Puasana Urang Baduy.

o Senin o Sefasa
17

OJan

2
18

3
19

OPeb

4

5
20

0
6

21

o Mar

OApr

.

Rabu
7
22

8 --9
23

OMei

0

Kamis

Jumat

() Sabtu 0 Minggu
12
13
14
15
16
11
26
27
28
29
30
31

@i)
24

OJun

25

OJuf

0 Ags

.

Sep

0

Okt

0

Nov

0

Des

Puasana
UrangBaduy
Ku Johan Iskandar
melak pare di huma (ngaseuk)
dianggapna ngawinkeun (ngeremo-

~~;~~I~~
U
Kahirupan masarakat baduym~

ang Baduy anu
ngaIijrek di w~wengkon Desa
Kanekes,
.
Kacamatan Leu~
widamar, pakidulan Banten

oge biasa ngalakonan puasa~
Tapi, cara puasa urang Baduy
anu nganut agama Sunda
Wiwitan beda pisan jeung cara
puasana urang Sunda galibna
anu nganut agama Islam.
Puasa ur~g Baduy mah kuat
patalina jeung upacara rengse
parien pare huma.Ku sabab
kitu,henteu
matak heran
lamun puasa ur~g Baduy
puasana ngan saulrnr 3 poe.
Nyaeta, waktu Kawalu Kahijij
Kawalu TeIllbey rengse panen
pare huma serang jeung
Kawalu kadua atawa Kawalu
Tengah rengse panen huma
Puun. Pamungkas, Kawalu
Tutug blasa dilaksanakeun

"

,kira 6 bulan. Bari satutasna panen

Wl~

pare dituluykeun 1m upacara ka-

~i~J.

walu.Kawaluasalna tinakecapwalu

anu"ngandung harti bali atawa balik.
Jadi, upacara kawalu ngandung
Ilil! harti ka Nyi Pohaci are~ balik deui ka
leuit, satutas netep di imah salakina
iil di huma kurang leuwih 6 bulan.
1~1
Upacara kawalu di Baduy biasana

f;11

it~

tl

M:m

dilaksanakeun 3 kali, tempatna di

iQ Baduy Jero, di Kampung Cikeusik,
il! Cikartawarna jeung Cibeo. Kawalu

I

lli"

KahijijKawalu Temooy biasana
dilaksanakeun saberesna panen

Huma Serang, di Cikeusik jeung
Cikartawarna tanggal 17, jeung di
;, Cibeo tanggal 18 bulan Kasa

~;"

I;
:"

~ (Januari-Pebrnari).

@'"

Kawalu

it" Tengah

I

.

Kadua/Kawalu
biasana

.

dilaksanakeun

~'~. s~ber~na. panen. huma Puun,. di
W4 Cikeusik Jeung Cikartawarna dina

I

tanggall8,jeung di Cibeo tanggal19
'-I bulan Karo (Pebrnari-Maret).

I
t

~

"Pamungkas,

KawaIu Tutug

hareupna, bulan Sapar (April-Mei)
asup kana taun anyar (tunggul taun)
nurutkeun kalender asH urang
Baduy. Ku sabab kitu, lamun panen
huma gagal atawa waktuna mundur,
waktu upacara kawalu kiiliiji,kawalu
tengah, kawalu tutug jeung tunggul
taun oge bakal mundur. Tapi, pikeun taun hareupna deui, waktuwaktu tanggal kalender bisa dibebener deui saluyu ,jeung kondisi
musim harita. Carana; di antarana
ku hasil itung-tungan Puun jeung
baris kolot (pengurus adat anu ngabantu Puun) make kolenye~, katut
hasil nitenan Puun. tina rupa-rupa
indikator alamflingkungan. Contona, konstelasi bentang kidang (the
belt of orion) jeung bentang kartika
(the pleiades), oge musim karembangan rnpaning tutuwuhan husus,

saperti jampang kidang (Centhothecq lappacea).
Dina waktu 3 bulan kawalu dianggap bulan larangan 1murang Baduy.
Ku sabab kitu, dina bulan kawalu,
sakabeh jalma luar ti kota dilarang
nganjang ka wewengkon Baduy. Pon
kitu deui sabalikna Urang Baduy
dina bulan kawalu henteu meunang
indit-inditan Oeumpang) ka luar
daerahna. Contona, sanajan aya
acara pemilu legislatif, pilpres, pilgub jeung pilbup oge, biasana urang
Baduy henteu wasa ngilu nyontreng."
Hususna lamun henteu aya idin "ti
Puun.
"

Iw biasana dilaksanakeun satutasna
m panen huma sakabeh warga Baduy,
tengse panen pare sakabeh
di Cikeusik jeung Cikartawarna
huma urang Baduy,nyaeta
tanggal 17, jeung Cibeo tanggal 18.
Baduy Jero jeung Baduy
bulan Katiga (Maret-April).
Panamping(BaduyLuar).
Upacara kawalu dianggap ku " Puasana Urang Baduy'
urang Baduy kaeida pentingna,
Dina tiap upac;:arakawalu sakumKawalu
0 mangrnpa acara pamungkas tina
na urang Baduy wajib puasa. Waktu
acara ngahuma dina taun eta. Bulan pikeun ngalakonan puasa urang
Nurutkeun Urang Baduy,

&

40

Mangle No. 2237

Klip'ng
---

Humas

Unp:)d

2009

Baduy Jero saluyu jeung jadwal anu geus ditetepkeun
nurutkeun kalender urang
Baduy. Tapi, pikeun urang
Panamping waktu puasana
bisa milih jadwal anu geus
ditetepkeun di Baduy Jero.
Maranehanan bisaila milih
salah sahiji tina jadwal-jadwal anu aya di Baduy Jero.
Hal ieu saluyu jeung kabiasaan para kol~tna baheula,
anu biasana pakuat-kait
jeung sajarah karabat, asal
usul maranehna minangka
turunan ti salah sahiji kapuu-

nan BaduyJero.

.

Umumna ibadah puasa anu
pangmaremana teh dilaksanakeunana dina puasa
pamungkas, Kawalu Tutug.
Harita ampir kabeh' huma
urang Baduy geus rengse
dipanen. KuSababkitu, ampir
kabeh
wakil
Baduy
.

Panamping biasana ngilu
puasa jeung buka babarengan di Baduy Jero. Masingmasing marawa beas anyar
kira-kira saleter pikeun
upacara. Beasna hasil nutu
pare anyar dina lisung anu
dipanen tina tempat sakraJ.di
tengah-tengah huma' (pungpuhunan). Sapoe samemeh puasa
jeung upacara .kawalu,tiap wawakil
Baduy Panamping beberesih imahna masing-masing jeung kampungna. Contona, nyapuan runtah~tah dijero jeung di kolong imah,
kBtut meresihan sabudeureun
imah. Salian ti eta, henteu kaliwat
beberesih awak. Pikeun kaperluan
beberesih awak, biasana urang
Baduy Panamping dina piisukane.UIi- puasa nareangan daun
kicaang (~dernachea sp) di leuweung. Daun kicaangbiasana ditutu
ku batu supaya ancur, terus
dijadikeun shampo pikeun kuramas
dina mandi sore di pancuian atawa
di walungan. Bada magrib biasana
sakulawargi dahar babarengan
terus sarare. Tah, urahg Baduy

Urang Baduy ge paruasa

biasana waktu puasana teh dimitian tina sare peuting nepi ka isukna
deui. Baruka puasana kira-kira
taboo 5.00 sore. Pikeun mu ngarilu
upacara kawalu, baruka puasa utamana babarengan di Baduy Jero.
Biasana urang Baduy Panamping
husus ngirim wakilna arindit ka
Baduy Jero pikeun nungkulan

upaearakawalu.

Mangle No. 2236
---

.

.

Beas babawaan anu saliter tea
husus disuguhkeun ka Puun pikeun
dijampean. Beas anyar teh dicokot
sakeupeul (sacawuk). Sesana disangu sawareh pikeun sasajen ka
karuhun Baduy, sawareh deui pikeun buka puasa di b~e tangtu, anu
dipingpin langsung ku Puun.
Pikeun urang Panamping anu henteu biasa ngirimkeun wakilna

---

-

nungkulan upacara kawalu
di Baduy Jero, maranehna
nitip beas anyar ka dulurna
atawa ka batur sakampungna.
Kira-kira sapuluh poe
deui tina jadwal waktu
upacara kawalu, urang
Baduy Jero biasana geus
sibuk nyiapkeun sagala
kaperluan upacara. Di antarana, para wanita (bikang)
narutu pare ~yar. Lalakina
sibuk moro sasatoan leuweung anu biasana dilakonan tilu kali. Mimitina
husus moro peucang jeung
buut.;bajirig, make jaring
kerep Oanjak kerep). Terus
moro mencek make jaring
caning Oanjak carang).
Pamungkas, moro deui
buutjeung peucang. Ditambah ku ngala lauk saperti
sosoro, kancra jeung paray
di walungan Ciujung.
Hanjakal kiwari mah,
sasatoan leuweungna geus
arang, jadi daging sasatoan
anu biasa diidangkeun dina
upacara teh teu lengkep
saperti baheula. Tapi, sanajan kitu, henteu matak ngurangan kana hidmatna
upacara kawalu. Dina pamungkas
acara kawalu, biasana dimimitan ku
nyerenkeun sasajen ka para karuhun Baduy jeung buka puasa.
Sembah sasajen mangrupa sembah
bakti rasa.sukur ka karuhun, rehna
urang Baduy geus ill1>ereanugr:ah
~ametanjeunghasilpanen
pare.
Husus pikeun buka puasa, biasana
dimimitian ku Puun nyeupah
seureuh. Saterusna, tiap-tiap jalma
anu hadir illbagi hancengan timbel
sang\! huma aIiyar. Sarengsena
upacara, urang Baduy Panamping
baralik deui ka kampungna bari
masing-masing marawa berekat ti

BaduyJero.***

.

*) Dosen jeungpanalungtik
Lingkungan Ii Unpad.

-

-

-

.

41
----