فوائد الأفعال الثلاثيةالمزيدة فى كتاب "تيسير الخلاق" لحافظ حسن المسعودي.
فوائد اأفعال الثاثية المزيدة ف الكتاب "تيسير الخاق" لحافظ حسن المسعودي
(بحث يرفي)
بحث تكميلي
مقدم استيفاء الشروط لنيل الدرجة الجامعية اأول
في اللغة العربية وأدبها ()S. Hum
إعداد :
إمام مستقيم
رقم التسجيل A0302121 :
شعبة اللغة العربية وأدبها
قسم اللغة واأدب
كلية اآداب والعلوم اإنسانية
جامعة سونن أمبيل اإسامية الحكومية
سورابايا
1٣3١ه 2112 /م
المستخلص
ABSTRAK
فواعد اأفعال الثاثية المزيدة في كتاب تيسير الخاق
(Faidah–Faidah Fi’il Tsulasi Mazid dalam kitab Taysirul Al-Khalaq karya Abu Hafidz Hasan
Al-Mas’udi)
Kitab Taysirul Al-Khalaq salah satu kitab aklak yang dikarang oleh Abu Hafidz
Hasan Mas’udi merupakan seorang ulama mesir yang dilahirkan di Negara Iraq pada tahun
482 dan wafat tahun di kota Fastot Mesir 643 Hijriah.
Fi’il Tsulasi Mazid adalah Fi’il yang terdiri atas tiga huruf dan selanjutnya berubah
menjadi ruba’i, khumasi dan sudasi. Jika penambahan satu huruf dinamakan Ruba’i atau
Biharfin sedangkan penambahan dua huruf dinamakan khumasi atau Biharfaini dan
sedangakan penambahan tiga huruf dinamakan tsudasi atau salasatu ahruf. Sehingga dengan
penambahan tersebut akan telah terjadi pergeseran makna, fungsi, serta Binaknya dan
Faidah-Faidah yang terkandung dalam setiap Fi’il Tsulasi Mazid.
Pada pembahasan ini, peneliti menggunakan semua objek kajian dalam ilmu shorof
terutama pada Fi’il Tsulasi Mazid sebagai pendekatan dalam membahas “Faidah–Faidah
Fi’il Tsulasi Mazid dalam kitab Taysirul Al-Khalaq”. Kitab Taysirul Al-Khalaq merupakan
tentang Ilmu Akhlak dari kaidah-kaidah budi pekerti yang mulia untuk mencapai martabat
yang tinggi dengan menjahui sifat-sifat yang tercelah atau kurang terpuji. Dalam pembahasan
kali ini, peneliti membahas mengenai :
1. Apa macam bentuk Fi’il Mazid yang ada dalam kitab Taysirul Khalaq.?
2. Apa faidah-faidah Fi’il Tsulasi mazid yang ada dalam kitab Taysirul Khalaq.?
Metode yang digunakan dalam membahas masalah ini, penulis menggunakan
metode kualitatif, yang mana penelitian yang digunakan meneliti pada kondisi obyek yang
alamiah, dengan teknik pengumpulan data dengan analisis data secara induktif. Sedangkan
tujuan pembahas dalam membahas masalah ini adalah untuk mengetahui “penggunaan
macam-macam bentuk Fi’il Tsulasi Mazid dan faidah-faidahnya dalam Kitab Taysirul
Khalaq karya Abi Hasan Al-Mas’udiy”.
Kesimpulan dalam penelitian ini adalah sebagai berikut : ditemukan Fi’il Tsulasi
Mazid berjumlah 114, diantaranya Biharfin
) (بحررatau penambahan satu huruf yang
berjumlah 61 Fi’il dari berbagai Wazan yaitu : Wazan Fa’ala ََ (فَعَرditemukan 18 Fi’il
dengan 2 Faidah yaitu Mujarad lazim
(مجر) لارمdan Li at-Taktsir )(التكثير, sedangkan
َ
ْ
Wazan Af’ala ََ (أفعَرditemukan 43 Fi’il dengan 2 faidah yaitu Li ta’diyah Mujarad lazim
(اتعدير مجر) لارمdan Ka makna mujarad )(ك عنر لا جر, sedangkan Wazan faa’ala ََ (فَا َعر
ditemukan 9 fi’il dengan 3 faidah yaitu li ma’na af’ala allati li at-ta’diyah (ا عن أفعَ لاتر التعدير
dan li ma’na fa’ala allati li at-taktsir ََ (ا عنر فَعلرdan li musyarokah bayna itsnaini (ا شراكك بري
لثنري, sedangkan Biharfaini (بحر)فيatau penambahan dua huruf yang berjumlah 40 Fi’il dan
yang terakir Tsalasatu Ahruf yang berjumlah 13 Fi’il.
ر
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
Sedangkan faidah-faidah Fi’il Mazid Biharfaini atau penambahan dua huruf
berjumlah 43 fi’il, diantaranya wazan tafa’ala ََ (تَفَا َعرditemukan 14 fi’il dengan 6 faidah di
antaranya 8 faidah takalluf
(لاتكلر, 1 faidah li at-thalab )(ال لر, 1 ala khushuli asli fi’li
maf’ulan
(علر صور أ أ رَ لافعرَ مف ر, 1 li it-tikhadi asli al-fa’il asla al-fi’li maf’ulan ( تخرا
أ َ لافاعَ أ َ لافعرَ مفعر, 2 lishoururoti ) (الوري)ركdan 1 li at-taksir )(التكثير. Sementara pada
wazan ifta’ala ََ ( ِإ ْفتَ َعرditemukan 19 fi’il dan 6 faidah di antaranya 8 faidah limuthowwa’a
(ا عر, 7 lima’na fa’ala َ(ا عنر فعر, 1 li it-tikhadi (التخرا, 1 lima’na tafa’ala َ(تفاعر, 1 li
ziyadah al-mubalagha (ازيرا ) لا ااا رdan li idhar (إ هراك. Sedangkan wazan tafa’ala َ(تفاعر
ditemukan 6 fi’il dengan 3 faidah diantaranya 2 faidah musyarakah baini isnaini fa’akstari
)(مشاكك بي لثني فأكث, 4 li ta’diyah ma’na mujarrad ) (اتعدي معنر لا جرdan 1 faidah li- alwuqu’i
tadrijan (ال قر تردكيجا. Sedangkan wazan infa’ala َ (لنفعرditemukan 1 fi’il dan satu faidah
yaitu faidah limuthawa’a fa’ala َ(ا ع فع.
Terakhir, faidah-faidah Fi’il Mazid Tsalastu ahruf atau penambahan tiga huruf
berjumlah 13 fi’il dari satu wazan istaf’ala َ (لسرتفعdengan 4 faidah diantaranya 6 faidah
lithalabil fi’li َ(ا لر) لافعر, 3 lima’na fa’ala mujarrad )(ا عنر فعرَ لا جر, 1 liwajdani ala sifatin
ف
(ا جدل علdan 1 faidah litkhawuli (التح أ.
ز
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
الفصل اأول
أساسيات البحث
أ .مقدمة
ادلغو د ووددادلصووزدأ:دادل ة دادووعادددصَسو ر،شدكو ّوشدقو مد ووأدصا يووا أدد ر صووشد
ب و داد و :دص وورد و دب و ذد ل ووادادرا .و داد اج وواة 5د:زاددادغاص ووصدأ ّلدادلغو و د وودد
أدر و يدصروولد و دكووشدق و مد ووأدأ لا ووةأد:ادلغ و دكر و ةد :وودد لر و دصووأدج و د
ادلر ووظلدص و ووادةدص ووأدج و و دابر ووىدأادأ ّلدابر ووىداد اج وواداد ووعاداو و د وو ،علد
اد و :داد اج ووالد:دة ووأدك ووشدق و مدصر وول:لد وولدبلر ووظد و ددر ووظدا .ولصأ د:ادلغ و د
ادرلب و د ووددكل ،و دادووندصروولد و داة ولا د ووأدأ لا ووةأ د:قوواد:يوول دهد و دصووأد
يلصا و داد اووشد:جرمة و دد و داداوولهلدادةوول د:اةج دص و دادش ولصر د:ص و دت:ا دادرا و د
صأدص ر تدادرل د:ص م دصةأ 6د
دهلدادةو ووامد و وواداد و و و ص د و و دادلرو ووظدهعدأ و وول د .و و دلرظد و و دادا و و
د
ابش و ،شد لووادبر و دايوول.:داهي ع و 3د .دلّغ و دادرلبّ و د ووددادلّغ و دادووندصرو ّولد و د
ادر وول د ووأدصا ي ووا ألد:هو و دأقسو و مدصلعّ و و دص رلّاو و دبو و د:اج ووادبو و ة للد.ة ووع د
اةقس و و مد و و دبرل و و مدص ة و و داد و و و د:اداو وول.د:اد ا و و د :و و د دو ووخ د :و و ّول.د
ادغاص و دقسووأداداوول.دأ ّلد .وولدق ا وواد ووأدعغ و دب و دأ :ي و يدادةل ،و دادرلب و د
Soenjono dardjowidjojo, psikologi sastra, (Jakarta : yayasan obor Indonesia, 2005 ) hal
1
6دصاطرادادغاص صلدادات::دادرلب درزذداة :د)دب :دمدابة دادرالص دمد5554سلدصد3
3دأ ادزصأدد ا ,د الدراالد)داتدادر ب اصأمد ةشدادس سلدصد4
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:أج اه دادندد س دبإ لا د:ةب ذلد:كعدخداد و د.إنولد لوأدب يو دعرول.د و د
أج ا دادةل ،دادرلبّ دصأدج دا لا د:اد ذ 4د د
:أص و و د لو ووأداداو وول.دك ،و و دتأىدادغاص و ووصد لو ووأدب ي و و دعرو وول.د و و دي و و يد
ادةل ،دادرلب د:أج اه دادوندد سو دبوإ لا د.:ب و ذدأ:دبر و تةدأ ولىدأنولد لوأ
ص و د أدادةلأدصوأدج و دصو دصرول ددولدصوأدعاولصرد:ه وا د:هد و مد:هبواا د
:بلدنرل.دص د مدألدعة لد ل لدب دادةل ،دق شدان م صة ديدا ،ل 1د
د :ل .و دألداداوول.دد وولدق ا وواد ووأداة:زالديداة.ر و دّ :اص و دادرر ووشداب ووددص ووأد
هجوواىدادراك وومديد لووأداد وو لد.ةو دكل،و دعووا د لووادجاو د و ئديدزصو لدص وودد
:اناضووالد :اص وولدألدصا ووشدع و ذداد ن و دادس و ك دصرووشدمد) و سلدأ:دع و ذدادضوو ،لد
صرووشدمد) و َ لد و ِ لد و س 2ددةووأدصووأدج و دزص و دةدايوول.د:عغ و دايوول.دأ:د
اد و ديدادررووشداب وودد .ووا شد ووع داي د و دهعداداوول .د:ع و بداد غ و د:ادزص و دةدص ة و د
ادرر ووشدادراا ووددد:ادلب و دد:اخ ،ف وودد د .وولبدهعداج وولدد:ابزص ووالد .بزص وواد ر ووىدزصو و دةديد
جل.:لدهص دجل .دأ:دأكرلدصرشدابزصاد ل.د :و دأ.روشد–دصرروشد :ول .دهنرروشد–دص رروشد
:براا دأجل.داف ررشد–دصس ررشد :د دخ د 3د
:أص و دادة و دتع س و داخوواقتد .و ّ د ووأد ل ووأداة وواقلد:ص و د و د ل ووأد
اة وواقاد.او و دابس وور دادأن وولد و و تةد ووأدق ا و َوادصر وول.د و و دي وواحدادال وومد
:فو علدايو ا:لد:ص و لداة وواقدصووأدج و داد ولوواد و فو ة د:اد خلوواد ووأد
ق عوة لد :لعلدياحدادالمد:فو علدايو ا:د دادوان د:ادرو زدبو لادابلاعومد د
4دصاطرادادغاص صدد
1دصاطرادادغاص ىد
لدمد5ددصدمد4
لدمد5دصمد4د
لدمد5دصمد64
2دصاطرادادغاص صد
3د ،ادصرا مدبأد لدد,اةصرل داد الصر لد)semarangمدcv pustakaلد ل صّ دمد5556سلدصمد30-56
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اة لة 4د عاداد د ردصا شديدن بداد رلدةنولد دص و :دادو زلد:ادا .و د:صضو،أد
لادق ا اديدادرلأ د
نملادصأداد لدادس بقلد.
تداد ج دص و بداد وو د"فوائثد اأفعثال
الثاثيثثة المزيثثدة ف ث الكتثثاب تيسثثير الخثثاقتدب و لدا وواقدتف و دا د ل وولد
:فلأدصض،أداةفو ةددلرو ب د دادرا واةد:ادر و دةد:اة واقددلو و ةد دادوان د:د
اة لةلد:دغ دادة
دل،وشد لوادابرو دادةرو ةد:ا واةلد:أ ّلداداول.دصوأدأ وأد
ل مدادلغ دادرلب ده د دص اأداد يقدادرلب دا.دألدَلةل
دد
ب .أسئلة البحث
أص دأفعل داد و دادندصلصاداد ج د رة د .ة لدصأدفؤاد لدم م
5ك و ووردأنو و و بداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاقا د
6ك و وورد .اعو وواداة.ر و و دادراا و و دابزصو وواةداب ر و و دةديدادة و و دع س و و د
اخاقا د
ج .أ داف البحث
أص و دأ وواا.داد و و دادووعادصسووراد ووعاداد و و دهعدلا اة و د .ا و مد لوواد
ا .لدم م
5برل.و و و دأ:زالداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاق د د
4ج .ظدجسأدابسر دىدع س داخاقلد)صة
دادرل صّ د ة دادس سلدصمد3
1
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
6برل.و و و د .اع و وواداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاق
د .أ مية البحث
أص دأم داد و دادندصسراداد ج د .ة لدصأداد ملص د:اد ط ا د:م دم د
5زص و دةداد ن و دأ:دابرل ص و د ووأد .اعوواداة.ر و دادراا و دابزصوواةديدك و د
ع س داخاقددلي صر دصأدن ج د لأدادال.د:اةد د:ادلغ د
6ه طو و ذدص فو و داد وو و ددل و و جر داة وولىد:زصو و دةدابرل صو و دأ:داد نو و د
دلا تع ددصأدن ج دادلغ د:اةد د:اد رلد:ادال .د
ه .توضيح المصطلحات
. 5اع ووادمدي ووردادر ع وواةلد:صر و و دصو و دصسو و ر ددص ووأد ل ووأدأ:د ،ووشدأ:دصو و دأ:د
و 9د .:اعواد ودداةعولدابرعومد لوادادرروشد:هلددوأدعااوا 50دصرووشد
.شد .عاعلددل،ش تك
6اة.ر و و دادراا و و دابزصو وواةدمدص و و دك و و لدبر و و دأجو وول.دص و و د و و دزاعو ووااد لو وواد
اةيووش 55ددك ووشد.ر ووشدااا ووددزص وواد لووادأجل .وولداةي ووشدجل .و دعس وو،اد
أصضو د زصووادتبو الدأ:دجوول .دعسوو،ادأصض و د زصووادم فوودلدأ:دااا و د
أجل.دعس،ادأصض د زصادفاافد
3ع سو داخوواقدمدك و د ووأدادرلووأداة وواقلدأدّروولدجسووأدجو .ظدابسوور داد
ابالا د :عادادة
دعر دادا ا ادادعادصرول.دبولديواحدادالومد
/فائدةhttp://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/
50د ،اد دج مدادل االدابريأداباطلو داد و ص د:ادال .د)ب :دمدداتدادرلق للدادط ر داة :دمد5541مسلدصمد545د
مد5لدصدمد45
55دصاطرادادغاص ى
9
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:ف و علداي و ا:لد:ص و لداة وواقدصووأدج و داد ولوواد و ف و ة د
:اد خلو وواد و ووأدق عوة و و لد :لعو وولديو وواحدادالو وومد:ف و و علداي و و ا:د د
ادووان د:ادرو زدبو لادابلاعوومد داة وولة 56دقووادص أدووردجو .ظدجسووأد
ابسر دى د
4ج و .ظدجسووأدابسوور دىدمدصووؤتخلدرغ ولايد:تاعووادنملص و دا.ي ولا.داد و تااد د
:دصأدأ ةلدادرل ،ذدادرل 53د:دوادفو د)643د وود-د342د وود د
452د-د513دمس
و .تحديد البحث
داا د أداة.رو دابزصواةدفو اذدك نو د
.أ ّلدص بداداتاف ديد عاداد و
ّ
ادراا دابزصاة د
.ألد ووعاداد وو و دصلك ووزديددتافو و د ل ووأدادا وول.د ووأداة.رو و دابزص وواةدادراا و و د
ابزصاة د د
.ألد ووعاداد و و دصلكووزديدادة و دتع س و داخوواقتد لووادأنوولدصووا شديدن و بد
اد رل د
ز .الدراسات السابقة
.دص ووا اداد جو و دألد ووعاداد وو و د و و داة :ديددتافو و داد و صو و د .:اع وواد
اة.رو دابزصوواةد ددك و دع س و داخوواقد.اووادف و ا ة ددتاف و دعس و ر دد:صؤ ووعد
:صسيشداد ج ديدادسط تداد د مد د
ص ة داد ج دأ.ة تا د ّ
56دج .ظدجسأدابسر دا
لدصمد3
Wikipedia.org.wiki. %25d8%25a7%25 tanggal 19 februari sabtu pukul 06:04
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
5اد وو و دفينثثثا رحمتث ث دتاة.رو و دادراا و و دابزص وواةد .:اع ووا ديدفو و تةد
اب عوواةتدباتاف و ديوول .دقوواص ة دد ووشدادشووة دةداداتر و داة:عدا صر و د
يدادلغو و دادرلب و و د:أدا و و ديد وور دادلغو و دادرلب و و د:أدا و و دكل و و داةدا د
ر صر دف ن لدأص شدا فاص داية ص دف تاب ص دف د6051م دد
دد:برووادألد.جووظداد ج و د دووخداد و و دادس و بقلد:رووادألداد ج و د
رولد وعادا لورد ووأد دوخداد وو دادسو بق د.و .ا.د و دصاوورديد
ص
بداد و دب لدابؤدر دررل داب عاةدب
بد رة د
6نثثور أيثثفيةدت .اعووادافو خاامدادررووشداب ووددابزصوواديدفو تةداد سو ذتد و د
عة ،لوودلددتاف و ديوول .دقوواصة دد ووشدادشووة دةداداترو داة:عدا صر و د
يدادلغو و دادرلب و و د:أدا و و ديد وور دادلغو و دادرلب و و د:أدا و و دكل و و داةدا د
ر صر دف ن لدأص شدا فاص داية ص دف تاب ص دف د6052م
:برادألد.جظداد ج د دخداد و دادس بقلد:رادألد رلد عاد
ا لر د أ د دخ داد و دادس بق د . .ا .د دي داب بد
:اد ملص د :اد و دب ل دابؤدر دررل داد س ذ دب ب د رة د:اد ملص د
أدادررشداب ددابزصاد :ر د أدادررشداب ددابزصادد:لدأ لدأاد
صض تبد:أصلد:ااادد .ة ،دا:دتب ددا:دم فددا:دفاافد
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
الفصل الثاني
اإطار النظري
د ووعادادراووشدصروول داد ج و دنم ولا داد و و دصووأد وواةدك وومدادووند و مد
هد ة و و داد ج و و دصو ووأدأرو ووشدلل و ووشدب ن و و داد و و و د:ص ضو و ّو،أد و ووعادادراو ووشدااا و و د
ص جو و دص ةو و دص وو و د ووأدادرر ووشداج وولدلدص وو و د ووأداة.رو و دادراا و و دابزص وواةلد
:ص و د أدك
دع س داخاقد .يدادرل د ة د ، .دصلددم د
المبحث اأول :اأفعال الثاثية المجردة
أ .مفهوم اأفعال الثاثية المجردة
ادرر و ووشداج و وولددص و ووأدبرو و و د .و و و لد ل و ووأدادا و وول.لد :و ووددك،و و و دتأىد
ادغاص ووصد لووأدب ي و دعروول.د و دي و يدادةل ،و دادرلب و د:أج اه و دادووند
د س دبإ لا د.:ب ذلدأ:دبر تةدأ ولىدأنولد لوأ ص وو د وأدادةلوأدصوأد
ج دصو دصرول ددولدصوأدعاولصرد:ه وا د:هد و مد:هبواا لد:بولدنرول.دصو د
مدألدعة لد ل لدب دادةل ،دق شدان م صة ديدا ،ل 5د
:قو دأنطو الداداجووااملداة.رو داجوولدةد و دادررووشدادووعادعةو لد .وولد
ايوول.:داةيوول لد:جووا دصووأد و دزص و دةد ل ة و 6د دق و دادوواك تد و د
ومديدك بووللداة.ر و داجوولدةد و د:يووردصطلووقد لووادأة.ر و داخ د و دصووأد
جو د
زصو دة 3د دقو دتاروواداة وولد و دادررووشدادووعاد.ص ضو ّو،أدأادأجوول.دادزصو دة 4د
لدم5دصمد4د
5دصاطرادادغاص ىلد
6دأنط الداداجاام دصريأدعالصرداة.ر دادال .د)ب :مابة دد ب لدمد5551مسلدصمد4
3د دج ملدابريأداباطلو داد و ص د:دادال .لد)دب مدداتدادرلق لدلدادط ر دة:عدمد5541مسلدصمد46
4دتاراداة للدابريأدابراشد دا لأداداليل)د لمدداتدادة مدادرل ،م6005سلدم356
8
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:ق داة لدص دك ن دأجل.دص لدكلة دأيول دأاد.دزاعواد .ةو دصروشمد ومد
:د لم 1دأص دادراادداجلدد.وإلدكو لدص و لد لواد.روشدصر و حدادرو د،.ضو ت لد
ا و َولد–دصَوْا وولد َ :و َول َد-د
ل ووادصَو ْرر ووشدأ:دصَو ْررِووش ّ
دبض ووأدادرو و ددأ:دكس وول ديو و دنَ َ
2
ض ِل
صَ ْ
ب .أقسام اأفعال الثاثية المجردة
.إ ّلدعرلصردادررشداجلدد د.رشدادعادك ن دأجل.دص لدكلة دأيول د
.زص دةده د:ع اسأدداة.ر داجلدةداعدقس ،م3د
دأ اااووددمدص و دك ن و دأجوول.دص و لدااا و دأيوول د.اووبدصووأد و دزص و دةد
ل ة لدصرشمدنالد :مد:ك م د
د دتبو ددمدصو دك نو دأجوول.دص و لدأتبرو دأيوول د.اووبد.زاعوواد ل ة و لد
صرشمدي ي ذد:دعلرأد:قلاش د
كوولدادشو دد ،ووادصراو مدبووأد لوودد دك بوولدفو دأبو ا دادراا و داجوولدةد:زثو د
4
:ص زث دك ،صلددمد
اد داة :م برو دادرو د داب ودد :وو،ة د دابضو تبلدب زنوولدَ.و َرو َدوش-د
د:دصادَ-اُد:ص دهعد دخ
صَو ْررشلد:ص زنلدردنَ َ
اَدل-دصَوْال َ
اد
1
دصاطرادادغاص صد
دادر
دم برو دادرو د داب ودد:كسوول د دابضو تبلدب زنوولدَ.و َرو َدوش-د
ضو ِل دَ.:وولد-صَِروُلد:د َ:قَووا-دصَِاوواد
صَو ْررِووشلد:ص زنوولدرد َ و َول َد-دصَ ْ
:ص دهعد دخ
لدمد5دصمد520
KH. Moch Anwar, Ilmu Sharf, (Bandung : Sinar Baru Algesindo, 2000) Hal 6
3دصاطرادادغاص صد
4دددك ادصرا مدبأد لدد
6
لدمد5دصمد525-520
لدصمد55-4
7
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اد دادراثدم بر دادر د داب دد .:وة د دابض تبلدب زنولدَ.و َر َدوش -د
د:دتأَىد–د
صَو ْر َر ووشلد:ص زن وولدردَ.و وَ َد -دصَو ْرو وَ د:دنَ َشو ودَ-دصَوْ َشو و َ
صَوَلىد:ص دهعد دخ
اد دادلابر دمدبةسوولدادر و د داب وواد .:وة و د دابض و تبلدب زنوولدَ.رِو َدوش
ِ
د:دِ:رو و َوشد–دصَو ْ َرو ووشد:د
دصَو ْر َرو ووشدلد:ص زنو وولدرد َلو و َوأد– صَو ْرلَو ووأ َ.د–د َاَ .د:ص دهعد دخ
ََ
اد داخ صسدمدبضأدادر د داب اد:دابض تبلدب زنولدردَ.ور َوشد–دصَو ْرروشد
ومد–د َْ وومد:دأَد َ د–د
:ص زن و
ولدردجس و َوأد–د َْس ووأ َ
َ
د:در و َ
صَْد د:ص داعد دخ
اد و دادس و د:مددبةس وولدادر و د داب وواد:دابض و تبلدب زن وولدردَ.رِو َوشد-د
صو ْررِووشلد:ص زنوولدردج ِسوومد–د َ ِسووم ِ
د:دصو َوقد–دََِووقد:ص و داعد
َ َ ْ
َ
دخ
.و و لخ داد جو و دص ووأدادش وول:حداب ووعك تةدألدادرر ووشدادراا وودداج وولددفو و د
جل َر و و ًد
جل َم َ
دد َ
أب و و ا دك د و و لدادس و و بق د:أص و و دادلب و و اداج و وولدد.ة و و دَ.و ْرلَو و َوشد َك و و َوا َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ 50
اج ٍ
ِ:د لر ً 5د)د ددأَدلب َ ِادبِ ِ دِ :
اي ْقدبلدفب دبغَ ْ َدزاعاس
ا
دَدْ :
َ
ُ َ َ
َ َْ
أص دادلب دداجلددابلوقد دكامدادش دد ،ادصرا مدبأد لدد دك بولد
55
ف ر دأب ا دادلب اداجلدةلدك ،دصلدم
اد داة :دمدبس و ووة لدادر و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرلَو و َوشد-د
ِ
نلدردد ْجَل َمد–دص َوا ْجلِمد:دعَو ْول َر َأد–دصوَو ْولِرأد:صو د
صو َر ْرلشلد:ص ز َ
هعد دخ د
KH. Moch. Anwar,…………… hal 8
KH. Moch. Anwar,…………… hal 9
9
10
55ددك ادصرا مدبأد لا
لدصدمد51-56
7
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اد دادر دمدبر دادر د داب اد:دكسل د دابضو تبلدب زنولدَ.و ْ َ َوشد
نلدردج ْ قَ َشد–د َ ْ قِشد د
دصو َر ْ ِشلد:ص زَ
اد دادر د دمدبر دادر د داب واد:دكسول د دابضو تبلدب زنولدَ.وْو َر َوشد
دصو َرْرِشلد:ص زنلدردبَوْطََلد–دصوَوْ ِطلد داد دادلابر دمدبسو ووة لدادر و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زنو وولدَ.و ْر و و َ َ د-د
نلدرددر ْة َ َتد–د َ ْة ِتد د
صو َر ْر ِ لد:ص ز
َ
اد داخ صسدمدبس و ووة لدادرو و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرَو و َوشد-د
رد–دص َس ْلصِرد د
صو َر ْرِشلد:ص ز
نلدردفْدلصَ َ
َ
اد و و دادسو و د:مدبس ووة لدادرو و د داب وواد:دابضو و تبلدب زن وولدَ.و ْرلَ وواد-د
نلدردف ْل َااد–دص َس ْل ِاا د
صو َر ْرلِالد:ص ز
َ
اد دادس بر دمدبس و ووة لدادرو و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرَو و َوشد-د
ِ
سد–دصو َا ْلِسد د
صو َر ْر شلد:ص زنلدردقَو ْلَ َ
.و بلاددب و بلوقدأ:دا ي و قدألدعزصوواد داد و ذدزص و دةلدد لواوولدب و لدأكروولدص وولد
.اوول.دعاولصرل 56د.و لخ داد جو دصووأدادشوول:حدابووعك تةدألدادررووشدادلبو ادد
ابلوقدف ر دأب ا دك د لدادس بق د
المبحث الثاني :اأفعال الثاثية المزيدة
أ .مفهوم اأفعال الثاثية المزيدة
فو و و ّ داد جو و و د داب وو و و د و ووأداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةدص و ووأد
صرة صة د:أ:زاث د .:اعا د لج دك ،دصلدم د
ادرااوددابزصواد .ولد.ةو د لواداااو دأقسو مداة :دصو دكو لد لوادأتبرو د
د.:رو ووشدي و و د.و و ّولحدعرل و و ً 53دق و و د
أجو وول.دصرو ووشدأ.رو ووشدي و و دأكو وولمدهكلاص و و ّ
56دادش دأ ادبأد ،اداخ،ا:ىلد ادادرل.د د.أدادال.لد)ادلص
دداتدادة لدمد5513سلدصدمد33
KH. Moch. Anwar,…………… hal 10
13
31
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
صاطرادادغاصصداة.ر دادراا و دابزصواةد و دصو دزصواد لوادص و لدادرااو د
جو وول.د:اج و وادصرو ووشمدأكو وولمدأ:د و وول .لدهنطلو ووقدأ:دااا و و دأجو وول.دصرو ووشمد
54
هف غرل
.روشداااوددزصواد لووادأجل.ولداةيول دأ:دها و لدأ:داااو دصوأدأجوول.د
ادزص و دةد)ف و ب ن ة س دي و مدأكوولملد :و ترلد:اجووع لد:اف و خلملدأ:دكو ّولتد
جوول.دصووأدجل.:وولداةيوول دصووأدد:لدألدصة و لد ووعادايوول.دصووأدأجوول.د
51
ادزص دةلدي مد ّل
،.زصواداااوودمدهصو دصزصوواد وول.د:اجووالد:هصو دصزصوواد وول .لدهصو دصزصوواد
52
براا دأجل.
:أص و دأقس و مدادررووشدادرااووددابزصووادااا و دأقس و ممدص و دزصوواد .وولدجوول.د
:اج ووالد:صو و دزص ووادجل.و و لد:صو و دزص وواداااو و دأج وول .د.غ صو و دصو و دص ل وويدادرر ووشد
بزصو و دةدفو و دس ووا.دا ف ووأد.إن وولدص ل وويدبزصو و دةدفو و ر ددرا ووشدادرر ووشد :رو و د
53
ا فأ
ب .أوزان اأفعال الثاثية المزيدة
:ص و و يد لو ووادااا و و دأ:زالدبزص و و دةدجو وول.د:اجو وواد:دجو وول .د:دااا و و د
54د
أجل.م
اأولدادررووشدادرااووددادووعادزصوواد .وولدجوول.د:اجوواد:صسوو،ادأصض و دب دلب و دلد
:ص يد لادااا دأ:زالم د
5أْ.و َر َدش دمدبزص دةدمزةداداطردق شد .ذد.رشدي مدأَ ْكَلم-ص ْة ِلمد
54دصاطرادادغاص صد
لدمد5دصدمد45
51دتارراداةد للدابريأدابراشد د لأدادال.لد)د لمدداتدادة مدادرل ،دم6005سدصدمد353
52د ،اد دداداصأد اداي ،الددت:داد الصرد دابااص د:عالصرداة.ر لد)ادا لةمدداتدادط دعرددل شلد:اد زصرد6005سدصمدد
35-30
53دادش دأ اددبأد ،ادبأدأ ادابا:الد ادادرل.د د.أدادال.لد)ادلص
54ددك ادصرا مدبأد لاد
لدصدمد35-56
مدداتدادة لدد5554سدصدمد555
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
مدكلم-دص َةِلدم
َ. 6ور َدش دمدب ضر رد دادررشدي ّ
َ َ َ. 3شد دمدبزص دةداةدردبراد .ذدادررشدي مدقَ عَ َدش-صو َا عِشد
والثانيدادرشدادرااد ادعادزصاد .لدجل.و لد:صسو،ادأصضو دب خ ،فودلد:صو يد
55
لادمس دأ:زالم
5عَو َر َ َدش دمدبزص و و دةداد و و ذدق و ووشد .و و ذدادررو ووشد:ص و و دةدبرو ووا دي و و مد
عَوَ َ َاد-دصَوََ َاد
سو َدول-
6انْو َر َر َدش دمدبزص و دةدمووزةداد يووشد:اد و لد دأ:دوولدي و مدانْ َة َ
صَوْ َة ِسلد
3اْ.وَو َر َدش دمدبزص و دةدمووزةداد يووشد دأ:دوولد:اد و ذدب و د .عوولد :وولد
ي م اِ ْرَ ََ ،در،ِ ََْ -رد
مدبزص و دةدمووزةداد يووشد دأ:دوولد:عضوور رداداص ولدي و مد
4اْ.و َرشد د د
ا ْ َلدُ،َ َْ -دل
1عَو َرر َدش دمدبزص و دةداد و ذد دأ:د وولد:عض وور رد وولدي و مدعَو َرل و َدوأ-
صَوَورلَأد
والثالثث ادووعادزصواد .وولداااو دأجوول.دعسو،ادأصضو دب دساافودلد:صو يد لوواد
أتبر دأ:زالم
60
55دك ادصرا مدبأد لاد
60ددك ادصرا مدبأد لاد
دمدبزصو و دةدم ووزةداد ي ووشد:دادسو و د:داد و و ذدق ووشد
5اِ ْفَو ْر َر َدش
.علدي مداِ ْفَو ْغ َرَدل-صَ ْسَو ْغ ِرلد
6اْ.و َر ّد دمدبزصو و دةدم ووزةداد ي ووشد:ةد ووردبر ووادادرو و د:عض وور رد
ادامدمدا ْ َ تدُ ،َ َْ -دت
3اْ.و َر ْ َ َشدمدبزص و و دةدمو ووزةداد يو ووشد:عضو وور ردادر و و د:اد و و ا:دب و و د
دمداجلَ ْ َعد– ْلَ ْ ِ د
ع
ادر دي
ْ
لدصدمد55-54
لدصدمد65-62
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
4اْ.و َر َد دمدبزصو و و دةدم و ووزةداد ي و ووشدادو و و ا:صأدبر و ووادادرو و و ديو و و دمد
ا ْ لَ َد-دصَو ْرلَ ِ د
ج .فوائد اأفعال الثاثية المزيدة
.1اأفعال الثاثية المزيدة بحرف لها ثاث أبنية
أ) أْ.و َر َشلدبزص دةدمزةدقطرد دأ:دل دابر لدادندصزادده د:زلد
أ.رشل :65دمد
5س اد راصو و دأادرر ووشد.ر ووشداد ووازمدص ر وواص ديو و دمدك وولمدزص وواديو و تد
أكلص دزصاا
6س داا ووادابةو و للديو و مدأجي ووزدزصو و ٌادأادقا وواداييو و زلد:أ وولقد
،ل:دأادقاادادرلاق
ٌ
3س دلا د دادش ئلدي مدأصسادابس .لدأادد شد دابس ذ
4س ادا.د و د لوواد:ر و ددادشوودذد لوواديوور دصر و لدي و مدأكلص و د
زصاادأاد:را دزصاادكلَ
1س :د رو و ددص ا ْ و و قدص وولدادرر ووشد دادر ووشلي مدأَْ و َولدادطّلو و دأاد
:راد .لدادرّ،ل
2س دل ،دغ لدي مدا ْ لغ دأصلالدأادب د ْغ لد د ْغللد
3س د رو و وواالدادشو و وودذد ديو و وور لدأ م ،و و وولدأاد:راعو و وولد م ،و و و لد
:أ اعلدأاد:راعلد ،دا
مدأقرلداد لادأادي تدقرلا
4س دلا :تةلدي
َ
5س دل رلص لدي مدأب بدادرّ َ دأاد ل لددل ر
50س دلسلملدي مدأ رادابلص دأادزا د ر ؤ
55س دلوْ ن لدي مدأجاادادزتبدأادج لدجا د
65ددك ادصرا مدبأد لاد
د
لدصدمد55-53د
31
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
56س ادا.د و و د لو وواداف و و ا قديو وور دصر و و لدصرو ووشدأجاو ووادادو ووزتبدأاد
66
هف وقدايا دلدأز:ر دادر ةدأادهف وا دادز:ام
53س ادا.دو و د ل وواداد يو و دهعدادر ووادلداعس وور داد و و دأادي ووللد
عسر لدأمسدادراددأادي تدمس د
ب) َ َ َ.شلدبزص دةداةدردبراد .ذدادررشد:دلدصر دم
5س ابش و ولاك دأادادا.د و و د لو ووادألدادررو ووشدج و و دثددصو ووأدادر و ووشد
:ابررو و دصرو و لده ادقل و و مد و و ت دزص ووادأصو ولالدكو و لدابر ووىد ووع د
ا ،لو دألدزصووااد وول دأص ولادك،و دألداص ولاد وول دزصووااد .دضوول د
جو دثدصووأدا ا و لد:قو داي،لو ىمد:ج عوواد .سوومددل و دئد
نس دادر ل د:دل،ا بوشدنسو دابرر د و د.وإ ادكو لدأيوشدادرروشد
.زص و دي و تد ووا دادا و غ دص روواص مدص و د و لدأيووللدصشووا د :د
ووا دادا و غ دصرووىداب دغ و د:صووا د لوواد ل و دأجووام لدبا و غ د
او َولدص و دصةووأد:ا:ادادر و ذدأ:داد و ذدادر و دأ:د
وشدصووأدب و دنَ َ
َ.و َرو َ
اداملد.إنلدصا د لادادغل دصأدب د َ َل َ دك ،دعاام 64دد
6س برىدتَ.ور َشتدادنددل ةر لدي مد ردا د رىد ّرر
3س برىدتأَْ.و َر َشتدادنددل راص لدي مد .ردا د رىدا ر ردا
وشتداج وولدلديو و مدفو و .لدزص ووالد:ق عل وولدا لد:بو و تردا د
4س بر ووىدتَ.و َر و َ
.خ
1س ادا.دو دألد و ع ديو تديو جمديوور دصووا د ل ةو دادررووشلدصرووشد
مد .دا دأادررللد اد .
63
66دأنط لداداجاداح دصريأدعالصرداة.ر
لدصدم56-5
لدصدمد51-54
63ددك ادصرا مدبأد لا
64ددأ ادبأد ،ادبأدأ اداي،ا:ىلد ادادرل.د.أدادال.ل)ادلص
دمددااتدادة لدمد5513دمسلدصمد35-34
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
ج) َ.ور َشلدب ضر رد دادررشد:دلدصر دم
5س دلا.دو و داد ةرو و لديو و مديو و ّ.دأادأكر وولدادطو و ا.لدقطّووردزص وواد
اي شدأادررللدقطر دكر ة
6س دل راصو و دأادرر ووشد.ر ووشداد ووازمدص ر وواص لديو و مد .وولحدزص وواديو و تد
ّ.لج دزصاا
3س د س و و دابرر و و دهعدأي ووشدادرر ووشلدي و و مدك ّر وولدزص و و ٌاد ،و ولاًلدأاد
نس لدهعدادة ّر ِل
61
دادلّص و لدأاد
4س :دسوولمدأيووشدادررووشدصووأدابرر و لدي و ّ
مدقشوولدزص و ٌا ّ
نزبدقشل
1س ا دادررشدصأدا فألدي مد أدادا مدأاد لب اداخ َدم
2س اداو :تةلدي و مدجيوولدادط و دأاديو تدادط و دكو ييللدق و ّ :د
62
.الدأادي تد.الدك دا :
3س اد ر ووللديو د و ّولقدزصووادأادع ّروولدزصوواد وولق لد و ّول د ،ووادأاد
،اد لب
4س ا او تداية صو لديو مدكو ّولدأادقو دا دأكووللدفوّ دأادقو د
ف و لدا
5س ق دادشاذلدي دمد ّرر دزصاادأادق ل د ر ل
50س ادووا ذلدي و مد و ّا دزصوواادأادد و ددوولدب دسووا ص لد و ّر د
زصاادةادد ددلدب دشر ذ
55س رىدأ.رشلدي مد ّلدأادأ ل
لدصدم53-56
61دصرا مدبأد لاد
62دتراداة للدابريأدابراشد د لأدادال.لد)د لدمدداتدادة مداا ل ،دمد6005سلدصدم353-352
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
.2اأفعال الثاثية المزيدة بحرفين له خمسة أبنية
ِ
وشلدبزصو دةدموزةداد يوشد دأ:دوللد:اد و ذدبو د .عولد :ول دو-د.إنولد
أدس اْ.وَو َر َ
63
صلدددس ر دصر لد :ددم
ديَ ْر لد .رَ ََ ،ر
5س اب ي :لد :دصط بدادررشدادراادلدي َ
6س او دادرروشدصووأدا فوألديو مدا و أدزصواد:ا و أد:ا ووامدأادد
اااددلد م د :دص
3س دزصو و و دةداب دغو و و د دابر و ووىلديو و و مداك س و وومدزصو و و ٌالدأادبو و و ديد د
ادةسم
4س برىدتَ.و َر َشتلدي مدهر ع دأاد رىدرع
1س برىدتعر شتلدي مدهج اأدأاد رىدا يأ
2س دلطلملدي مدهك ّادأاديلمدص لدادة ّا دد
64
3س ا ة تلدي دمدا عتدأادأ ةلدادرعت
ِ
وشلدبزص و دةدمووزةداد يووشد:اد و لد دأ:دووللد.:إنوولدزص دعوولدعوولددبرووىد
دس انْ
(بحث يرفي)
بحث تكميلي
مقدم استيفاء الشروط لنيل الدرجة الجامعية اأول
في اللغة العربية وأدبها ()S. Hum
إعداد :
إمام مستقيم
رقم التسجيل A0302121 :
شعبة اللغة العربية وأدبها
قسم اللغة واأدب
كلية اآداب والعلوم اإنسانية
جامعة سونن أمبيل اإسامية الحكومية
سورابايا
1٣3١ه 2112 /م
المستخلص
ABSTRAK
فواعد اأفعال الثاثية المزيدة في كتاب تيسير الخاق
(Faidah–Faidah Fi’il Tsulasi Mazid dalam kitab Taysirul Al-Khalaq karya Abu Hafidz Hasan
Al-Mas’udi)
Kitab Taysirul Al-Khalaq salah satu kitab aklak yang dikarang oleh Abu Hafidz
Hasan Mas’udi merupakan seorang ulama mesir yang dilahirkan di Negara Iraq pada tahun
482 dan wafat tahun di kota Fastot Mesir 643 Hijriah.
Fi’il Tsulasi Mazid adalah Fi’il yang terdiri atas tiga huruf dan selanjutnya berubah
menjadi ruba’i, khumasi dan sudasi. Jika penambahan satu huruf dinamakan Ruba’i atau
Biharfin sedangkan penambahan dua huruf dinamakan khumasi atau Biharfaini dan
sedangakan penambahan tiga huruf dinamakan tsudasi atau salasatu ahruf. Sehingga dengan
penambahan tersebut akan telah terjadi pergeseran makna, fungsi, serta Binaknya dan
Faidah-Faidah yang terkandung dalam setiap Fi’il Tsulasi Mazid.
Pada pembahasan ini, peneliti menggunakan semua objek kajian dalam ilmu shorof
terutama pada Fi’il Tsulasi Mazid sebagai pendekatan dalam membahas “Faidah–Faidah
Fi’il Tsulasi Mazid dalam kitab Taysirul Al-Khalaq”. Kitab Taysirul Al-Khalaq merupakan
tentang Ilmu Akhlak dari kaidah-kaidah budi pekerti yang mulia untuk mencapai martabat
yang tinggi dengan menjahui sifat-sifat yang tercelah atau kurang terpuji. Dalam pembahasan
kali ini, peneliti membahas mengenai :
1. Apa macam bentuk Fi’il Mazid yang ada dalam kitab Taysirul Khalaq.?
2. Apa faidah-faidah Fi’il Tsulasi mazid yang ada dalam kitab Taysirul Khalaq.?
Metode yang digunakan dalam membahas masalah ini, penulis menggunakan
metode kualitatif, yang mana penelitian yang digunakan meneliti pada kondisi obyek yang
alamiah, dengan teknik pengumpulan data dengan analisis data secara induktif. Sedangkan
tujuan pembahas dalam membahas masalah ini adalah untuk mengetahui “penggunaan
macam-macam bentuk Fi’il Tsulasi Mazid dan faidah-faidahnya dalam Kitab Taysirul
Khalaq karya Abi Hasan Al-Mas’udiy”.
Kesimpulan dalam penelitian ini adalah sebagai berikut : ditemukan Fi’il Tsulasi
Mazid berjumlah 114, diantaranya Biharfin
) (بحررatau penambahan satu huruf yang
berjumlah 61 Fi’il dari berbagai Wazan yaitu : Wazan Fa’ala ََ (فَعَرditemukan 18 Fi’il
dengan 2 Faidah yaitu Mujarad lazim
(مجر) لارمdan Li at-Taktsir )(التكثير, sedangkan
َ
ْ
Wazan Af’ala ََ (أفعَرditemukan 43 Fi’il dengan 2 faidah yaitu Li ta’diyah Mujarad lazim
(اتعدير مجر) لارمdan Ka makna mujarad )(ك عنر لا جر, sedangkan Wazan faa’ala ََ (فَا َعر
ditemukan 9 fi’il dengan 3 faidah yaitu li ma’na af’ala allati li at-ta’diyah (ا عن أفعَ لاتر التعدير
dan li ma’na fa’ala allati li at-taktsir ََ (ا عنر فَعلرdan li musyarokah bayna itsnaini (ا شراكك بري
لثنري, sedangkan Biharfaini (بحر)فيatau penambahan dua huruf yang berjumlah 40 Fi’il dan
yang terakir Tsalasatu Ahruf yang berjumlah 13 Fi’il.
ر
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
Sedangkan faidah-faidah Fi’il Mazid Biharfaini atau penambahan dua huruf
berjumlah 43 fi’il, diantaranya wazan tafa’ala ََ (تَفَا َعرditemukan 14 fi’il dengan 6 faidah di
antaranya 8 faidah takalluf
(لاتكلر, 1 faidah li at-thalab )(ال لر, 1 ala khushuli asli fi’li
maf’ulan
(علر صور أ أ رَ لافعرَ مف ر, 1 li it-tikhadi asli al-fa’il asla al-fi’li maf’ulan ( تخرا
أ َ لافاعَ أ َ لافعرَ مفعر, 2 lishoururoti ) (الوري)ركdan 1 li at-taksir )(التكثير. Sementara pada
wazan ifta’ala ََ ( ِإ ْفتَ َعرditemukan 19 fi’il dan 6 faidah di antaranya 8 faidah limuthowwa’a
(ا عر, 7 lima’na fa’ala َ(ا عنر فعر, 1 li it-tikhadi (التخرا, 1 lima’na tafa’ala َ(تفاعر, 1 li
ziyadah al-mubalagha (ازيرا ) لا ااا رdan li idhar (إ هراك. Sedangkan wazan tafa’ala َ(تفاعر
ditemukan 6 fi’il dengan 3 faidah diantaranya 2 faidah musyarakah baini isnaini fa’akstari
)(مشاكك بي لثني فأكث, 4 li ta’diyah ma’na mujarrad ) (اتعدي معنر لا جرdan 1 faidah li- alwuqu’i
tadrijan (ال قر تردكيجا. Sedangkan wazan infa’ala َ (لنفعرditemukan 1 fi’il dan satu faidah
yaitu faidah limuthawa’a fa’ala َ(ا ع فع.
Terakhir, faidah-faidah Fi’il Mazid Tsalastu ahruf atau penambahan tiga huruf
berjumlah 13 fi’il dari satu wazan istaf’ala َ (لسرتفعdengan 4 faidah diantaranya 6 faidah
lithalabil fi’li َ(ا لر) لافعر, 3 lima’na fa’ala mujarrad )(ا عنر فعرَ لا جر, 1 liwajdani ala sifatin
ف
(ا جدل علdan 1 faidah litkhawuli (التح أ.
ز
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
الفصل اأول
أساسيات البحث
أ .مقدمة
ادلغو د ووددادلصووزدأ:دادل ة دادووعادددصَسو ر،شدكو ّوشدقو مد ووأدصا يووا أدد ر صووشد
ب و داد و :دص وورد و دب و ذد ل ووادادرا .و داد اج وواة 5د:زاددادغاص ووصدأ ّلدادلغو و د وودد
أدر و يدصروولد و دكووشدق و مد ووأدأ لا ووةأد:ادلغ و دكر و ةد :وودد لر و دصووأدج و د
ادلر ووظلدص و ووادةدص ووأدج و و دابر ووىدأادأ ّلدابر ووىداد اج وواداد ووعاداو و د وو ،علد
اد و :داد اج ووالد:دة ووأدك ووشدق و مدصر وول:لد وولدبلر ووظد و ددر ووظدا .ولصأ د:ادلغ و د
ادرلب و د ووددكل ،و دادووندصروولد و داة ولا د ووأدأ لا ووةأ د:قوواد:يوول دهد و دصووأد
يلصا و داد اووشد:جرمة و دد و داداوولهلدادةوول د:اةج دص و دادش ولصر د:ص و دت:ا دادرا و د
صأدص ر تدادرل د:ص م دصةأ 6د
دهلدادةو ووامد و وواداد و و و ص د و و دادلرو ووظدهعدأ و وول د .و و دلرظد و و دادا و و
د
ابش و ،شد لووادبر و دايوول.:داهي ع و 3د .دلّغ و دادرلبّ و د ووددادلّغ و دادووندصرو ّولد و د
ادر وول د ووأدصا ي ووا ألد:هو و دأقسو و مدصلعّ و و دص رلّاو و دبو و د:اج ووادبو و ة للد.ة ووع د
اةقس و و مد و و دبرل و و مدص ة و و داد و و و د:اداو وول.د:اد ا و و د :و و د دو ووخ د :و و ّول.د
ادغاص و دقسووأداداوول.دأ ّلد .وولدق ا وواد ووأدعغ و دب و دأ :ي و يدادةل ،و دادرلب و د
Soenjono dardjowidjojo, psikologi sastra, (Jakarta : yayasan obor Indonesia, 2005 ) hal
1
6دصاطرادادغاص صلدادات::دادرلب درزذداة :د)دب :دمدابة دادرالص دمد5554سلدصد3
3دأ ادزصأدد ا ,د الدراالد)داتدادر ب اصأمد ةشدادس سلدصد4
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:أج اه دادندد س دبإ لا د:ةب ذلد:كعدخداد و د.إنولد لوأدب يو دعرول.د و د
أج ا دادةل ،دادرلبّ دصأدج دا لا د:اد ذ 4د د
:أص و و د لو ووأداداو وول.دك ،و و دتأىدادغاص و ووصد لو ووأدب ي و و دعرو وول.د و و دي و و يد
ادةل ،دادرلب د:أج اه دادوندد سو دبوإ لا د.:ب و ذدأ:دبر و تةدأ ولىدأنولد لوأ
ص و د أدادةلأدصوأدج و دصو دصرول ددولدصوأدعاولصرد:ه وا د:هد و مد:هبواا د
:بلدنرل.دص د مدألدعة لد ل لدب دادةل ،دق شدان م صة ديدا ،ل 1د
د :ل .و دألداداوول.دد وولدق ا وواد ووأداة:زالديداة.ر و دّ :اص و دادرر ووشداب ووددص ووأد
هجوواىدادراك وومديد لووأداد وو لد.ةو دكل،و دعووا د لووادجاو د و ئديدزصو لدص وودد
:اناضووالد :اص وولدألدصا ووشدع و ذداد ن و دادس و ك دصرووشدمد) و سلدأ:دع و ذدادضوو ،لد
صرووشدمد) و َ لد و ِ لد و س 2ددةووأدصووأدج و دزص و دةدايوول.د:عغ و دايوول.دأ:د
اد و ديدادررووشداب وودد .ووا شد ووع داي د و دهعداداوول .د:ع و بداد غ و د:ادزص و دةدص ة و د
ادرر ووشدادراا ووددد:ادلب و دد:اخ ،ف وودد د .وولبدهعداج وولدد:ابزص ووالد .بزص وواد ر ووىدزصو و دةديد
جل.:لدهص دجل .دأ:دأكرلدصرشدابزصاد ل.د :و دأ.روشد–دصرروشد :ول .دهنرروشد–دص رروشد
:براا دأجل.داف ررشد–دصس ررشد :د دخ د 3د
:أص و دادة و دتع س و داخوواقتد .و ّ د ووأد ل ووأداة وواقلد:ص و د و د ل ووأد
اة وواقاد.او و دابس وور دادأن وولد و و تةد ووأدق ا و َوادصر وول.د و و دي وواحدادال وومد
:فو علدايو ا:لد:ص و لداة وواقدصووأدج و داد ولوواد و فو ة د:اد خلوواد ووأد
ق عوة لد :لعلدياحدادالمد:فو علدايو ا:د دادوان د:ادرو زدبو لادابلاعومد د
4دصاطرادادغاص صدد
1دصاطرادادغاص ىد
لدمد5ددصدمد4
لدمد5دصمد4د
لدمد5دصمد64
2دصاطرادادغاص صد
3د ،ادصرا مدبأد لدد,اةصرل داد الصر لد)semarangمدcv pustakaلد ل صّ دمد5556سلدصمد30-56
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اة لة 4د عاداد د ردصا شديدن بداد رلدةنولد دص و :دادو زلد:ادا .و د:صضو،أد
لادق ا اديدادرلأ د
نملادصأداد لدادس بقلد.
تداد ج دص و بداد وو د"فوائثد اأفعثال
الثاثيثثة المزيثثدة ف ث الكتثثاب تيسثثير الخثثاقتدب و لدا وواقدتف و دا د ل وولد
:فلأدصض،أداةفو ةددلرو ب د دادرا واةد:ادر و دةد:اة واقددلو و ةد دادوان د:د
اة لةلد:دغ دادة
دل،وشد لوادابرو دادةرو ةد:ا واةلد:أ ّلداداول.دصوأدأ وأد
ل مدادلغ دادرلب ده د دص اأداد يقدادرلب دا.دألدَلةل
دد
ب .أسئلة البحث
أص دأفعل داد و دادندصلصاداد ج د رة د .ة لدصأدفؤاد لدم م
5ك و ووردأنو و و بداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاقا د
6ك و وورد .اعو وواداة.ر و و دادراا و و دابزصو وواةداب ر و و دةديدادة و و دع س و و د
اخاقا د
ج .أ داف البحث
أص و دأ وواا.داد و و دادووعادصسووراد ووعاداد و و دهعدلا اة و د .ا و مد لوواد
ا .لدم م
5برل.و و و دأ:زالداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاق د د
4ج .ظدجسأدابسر دىدع س داخاقلد)صة
دادرل صّ د ة دادس سلدصمد3
1
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
6برل.و و و د .اع و وواداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةداب رو و و دةديدادة و و و دع سو و و د
اخاق
د .أ مية البحث
أص دأم داد و دادندصسراداد ج د .ة لدصأداد ملص د:اد ط ا د:م دم د
5زص و دةداد ن و دأ:دابرل ص و د ووأد .اعوواداة.ر و دادراا و دابزصوواةديدك و د
ع س داخاقددلي صر دصأدن ج د لأدادال.د:اةد د:ادلغ د
6ه طو و ذدص فو و داد وو و ددل و و جر داة وولىد:زصو و دةدابرل صو و دأ:داد نو و د
دلا تع ددصأدن ج دادلغ د:اةد د:اد رلد:ادال .د
ه .توضيح المصطلحات
. 5اع ووادمدي ووردادر ع وواةلد:صر و و دصو و دصسو و ر ددص ووأد ل ووأدأ:د ،ووشدأ:دصو و دأ:د
و 9د .:اعواد ودداةعولدابرعومد لوادادرروشد:هلددوأدعااوا 50دصرووشد
.شد .عاعلددل،ش تك
6اة.ر و و دادراا و و دابزصو وواةدمدص و و دك و و لدبر و و دأجو وول.دص و و د و و دزاعو ووااد لو وواد
اةيووش 55ددك ووشد.ر ووشدااا ووددزص وواد لووادأجل .وولداةي ووشدجل .و دعس وو،اد
أصضو د زصووادتبو الدأ:دجوول .دعسوو،ادأصض و د زصووادم فوودلدأ:دااا و د
أجل.دعس،ادأصض د زصادفاافد
3ع سو داخوواقدمدك و د ووأدادرلووأداة وواقلدأدّروولدجسووأدجو .ظدابسوور داد
ابالا د :عادادة
دعر دادا ا ادادعادصرول.دبولديواحدادالومد
/فائدةhttp://www.almaany.com/ar/dict/ar-ar/
50د ،اد دج مدادل االدابريأداباطلو داد و ص د:ادال .د)ب :دمدداتدادرلق للدادط ر داة :دمد5541مسلدصمد545د
مد5لدصدمد45
55دصاطرادادغاص ى
9
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:ف و علداي و ا:لد:ص و لداة وواقدصووأدج و داد ولوواد و ف و ة د
:اد خلو وواد و ووأدق عوة و و لد :لعو وولديو وواحدادالو وومد:ف و و علداي و و ا:د د
ادووان د:ادرو زدبو لادابلاعوومد داة وولة 56دقووادص أدووردجو .ظدجسووأد
ابسر دى د
4ج و .ظدجسووأدابسوور دىدمدصووؤتخلدرغ ولايد:تاعووادنملص و دا.ي ولا.داد و تااد د
:دصأدأ ةلدادرل ،ذدادرل 53د:دوادفو د)643د وود-د342د وود د
452د-د513دمس
و .تحديد البحث
داا د أداة.رو دابزصواةدفو اذدك نو د
.أ ّلدص بداداتاف ديد عاداد و
ّ
ادراا دابزصاة د
.ألد ووعاداد وو و دصلك ووزديددتافو و د ل ووأدادا وول.د ووأداة.رو و دابزص وواةدادراا و و د
ابزصاة د د
.ألد ووعاداد و و دصلكووزديدادة و دتع س و داخوواقتد لووادأنوولدصووا شديدن و بد
اد رل د
ز .الدراسات السابقة
.دص ووا اداد جو و دألد ووعاداد وو و د و و داة :ديددتافو و داد و صو و د .:اع وواد
اة.رو دابزصوواةد ددك و دع س و داخوواقد.اووادف و ا ة ددتاف و دعس و ر دد:صؤ ووعد
:صسيشداد ج ديدادسط تداد د مد د
ص ة داد ج دأ.ة تا د ّ
56دج .ظدجسأدابسر دا
لدصمد3
Wikipedia.org.wiki. %25d8%25a7%25 tanggal 19 februari sabtu pukul 06:04
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
5اد وو و دفينثثثا رحمتث ث دتاة.رو و دادراا و و دابزص وواةد .:اع ووا ديدفو و تةد
اب عوواةتدباتاف و ديوول .دقوواص ة دد ووشدادشووة دةداداتر و داة:عدا صر و د
يدادلغو و دادرلب و و د:أدا و و ديد وور دادلغو و دادرلب و و د:أدا و و دكل و و داةدا د
ر صر دف ن لدأص شدا فاص داية ص دف تاب ص دف د6051م دد
دد:برووادألد.جووظداد ج و د دووخداد و و دادس و بقلد:رووادألداد ج و د
رولد وعادا لورد ووأد دوخداد وو دادسو بق د.و .ا.د و دصاوورديد
ص
بداد و دب لدابؤدر دررل داب عاةدب
بد رة د
6نثثور أيثثفيةدت .اعووادافو خاامدادررووشداب ووددابزصوواديدفو تةداد سو ذتد و د
عة ،لوودلددتاف و ديوول .دقوواصة دد ووشدادشووة دةداداترو داة:عدا صر و د
يدادلغو و دادرلب و و د:أدا و و ديد وور دادلغو و دادرلب و و د:أدا و و دكل و و داةدا د
ر صر دف ن لدأص شدا فاص داية ص دف تاب ص دف د6052م
:برادألد.جظداد ج د دخداد و دادس بقلد:رادألد رلد عاد
ا لر د أ د دخ داد و دادس بق د . .ا .د دي داب بد
:اد ملص د :اد و دب ل دابؤدر دررل داد س ذ دب ب د رة د:اد ملص د
أدادررشداب ددابزصاد :ر د أدادررشداب ددابزصادد:لدأ لدأاد
صض تبد:أصلد:ااادد .ة ،دا:دتب ددا:دم فددا:دفاافد
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
الفصل الثاني
اإطار النظري
د ووعادادراووشدصروول داد ج و دنم ولا داد و و دصووأد وواةدك وومدادووند و مد
هد ة و و داد ج و و دصو ووأدأرو ووشدلل و ووشدب ن و و داد و و و د:ص ضو و ّو،أد و ووعادادراو ووشدااا و و د
ص جو و دص ةو و دص وو و د ووأدادرر ووشداج وولدلدص وو و د ووأداة.رو و دادراا و و دابزص وواةلد
:ص و د أدك
دع س داخاقد .يدادرل د ة د ، .دصلددم د
المبحث اأول :اأفعال الثاثية المجردة
أ .مفهوم اأفعال الثاثية المجردة
ادرر و ووشداج و وولددص و ووأدبرو و و د .و و و لد ل و ووأدادا و وول.لد :و ووددك،و و و دتأىد
ادغاص ووصد لووأدب ي و دعروول.د و دي و يدادةل ،و دادرلب و د:أج اه و دادووند
د س دبإ لا د.:ب ذلدأ:دبر تةدأ ولىدأنولد لوأ ص وو د وأدادةلوأدصوأد
ج دصو دصرول ددولدصوأدعاولصرد:ه وا د:هد و مد:هبواا لد:بولدنرول.دصو د
مدألدعة لد ل لدب دادةل ،دق شدان م صة ديدا ،ل 5د
:قو دأنطو الداداجووااملداة.رو داجوولدةد و دادررووشدادووعادعةو لد .وولد
ايوول.:داةيوول لد:جووا دصووأد و دزص و دةد ل ة و 6د دق و دادوواك تد و د
ومديدك بووللداة.ر و داجوولدةد و د:يووردصطلووقد لووادأة.ر و داخ د و دصووأد
جو د
زصو دة 3د دقو دتاروواداة وولد و دادررووشدادووعاد.ص ضو ّو،أدأادأجوول.دادزصو دة 4د
لدم5دصمد4د
5دصاطرادادغاص ىلد
6دأنط الداداجاام دصريأدعالصرداة.ر دادال .د)ب :مابة دد ب لدمد5551مسلدصمد4
3د دج ملدابريأداباطلو داد و ص د:دادال .لد)دب مدداتدادرلق لدلدادط ر دة:عدمد5541مسلدصمد46
4دتاراداة للدابريأدابراشد دا لأداداليل)د لمدداتدادة مدادرل ،م6005سلدم356
8
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
:ق داة لدص دك ن دأجل.دص لدكلة دأيول دأاد.دزاعواد .ةو دصروشمد ومد
:د لم 1دأص دادراادداجلدد.وإلدكو لدص و لد لواد.روشدصر و حدادرو د،.ضو ت لد
ا و َولد–دصَوْا وولد َ :و َول َد-د
ل ووادصَو ْرر ووشدأ:دصَو ْررِووش ّ
دبض ووأدادرو و ددأ:دكس وول ديو و دنَ َ
2
ض ِل
صَ ْ
ب .أقسام اأفعال الثاثية المجردة
.إ ّلدعرلصردادررشداجلدد د.رشدادعادك ن دأجل.دص لدكلة دأيول د
.زص دةده د:ع اسأدداة.ر داجلدةداعدقس ،م3د
دأ اااووددمدص و دك ن و دأجوول.دص و لدااا و دأيوول د.اووبدصووأد و دزص و دةد
ل ة لدصرشمدنالد :مد:ك م د
د دتبو ددمدصو دك نو دأجوول.دص و لدأتبرو دأيوول د.اووبد.زاعوواد ل ة و لد
صرشمدي ي ذد:دعلرأد:قلاش د
كوولدادشو دد ،ووادصراو مدبووأد لوودد دك بوولدفو دأبو ا دادراا و داجوولدةد:زثو د
4
:ص زث دك ،صلددمد
اد داة :م برو دادرو د داب ودد :وو،ة د دابضو تبلدب زنوولدَ.و َرو َدوش-د
د:دصادَ-اُد:ص دهعد دخ
صَو ْررشلد:ص زنلدردنَ َ
اَدل-دصَوْال َ
اد
1
دصاطرادادغاص صد
دادر
دم برو دادرو د داب ودد:كسوول د دابضو تبلدب زنوولدَ.و َرو َدوش-د
ضو ِل دَ.:وولد-صَِروُلد:د َ:قَووا-دصَِاوواد
صَو ْررِووشلد:ص زنوولدرد َ و َول َد-دصَ ْ
:ص دهعد دخ
لدمد5دصمد520
KH. Moch Anwar, Ilmu Sharf, (Bandung : Sinar Baru Algesindo, 2000) Hal 6
3دصاطرادادغاص صد
4دددك ادصرا مدبأد لدد
6
لدمد5دصمد525-520
لدصمد55-4
7
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اد دادراثدم بر دادر د داب دد .:وة د دابض تبلدب زنولدَ.و َر َدوش -د
د:دتأَىد–د
صَو ْر َر ووشلد:ص زن وولدردَ.و وَ َد -دصَو ْرو وَ د:دنَ َشو ودَ-دصَوْ َشو و َ
صَوَلىد:ص دهعد دخ
اد دادلابر دمدبةسوولدادر و د داب وواد .:وة و د دابض و تبلدب زنوولدَ.رِو َدوش
ِ
د:دِ:رو و َوشد–دصَو ْ َرو ووشد:د
دصَو ْر َرو ووشدلد:ص زنو وولدرد َلو و َوأد– صَو ْرلَو ووأ َ.د–د َاَ .د:ص دهعد دخ
ََ
اد داخ صسدمدبضأدادر د داب اد:دابض تبلدب زنولدردَ.ور َوشد–دصَو ْرروشد
ومد–د َْ وومد:دأَد َ د–د
:ص زن و
ولدردجس و َوأد–د َْس ووأ َ
َ
د:در و َ
صَْد د:ص داعد دخ
اد و دادس و د:مددبةس وولدادر و د داب وواد:دابض و تبلدب زن وولدردَ.رِو َوشد-د
صو ْررِووشلد:ص زنوولدردج ِسوومد–د َ ِسووم ِ
د:دصو َوقد–دََِووقد:ص و داعد
َ َ ْ
َ
دخ
.و و لخ داد جو و دص ووأدادش وول:حداب ووعك تةدألدادرر ووشدادراا وودداج وولددفو و د
جل َر و و ًد
جل َم َ
دد َ
أب و و ا دك د و و لدادس و و بق د:أص و و دادلب و و اداج و وولدد.ة و و دَ.و ْرلَو و َوشد َك و و َوا َ
ِ ِ ِ ِ ِ ِ ِ ٍ 50
اج ٍ
ِ:د لر ً 5د)د ددأَدلب َ ِادبِ ِ دِ :
اي ْقدبلدفب دبغَ ْ َدزاعاس
ا
دَدْ :
َ
ُ َ َ
َ َْ
أص دادلب دداجلددابلوقد دكامدادش دد ،ادصرا مدبأد لدد دك بولد
55
ف ر دأب ا دادلب اداجلدةلدك ،دصلدم
اد داة :دمدبس و ووة لدادر و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرلَو و َوشد-د
ِ
نلدردد ْجَل َمد–دص َوا ْجلِمد:دعَو ْول َر َأد–دصوَو ْولِرأد:صو د
صو َر ْرلشلد:ص ز َ
هعد دخ د
KH. Moch. Anwar,…………… hal 8
KH. Moch. Anwar,…………… hal 9
9
10
55ددك ادصرا مدبأد لا
لدصدمد51-56
7
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
اد دادر دمدبر دادر د داب اد:دكسل د دابضو تبلدب زنولدَ.و ْ َ َوشد
نلدردج ْ قَ َشد–د َ ْ قِشد د
دصو َر ْ ِشلد:ص زَ
اد دادر د دمدبر دادر د داب واد:دكسول د دابضو تبلدب زنولدَ.وْو َر َوشد
دصو َرْرِشلد:ص زنلدردبَوْطََلد–دصوَوْ ِطلد داد دادلابر دمدبسو ووة لدادر و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زنو وولدَ.و ْر و و َ َ د-د
نلدرددر ْة َ َتد–د َ ْة ِتد د
صو َر ْر ِ لد:ص ز
َ
اد داخ صسدمدبس و ووة لدادرو و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرَو و َوشد-د
رد–دص َس ْلصِرد د
صو َر ْرِشلد:ص ز
نلدردفْدلصَ َ
َ
اد و و دادسو و د:مدبس ووة لدادرو و د داب وواد:دابضو و تبلدب زن وولدَ.و ْرلَ وواد-د
نلدردف ْل َااد–دص َس ْل ِاا د
صو َر ْرلِالد:ص ز
َ
اد دادس بر دمدبس و ووة لدادرو و و د داب و وواد:دابض و و تبلدب زن و وولدَ.و ْرَو و َوشد-د
ِ
سد–دصو َا ْلِسد د
صو َر ْر شلد:ص زنلدردقَو ْلَ َ
.و بلاددب و بلوقدأ:دا ي و قدألدعزصوواد داد و ذدزص و دةلدد لواوولدب و لدأكروولدص وولد
.اوول.دعاولصرل 56د.و لخ داد جو دصووأدادشوول:حدابووعك تةدألدادررووشدادلبو ادد
ابلوقدف ر دأب ا دك د لدادس بق د
المبحث الثاني :اأفعال الثاثية المزيدة
أ .مفهوم اأفعال الثاثية المزيدة
فو و و ّ داد جو و و د داب وو و و د و ووأداة.رو و و دادراا و و و دابزص و وواةدص و ووأد
صرة صة د:أ:زاث د .:اعا د لج دك ،دصلدم د
ادرااوددابزصواد .ولد.ةو د لواداااو دأقسو مداة :دصو دكو لد لوادأتبرو د
د.:رو ووشدي و و د.و و ّولحدعرل و و ً 53دق و و د
أجو وول.دصرو ووشدأ.رو ووشدي و و دأكو وولمدهكلاص و و ّ
56دادش دأ ادبأد ،اداخ،ا:ىلد ادادرل.د د.أدادال.لد)ادلص
دداتدادة لدمد5513سلدصدمد33
KH. Moch. Anwar,…………… hal 10
13
31
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
صاطرادادغاصصداة.ر دادراا و دابزصواةد و دصو دزصواد لوادص و لدادرااو د
جو وول.د:اج و وادصرو ووشمدأكو وولمدأ:د و وول .لدهنطلو ووقدأ:دااا و و دأجو وول.دصرو ووشمد
54
هف غرل
.روشداااوددزصواد لووادأجل.ولداةيول دأ:دها و لدأ:داااو دصوأدأجوول.د
ادزص و دةد)ف و ب ن ة س دي و مدأكوولملد :و ترلد:اجووع لد:اف و خلملدأ:دكو ّولتد
جوول.دصووأدجل.:وولداةيوول دصووأدد:لدألدصة و لد ووعادايوول.دصووأدأجوول.د
51
ادزص دةلدي مد ّل
،.زصواداااوودمدهصو دصزصوواد وول.د:اجووالد:هصو دصزصوواد وول .لدهصو دصزصوواد
52
براا دأجل.
:أص و دأقس و مدادررووشدادرااووددابزصووادااا و دأقس و ممدص و دزصوواد .وولدجوول.د
:اج ووالد:صو و دزص ووادجل.و و لد:صو و دزص وواداااو و دأج وول .د.غ صو و دصو و دص ل وويدادرر ووشد
بزصو و دةدفو و دس ووا.دا ف ووأد.إن وولدص ل وويدبزصو و دةدفو و ر ددرا ووشدادرر ووشد :رو و د
53
ا فأ
ب .أوزان اأفعال الثاثية المزيدة
:ص و و يد لو ووادااا و و دأ:زالدبزص و و دةدجو وول.د:اجو وواد:دجو وول .د:دااا و و د
54د
أجل.م
اأولدادررووشدادرااووددادووعادزصوواد .وولدجوول.د:اجوواد:صسوو،ادأصض و دب دلب و دلد
:ص يد لادااا دأ:زالم د
5أْ.و َر َدش دمدبزص دةدمزةداداطردق شد .ذد.رشدي مدأَ ْكَلم-ص ْة ِلمد
54دصاطرادادغاص صد
لدمد5دصدمد45
51دتارراداةد للدابريأدابراشد د لأدادال.لد)د لمدداتدادة مدادرل ،دم6005سدصدمد353
52د ،اد دداداصأد اداي ،الددت:داد الصرد دابااص د:عالصرداة.ر لد)ادا لةمدداتدادط دعرددل شلد:اد زصرد6005سدصمدد
35-30
53دادش دأ اددبأد ،ادبأدأ ادابا:الد ادادرل.د د.أدادال.لد)ادلص
54ددك ادصرا مدبأد لاد
لدصدمد35-56
مدداتدادة لدد5554سدصدمد555
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
مدكلم-دص َةِلدم
َ. 6ور َدش دمدب ضر رد دادررشدي ّ
َ َ َ. 3شد دمدبزص دةداةدردبراد .ذدادررشدي مدقَ عَ َدش-صو َا عِشد
والثانيدادرشدادرااد ادعادزصاد .لدجل.و لد:صسو،ادأصضو دب خ ،فودلد:صو يد
55
لادمس دأ:زالم
5عَو َر َ َدش دمدبزص و و دةداد و و ذدق و ووشد .و و ذدادررو ووشد:ص و و دةدبرو ووا دي و و مد
عَوَ َ َاد-دصَوََ َاد
سو َدول-
6انْو َر َر َدش دمدبزص و دةدمووزةداد يووشد:اد و لد دأ:دوولدي و مدانْ َة َ
صَوْ َة ِسلد
3اْ.وَو َر َدش دمدبزص و دةدمووزةداد يووشد دأ:دوولد:اد و ذدب و د .عوولد :وولد
ي م اِ ْرَ ََ ،در،ِ ََْ -رد
مدبزص و دةدمووزةداد يووشد دأ:دوولد:عضوور رداداص ولدي و مد
4اْ.و َرشد د د
ا ْ َلدُ،َ َْ -دل
1عَو َرر َدش دمدبزص و دةداد و ذد دأ:د وولد:عض وور رد وولدي و مدعَو َرل و َدوأ-
صَوَورلَأد
والثالثث ادووعادزصواد .وولداااو دأجوول.دعسو،ادأصضو دب دساافودلد:صو يد لوواد
أتبر دأ:زالم
60
55دك ادصرا مدبأد لاد
60ددك ادصرا مدبأد لاد
دمدبزصو و دةدم ووزةداد ي ووشد:دادسو و د:داد و و ذدق ووشد
5اِ ْفَو ْر َر َدش
.علدي مداِ ْفَو ْغ َرَدل-صَ ْسَو ْغ ِرلد
6اْ.و َر ّد دمدبزصو و دةدم ووزةداد ي ووشد:ةد ووردبر ووادادرو و د:عض وور رد
ادامدمدا ْ َ تدُ ،َ َْ -دت
3اْ.و َر ْ َ َشدمدبزص و و دةدمو ووزةداد يو ووشد:عضو وور ردادر و و د:اد و و ا:دب و و د
دمداجلَ ْ َعد– ْلَ ْ ِ د
ع
ادر دي
ْ
لدصدمد55-54
لدصدمد65-62
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
4اْ.و َر َد دمدبزصو و و دةدم و ووزةداد ي و ووشدادو و و ا:صأدبر و ووادادرو و و ديو و و دمد
ا ْ لَ َد-دصَو ْرلَ ِ د
ج .فوائد اأفعال الثاثية المزيدة
.1اأفعال الثاثية المزيدة بحرف لها ثاث أبنية
أ) أْ.و َر َشلدبزص دةدمزةدقطرد دأ:دل دابر لدادندصزادده د:زلد
أ.رشل :65دمد
5س اد راصو و دأادرر ووشد.ر ووشداد ووازمدص ر وواص ديو و دمدك وولمدزص وواديو و تد
أكلص دزصاا
6س داا ووادابةو و للديو و مدأجي ووزدزصو و ٌادأادقا وواداييو و زلد:أ وولقد
،ل:دأادقاادادرلاق
ٌ
3س دلا د دادش ئلدي مدأصسادابس .لدأادد شد دابس ذ
4س ادا.د و د لوواد:ر و ددادشوودذد لوواديوور دصر و لدي و مدأكلص و د
زصاادأاد:را دزصاادكلَ
1س :د رو و ددص ا ْ و و قدص وولدادرر ووشد دادر ووشلي مدأَْ و َولدادطّلو و دأاد
:راد .لدادرّ،ل
2س دل ،دغ لدي مدا ْ لغ دأصلالدأادب د ْغ لد د ْغللد
3س د رو و وواالدادشو و وودذد ديو و وور لدأ م ،و و وولدأاد:راعو و وولد م ،و و و لد
:أ اعلدأاد:راعلد ،دا
مدأقرلداد لادأادي تدقرلا
4س دلا :تةلدي
َ
5س دل رلص لدي مدأب بدادرّ َ دأاد ل لددل ر
50س دلسلملدي مدأ رادابلص دأادزا د ر ؤ
55س دلوْ ن لدي مدأجاادادزتبدأادج لدجا د
65ددك ادصرا مدبأد لاد
د
لدصدمد55-53د
31
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
56س ادا.د و و د لو وواداف و و ا قديو وور دصر و و لدصرو ووشدأجاو ووادادو ووزتبدأاد
66
هف وقدايا دلدأز:ر دادر ةدأادهف وا دادز:ام
53س ادا.دو و د ل وواداد يو و دهعدادر ووادلداعس وور داد و و دأادي ووللد
عسر لدأمسدادراددأادي تدمس د
ب) َ َ َ.شلدبزص دةداةدردبراد .ذدادررشد:دلدصر دم
5س ابش و ولاك دأادادا.د و و د لو ووادألدادررو ووشدج و و دثددصو ووأدادر و ووشد
:ابررو و دصرو و لده ادقل و و مد و و ت دزص ووادأصو ولالدكو و لدابر ووىد ووع د
ا ،لو دألدزصووااد وول دأص ولادك،و دألداص ولاد وول دزصووااد .دضوول د
جو دثدصووأدا ا و لد:قو داي،لو ىمد:ج عوواد .سوومددل و دئد
نس دادر ل د:دل،ا بوشدنسو دابرر د و د.وإ ادكو لدأيوشدادرروشد
.زص و دي و تد ووا دادا و غ دص روواص مدص و د و لدأيووللدصشووا د :د
ووا دادا و غ دصرووىداب دغ و د:صووا د لوواد ل و دأجووام لدبا و غ د
او َولدص و دصةووأد:ا:ادادر و ذدأ:داد و ذدادر و دأ:د
وشدصووأدب و دنَ َ
َ.و َرو َ
اداملد.إنلدصا د لادادغل دصأدب د َ َل َ دك ،دعاام 64دد
6س برىدتَ.ور َشتدادنددل ةر لدي مد ردا د رىد ّرر
3س برىدتأَْ.و َر َشتدادنددل راص لدي مد .ردا د رىدا ر ردا
وشتداج وولدلديو و مدفو و .لدزص ووالد:ق عل وولدا لد:بو و تردا د
4س بر ووىدتَ.و َر و َ
.خ
1س ادا.دو دألد و ع ديو تديو جمديوور دصووا د ل ةو دادررووشلدصرووشد
مد .دا دأادررللد اد .
63
66دأنط لداداجاداح دصريأدعالصرداة.ر
لدصدم56-5
لدصدمد51-54
63ددك ادصرا مدبأد لا
64ددأ ادبأد ،ادبأدأ اداي،ا:ىلد ادادرل.د.أدادال.ل)ادلص
دمددااتدادة لدمد5513دمسلدصمد35-34
33
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
ج) َ.ور َشلدب ضر رد دادررشد:دلدصر دم
5س دلا.دو و داد ةرو و لديو و مديو و ّ.دأادأكر وولدادطو و ا.لدقطّووردزص وواد
اي شدأادررللدقطر دكر ة
6س دل راصو و دأادرر ووشد.ر ووشداد ووازمدص ر وواص لديو و مد .وولحدزص وواديو و تد
ّ.لج دزصاا
3س د س و و دابرر و و دهعدأي ووشدادرر ووشلدي و و مدك ّر وولدزص و و ٌاد ،و ولاًلدأاد
نس لدهعدادة ّر ِل
61
دادلّص و لدأاد
4س :دسوولمدأيووشدادررووشدصووأدابرر و لدي و ّ
مدقشوولدزص و ٌا ّ
نزبدقشل
1س ا دادررشدصأدا فألدي مد أدادا مدأاد لب اداخ َدم
2س اداو :تةلدي و مدجيوولدادط و دأاديو تدادط و دكو ييللدق و ّ :د
62
.الدأادي تد.الدك دا :
3س اد ر ووللديو د و ّولقدزصووادأادع ّروولدزصوواد وولق لد و ّول د ،ووادأاد
،اد لب
4س ا او تداية صو لديو مدكو ّولدأادقو دا دأكووللدفوّ دأادقو د
ف و لدا
5س ق دادشاذلدي دمد ّرر دزصاادأادق ل د ر ل
50س ادووا ذلدي و مد و ّا دزصوواادأادد و ددوولدب دسووا ص لد و ّر د
زصاادةادد ددلدب دشر ذ
55س رىدأ.رشلدي مد ّلدأادأ ل
لدصدم53-56
61دصرا مدبأد لاد
62دتراداة للدابريأدابراشد د لأدادال.لد)د لدمدداتدادة مداا ل ،دمد6005سلدصدم353-352
3
digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id digilib.uinsby.ac.id
.2اأفعال الثاثية المزيدة بحرفين له خمسة أبنية
ِ
وشلدبزصو دةدموزةداد يوشد دأ:دوللد:اد و ذدبو د .عولد :ول دو-د.إنولد
أدس اْ.وَو َر َ
63
صلدددس ر دصر لد :ددم
ديَ ْر لد .رَ ََ ،ر
5س اب ي :لد :دصط بدادررشدادراادلدي َ
6س او دادرروشدصووأدا فوألديو مدا و أدزصواد:ا و أد:ا ووامدأادد
اااددلد م د :دص
3س دزصو و و دةداب دغو و و د دابر و ووىلديو و و مداك س و وومدزصو و و ٌالدأادبو و و ديد د
ادةسم
4س برىدتَ.و َر َشتلدي مدهر ع دأاد رىدرع
1س برىدتعر شتلدي مدهج اأدأاد رىدا يأ
2س دلطلملدي مدهك ّادأاديلمدص لدادة ّا دد
64
3س ا ة تلدي دمدا عتدأادأ ةلدادرعت
ِ
وشلدبزص و دةدمووزةداد يووشد:اد و لد دأ:دووللد.:إنوولدزص دعوولدعوولددبرووىد
دس انْ