Produktivitas Kerja Tenaga Pengajar IKIP Padang Ditinjau dari Data Simes - Universitas Negeri Padang Repository
PRQBUKTIVITAS KERJA TENAGA
PENGAJAR IKIP PADANG
DlTlNJAU DARl DATA SINES
Oleh
Dosen FPTK lKlP Padang
Disampaikan dalam :
Seminar Hasil Benelitian Pendidikan BK S P TN B
Wilayah lndonesia Barat di IK 1 P Padang
Tanggal 12 13 Maret 1991
-
INSTITUT KEGURUAN D A N ILMU PENDlDlKAN PADANG
1991
PRODUKTIV'ITAS KERJ A TENAGA PENGAJAR IKIP PADANG
DI TINJAU DARI DATA SIMES
A.
PENDAHULUAN
K e b ij a k s a n a a n
pendidikan
tinggi
peningkatan
senantiasa
produktivitas
operasional
tinggi.
pemerintah
dituangkan
Hal
ini
dalan
pengembangan
dikaitkan
dengan
usaha
yang
secara
pendidikan,
dalam
disebabkan
program
kerja
karena
perguruan
masih
rendahnya
p r o d u k t i v i t a s p e r g u r u a n t i n g g i selama i n i CDirjen D i k t i r
1982, E m i l S a l i m : 19893.
M e n u r u t Soenarto C 1 9 8 4 r
lembaga
pendidikan
tinggi
'
produkt ivitas
1
dipengaruhi
f a k t o r , d i a n t a r a n y a a d a l a h : (1)
oleh
beberapa
(2)
kurikulum,
suatu
tenaga
p e n g a j a r d a n f u n g s i o n a r i s d i s e t i a p lembaga d i lingkungan
perguruan
tinggi,
perlengakapan
yang
belajar-mengajar,
alat-alat
(3)
secara
(4)
langsung
fasilitas
pengajaran
menunjang
penunjang
dan
proses
seperti
I
I
laboratoriun, perpustakaan,
bengkel k e r j a , ruang
kuliah,
4
I
1
r u a n g k e r j a dosen dan s a r a n a l a i n n y a , (5) o r g a n i s a s i
I
administrasi
1
baik
d i
tingkat
f a k u l t a s , maupun j u r u s a n , d a n ( 6 )
f a k t o r t e r s e b u t , yang s a n g a t
dan
institut/universitas,
Dari
biaya.
mempengaruhi
beberapa
produktivitas
DAMAN
SUSWANTO
Produktiuitcrs K e r j a
....,
2
haLarnan
s u a t u lembaga p e n d i d i k a n a d a l a h k u a l i t a s t e n a g a p e n g a j a r ,
1
k a r e n a t e n a g a p e n g a j a r merupakan u n s u r p e l a k s a n a d i dalam
s i s t e m p e n d i d i k a n , maka y a n g p e r t a m a
kualitas
pengajar
dan
produktivitasnya
perlu
adalah
ditingkatkan
unsur
tenaga
.
Seperti
ketahui
tugas
Tinggi
tertuang
dalam
Perguruan
T i nggi
Perguruan
Jendral
kita
No.
tenaga
pengajar
keputusan
d i
Direktur
yang
48/DJACep/i 983,
mencakup t u g a s - t u g a s d i b i d a n g p e n d i d i k a n , p e n e l i t i a n d a n
pengembangan i l m u , p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t ,
sivitas
akademika,
dan
keputusan t e r s e b u t t e l a h
administrasi
ditetapkan
pembinaan
Dalam
menejemen.
bahwa
beban
tugas
t e n a g a p e n g a j a r d i P e r g u r u a n T i n g g i d i n y a t a k a n d a l a m EWMP
C E k i v a l e n s i Waktu Mengajar P e n u h ) ,
u n t u k s e t i a p minggu
Dari
.
gambaran
pengajar
d i
y a n g d i t e t a p k a n 12 sks
diatas
Perguruan
menunjukkan
Tinggi
d i
bahwa
tuntut
melaksanakan tugas-tugasnya s e s u a i
tenaga
untuk
dengan
dapat
bidang-bidang
tugas yang ditetapkan keputusan
Dirjen
Dikti
tersebut,
juga
mengembangkan
kualitas
d i
tuntut
untuk
dapat
p r o f e s i o n a l , s o s i a l , dan p e r s o n a l n y a . D i l i h a t d a r i kedua
tuntutan
I
dipenuhinya
1
rll*r
--.
.
1';
:
I
I
I
I-
_____
keinginan
agak
&P.X/L / T Y /
-*
-
untuk
dapat
mengingat
laju
j'
--
44-
DAMAN S U S W A N T O
r-
---
.
--- .
- \ . €-
4
,>
- . ,, :,. - 73 1 .
.-?
.. , .
-. .
CALL
sulit
tersebut,
K .K.1;
--.-.-
--
_
H 9 4
..
memang
i.
T?L
..
s * ~ ..: .. --- --
I
tersebut,
.
. .."?----: .::::.
:, . -. . ..*
.?::?
:.. . ,-. :,
'!
.. ..-(
.- , . .. . . ,-.,
,... ,:;,. .* ,,,, - 'Y
, -i !
- -. ,, .,
r-l{,-,,
.
- .I ,
-.
- .
, ..' *., .
-- . ._. . ...._-. - ,._.
.. ., , .f
---
I
I-.__--
I
,
,
,
#
t
;
::;!Ll
---
.
,s
r-.
. ...
1
I
'I
pertumbuhan jumlah t e n a g a p e n g a j a r
masih
relatif
rendah
bila
pertumbuhan jumlah mahasiswa
kita
lihat
dengan
laju
d i
Perguruan
dibandingkan
dengan
laju
dewasa
apalagi
bila
ini,
pertumbuhan
perguruan
swasta y a n g b a n y a k menggunakan t e n a g a p e n g a j a r
t i n g g i n e g e r i . Melihat kondisi yang demikian
pertanyaan :
kerja
( 1)
tenaga
tugas-tugasnya
Seberapa
bidang
perguruan
ini
Faktor-faktor
kerja
dan
apa saja
tenaga
timbul
tingkat
produkt ivitas
d i
dalam
melaksanakan
pendidikan,
penelitian
pengembangan i l m u , p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t ,
s i v i t a s akademika,
tinggi
jauh
pengajar
di
Tinggi
adaministrasi
yang
pengajar
d i
pembinaan
manajemen
mempengaruhi
dan
(2)
?
produktivitas
dalam
melaksanakan
t u g a s - t u g a s n y a t e r s e b u t ? ( 3 ) Apakah j e n i s k e l a m i n ,
belakang pendidikan, golongan
kepangkatan,
dan f a k u l t a s t e m p a t b e k e r j a memberikan
tingkat produkt i v i t a s
kerja
tenaga
melaksanakan tugas-tugasnya t e r s e b u t
perbedaan yang
tenaga
signifikan
pengajar
dalam
tingkat
pengajar
?
kerja,
masa
variasi
(4)
terhadap
di
dalam
Apakah
produktivitas
melaksanakan
latar
ada
kerja
tugas-tugasnya
t e r s e b u t dengan j e n i s kelamin, l a t a r belakang p e n d i d i k a n ,
g o l o n g a n k e p a n g k a t a n , masa k e r j a , d a n f a k u l t a s
tempatnya
b e k e r j a ? Kesemuanya i n i memerlukan j a w a b a n u n t u k d a p a t
DAMAN S U S W A N T O
Produktivitas Kerja
....,
hdaman
4
d i l i h a t keberadaannya.
Produktivitas kerja
Tinggi
I
ditetapkan
dilaksanakannya
Dengan
sesuai
untuk
demikian
tenaga
dengan
seluruh
batasan
pengajar
d i
beban
bidang
Perguruan
tugas
tugas
produktivitas
yang
tersebut.
kerja
tenaga
p e n g a j a r yang s e s u a i dengan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h
y a n g d i k e m u k a k a n o l e h Soeharsono Sagir (1985
pada konsep yang dikemukakan o l e h
1
Saxena
konsep
113,
t
C1986
t
dari
473,
Dimana Soeharsono
Sagir
C 1 9 8 5 : 113, m e n y a t a k a n bahwa p r o d u k t i v i t a s t e n a g a
kerja
ill>, Tony K a w o t j o (1986 r 1293.
I
I
m e r u p a k a n j u m l a h .basil p r o d u k s i p e r s a t u a n w a k t u .
Dengan
demikian p r o d u k t i v i t a s - k e r j a tenaga pengajar d i Perguruan
Tinggi adalah
dilaksanakan
hasil
jumlah
.
oleh
tenaga
kerja/kegiatan
pengajar
yang
satuan
per
telah
naktu.
Karena beban t u g a s t e n a g a p e n g a j a r t e l a h d i t e t a p k a n dalam
s a t u a n k r i d i t s e m e s t e r ( s k s ) maka
kerja
I
tenaga
perbandingan
pengajar
antara
di
.jumlah
batasan
produktivitas
Perguruan
Tinggi
sks
dilaksanakannya
yang
adalah
dengan jumlah s k s yang t e l a h d i t e t a p k a n (dalam h a 1 i n i 12
s k s per m i n g g u )
.
Dalam p e n e l i t i a n
ini,
ukuran
produktivitas
t e n a g a p e n g a j ar d i b a t a s i p a d a t u g a s - t u g a s n y a d i
DAMAN
kerja
bidang
SUSWANTO
:
Produktivitas Kerja
I
(1) p e n d i d i k a n ,
.....
5
hLaman
( 2 ) p e n e l i t i a n d a n pengembangan ilmu, d a n
( 3 ) p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t , d e n g a n menggunakan
rumus
sebagai berikut :
= tingkat produktivitas kerja tenaga pengajar
dimana : Y
X i = n i l a i sks b i d a n g p e n d i d i k a n
X2
n i l a i sks b i d a n g p e n e l i t i a n d a n
pengembangan
ilmu.
X, = n i l a i s k s b i d a n g p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t .
Berdasarkan permasalahan dan d i dukung o l e h kerangka
teoritis
dari
penelitian
ini,
maka
pertanyaan
dan
h i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i dirumuskan s e b a g a i b e r i k u t :
1.
Pertanyaan Penelitian
a. Seberapa jauh t i n g k a t
p e n g a j ar
di
IKIP
produktivitas
Padang
dalam
kerja
tenaga
melaksanakan
tugas-tugasnya
b . S e b e r a p a jauh t i n g k a t
p e n g a j a r IKIP P a d a n g
produktivitas
dalam
kerja
melaksanakan
tenaga
tugasnya
untuk s e t i a p fakultas ?
DAMAN S U S W A N T O
....,
Produktiuitas Kerj'a
c . Apakah t e n a g a p e n g a j a r I K I P P a d a n g d e n g a n
golongan
kepangkatan yang l e b i h t i n g g i akan l e b i h
bila
diband ingkan
dengan
tenaga
6
hataman
produktif
yang
p e n g a j ar
golongan kepangkatannya l e b i h rendah ?
d.
Apabila
terjadi
interaksi
t e n a g a p e n g a j a r IKIP
produktivitas
Padang
antara
kerja
fakultas
g o l o n g a n , maka d i f a k u l t a s a p a g o l o n g a n
I11
dan
lebih
produkt i f b i l a dibandingkan dengan golongan I V ?
2. Hipotesis
a. Terdapat perbedaan t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a yang
s i g n i f i k a n d a r i t e n a g a p e n g a j a r IKIP
Padang
antar
f a k u l t a s dan golongan.
- b. Terdapat - perbedaan t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a yang
s i g n i f i k a n d a r i t e n a g a p e n g a j a r IKIP
Padang
antar
fakultas.
'c. T e r d a p a t p e r b e d a a n t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a y a n g
s i g n i f ikan d a r i tenaga pengajai
IKIP
Padang
antar
golongan.
B. METODOLOG1
Pada
perbedaan
variabel
dasarnya
penelitian
kepangkatan
bebas
dan
terhadap
ini
ingin
perbedaan
produktivitas
mengontrol
fakultas
kerja
sebagai
sebagai
DAMAN S U S W A N T O
....,
Produktivitas Kerja
variabel
terikat
dari
tenaga
pengajar
7
halaman
IKIP
Padang.
Golongan k e p a n g k a t a n yang i n g i n d i b e d a k a n a d a l a h golongan
I11 d a n g o l o n g a n I V , s e d a n g k a n
yang ingin
dibedakan
fakultas
lima
ada
tempat
Fakultas,
FPMIPA, F P I P S , FPTK, d a n FPOK. M e l i h a t
bekerja
yaitu
bentuk
FPBS,
rancangan
1
p e n e l i t i a n i n i , maka p e n e l i t i a n i n i
dapat
dikategorikan
sebagai desain f a k t o r i a l 2 x 5.
t e n a g a p e n g a j a r IKIP Padang berjumlah
788
mengurangi
post
sampel
kelemahan
penelitian
proportional
ini
:
berjumlah
ex
ambil
orang.
Untuk
pacto,
berdasarkan
random
-populasi
1993,
maka
teknik
~ a n g
sampling,
men j a d i
homogen
CMohd.
19853.
Dengan
besarnya
d i
stratified
memungkinkan k e l o m p o k
Nasir
penelitian
-
1990
B e r d a s a r k a n b u k u Pedoman I K I P P a d a n g
menggunakan
sampel
225
rumus
penelitian
orang,
yang
Cochran
ini
C 19743
secara
sesuai
maka
keseluruhan
dengan
persentase
p r o p o r s i p o p u l a s i g o l o n g a n I11 ( 7 0 X) d a n g o l o n g a n I V ( 3 0
X),
sehingga jumlah sampel s e t i a p f a k u l t a s
d i
ambil
30
o r a n g u n t u k g o l o n g a n I11 d a n 15 o r a n g u t n u k g o l o n g a n I V .
Mengingat
instrumen
instrumen yang t e l a h d i
penelitian
buat
oleh
ini
Dirjen
t e k n i k pengumpulan d a t a p e n e l i t i a n i n i
menggunakan
Dikti,
maka
menggunakan
self
DAMAN S U S W A N T O
reported
atau
Y an€!
berbentuk
guided open type CKumaidi : 19901. Data
instrmnt
self -administrered
SIMES
C S i s t e m M o n i t o r i n g dan Evaluasi) y a n g a d a d i a m b i l s e c a r a
random d a n s e p a d a n u n t u k s e t i a p g o l o n g a n , s e r t a d i
y a n g memenuhi s y a r a t u n t u k
secara
mengisi
dapat
lengkap
d i
olah,
ketiga
dilaksanakan. Apabila jumlah d a t a
yaitu
mengambil
data
yang
yang
tugas-tugas
yang
nengisi
Yang
memenuhi
t i d a k m e n c u k u p i j u m l a h s a m p e l , maka p e n a m b a h a n
dengan
pilih
dua
syarat
dilakukan
tugas
yang
dilaksnakan.
M e l i h a t r a n c a n g a n p e n e l i t i a n i n i Cdesain f a k t o r i a l 2
statistik
yang
digunakan
menguji h i p o t e s i s digunakan u j i F
atau
analisis
x
dua
53,
maka
arah.
menguji
analisis
Sebelum
hipotesis,
menggunakan
analisis
u ji
dilakukan
untuk
varian
varian
normalitas
untuk
dan
uji
homogenitas d a r i d a t a yang d i p e r o l e h .
Dari
hasil
analisis
varian,
apabila
hasil
menunjukkan h a s i l y a n g s i g n i f i k a n pada
'o(interaksi)
t a r a f a y a n g d i p i l i h , maka u n t u k m e n g e t e s k e d u a f a k t o r
(golongan
dan
fa k u l t a s )
benar-benar
mempengaruhi
p r o d u k t i v i t a s k e r j a secara s i m u l t a n , d i l a k u k a n u j i s i m p l e
effect. B i l a
dalam
uji
simple
effect
hasilnya
s i g n i f i k a n pada taraf a yang d i p i l i h , d i l a k u k a n u j i
masih
HSD
DAMAN S U S W A N T O
CH o n e s t l y
Significant
T e t a p i b i l a dalam
Difference3
analisis
r
CKumaidi
19903.
variak
*o(interaksi)
menunjukkan h a s i l y a n g t i d a k s i g n i f i k a n p a d a taraf a yang
d i p i l i h , maka u n t u k m e n g o r e k s i k e s a l a h a n p e n g a r u h
baris
d a n kolom d i l a k u k a n u j i marin effect C F e r g u s o n : 19763.
C.
W
L DAN PEMBAHASAN
Ada b e b e r a p a h a 1
yang
dapat
dengan h a s i l p e n e l i t i a n i n i ,
dikemukakan
yaitu
deskripsi
berkenan
data
dan
analisis data.
1. Deskripsi D a t a
Dari d a t a
produktivitas
kerja
tenaga
pengajar
IKIP Padang yang t e l a h dikumpulkan, d i p e r o l e h gambaran
sebagai berikut :
a
Skor -
produktivitas
kerja
tenaga
pengajar
Padang memiliki r e n t a n g a n s k o r t e r e n d a h
skor tertinggi
b.
Persentase
tertinggi
yang
3,l
dan
= 13,9.
tenaga pengajar IKIP
interval
=
IKIP
sama,
skor
Padang
yaitu
produktivitas
kerja
terletak
kelas
7,l
-
pada
dengan
Q,0
p e r s e n t a s e 28 X u n t u k g o l o n g a n I11 d a n 27
X
untuk
golongan I V .
c . Skor rata-rata p r o d u k t i v i t a s k e r j a t e n a g a
IKIP Padang, menunjukkan g o l o n g a n I V
lebih
pengajar
tinggi
DAXAN SUSWANTO
....,
Produktivitas Kerja
d a r i g o l o n g a n I11 p a d a F a k u l t a s : FPBS (I11 :
FPMIPA (111 :
; I V : 8,08),
8,79
F P I P S (I11 : 7 , 9 9 ; I V : 8 , 2 8 ) d a n
7 , 7 5 ; I V : 8,90).
Sedangkan
IV
;
7,30
9,07),
:
(111
FPTK
pada
10
haLaman
fakultas
:
FPOK
I11
(9,26)
menunjukkan
bahwa:
menunjukkan s e b a l i k n y a , y a i t u g o l o n g a n
l e b i h t i n g g i d a r i golongan IV ( 8 , O l ) .
2. Analisis D a t a
Dari h a s i l p e n g u j i a n
(a) skor
Padang
.
produktivitas
tidak
distribusi
ada
xt2.
variansi
kerja
alasan
populasinya
n o r m a l i t a s menunjukkan
nilai
asumsi
tenaga
untuk
menolaknya,
normal.
Xo
nilai
memenuhi
IKIP
karena
Dari
hasil
uji
lebih
kecil
dari
Dan ( b ) d a t a p r o d u k t i v i t a s
populasi
pengajar
ksrja
memiliki
persyaratan
homogenitas
v a r i a n . Dari h a s i l u j i homogenitas v a r i a n
menunjukkan
= 1,954 l e b i h k e c i l d a r i n i l a i F(,ags)t
F(maks)o
= 4,37.
Dengan
demikian
tenaga
IKIP
pengajar
data
Padang
produktivitas
dapat
dgunakan
kerja
untuk
menguji h i p o t e s i s .
Hasil pengolahan d a t a p r o d u k t i v i t a s k e r j a
tenaga
. .
pengajar
IKIP
Padang
dengan
menggunakan
v a r i a n , d i p e r o l e h g a m b a r a n bahwa
I
menun j u k k a n h a s i l y a n g
t idak
nilai
s i g n i f ikan
analisis
Fo(interaksi)
pada
DAMAN
taraf
SUSWANTO
= 1,45 <
0 , 0 5 maupun t a r a f 0 , 0 1 ( P o
F t ( l % )=
3,41)
pengaruh
b a r is
Oleh
karena
Ft(5X)
itu
(f akultas)
=
untuk
dan
2,41
dan
mengoreksi
pengaruh
kolom
( g o l o n g a n ) d i l a k u k a n uJi main effect.
Dari
hasil
pengujian
main
g a m b a r a n bahwa p e n g a r u h kolom
effect
maupun
diperoleh
pengaruh
baris
h a s i l n y a t e t a p t i d a k s i g n i f i k a n p a d a t a r a f 0 , 0 5 maupun
=
p a d a t a r a f 0 , 0 1 (Fo
=
.
6,76).
Dengan
0 . 5 5 < Ft(52)
demikian
3,89 d a n
hipotesis
terima, y a n g m e n y a t a k a n t i d a k
ada
no1
Ft(l%)
dapat d i
perbedaan
tingkat
p r o d u k t i v i t a s k e r j a t e n a g a p e n g a j a r IKIP P a d a n g
antar
g o l o n g a n maupun a n t a r f a k u l t a s .
3. Pembahasan
Apabila
memperlihatkan
kita
skor
perhatikan
rata-rata
tenaga pengajar golongan
jauh
berbeda
Begitu
juga
walaupun
rata-rata
pada
dengan
untuk
skor
skor
fakultas
tertinggi,
IV
deskripsi
produktivitas
memiliki
rata-rata
tidak
golongan
111.
antar
tertentu
mempunyai
skor
-
yang
memiliki s e l i s i h yang t i d a k berbeda jauh
d a t a t e r s e b u t rnenunjukkan
lain.
hasil
Dari
yang
kerja
selisih
rata-rata
tetapi
rata-rata pada f a k u l t a s
data,
fakultas,
skor
diperoleh
dengan
hasil
tidak
skor
deskripsi
berbeda
DAMAN S U S W A N T O
jauh
dengan
hasil
penguj ian
produktivitas kerja
kepangkatan
tenaga
untuk
hipotesis.
Berarti
antar
golongan
pengajar
setiap
fakultas
f a k u l t a s , menunjukkan h a s i l y a n g
maupun
tidak
antar
jauh
berbeda
s a t u dengan yang l a i n .
D. KESIMPULAN DAN REKOMENDASI
Berdasarkan
disimpulkan
tenaga
hasil
disini
pengajar
temuan
bahwa
IKIP
atas,
d i
tingkst
Padang
maka
dapat
produktivitas
tidak
kerja
secara
berbeda
s i g n i f i k a n a n t a r a golongan yang s a t u dengan golongan yang
l a i n , serta a n t a r a f a k u l t a s
yang
satu
dengan
fakultas
y a n g l a i n . H a l t e r s e b u t mungkin d i s e b a b k a n k a r e n a :
rata
sama
Pembagian beban t u g a s mengajar y a n g
semua t i n g k a t g o l o n g a n , dimana s e t i a p t e n a g a
untuk
pengajar
b a i k g o l o n g a n I11 maupun g o l o n g a n I V m e n d a p a t k a n b e b a n
m e n g a j a r maksimum 1 2 s k s . Hal
produktivitas
antara
yang
kerja
satu
tenaga
dengan
kewenangan m e n g a j a r
,
tersebut
pengajar
yang
mengakibatkan
tidak
Dari
lain.
t a n g g u n g j a w a b maupun
kemampuan
seharusnya
golongan
IV
dengan
terdapat
segi
dari
perbedaan
golongan
berbeda
I11
segi
antara
dalam
produktivitasnya.
Pembagian
tugas
yang
tidak
disesuaikan
dengan
DAMAN S U S W A N T O
Produiztivitas Kerja
kewenagan
dan
tanggung
jawab
....,
setiap
kepangkatan b a g i tenaga pengajar, s e p e r t i
d it e t a p k a n
berdasarkan
Pendayagunaan
Lampiran 1
.
keputusan
Negara
Aparatur
Dimana
13
j e nj a n g
Yang
Menteri
No.
seti a p
pada
hdaman
telah
Negara
5944enpanA 987
jenjang
kepangkatan
t e l a h d i t e t a p k a n t u g a s pokok, kewenangan, d a n t a n g g u n g
jawab masing-masing
Berdasarkan
.
kesimpulan
yang
telah
dikemukakan
d i a t a s , maka p e r l u d i a j u k a n r e k o m e n d a s i s e b a g a i b e r i k u t :
1.
Menetapkan
tugas
dengan kewenangan
mengajar
dan
tenaga
tanggung
pengajar
jawab
sesuai
masing-masing
tenaga pengajar untuk s e t i a p
jenjang
kepangkatannya,
terutama untuk golongan I I I / d
k e bawah y a n g s e h a r u s n y a
kewenangan d a n t a n g g u n g jawabnya d a l a m m e n g a j a r a d a l a h
membantu t e n a g a
pengajar
yang
kenyataanya golongan t e r s e b u t
lebih
telah
senior
tetapi
mengajar
secara
mandiri.
2.Dalam
penelitian
mengajar
d i
pengembangan
saja, b e r a r t i
pengajar
dalam
yang
ini
hanya
bidang
i lmu ,
pendidikan,
dan
tidak
ini.
maka
Apalagi
tugas-tugas
penelitian
pengabd i a n
keseluruhan
diteliti,
penelitian
meneliti
pada
masyarakat
tugas-tugas
dirasakan
dan
tenaga
kekurangan
faktor-faktor
yang
DAMAN S U S W A N T O
Pz-oduk t ivi t
mempengaruhi t i n g k a t
-
Kerfa
produktivitas
.... ,
halaman
seseorang
14
tenaga
p e n g a j a r hanya d i t e l i t i d a r i segi golongan kepangkatan
dan f a k u l t a s
tempat
bekerjanya
l a i n n y a y a n g j u g a mempengaruhi
kerja,
seperti
yang
telah
saja.
Faktor-faktor
tingkat
produkt i v i t a s
dikemukakan
i d e n t i f i k a s i m a s a l a h maupun s e p e r t i
yang
dikemukakan
Soeharsono Sagir C 1 9 8 5 : 123 b e l u m d i t e l i t i .
I
dalam
Sehingga
timbul pertanyaan d i s i n i , apakah t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s
k e r j a yang d i t e l i t i sudah
mencerminkan
produktivitas
k e r j a t e n a g a p e n g a j a r yang sebenarnya ? Oleh sebab i t u
untuk
men j awab
penelitian
yang
pertanyaan
menyangkut
tersebut
d i p e rlukan
f aktor-faktor
seperti
tersebut diatas.
DAMAN
SUSWANTO
Pr0duk t i v i t as Ker j'a
....,
haLaman
15
RUJ UKAN
I
Aroef,
Matthias,
(1985),
Peningkatan Produktivitas
M e l a l u i Kemajuan T e k n o l o g i , e d . J R a v i a n t o ,
Produktivitas dan Teknologi, Produktivitas Seri
V , J a k a r t a : SIUP.
Cochran, William.
(1974),
Sampling Tevhrriques,
Delhi : Willey Eastern P r i v a t e Ltd.
Direktur
Jendral
Pend i d i k a n
Tinggi,
Perekembangan P e l a k s a n a a n Program
P e n d i d i k a n T i n g g i 1976-1980, ( S u a t u
New
(19821,
Psmbinaan
Laporan),
J a k a r t a : Departemen P e n d i d i k a n dan Kebudayaan.
Edaward, A l l e n L . ( 1 9 7 9 ) ,
Analisys
Multiple R e g r e s s i o n and
V a r i a n c e and
Covariance,
of
F r a n s i s c o : W.H.
Ericson, B.H.
and
San
Freeman a n d Company.
Nosanchuk,
T.A.
D a t a S t a t i s t i k a Untuk I l m u
R.K. Sembiring
LP3ES.
the
dan
Monasse
(1977),
Sosial,
Malo,
Memahami
terjemahan
Jakarta :
Ferguson, George A .
(1981) Statistical A m l i s p i n
P s y c h o l o g y a n d E d u c a t i o n , Tokyo
: McGraw-H i l l
Kogakusha L t d .
Hadi,
IKIP
Soetrisno. (1983),
Statistik,
Jilid
111,
Yogyakarta
:
Yayasan
Penerbit
Fakultas
P s i k o l o g i UGM.
Padang,
(1990),
Buku
Pedoman
1990-1993, P a d a n g : IKIP P a d a n g .
IKIP
Padang
Kawotjo,
Tony.
(1986) ,
Penerapan
Pengukuran
P r o d u k t i v i t a s Dengan C a r a S e d e r h a n a d i T i n g k a t
Perusahaan, ed. J. Ravianto, Produktivitas dan
P e n g u k u r a n , P r o d u k t i v i t a s S e r i VIII, J a k a r t a
:
Keputusan D i r e k t u r J e n d r a l Perguruan T i n g g i ,
(1983))
Beban T u g a s T e n a g a P e n g a j a r P a d a P e r g u r u a n
Tinggi Negeri,
No.
48/DJ/Kep/1983
tanggal 6
J u n i 1983, J a k a r t a : Departemen P e n d i d i k a n dan
DAMAN S U S W A N T O
Kebudayaan .
Kumaid i ( 1 9 9 0 ) ,
Rancangan
Penelit i a n
Sederhana,
Makalah Seminar S t a t i s t i k P e n e l i t i a n , Padang :
IKIP P a d a n g .
Nasir,
Mohd., ( 1 9 8 5 ) Metode P e n e l i t i a n
~ a k a r t a: G h a l i a I n d o n e s i a .
Sagir,
Soeharsono.
(1985),
Pokok-Pokok
Pikiran
Mengenai
Kebijaksanaan
Untuk
Meningkatkan
P r o d u k t i v i t a s Tenaga K e r j a ,
ed. J. Ravianto,
P r o d u k t i v i t a s d a n T e n a g a Kerja, P r o d u k t i v i t a s
S e r i I , J a k a r t a : SIUP.
Salim,
Emil.
(1989),
Sumber Daya
Manusia
P e r s p e k t i f , Analisis, J a k a r t a : C S I S .
Saxena,
A .P.
(1986),
Peningkatan
P r i s m No.
T a t a l a k s a n a Kerja,
1 9 8 6 , J a k a r t a : LP3ES.
Pendidikan,
Dalam
Produktivitas
1
November
S i m a n j u n t a k , Payaman J . ( 1 9 8 5 ) ,
P r o d u k t i v i t a s Tenaga
Kerja : P e n g e r t i a n d a n Ruang L i n g k u p n y a , P r i s m
No. 11/12, November-Desember
1983, J a k a r t a :
LP3ES.
S u n a rt o .
( 1984 ) ,
Pewembangan
Model
Penguku-an
P r o d u k t ivitas P e n d i d ik a n Pada Perguruan Tinggi
Di
Indonesia,
(Disertasi),
Yogyakarta
:
F a k u l t a s Pasca S a r j a n a IKIP Pogyakarta.
DAMAN S U S W A N T O
LAMPIRAN-LAMPIRAN
17
Produktivitas kerja
golongan I V
Y = f(X1, X 2 , X3)
I
terdapat
perbedaan
T e n a g a P e n g a j ar
IKIP Padang
Produktivitas kerja
golongan I11
Y = f(X1, X2, X3)
Gambar 1 . Kerangka K o n s e p t u a l
A
(golongan kepangkatan)
FPBS
FPMIPA
B
(fakultas)
FPIPS
FPTK
FPOK
Gambar 2 . Rancangan f a k t o r i a l 2 x 5
M~LIK UFT PERPUSTLKUhN
I I ( I P PADANG
Gambar
3.
Grafik
Pologon
Skor
'Rata-rata
(XI
Produkt i v i t a s Kerja Tenaga P e n g a j a r G o l o n g a ~
111 d a n G o l o n g a n I V I K I P P a d a n g
Ke terangan :
fl
f2
= F a k u l t a s FPBS
F a k u l t a s FPMIPA
f3 = F a k u l t a s FPIPS
f4
= - F a k u l t a s FPTK
f5
= F a k u l t a s FPOK
I
T a b e l 1.
Jumlah Sampel P e n e l i t i a n
$IKOLT
i
1
I11
As
I
I
I\
11
-I
I.
I
I
3. FPMIPA
I
1
1
It
.
6. FPOK
CH
I
IV
30
2. FPBS
!
I
A#
.- 30
I
30
1
I
JUMLAH
15
45
15
45
15
I
I
15
45
30
15
45
30
15
45
75
225
I
III
45
30
150
11
II
II
I
II
II
1
I
II
1
T a b e l 2.
Gambaran S k o r P r o d u k t i v i t a s Kerja
Tenaga P e n g a j a r I K I P P a d a n g
Ir---FAKULTAS
I
I
II
t1i)
I I III
11
III
II
tIiI
II
L
GOL.
I
I IV
I11
FpBs
FPMIPA
FPIPS
I
I
IV
111
I IV
I
I
I
FPTK
II
FPOK
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
RENTANGAN
SKOR
5,l
-
13,8
I
I
1
/
3,8 - 12,4
4,4 - 13,3
4,5
-
12,5
I
SKOR 1
RATA-RAT?
8.08
7.30
11
9,07
8,79
II1
IV
I11
I
I
3,8 - 13,8
3,5 - 12,8
1
8,28
I
1
IV
111
-
I
I
I
13,9
/
8.96
13,8
1
7,75
3,l - 11.8
/
8.01
4,4
3,4
4,4
-
j
/
1
SD
2,51
2,lZ
2J43
2.01
I
7,99
I
I
I
13,3
I
I
9,26
I
ii
I
I
1
I
II
II
II
1
7
11 1
1 2,46 1I
1
I
I
1
1I
2,43
2.30
2,60
1I
I
2,45
II
II
II
II
II
Tabel 3 .
H a s i l A n a l i s i s V a r i a n s i Data P r o d u k t i v i t a s
K e r j a Tenaga P e n g a j a r IKIP Padang.
Sumber
Variansi
I
11
I Fakultas
II C
111
Interaksi
S e l Dalam
II11
JUMLAH
L
/ dk /
I
1
I
f
JK
54.92
3.26
/
/
1
34.20
1266.50
1358,88
/
MK
j
I
5.2
F+
1%
4 '13.73
2.33
2.41
3.14
1
3.26
0,55
3,89
6,76
4
8.55
1.45
2.41
3.41
5.89
--
--
--
215
1
I
1
224
III
i
PO
U
I
/Iil
II
;II
I
Tabel 4 .
U j i Pengaruh Kolom dan B a r i s H a s i l A n a l i s i s V a r i a n s i Data
P r o d u k t i v i t a s Ker j a Tenaga Pengaj a r IKIP Padang.
I
11
I
I/
1
1II
I
Variansi
Fakultas
1
1
54.92
I
/
3.26
1300,70
Sel
JUMLAH
1
1 MK
I
1358,88
/
-I
11
219
1 224
1
Fo
+
5%
1%
2.31
2,41
3.14
3.26
0.55
3,89
6.76
5.94
--
--
--
4 1113.73
I
I
Golongan
I
I
dk
I
I
I
-I1
I
I
I
lo.
l o d e
mala t a l i r l
I~rattitrr
.--------I I I I
1-1-111-1-1
I
I
1. tefirtrt Ielrtrtat Ienelitin.
lo. lad11 )erelitirr
(jitr perla disir:krl rsal jelu )
l o . Jrutl mtkt~karjr11Iia
(jitr qtrlr diairftct u r l jelul
Silrl
1-rrmdiri
2:kelorpok
Q.IL~
1-Ltkr
Z=ttr.lnl
Srrber darr I aqorrarl
terjr r u r deofu iraluai
'
~irtl
1 lilal-
llrlr ! t a c l i l i u
(jttau 11.1
Snbtr .lud:rrror/
ktrjuaar
dea;u irrlnsi :
r-rtirrrm
at, ler
ke;irlu
at:
qer
lh L t r b ~ t .c;lrLar
~ttrrjtkl
.......................................................................................
lo. l a d a l butrltarlr Lrlir
ljih lcrlc disir(tr: u r l jtlrr]
lcrlrk
I:brkn
1:hr.hl
'
litrl
(likilpeta~jlt]
rc~crbi
t
terpbrra
llala
ttrbil
du
kola tcrqat ptacrbil
-------------..---------.-.--.---.-.--------.----------..-------------...
-----------.------------..---------------
L. Jcris
SllSllSJ
Irrr rrirtrritrr/
icrluri [terqrt bclrjsr]
Tcrprt belrjrr :
Irofrn p r ( ~tar
ditelerrikrr
I :drlrr uteri
2 = llrr ccleri
tkr rcr
cercrler
b t r [ du rtprr 1
-------.--.----.-_-.--~-.--------.~--.~~--~-----------------
;
I
I
l
I
I
t
I
I
I
I
I
I
0
1 ~ 1 ~ 1 , 1 ~ 1 - 1 ~ 1 ~ 1 ~ 1 ~ 1-1
1 ~ l
I I I I I I I I I I I
1-1-1-1-1-1-l~1-1-l~l
I
I
I
I
I
I
1-1-1-1-1-1-1-1~l-1_I
1
1
1
1
1
l
1-1-l-1-1~1-1-1-1-1~l
I
I
I
I
I
1
1
1
1
1
I
I
1-1
I
I
I
I
1-1-111-1-1
III. !EIEIIDIII NDI IISIAUUt,
lo. lefirtrr:
11111
l:koarrllrri 1:ctrurl
f=qe~lrlcbrr~ = l r i r r ~(ttlrc
r. d l ]
tcrqrt kcfirtrr :
I:drlsr ~eferi
2 :Irar refcri
kotr [ drr refur ]
Jar kcfirtu 3er
ter re~e~lcrkc
rtr qer
~cicntcr
I
I
PENGAJAR IKIP PADANG
DlTlNJAU DARl DATA SINES
Oleh
Dosen FPTK lKlP Padang
Disampaikan dalam :
Seminar Hasil Benelitian Pendidikan BK S P TN B
Wilayah lndonesia Barat di IK 1 P Padang
Tanggal 12 13 Maret 1991
-
INSTITUT KEGURUAN D A N ILMU PENDlDlKAN PADANG
1991
PRODUKTIV'ITAS KERJ A TENAGA PENGAJAR IKIP PADANG
DI TINJAU DARI DATA SIMES
A.
PENDAHULUAN
K e b ij a k s a n a a n
pendidikan
tinggi
peningkatan
senantiasa
produktivitas
operasional
tinggi.
pemerintah
dituangkan
Hal
ini
dalan
pengembangan
dikaitkan
dengan
usaha
yang
secara
pendidikan,
dalam
disebabkan
program
kerja
karena
perguruan
masih
rendahnya
p r o d u k t i v i t a s p e r g u r u a n t i n g g i selama i n i CDirjen D i k t i r
1982, E m i l S a l i m : 19893.
M e n u r u t Soenarto C 1 9 8 4 r
lembaga
pendidikan
tinggi
'
produkt ivitas
1
dipengaruhi
f a k t o r , d i a n t a r a n y a a d a l a h : (1)
oleh
beberapa
(2)
kurikulum,
suatu
tenaga
p e n g a j a r d a n f u n g s i o n a r i s d i s e t i a p lembaga d i lingkungan
perguruan
tinggi,
perlengakapan
yang
belajar-mengajar,
alat-alat
(3)
secara
(4)
langsung
fasilitas
pengajaran
menunjang
penunjang
dan
proses
seperti
I
I
laboratoriun, perpustakaan,
bengkel k e r j a , ruang
kuliah,
4
I
1
r u a n g k e r j a dosen dan s a r a n a l a i n n y a , (5) o r g a n i s a s i
I
administrasi
1
baik
d i
tingkat
f a k u l t a s , maupun j u r u s a n , d a n ( 6 )
f a k t o r t e r s e b u t , yang s a n g a t
dan
institut/universitas,
Dari
biaya.
mempengaruhi
beberapa
produktivitas
DAMAN
SUSWANTO
Produktiuitcrs K e r j a
....,
2
haLarnan
s u a t u lembaga p e n d i d i k a n a d a l a h k u a l i t a s t e n a g a p e n g a j a r ,
1
k a r e n a t e n a g a p e n g a j a r merupakan u n s u r p e l a k s a n a d i dalam
s i s t e m p e n d i d i k a n , maka y a n g p e r t a m a
kualitas
pengajar
dan
produktivitasnya
perlu
adalah
ditingkatkan
unsur
tenaga
.
Seperti
ketahui
tugas
Tinggi
tertuang
dalam
Perguruan
T i nggi
Perguruan
Jendral
kita
No.
tenaga
pengajar
keputusan
d i
Direktur
yang
48/DJACep/i 983,
mencakup t u g a s - t u g a s d i b i d a n g p e n d i d i k a n , p e n e l i t i a n d a n
pengembangan i l m u , p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t ,
sivitas
akademika,
dan
keputusan t e r s e b u t t e l a h
administrasi
ditetapkan
pembinaan
Dalam
menejemen.
bahwa
beban
tugas
t e n a g a p e n g a j a r d i P e r g u r u a n T i n g g i d i n y a t a k a n d a l a m EWMP
C E k i v a l e n s i Waktu Mengajar P e n u h ) ,
u n t u k s e t i a p minggu
Dari
.
gambaran
pengajar
d i
y a n g d i t e t a p k a n 12 sks
diatas
Perguruan
menunjukkan
Tinggi
d i
bahwa
tuntut
melaksanakan tugas-tugasnya s e s u a i
tenaga
untuk
dengan
dapat
bidang-bidang
tugas yang ditetapkan keputusan
Dirjen
Dikti
tersebut,
juga
mengembangkan
kualitas
d i
tuntut
untuk
dapat
p r o f e s i o n a l , s o s i a l , dan p e r s o n a l n y a . D i l i h a t d a r i kedua
tuntutan
I
dipenuhinya
1
rll*r
--.
.
1';
:
I
I
I
I-
_____
keinginan
agak
&P.X/L / T Y /
-*
-
untuk
dapat
mengingat
laju
j'
--
44-
DAMAN S U S W A N T O
r-
---
.
--- .
- \ . €-
4
,>
- . ,, :,. - 73 1 .
.-?
.. , .
-. .
CALL
sulit
tersebut,
K .K.1;
--.-.-
--
_
H 9 4
..
memang
i.
T?L
..
s * ~ ..: .. --- --
I
tersebut,
.
. .."?----: .::::.
:, . -. . ..*
.?::?
:.. . ,-. :,
'!
.. ..-(
.- , . .. . . ,-.,
,... ,:;,. .* ,,,, - 'Y
, -i !
- -. ,, .,
r-l{,-,,
.
- .I ,
-.
- .
, ..' *., .
-- . ._. . ...._-. - ,._.
.. ., , .f
---
I
I-.__--
I
,
,
,
#
t
;
::;!Ll
---
.
,s
r-.
. ...
1
I
'I
pertumbuhan jumlah t e n a g a p e n g a j a r
masih
relatif
rendah
bila
pertumbuhan jumlah mahasiswa
kita
lihat
dengan
laju
d i
Perguruan
dibandingkan
dengan
laju
dewasa
apalagi
bila
ini,
pertumbuhan
perguruan
swasta y a n g b a n y a k menggunakan t e n a g a p e n g a j a r
t i n g g i n e g e r i . Melihat kondisi yang demikian
pertanyaan :
kerja
( 1)
tenaga
tugas-tugasnya
Seberapa
bidang
perguruan
ini
Faktor-faktor
kerja
dan
apa saja
tenaga
timbul
tingkat
produkt ivitas
d i
dalam
melaksanakan
pendidikan,
penelitian
pengembangan i l m u , p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t ,
s i v i t a s akademika,
tinggi
jauh
pengajar
di
Tinggi
adaministrasi
yang
pengajar
d i
pembinaan
manajemen
mempengaruhi
dan
(2)
?
produktivitas
dalam
melaksanakan
t u g a s - t u g a s n y a t e r s e b u t ? ( 3 ) Apakah j e n i s k e l a m i n ,
belakang pendidikan, golongan
kepangkatan,
dan f a k u l t a s t e m p a t b e k e r j a memberikan
tingkat produkt i v i t a s
kerja
tenaga
melaksanakan tugas-tugasnya t e r s e b u t
perbedaan yang
tenaga
signifikan
pengajar
dalam
tingkat
pengajar
?
kerja,
masa
variasi
(4)
terhadap
di
dalam
Apakah
produktivitas
melaksanakan
latar
ada
kerja
tugas-tugasnya
t e r s e b u t dengan j e n i s kelamin, l a t a r belakang p e n d i d i k a n ,
g o l o n g a n k e p a n g k a t a n , masa k e r j a , d a n f a k u l t a s
tempatnya
b e k e r j a ? Kesemuanya i n i memerlukan j a w a b a n u n t u k d a p a t
DAMAN S U S W A N T O
Produktivitas Kerja
....,
hdaman
4
d i l i h a t keberadaannya.
Produktivitas kerja
Tinggi
I
ditetapkan
dilaksanakannya
Dengan
sesuai
untuk
demikian
tenaga
dengan
seluruh
batasan
pengajar
d i
beban
bidang
Perguruan
tugas
tugas
produktivitas
yang
tersebut.
kerja
tenaga
p e n g a j a r yang s e s u a i dengan p e n e l i t i a n i n i a d a l a h
y a n g d i k e m u k a k a n o l e h Soeharsono Sagir (1985
pada konsep yang dikemukakan o l e h
1
Saxena
konsep
113,
t
C1986
t
dari
473,
Dimana Soeharsono
Sagir
C 1 9 8 5 : 113, m e n y a t a k a n bahwa p r o d u k t i v i t a s t e n a g a
kerja
ill>, Tony K a w o t j o (1986 r 1293.
I
I
m e r u p a k a n j u m l a h .basil p r o d u k s i p e r s a t u a n w a k t u .
Dengan
demikian p r o d u k t i v i t a s - k e r j a tenaga pengajar d i Perguruan
Tinggi adalah
dilaksanakan
hasil
jumlah
.
oleh
tenaga
kerja/kegiatan
pengajar
yang
satuan
per
telah
naktu.
Karena beban t u g a s t e n a g a p e n g a j a r t e l a h d i t e t a p k a n dalam
s a t u a n k r i d i t s e m e s t e r ( s k s ) maka
kerja
I
tenaga
perbandingan
pengajar
antara
di
.jumlah
batasan
produktivitas
Perguruan
Tinggi
sks
dilaksanakannya
yang
adalah
dengan jumlah s k s yang t e l a h d i t e t a p k a n (dalam h a 1 i n i 12
s k s per m i n g g u )
.
Dalam p e n e l i t i a n
ini,
ukuran
produktivitas
t e n a g a p e n g a j ar d i b a t a s i p a d a t u g a s - t u g a s n y a d i
DAMAN
kerja
bidang
SUSWANTO
:
Produktivitas Kerja
I
(1) p e n d i d i k a n ,
.....
5
hLaman
( 2 ) p e n e l i t i a n d a n pengembangan ilmu, d a n
( 3 ) p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t , d e n g a n menggunakan
rumus
sebagai berikut :
= tingkat produktivitas kerja tenaga pengajar
dimana : Y
X i = n i l a i sks b i d a n g p e n d i d i k a n
X2
n i l a i sks b i d a n g p e n e l i t i a n d a n
pengembangan
ilmu.
X, = n i l a i s k s b i d a n g p e n g a b d i a n p a d a m a s y a r a k a t .
Berdasarkan permasalahan dan d i dukung o l e h kerangka
teoritis
dari
penelitian
ini,
maka
pertanyaan
dan
h i p o t e s i s p e n e l i t i a n i n i dirumuskan s e b a g a i b e r i k u t :
1.
Pertanyaan Penelitian
a. Seberapa jauh t i n g k a t
p e n g a j ar
di
IKIP
produktivitas
Padang
dalam
kerja
tenaga
melaksanakan
tugas-tugasnya
b . S e b e r a p a jauh t i n g k a t
p e n g a j a r IKIP P a d a n g
produktivitas
dalam
kerja
melaksanakan
tenaga
tugasnya
untuk s e t i a p fakultas ?
DAMAN S U S W A N T O
....,
Produktiuitas Kerj'a
c . Apakah t e n a g a p e n g a j a r I K I P P a d a n g d e n g a n
golongan
kepangkatan yang l e b i h t i n g g i akan l e b i h
bila
diband ingkan
dengan
tenaga
6
hataman
produktif
yang
p e n g a j ar
golongan kepangkatannya l e b i h rendah ?
d.
Apabila
terjadi
interaksi
t e n a g a p e n g a j a r IKIP
produktivitas
Padang
antara
kerja
fakultas
g o l o n g a n , maka d i f a k u l t a s a p a g o l o n g a n
I11
dan
lebih
produkt i f b i l a dibandingkan dengan golongan I V ?
2. Hipotesis
a. Terdapat perbedaan t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a yang
s i g n i f i k a n d a r i t e n a g a p e n g a j a r IKIP
Padang
antar
f a k u l t a s dan golongan.
- b. Terdapat - perbedaan t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a yang
s i g n i f i k a n d a r i t e n a g a p e n g a j a r IKIP
Padang
antar
fakultas.
'c. T e r d a p a t p e r b e d a a n t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s k e r j a y a n g
s i g n i f ikan d a r i tenaga pengajai
IKIP
Padang
antar
golongan.
B. METODOLOG1
Pada
perbedaan
variabel
dasarnya
penelitian
kepangkatan
bebas
dan
terhadap
ini
ingin
perbedaan
produktivitas
mengontrol
fakultas
kerja
sebagai
sebagai
DAMAN S U S W A N T O
....,
Produktivitas Kerja
variabel
terikat
dari
tenaga
pengajar
7
halaman
IKIP
Padang.
Golongan k e p a n g k a t a n yang i n g i n d i b e d a k a n a d a l a h golongan
I11 d a n g o l o n g a n I V , s e d a n g k a n
yang ingin
dibedakan
fakultas
lima
ada
tempat
Fakultas,
FPMIPA, F P I P S , FPTK, d a n FPOK. M e l i h a t
bekerja
yaitu
bentuk
FPBS,
rancangan
1
p e n e l i t i a n i n i , maka p e n e l i t i a n i n i
dapat
dikategorikan
sebagai desain f a k t o r i a l 2 x 5.
t e n a g a p e n g a j a r IKIP Padang berjumlah
788
mengurangi
post
sampel
kelemahan
penelitian
proportional
ini
:
berjumlah
ex
ambil
orang.
Untuk
pacto,
berdasarkan
random
-populasi
1993,
maka
teknik
~ a n g
sampling,
men j a d i
homogen
CMohd.
19853.
Dengan
besarnya
d i
stratified
memungkinkan k e l o m p o k
Nasir
penelitian
-
1990
B e r d a s a r k a n b u k u Pedoman I K I P P a d a n g
menggunakan
sampel
225
rumus
penelitian
orang,
yang
Cochran
ini
C 19743
secara
sesuai
maka
keseluruhan
dengan
persentase
p r o p o r s i p o p u l a s i g o l o n g a n I11 ( 7 0 X) d a n g o l o n g a n I V ( 3 0
X),
sehingga jumlah sampel s e t i a p f a k u l t a s
d i
ambil
30
o r a n g u n t u k g o l o n g a n I11 d a n 15 o r a n g u t n u k g o l o n g a n I V .
Mengingat
instrumen
instrumen yang t e l a h d i
penelitian
buat
oleh
ini
Dirjen
t e k n i k pengumpulan d a t a p e n e l i t i a n i n i
menggunakan
Dikti,
maka
menggunakan
self
DAMAN S U S W A N T O
reported
atau
Y an€!
berbentuk
guided open type CKumaidi : 19901. Data
instrmnt
self -administrered
SIMES
C S i s t e m M o n i t o r i n g dan Evaluasi) y a n g a d a d i a m b i l s e c a r a
random d a n s e p a d a n u n t u k s e t i a p g o l o n g a n , s e r t a d i
y a n g memenuhi s y a r a t u n t u k
secara
mengisi
dapat
lengkap
d i
olah,
ketiga
dilaksanakan. Apabila jumlah d a t a
yaitu
mengambil
data
yang
yang
tugas-tugas
yang
nengisi
Yang
memenuhi
t i d a k m e n c u k u p i j u m l a h s a m p e l , maka p e n a m b a h a n
dengan
pilih
dua
syarat
dilakukan
tugas
yang
dilaksnakan.
M e l i h a t r a n c a n g a n p e n e l i t i a n i n i Cdesain f a k t o r i a l 2
statistik
yang
digunakan
menguji h i p o t e s i s digunakan u j i F
atau
analisis
x
dua
53,
maka
arah.
menguji
analisis
Sebelum
hipotesis,
menggunakan
analisis
u ji
dilakukan
untuk
varian
varian
normalitas
untuk
dan
uji
homogenitas d a r i d a t a yang d i p e r o l e h .
Dari
hasil
analisis
varian,
apabila
hasil
menunjukkan h a s i l y a n g s i g n i f i k a n pada
'o(interaksi)
t a r a f a y a n g d i p i l i h , maka u n t u k m e n g e t e s k e d u a f a k t o r
(golongan
dan
fa k u l t a s )
benar-benar
mempengaruhi
p r o d u k t i v i t a s k e r j a secara s i m u l t a n , d i l a k u k a n u j i s i m p l e
effect. B i l a
dalam
uji
simple
effect
hasilnya
s i g n i f i k a n pada taraf a yang d i p i l i h , d i l a k u k a n u j i
masih
HSD
DAMAN S U S W A N T O
CH o n e s t l y
Significant
T e t a p i b i l a dalam
Difference3
analisis
r
CKumaidi
19903.
variak
*o(interaksi)
menunjukkan h a s i l y a n g t i d a k s i g n i f i k a n p a d a taraf a yang
d i p i l i h , maka u n t u k m e n g o r e k s i k e s a l a h a n p e n g a r u h
baris
d a n kolom d i l a k u k a n u j i marin effect C F e r g u s o n : 19763.
C.
W
L DAN PEMBAHASAN
Ada b e b e r a p a h a 1
yang
dapat
dengan h a s i l p e n e l i t i a n i n i ,
dikemukakan
yaitu
deskripsi
berkenan
data
dan
analisis data.
1. Deskripsi D a t a
Dari d a t a
produktivitas
kerja
tenaga
pengajar
IKIP Padang yang t e l a h dikumpulkan, d i p e r o l e h gambaran
sebagai berikut :
a
Skor -
produktivitas
kerja
tenaga
pengajar
Padang memiliki r e n t a n g a n s k o r t e r e n d a h
skor tertinggi
b.
Persentase
tertinggi
yang
3,l
dan
= 13,9.
tenaga pengajar IKIP
interval
=
IKIP
sama,
skor
Padang
yaitu
produktivitas
kerja
terletak
kelas
7,l
-
pada
dengan
Q,0
p e r s e n t a s e 28 X u n t u k g o l o n g a n I11 d a n 27
X
untuk
golongan I V .
c . Skor rata-rata p r o d u k t i v i t a s k e r j a t e n a g a
IKIP Padang, menunjukkan g o l o n g a n I V
lebih
pengajar
tinggi
DAXAN SUSWANTO
....,
Produktivitas Kerja
d a r i g o l o n g a n I11 p a d a F a k u l t a s : FPBS (I11 :
FPMIPA (111 :
; I V : 8,08),
8,79
F P I P S (I11 : 7 , 9 9 ; I V : 8 , 2 8 ) d a n
7 , 7 5 ; I V : 8,90).
Sedangkan
IV
;
7,30
9,07),
:
(111
FPTK
pada
10
haLaman
fakultas
:
FPOK
I11
(9,26)
menunjukkan
bahwa:
menunjukkan s e b a l i k n y a , y a i t u g o l o n g a n
l e b i h t i n g g i d a r i golongan IV ( 8 , O l ) .
2. Analisis D a t a
Dari h a s i l p e n g u j i a n
(a) skor
Padang
.
produktivitas
tidak
distribusi
ada
xt2.
variansi
kerja
alasan
populasinya
n o r m a l i t a s menunjukkan
nilai
asumsi
tenaga
untuk
menolaknya,
normal.
Xo
nilai
memenuhi
IKIP
karena
Dari
hasil
uji
lebih
kecil
dari
Dan ( b ) d a t a p r o d u k t i v i t a s
populasi
pengajar
ksrja
memiliki
persyaratan
homogenitas
v a r i a n . Dari h a s i l u j i homogenitas v a r i a n
menunjukkan
= 1,954 l e b i h k e c i l d a r i n i l a i F(,ags)t
F(maks)o
= 4,37.
Dengan
demikian
tenaga
IKIP
pengajar
data
Padang
produktivitas
dapat
dgunakan
kerja
untuk
menguji h i p o t e s i s .
Hasil pengolahan d a t a p r o d u k t i v i t a s k e r j a
tenaga
. .
pengajar
IKIP
Padang
dengan
menggunakan
v a r i a n , d i p e r o l e h g a m b a r a n bahwa
I
menun j u k k a n h a s i l y a n g
t idak
nilai
s i g n i f ikan
analisis
Fo(interaksi)
pada
DAMAN
taraf
SUSWANTO
= 1,45 <
0 , 0 5 maupun t a r a f 0 , 0 1 ( P o
F t ( l % )=
3,41)
pengaruh
b a r is
Oleh
karena
Ft(5X)
itu
(f akultas)
=
untuk
dan
2,41
dan
mengoreksi
pengaruh
kolom
( g o l o n g a n ) d i l a k u k a n uJi main effect.
Dari
hasil
pengujian
main
g a m b a r a n bahwa p e n g a r u h kolom
effect
maupun
diperoleh
pengaruh
baris
h a s i l n y a t e t a p t i d a k s i g n i f i k a n p a d a t a r a f 0 , 0 5 maupun
=
p a d a t a r a f 0 , 0 1 (Fo
=
.
6,76).
Dengan
0 . 5 5 < Ft(52)
demikian
3,89 d a n
hipotesis
terima, y a n g m e n y a t a k a n t i d a k
ada
no1
Ft(l%)
dapat d i
perbedaan
tingkat
p r o d u k t i v i t a s k e r j a t e n a g a p e n g a j a r IKIP P a d a n g
antar
g o l o n g a n maupun a n t a r f a k u l t a s .
3. Pembahasan
Apabila
memperlihatkan
kita
skor
perhatikan
rata-rata
tenaga pengajar golongan
jauh
berbeda
Begitu
juga
walaupun
rata-rata
pada
dengan
untuk
skor
skor
fakultas
tertinggi,
IV
deskripsi
produktivitas
memiliki
rata-rata
tidak
golongan
111.
antar
tertentu
mempunyai
skor
-
yang
memiliki s e l i s i h yang t i d a k berbeda jauh
d a t a t e r s e b u t rnenunjukkan
lain.
hasil
Dari
yang
kerja
selisih
rata-rata
tetapi
rata-rata pada f a k u l t a s
data,
fakultas,
skor
diperoleh
dengan
hasil
tidak
skor
deskripsi
berbeda
DAMAN S U S W A N T O
jauh
dengan
hasil
penguj ian
produktivitas kerja
kepangkatan
tenaga
untuk
hipotesis.
Berarti
antar
golongan
pengajar
setiap
fakultas
f a k u l t a s , menunjukkan h a s i l y a n g
maupun
tidak
antar
jauh
berbeda
s a t u dengan yang l a i n .
D. KESIMPULAN DAN REKOMENDASI
Berdasarkan
disimpulkan
tenaga
hasil
disini
pengajar
temuan
bahwa
IKIP
atas,
d i
tingkst
Padang
maka
dapat
produktivitas
tidak
kerja
secara
berbeda
s i g n i f i k a n a n t a r a golongan yang s a t u dengan golongan yang
l a i n , serta a n t a r a f a k u l t a s
yang
satu
dengan
fakultas
y a n g l a i n . H a l t e r s e b u t mungkin d i s e b a b k a n k a r e n a :
rata
sama
Pembagian beban t u g a s mengajar y a n g
semua t i n g k a t g o l o n g a n , dimana s e t i a p t e n a g a
untuk
pengajar
b a i k g o l o n g a n I11 maupun g o l o n g a n I V m e n d a p a t k a n b e b a n
m e n g a j a r maksimum 1 2 s k s . Hal
produktivitas
antara
yang
kerja
satu
tenaga
dengan
kewenangan m e n g a j a r
,
tersebut
pengajar
yang
mengakibatkan
tidak
Dari
lain.
t a n g g u n g j a w a b maupun
kemampuan
seharusnya
golongan
IV
dengan
terdapat
segi
dari
perbedaan
golongan
berbeda
I11
segi
antara
dalam
produktivitasnya.
Pembagian
tugas
yang
tidak
disesuaikan
dengan
DAMAN S U S W A N T O
Produiztivitas Kerja
kewenagan
dan
tanggung
jawab
....,
setiap
kepangkatan b a g i tenaga pengajar, s e p e r t i
d it e t a p k a n
berdasarkan
Pendayagunaan
Lampiran 1
.
keputusan
Negara
Aparatur
Dimana
13
j e nj a n g
Yang
Menteri
No.
seti a p
pada
hdaman
telah
Negara
5944enpanA 987
jenjang
kepangkatan
t e l a h d i t e t a p k a n t u g a s pokok, kewenangan, d a n t a n g g u n g
jawab masing-masing
Berdasarkan
.
kesimpulan
yang
telah
dikemukakan
d i a t a s , maka p e r l u d i a j u k a n r e k o m e n d a s i s e b a g a i b e r i k u t :
1.
Menetapkan
tugas
dengan kewenangan
mengajar
dan
tenaga
tanggung
pengajar
jawab
sesuai
masing-masing
tenaga pengajar untuk s e t i a p
jenjang
kepangkatannya,
terutama untuk golongan I I I / d
k e bawah y a n g s e h a r u s n y a
kewenangan d a n t a n g g u n g jawabnya d a l a m m e n g a j a r a d a l a h
membantu t e n a g a
pengajar
yang
kenyataanya golongan t e r s e b u t
lebih
telah
senior
tetapi
mengajar
secara
mandiri.
2.Dalam
penelitian
mengajar
d i
pengembangan
saja, b e r a r t i
pengajar
dalam
yang
ini
hanya
bidang
i lmu ,
pendidikan,
dan
tidak
ini.
maka
Apalagi
tugas-tugas
penelitian
pengabd i a n
keseluruhan
diteliti,
penelitian
meneliti
pada
masyarakat
tugas-tugas
dirasakan
dan
tenaga
kekurangan
faktor-faktor
yang
DAMAN S U S W A N T O
Pz-oduk t ivi t
mempengaruhi t i n g k a t
-
Kerfa
produktivitas
.... ,
halaman
seseorang
14
tenaga
p e n g a j a r hanya d i t e l i t i d a r i segi golongan kepangkatan
dan f a k u l t a s
tempat
bekerjanya
l a i n n y a y a n g j u g a mempengaruhi
kerja,
seperti
yang
telah
saja.
Faktor-faktor
tingkat
produkt i v i t a s
dikemukakan
i d e n t i f i k a s i m a s a l a h maupun s e p e r t i
yang
dikemukakan
Soeharsono Sagir C 1 9 8 5 : 123 b e l u m d i t e l i t i .
I
dalam
Sehingga
timbul pertanyaan d i s i n i , apakah t i n g k a t p r o d u k t i v i t a s
k e r j a yang d i t e l i t i sudah
mencerminkan
produktivitas
k e r j a t e n a g a p e n g a j a r yang sebenarnya ? Oleh sebab i t u
untuk
men j awab
penelitian
yang
pertanyaan
menyangkut
tersebut
d i p e rlukan
f aktor-faktor
seperti
tersebut diatas.
DAMAN
SUSWANTO
Pr0duk t i v i t as Ker j'a
....,
haLaman
15
RUJ UKAN
I
Aroef,
Matthias,
(1985),
Peningkatan Produktivitas
M e l a l u i Kemajuan T e k n o l o g i , e d . J R a v i a n t o ,
Produktivitas dan Teknologi, Produktivitas Seri
V , J a k a r t a : SIUP.
Cochran, William.
(1974),
Sampling Tevhrriques,
Delhi : Willey Eastern P r i v a t e Ltd.
Direktur
Jendral
Pend i d i k a n
Tinggi,
Perekembangan P e l a k s a n a a n Program
P e n d i d i k a n T i n g g i 1976-1980, ( S u a t u
New
(19821,
Psmbinaan
Laporan),
J a k a r t a : Departemen P e n d i d i k a n dan Kebudayaan.
Edaward, A l l e n L . ( 1 9 7 9 ) ,
Analisys
Multiple R e g r e s s i o n and
V a r i a n c e and
Covariance,
of
F r a n s i s c o : W.H.
Ericson, B.H.
and
San
Freeman a n d Company.
Nosanchuk,
T.A.
D a t a S t a t i s t i k a Untuk I l m u
R.K. Sembiring
LP3ES.
the
dan
Monasse
(1977),
Sosial,
Malo,
Memahami
terjemahan
Jakarta :
Ferguson, George A .
(1981) Statistical A m l i s p i n
P s y c h o l o g y a n d E d u c a t i o n , Tokyo
: McGraw-H i l l
Kogakusha L t d .
Hadi,
IKIP
Soetrisno. (1983),
Statistik,
Jilid
111,
Yogyakarta
:
Yayasan
Penerbit
Fakultas
P s i k o l o g i UGM.
Padang,
(1990),
Buku
Pedoman
1990-1993, P a d a n g : IKIP P a d a n g .
IKIP
Padang
Kawotjo,
Tony.
(1986) ,
Penerapan
Pengukuran
P r o d u k t i v i t a s Dengan C a r a S e d e r h a n a d i T i n g k a t
Perusahaan, ed. J. Ravianto, Produktivitas dan
P e n g u k u r a n , P r o d u k t i v i t a s S e r i VIII, J a k a r t a
:
Keputusan D i r e k t u r J e n d r a l Perguruan T i n g g i ,
(1983))
Beban T u g a s T e n a g a P e n g a j a r P a d a P e r g u r u a n
Tinggi Negeri,
No.
48/DJ/Kep/1983
tanggal 6
J u n i 1983, J a k a r t a : Departemen P e n d i d i k a n dan
DAMAN S U S W A N T O
Kebudayaan .
Kumaid i ( 1 9 9 0 ) ,
Rancangan
Penelit i a n
Sederhana,
Makalah Seminar S t a t i s t i k P e n e l i t i a n , Padang :
IKIP P a d a n g .
Nasir,
Mohd., ( 1 9 8 5 ) Metode P e n e l i t i a n
~ a k a r t a: G h a l i a I n d o n e s i a .
Sagir,
Soeharsono.
(1985),
Pokok-Pokok
Pikiran
Mengenai
Kebijaksanaan
Untuk
Meningkatkan
P r o d u k t i v i t a s Tenaga K e r j a ,
ed. J. Ravianto,
P r o d u k t i v i t a s d a n T e n a g a Kerja, P r o d u k t i v i t a s
S e r i I , J a k a r t a : SIUP.
Salim,
Emil.
(1989),
Sumber Daya
Manusia
P e r s p e k t i f , Analisis, J a k a r t a : C S I S .
Saxena,
A .P.
(1986),
Peningkatan
P r i s m No.
T a t a l a k s a n a Kerja,
1 9 8 6 , J a k a r t a : LP3ES.
Pendidikan,
Dalam
Produktivitas
1
November
S i m a n j u n t a k , Payaman J . ( 1 9 8 5 ) ,
P r o d u k t i v i t a s Tenaga
Kerja : P e n g e r t i a n d a n Ruang L i n g k u p n y a , P r i s m
No. 11/12, November-Desember
1983, J a k a r t a :
LP3ES.
S u n a rt o .
( 1984 ) ,
Pewembangan
Model
Penguku-an
P r o d u k t ivitas P e n d i d ik a n Pada Perguruan Tinggi
Di
Indonesia,
(Disertasi),
Yogyakarta
:
F a k u l t a s Pasca S a r j a n a IKIP Pogyakarta.
DAMAN S U S W A N T O
LAMPIRAN-LAMPIRAN
17
Produktivitas kerja
golongan I V
Y = f(X1, X 2 , X3)
I
terdapat
perbedaan
T e n a g a P e n g a j ar
IKIP Padang
Produktivitas kerja
golongan I11
Y = f(X1, X2, X3)
Gambar 1 . Kerangka K o n s e p t u a l
A
(golongan kepangkatan)
FPBS
FPMIPA
B
(fakultas)
FPIPS
FPTK
FPOK
Gambar 2 . Rancangan f a k t o r i a l 2 x 5
M~LIK UFT PERPUSTLKUhN
I I ( I P PADANG
Gambar
3.
Grafik
Pologon
Skor
'Rata-rata
(XI
Produkt i v i t a s Kerja Tenaga P e n g a j a r G o l o n g a ~
111 d a n G o l o n g a n I V I K I P P a d a n g
Ke terangan :
fl
f2
= F a k u l t a s FPBS
F a k u l t a s FPMIPA
f3 = F a k u l t a s FPIPS
f4
= - F a k u l t a s FPTK
f5
= F a k u l t a s FPOK
I
T a b e l 1.
Jumlah Sampel P e n e l i t i a n
$IKOLT
i
1
I11
As
I
I
I\
11
-I
I.
I
I
3. FPMIPA
I
1
1
It
.
6. FPOK
CH
I
IV
30
2. FPBS
!
I
A#
.- 30
I
30
1
I
JUMLAH
15
45
15
45
15
I
I
15
45
30
15
45
30
15
45
75
225
I
III
45
30
150
11
II
II
I
II
II
1
I
II
1
T a b e l 2.
Gambaran S k o r P r o d u k t i v i t a s Kerja
Tenaga P e n g a j a r I K I P P a d a n g
Ir---FAKULTAS
I
I
II
t1i)
I I III
11
III
II
tIiI
II
L
GOL.
I
I IV
I11
FpBs
FPMIPA
FPIPS
I
I
IV
111
I IV
I
I
I
FPTK
II
FPOK
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
RENTANGAN
SKOR
5,l
-
13,8
I
I
1
/
3,8 - 12,4
4,4 - 13,3
4,5
-
12,5
I
SKOR 1
RATA-RAT?
8.08
7.30
11
9,07
8,79
II1
IV
I11
I
I
3,8 - 13,8
3,5 - 12,8
1
8,28
I
1
IV
111
-
I
I
I
13,9
/
8.96
13,8
1
7,75
3,l - 11.8
/
8.01
4,4
3,4
4,4
-
j
/
1
SD
2,51
2,lZ
2J43
2.01
I
7,99
I
I
I
13,3
I
I
9,26
I
ii
I
I
1
I
II
II
II
1
7
11 1
1 2,46 1I
1
I
I
1
1I
2,43
2.30
2,60
1I
I
2,45
II
II
II
II
II
Tabel 3 .
H a s i l A n a l i s i s V a r i a n s i Data P r o d u k t i v i t a s
K e r j a Tenaga P e n g a j a r IKIP Padang.
Sumber
Variansi
I
11
I Fakultas
II C
111
Interaksi
S e l Dalam
II11
JUMLAH
L
/ dk /
I
1
I
f
JK
54.92
3.26
/
/
1
34.20
1266.50
1358,88
/
MK
j
I
5.2
F+
1%
4 '13.73
2.33
2.41
3.14
1
3.26
0,55
3,89
6,76
4
8.55
1.45
2.41
3.41
5.89
--
--
--
215
1
I
1
224
III
i
PO
U
I
/Iil
II
;II
I
Tabel 4 .
U j i Pengaruh Kolom dan B a r i s H a s i l A n a l i s i s V a r i a n s i Data
P r o d u k t i v i t a s Ker j a Tenaga Pengaj a r IKIP Padang.
I
11
I
I/
1
1II
I
Variansi
Fakultas
1
1
54.92
I
/
3.26
1300,70
Sel
JUMLAH
1
1 MK
I
1358,88
/
-I
11
219
1 224
1
Fo
+
5%
1%
2.31
2,41
3.14
3.26
0.55
3,89
6.76
5.94
--
--
--
4 1113.73
I
I
Golongan
I
I
dk
I
I
I
-I1
I
I
I
lo.
l o d e
mala t a l i r l
I~rattitrr
.--------I I I I
1-1-111-1-1
I
I
1. tefirtrt Ielrtrtat Ienelitin.
lo. lad11 )erelitirr
(jitr perla disir:krl rsal jelu )
l o . Jrutl mtkt~karjr11Iia
(jitr qtrlr diairftct u r l jelul
Silrl
1-rrmdiri
2:kelorpok
Q.IL~
1-Ltkr
Z=ttr.lnl
Srrber darr I aqorrarl
terjr r u r deofu iraluai
'
~irtl
1 lilal-
llrlr ! t a c l i l i u
(jttau 11.1
Snbtr .lud:rrror/
ktrjuaar
dea;u irrlnsi :
r-rtirrrm
at, ler
ke;irlu
at:
qer
lh L t r b ~ t .c;lrLar
~ttrrjtkl
.......................................................................................
lo. l a d a l butrltarlr Lrlir
ljih lcrlc disir(tr: u r l jtlrr]
lcrlrk
I:brkn
1:hr.hl
'
litrl
(likilpeta~jlt]
rc~crbi
t
terpbrra
llala
ttrbil
du
kola tcrqat ptacrbil
-------------..---------.-.--.---.-.--------.----------..-------------...
-----------.------------..---------------
L. Jcris
SllSllSJ
Irrr rrirtrritrr/
icrluri [terqrt bclrjsr]
Tcrprt belrjrr :
Irofrn p r ( ~tar
ditelerrikrr
I :drlrr uteri
2 = llrr ccleri
tkr rcr
cercrler
b t r [ du rtprr 1
-------.--.----.-_-.--~-.--------.~--.~~--~-----------------
;
I
I
l
I
I
t
I
I
I
I
I
I
0
1 ~ 1 ~ 1 , 1 ~ 1 - 1 ~ 1 ~ 1 ~ 1 ~ 1-1
1 ~ l
I I I I I I I I I I I
1-1-1-1-1-1-l~1-1-l~l
I
I
I
I
I
I
1-1-1-1-1-1-1-1~l-1_I
1
1
1
1
1
l
1-1-l-1-1~1-1-1-1-1~l
I
I
I
I
I
1
1
1
1
1
I
I
1-1
I
I
I
I
1-1-111-1-1
III. !EIEIIDIII NDI IISIAUUt,
lo. lefirtrr:
11111
l:koarrllrri 1:ctrurl
f=qe~lrlcbrr~ = l r i r r ~(ttlrc
r. d l ]
tcrqrt kcfirtrr :
I:drlsr ~eferi
2 :Irar refcri
kotr [ drr refur ]
Jar kcfirtu 3er
ter re~e~lcrkc
rtr qer
~cicntcr
I
I