olarak kaleme aldığı iki kitap çalışması vardır: “Uluslararası
Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı” (1999) ve “Üçüncü Kuşak İnsan Hakları Olarak Kolektif
Haklar” (2010). Ayrıca, Türkçe ve İngilizce olarak hem yukarıda sözü edilen konularda, hem
de Türkiye’nin dış politikası alanında yayınlanmış makaleleri vardır.
1
Giriş
Yerel hakların gelişiminde ayrı bir yeri olan insanı, bırakınız sosyal bilimleri maddi ve
manevi bilimlerinde merkezinde olan, ikamesi olmayan bir evren harikası olarak tanımlamak
nasıl ki yersiz değilse; globalleşmekten çok glokalleşen 21. yüzyılın dünyasında da
filizlenmeye başlayan insan haklarını, üçüncü sınıf haklar olmadan büyüteceğimizi de iddia
etmek yersiz olmasa erek. Yeni bin yılla beraber üçüncü kuşak hakların tanımlanmasında,
halen üzerine oluşmuş ortak bir konsensus olmasa da bireyden çok birey merkezli toplumu
zenginleştirici vizyonu zaten birinci ve ikinci kuşak hakların da sürekli sancı çektiği
sorununun kaynağı değil midir?
Durum onu gösteriyor ki, 21. yüzyılla beraber artan yerelleşme eğilimlerinin de
etkisiyle, üçüncü kuşak haklar şu an gölgesinde bulunduğu insan haklarını hayli meşgul
edecektir. Yazar da farklı açılardan yedi bölümde konuyu şekillendirmeye çalışmıştır.
Birinci Bölüm
Yazar girişte insan hakları içinde yer alan, birinci ve ikinci kuşak insan haklarından
bahsetmiş, birey merkezli olmadığı için üçüncü kuşak insan haklarının (kolektif haklar)
yerleşik bir insan hakkı kategorisinde görülmeyişinin gereksiz bir husus olduğu üzerinde
durmuştur. Ona göre bunun sebebi kolektif haklar olarak kabul edilen; halkların kendi
geleceklerini belirleme hakkı, barış hakkı, kalkınma hakkı, temiz ve sağlıklı bir çevrede
yaşama hakkı, demokratik yönetim hakkı, ve insanlığın ortak mirasını paylaşma hakkı gibi
hak ilke ve kavramların yeterince açık ve belirgin olmadığı hususunda oldukça yaygın bir
kanaat vardır. Klasik insan hakları doktrinine göre, bir hakkın varlığından söz edebilmek için
hak sahibinin olması, bunun karşılığında diğer bir tarafın somut ve denetlenebilir
yükümlülüğünün olması gerekirken, belli bir insan topluluğunu ilgilendiren ve uluslar ötesi
bir işbirliğinin zorunlu kılan kolektif haklarda, hukuksal yükümlülük atfedilen muhatabın
kimliği konusunda bir belirginlik yoktur. Yazara göre neo-klasik haklarda da muhatabın
kimliği hakkında benzer bir belirsizlik olmasına rağmen, insan haklarının yerleşmiş bir alanı
olduğu konusunda, ABD hariç devletler ve uzmanlar arasında genel bir kanaat birliği olduğu
görülürken, benzer bir uzmanlaşmanın kolektif haklar içinde söz konusu olmaması dikkat
çekilecek bir husustur. Yazarın gözünden çokta belirgin olamayan bu çelişkinin saptanması
konunun iyi irdelendiğinin kanıtıdır.
2
Yazara göre yoksulluk, savaşlar ve aşırı silahlanma, çevre sorunları, baskıcı rejimler
ve insan hakları ihlalleri; kolektif hakların varlığını zorunlu kılan başlıca ulus ötesi temel
sorunlardır. Bu sorunların, yakın çevremizde de yaşanıyor olması yazarın savını
desteklemektedir. Sorunun çözümü ulus-ötesi birleşmeyle mümkündür. Global bazda halen bu
hakların bazı ülkelerce tanınmaması 21. yüzyılın ayıbıdır. Bununla beraber yapılan yeni
düzenlemeler, bildirgeler ve son dönemlerde de bazı yargı kararlarının konusu olmaya
başlaması, bu hakların varlığının yok sayılabilir haklar olmaktan çıkıp, yerleşik haklar olma
yolunda ilerlemesi, tüm olumsuzluklara rağmen oluşan olumlu yönüdür.
İkinci Bölüm
Self-Determinasyon
Yazar bu bölümde, self-determinasyon kavramına atıfta bulunarak, o yerelde yaşayan
toplumun kendi geleceğini tayin ederken yine katılımcı bir anlayışla, tüm oluşumların yine
yerelin elinde şekillenmesinden yana olduğunu belirtmiştir. Yazar self-determinasyon
kavramının, sömürge altında, sistematik ırkçılığı baz almış yönetimlerin altında ve işgal
altında yaşayan halkların mutlak edinimleri olarak görmüş ve geleceklerini tayin etmenin
‘sine qua non’ luğuna dikkat çekerek bunun onlar için özgür hakları olduğunu belirtmiştir.
Yazar self-determinasyon kavramının arka bahçelerini de gözlemleyerek, çok anlamlı bir
yapıya dönüştüğünü, belirtilen üç durumun dışında da farklı eğilimlerin ortaya çıktığının, ulus
ve devletlerin parçalanacağını, bununla beraber yeni oluşumlarında ayrı bir sorun
oluşturacağına değinmiştir. Sonuç olarak, tüm edinimler kime ve neye göre şekilleneceği
sorusu boy göstermektedir. Bu da ulus-devlet temasının her durumda gerçekleşmesinin kolay
olmadığını ve olamayacağını vurgulamaktadır.
Üçüncü Bölüm
Demokratik Yönetim Hakkı
Kolektif hakların atar damarı konumunda olan demokrasi kavramını ele alan yazar,
ulus-devlet olmada ve egemenliğin kalıcılığında ana etken olarak gördüğü bu kavramı
irdeleyerek ve glokalleşme ve küreselleşme aşamasındaki en büyük basamak olarak
görmüştür. Demokrasi sadece siyasal bir sistem ve yönetim düzeni değil, aynı zamanda
herkesin insanca yaşama hakkına sahip olduğu bir topluma düzendir. Demokraside tüm
fikirlerin siyasi arenaya serbestçe ve eşit olarak girme hakkı olduğunu savunan yazar, basının
3
özgürlüğüne de dikkat çekmektedir. Demokrasinin başta gelen unsurları çoğulculuk, özgürlük
ve eşitliktir.
Dördüncü Bölüm
Barış Hakkı
Barış hakkı insan haklarının, halkların halkalarının ve devletlerin haklarının kesişim
noktasında yer alan bir haktır. Üzerinde yapılan yoğun görüşmeler sonrasında, son olarak
Nobel Barış ödülü alan örgütler arasında 1978 yılında Cenevre’de yapılan bir toplantı
sırasında barış kavramı üzerinde bir konsensus oluşarak sahip olduğu önem bir kez daha
ortaya çıkmıştır.
Barış, uluslararasında ve ulusların içinde, birlikte var olma ve işbirliği ilişkilerinin itici
gücüdür. Bu durum bazen silahlar altında bazen de ulusal normlar dahilinde olmaktadır.
Yazar kolektif haklarda demokrasi olgusunu hayli vurgularken, aynı etkiye sahip barış
kavramının bu haklarda en az belirginliğe sahip olduğunu vurgulayarak, amaç güvenlik ve
refahsa neden bu eksiklik dercesine bir yaklaşımda kalmıştır. Ayrıca globalleşmeyi ve
glokalleşmeyi savunan, çoğu zamanda öncülüğünü yapan batılıların, barış kavramının
getirdiği yükümlülüklerden uzak durmasına çokta anlam verememiştir.
Beşinci Bölüm
Kalkınma Hakkı
Bir milenyumun geride kaldığı, yeni bir bin yılın da başlangıcında olduğumuz şu
yıllarda “Kalkınma” kavramını irdeleyen yazar, kolektif olmakla beraber belki daha da çok
bireysel bir hak olduğu üzerinde durmuş, fakat tüm bu iyimserliğe rağmen barış kavramında
olduğu gibi bu kavramada yabancı kalmak isteyen Batı’yı da görmezden gelememiştir.
Oysaki sanayinin can suyu bulduğu o yerler, bilakis daha da destekleyici olmalıydı. Bunda da
bencil büyüme kavramına dikkat çekmiş desek çokta yalan olmaz. Çünkü o asıl desteğin,
ekonomi devi olan toplumlardan gelebileceğine dikkat çekmiştir. Zengin ülkelerin bu tür
yaklaşımlarını ahlaki bulmamaktadır. Kolektif hakların dayanışma, katılım ve paylaşımın
ışığında glokalleşmeyi sağlamlaştıracağına önem duymuştur.
Yazar için küresel ölçekte gelir dağılımında var olan uçurumun giderek büyümesi
kabul edilebilir olamamakla beraber, bu eşitsizliğin varlığı da global bir tehdittir.
4
Altıncı Bölüm
Kültürel Haklar
Yazar kültürü, hem insanlığın biriktirdiği maddi miras, hem sanata ve bilime ilişkin
ürünler, hem de bir toplumsal kültürü oluşturan değer ve semboller olarak ele almıştır.
Kültürün kolektif hak niteliğinin en önemli dayanağı, toplumsal kültürü oluşturan değer ve
semboller olmasıdır. Klasik insan hakları belgeleri genellikle bireysel anlamdaki kültürel
hakları düzenlemektedir. Oysa bunun oluşumunda o yerelde yaşamış veya halen yaşayan
zümrenin katkısı daha çoktur. Bireyin değil de kolektif yapının bunun sağlayıcısı olması
tartışılmazdır. Toplum içerisinde yer alan azınlıkların bile buna olan katkısı yadsınamaz.
Örnek olarak Türkiye bunu çok iyi sergilemektedir.
Yedinci Bölüm
Çevre Hakkı
Çevrenin maruz kaldığı tahribatın ve çevre kirliliğinin küresel bir sorun olduğu ve
bunun insanlık için en büyük felaket olduğu herkesçe kabul edilen bir gerçektir. Sağlıklı bir
çevrede yaşama hakkı, toplumsal taleplerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu da hukuk
kurallarının oluşum koşullarından biridir. Bu talepler devletleri çevreyle ilgili belirli
düzenlemeler yapmaya zorlamıştır. Çevre hakkı kendisine, insanın ihtiyaçlarını temel almak
yerine çevreyi korumayı insandan bağımsız bir amaç olarak benimsemiş olursa, bu durumda
çevre hakkının çevrenin korunmasına dair mevcut uluslararası mevzuata herhangi bir katkı
sunmayacağı açıktır. Yazara tüm bunları öngörmekle beraber, çevre hakkının ödev yüklediği
birimler iktisadi ve asgari faaliyetleri çevre bakımından tehlike teşkil edebilecek devletler,
bireyler, birey toplulukları, şirketler ve uluslararası örgütlerdir. Bu tahribatın temelinde
Zenginliğe bağlı aşırı tüketim ve yoksulluk yatmaktadır.
Bizde de Yapılacak sanayi ağırlıklı girişimler de ÇED sürecinin çalıştırılması
bundandır.
SONUÇ
Üçüncü kuşak haklar global manada eşitsizliklerin olduğu mantaliteyi reddeden, birey
eksenli olmakla beraber daha çok toplumun genelini kapsayan, daha katılımcı, paylaşımcı,
ulus-devlet kavramını da barındıran yerelden merkeze kadar bir oluşan bir yapının omurgasını
sağlamlaştırma adına olmazsa olmazdırlar. Yazara göre de kolektif hakların, küresel
5
düzeydeki insani sorunların çözümü yolundaki gerekliliği, mevcut birey-eksenli kümelerinin
bu husustaki yetersizliğinin tabii bir sonucudur. Bazı çevrelerin kolektif hakların topluluksal
niteliğini onun insan hakkı olarak kabulünü imkânsız kılan bir unsur gibi görmektedir.
Topluluksal nitelik bir hakkı ille de insan hakkı olmaktan çıkarmaz. Diğer bir itiraz ise bu
hakların bir yandan sorumluluk yüklediği bir yandan da hak sahibi kıldığı özneler konusunda
belirsizlik olduğu iddiasıdır. Hakların daha işler kullanır hale gelmesi için yerelden merkeze,
özelden genele Global birleşim şarttır.
Zaten şu haliyle de İnsan hakları adı altında gelişen yeni bir insanlık hakkıdır.. Hatta
üçüncü bin yılla beraber, dünyada küreselleşme hareketleri devam etmeye dursun glokalleşme
eğilimlerinin beklenenden daha hızlı gelişimi, insan haklarının gölgesinde kalan bu hakların
insan haklarını sarmalayarak genelini meşgul edeceği de aşikârdır
.
.
6
Kitabın Adı : ÜÇÜNCÜ KUŞAK İNSAN HAKLARI OLARAK KOLEKTİF HAKLAR
Türü
: Araştırma
Dili
: Türkçe
Yazarı
: Doç. Dr. Berdal ARAL
Yayınevi
: Siyasal Yayın, Ankara
Basım Yılı
: Eylül, 2010
ISBN
: 978-605-5782-43-6
Sayfa Sayısı : 298
Cilt Tipi
: Karton Kapak
Kâğıt Cinsi
: 3. Hamur Kağıt
Boyutları
: 16 x 24 cm
Fiyatı
: 13.50 TL
Erkan TOSUN
Celal Bayar Üniversitesi, Kamu Yönetimi
[email protected]
Yazar Hakkında
Prof. Dr. Berdal Aral, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası
İlişkiler bölümünden 1985 yılında mezun oldu. Ardından, yüksek lisansını “Freedom of
Movement for Workers between Turkey and the EEC” (Türkiye ile AET arasında İşçilerin
Serbest Dolaşımı) başlıklı tez çalışmasıyla 1990 yılında Kent Üniversitesinde (İngiltere)
tamamlamıştır. 1994 yılında “Turkey and International Society from a Critical Legal
Perspective” (Eleştirel Hukuk Açısından Türkiye ve Uluslararası Toplum) başlıklı
çalışmasıyla Glasgow Üniversitesinde (İskoçya) doktorasını tamamlayan Prof. Dr. Berdal
Aral’ın, hem verdiği dersler, hem de yaptığı çalışmalar özellikle uluslararası hukuk ve insan
hakları alanında yoğunlaşmıştır.
Kendisinin Türkçe olarak kaleme aldığı iki kitap çalışması vardır: “Uluslararası
Hukukta Meşru Müdafaa Hakkı” (1999) ve “Üçüncü Kuşak İnsan Hakları Olarak Kolektif
Haklar” (2010). Ayrıca, Türkçe ve İngilizce olarak hem yukarıda sözü edilen konularda, hem
de Türkiye’nin dış politikası alanında yayınlanmış makaleleri vardır.
1
Giriş
Yerel hakların gelişiminde ayrı bir yeri olan insanı, bırakınız sosyal bilimleri maddi ve
manevi bilimlerinde merkezinde olan, ikamesi olmayan bir evren harikası olarak tanımlamak
nasıl ki yersiz değilse; globalleşmekten çok glokalleşen 21. yüzyılın dünyasında da
filizlenmeye başlayan insan haklarını, üçüncü sınıf haklar olmadan büyüteceğimizi de iddia
etmek yersiz olmasa erek. Yeni bin yılla beraber üçüncü kuşak hakların tanımlanmasında,
halen üzerine oluşmuş ortak bir konsensus olmasa da bireyden çok birey merkezli toplumu
zenginleştirici vizyonu zaten birinci ve ikinci kuşak hakların da sürekli sancı çektiği
sorununun kaynağı değil midir?
Durum onu gösteriyor ki, 21. yüzyılla beraber artan yerelleşme eğilimlerinin de
etkisiyle, üçüncü kuşak haklar şu an gölgesinde bulunduğu insan haklarını hayli meşgul
edecektir. Yazar da farklı açılardan yedi bölümde konuyu şekillendirmeye çalışmıştır.
Birinci Bölüm
Yazar girişte insan hakları içinde yer alan, birinci ve ikinci kuşak insan haklarından
bahsetmiş, birey merkezli olmadığı için üçüncü kuşak insan haklarının (kolektif haklar)
yerleşik bir insan hakkı kategorisinde görülmeyişinin gereksiz bir husus olduğu üzerinde
durmuştur. Ona göre bunun sebebi kolektif haklar olarak kabul edilen; halkların kendi
geleceklerini belirleme hakkı, barış hakkı, kalkınma hakkı, temiz ve sağlıklı bir çevrede
yaşama hakkı, demokratik yönetim hakkı, ve insanlığın ortak mirasını paylaşma hakkı gibi
hak ilke ve kavramların yeterince açık ve belirgin olmadığı hususunda oldukça yaygın bir
kanaat vardır. Klasik insan hakları doktrinine göre, bir hakkın varlığından söz edebilmek için
hak sahibinin olması, bunun karşılığında diğer bir tarafın somut ve denetlenebilir
yükümlülüğünün olması gerekirken, belli bir insan topluluğunu ilgilendiren ve uluslar ötesi
bir işbirliğinin zorunlu kılan kolektif haklarda, hukuksal yükümlülük atfedilen muhatabın
kimliği konusunda bir belirginlik yoktur. Yazara göre neo-klasik haklarda da muhatabın
kimliği hakkında benzer bir belirsizlik olmasına rağmen, insan haklarının yerleşmiş bir alanı
olduğu konusunda, ABD hariç devletler ve uzmanlar arasında genel bir kanaat birliği olduğu
görülürken, benzer bir uzmanlaşmanın kolektif haklar içinde söz konusu olmaması dikkat
çekilecek bir husustur. Yazarın gözünden çokta belirgin olamayan bu çelişkinin saptanması
konunun iyi irdelendiğinin kanıtıdır.
2
Yazara göre yoksulluk, savaşlar ve aşırı silahlanma, çevre sorunları, baskıcı rejimler
ve insan hakları ihlalleri; kolektif hakların varlığını zorunlu kılan başlıca ulus ötesi temel
sorunlardır. Bu sorunların, yakın çevremizde de yaşanıyor olması yazarın savını
desteklemektedir. Sorunun çözümü ulus-ötesi birleşmeyle mümkündür. Global bazda halen bu
hakların bazı ülkelerce tanınmaması 21. yüzyılın ayıbıdır. Bununla beraber yapılan yeni
düzenlemeler, bildirgeler ve son dönemlerde de bazı yargı kararlarının konusu olmaya
başlaması, bu hakların varlığının yok sayılabilir haklar olmaktan çıkıp, yerleşik haklar olma
yolunda ilerlemesi, tüm olumsuzluklara rağmen oluşan olumlu yönüdür.
İkinci Bölüm
Self-Determinasyon
Yazar bu bölümde, self-determinasyon kavramına atıfta bulunarak, o yerelde yaşayan
toplumun kendi geleceğini tayin ederken yine katılımcı bir anlayışla, tüm oluşumların yine
yerelin elinde şekillenmesinden yana olduğunu belirtmiştir. Yazar self-determinasyon
kavramının, sömürge altında, sistematik ırkçılığı baz almış yönetimlerin altında ve işgal
altında yaşayan halkların mutlak edinimleri olarak görmüş ve geleceklerini tayin etmenin
‘sine qua non’ luğuna dikkat çekerek bunun onlar için özgür hakları olduğunu belirtmiştir.
Yazar self-determinasyon kavramının arka bahçelerini de gözlemleyerek, çok anlamlı bir
yapıya dönüştüğünü, belirtilen üç durumun dışında da farklı eğilimlerin ortaya çıktığının, ulus
ve devletlerin parçalanacağını, bununla beraber yeni oluşumlarında ayrı bir sorun
oluşturacağına değinmiştir. Sonuç olarak, tüm edinimler kime ve neye göre şekilleneceği
sorusu boy göstermektedir. Bu da ulus-devlet temasının her durumda gerçekleşmesinin kolay
olmadığını ve olamayacağını vurgulamaktadır.
Üçüncü Bölüm
Demokratik Yönetim Hakkı
Kolektif hakların atar damarı konumunda olan demokrasi kavramını ele alan yazar,
ulus-devlet olmada ve egemenliğin kalıcılığında ana etken olarak gördüğü bu kavramı
irdeleyerek ve glokalleşme ve küreselleşme aşamasındaki en büyük basamak olarak
görmüştür. Demokrasi sadece siyasal bir sistem ve yönetim düzeni değil, aynı zamanda
herkesin insanca yaşama hakkına sahip olduğu bir topluma düzendir. Demokraside tüm
fikirlerin siyasi arenaya serbestçe ve eşit olarak girme hakkı olduğunu savunan yazar, basının
3
özgürlüğüne de dikkat çekmektedir. Demokrasinin başta gelen unsurları çoğulculuk, özgürlük
ve eşitliktir.
Dördüncü Bölüm
Barış Hakkı
Barış hakkı insan haklarının, halkların halkalarının ve devletlerin haklarının kesişim
noktasında yer alan bir haktır. Üzerinde yapılan yoğun görüşmeler sonrasında, son olarak
Nobel Barış ödülü alan örgütler arasında 1978 yılında Cenevre’de yapılan bir toplantı
sırasında barış kavramı üzerinde bir konsensus oluşarak sahip olduğu önem bir kez daha
ortaya çıkmıştır.
Barış, uluslararasında ve ulusların içinde, birlikte var olma ve işbirliği ilişkilerinin itici
gücüdür. Bu durum bazen silahlar altında bazen de ulusal normlar dahilinde olmaktadır.
Yazar kolektif haklarda demokrasi olgusunu hayli vurgularken, aynı etkiye sahip barış
kavramının bu haklarda en az belirginliğe sahip olduğunu vurgulayarak, amaç güvenlik ve
refahsa neden bu eksiklik dercesine bir yaklaşımda kalmıştır. Ayrıca globalleşmeyi ve
glokalleşmeyi savunan, çoğu zamanda öncülüğünü yapan batılıların, barış kavramının
getirdiği yükümlülüklerden uzak durmasına çokta anlam verememiştir.
Beşinci Bölüm
Kalkınma Hakkı
Bir milenyumun geride kaldığı, yeni bir bin yılın da başlangıcında olduğumuz şu
yıllarda “Kalkınma” kavramını irdeleyen yazar, kolektif olmakla beraber belki daha da çok
bireysel bir hak olduğu üzerinde durmuş, fakat tüm bu iyimserliğe rağmen barış kavramında
olduğu gibi bu kavramada yabancı kalmak isteyen Batı’yı da görmezden gelememiştir.
Oysaki sanayinin can suyu bulduğu o yerler, bilakis daha da destekleyici olmalıydı. Bunda da
bencil büyüme kavramına dikkat çekmiş desek çokta yalan olmaz. Çünkü o asıl desteğin,
ekonomi devi olan toplumlardan gelebileceğine dikkat çekmiştir. Zengin ülkelerin bu tür
yaklaşımlarını ahlaki bulmamaktadır. Kolektif hakların dayanışma, katılım ve paylaşımın
ışığında glokalleşmeyi sağlamlaştıracağına önem duymuştur.
Yazar için küresel ölçekte gelir dağılımında var olan uçurumun giderek büyümesi
kabul edilebilir olamamakla beraber, bu eşitsizliğin varlığı da global bir tehdittir.
4
Altıncı Bölüm
Kültürel Haklar
Yazar kültürü, hem insanlığın biriktirdiği maddi miras, hem sanata ve bilime ilişkin
ürünler, hem de bir toplumsal kültürü oluşturan değer ve semboller olarak ele almıştır.
Kültürün kolektif hak niteliğinin en önemli dayanağı, toplumsal kültürü oluşturan değer ve
semboller olmasıdır. Klasik insan hakları belgeleri genellikle bireysel anlamdaki kültürel
hakları düzenlemektedir. Oysa bunun oluşumunda o yerelde yaşamış veya halen yaşayan
zümrenin katkısı daha çoktur. Bireyin değil de kolektif yapının bunun sağlayıcısı olması
tartışılmazdır. Toplum içerisinde yer alan azınlıkların bile buna olan katkısı yadsınamaz.
Örnek olarak Türkiye bunu çok iyi sergilemektedir.
Yedinci Bölüm
Çevre Hakkı
Çevrenin maruz kaldığı tahribatın ve çevre kirliliğinin küresel bir sorun olduğu ve
bunun insanlık için en büyük felaket olduğu herkesçe kabul edilen bir gerçektir. Sağlıklı bir
çevrede yaşama hakkı, toplumsal taleplerin bir sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Bu da hukuk
kurallarının oluşum koşullarından biridir. Bu talepler devletleri çevreyle ilgili belirli
düzenlemeler yapmaya zorlamıştır. Çevre hakkı kendisine, insanın ihtiyaçlarını temel almak
yerine çevreyi korumayı insandan bağımsız bir amaç olarak benimsemiş olursa, bu durumda
çevre hakkının çevrenin korunmasına dair mevcut uluslararası mevzuata herhangi bir katkı
sunmayacağı açıktır. Yazara tüm bunları öngörmekle beraber, çevre hakkının ödev yüklediği
birimler iktisadi ve asgari faaliyetleri çevre bakımından tehlike teşkil edebilecek devletler,
bireyler, birey toplulukları, şirketler ve uluslararası örgütlerdir. Bu tahribatın temelinde
Zenginliğe bağlı aşırı tüketim ve yoksulluk yatmaktadır.
Bizde de Yapılacak sanayi ağırlıklı girişimler de ÇED sürecinin çalıştırılması
bundandır.
SONUÇ
Üçüncü kuşak haklar global manada eşitsizliklerin olduğu mantaliteyi reddeden, birey
eksenli olmakla beraber daha çok toplumun genelini kapsayan, daha katılımcı, paylaşımcı,
ulus-devlet kavramını da barındıran yerelden merkeze kadar bir oluşan bir yapının omurgasını
sağlamlaştırma adına olmazsa olmazdırlar. Yazara göre de kolektif hakların, küresel
5
düzeydeki insani sorunların çözümü yolundaki gerekliliği, mevcut birey-eksenli kümelerinin
bu husustaki yetersizliğinin tabii bir sonucudur. Bazı çevrelerin kolektif hakların topluluksal
niteliğini onun insan hakkı olarak kabulünü imkânsız kılan bir unsur gibi görmektedir.
Topluluksal nitelik bir hakkı ille de insan hakkı olmaktan çıkarmaz. Diğer bir itiraz ise bu
hakların bir yandan sorumluluk yüklediği bir yandan da hak sahibi kıldığı özneler konusunda
belirsizlik olduğu iddiasıdır. Hakların daha işler kullanır hale gelmesi için yerelden merkeze,
özelden genele Global birleşim şarttır.
Zaten şu haliyle de İnsan hakları adı altında gelişen yeni bir insanlık hakkıdır.. Hatta
üçüncü bin yılla beraber, dünyada küreselleşme hareketleri devam etmeye dursun glokalleşme
eğilimlerinin beklenenden daha hızlı gelişimi, insan haklarının gölgesinde kalan bu hakların
insan haklarını sarmalayarak genelini meşgul edeceği de aşikârdır
.
.
6