PENGARUH PERBANDINGAN LAKTOSA DAN AMYLUM MANIHOT DALAM GRANULAT DASAR TERHADAP MUTU FISIK TABLET VITAMIN C

  ( M H A H OI MT

  SK R IP SI: SRI PUDJI RAHAYU S.

  PENGARUH PERBANDINGAN LAKTOSA DAN AMYLUM MANIHOT DALAM GRANULAT DASAR TERHADAP MUTU FISIK TABLET VITAMIN C

  FAKULTAS FARMASI UNIVERSITAS AIRLANGGA PENGARUH PERBANDI NGAN LAKTOSA DAN AMYLUM MANI HOT DALAM GRANULAT DASAR TERHADAP MUTU FI SI K TABLET VI TAMI N C SKRI PSI DI BUAT UNTUK MEMENUHI SYARAT- SYARAT

  MENCAPAI GELAR SARJ ANA FARMASI PADA FAKULTAS FARMASI UNI VERSI TAS AI RLANGGA 1990

  Ol e h : SRI PUJ I RAHAYU S. 0 5 8 3 1 0 5 4 6 KATA PENGANTAR De ng a n me n g u c a p puj i s yu k u r k e h a d i r a t Tu h a n Ya ng

  Ma h a Kua s a , a t a s r a hma t da n hi . da ya h- Nya , a k h i r n y a s k r i p s i y a n g b e r j u d u l " Pe n g a r u h Pe r b a n d i n g a n La k t o s a da n Amy l u m Ma n i h o t d a l a m g r a n u l a t d a s a r t e r h a d a p mut u f i s i k t a bl e t Vi t a mi n C" d a p a t d i s e l e s a i k a n s e b a g a i s a l a h s a t u s y a r a t u n t u k me me n u h i t uga s a khi r d a l a m me n c a p a i g e l a r s a r j a n a f a r ma s i p a d a Fa k u l t a s Fa r ma s i Un i v e r s i t a s Ai r l a n g g a .

  Ba gi s a ya s k r i p s i i ni me r u p a k a n p e n g a l a ma n b e l a j a r d a l a m me r e n c a n a k a n , me n g e r j a k a n s e r t a me n y u s u n ka r ya i l mi a h, s e h i n g g a b a n y a k s e k a l i me me r l u k a n b a n t u a n da r i p i h a k l a i n y a n g t e l a h b e r p e n g a l a ma n .

  Pa d a k e s e mp a t a n i ni p e r k e n a n k a n l a h s a y a me n y a mp a i ­ ka n t e r i ma ka s i h da n p e n g h a r g a a n y a n g s e b e s a r - b e s a r n y a k e p a d a y a n g t e r h o r ma t

  • Do s e n Pe mb i mb i n g y a n g t e l a h b a n y a k me mb e r i k a n p e t u n j u k da n b i mb i n g a n s e r t a s a r a n - s a r a n da n d o r o n g a n s e ma n g a t s e l a ma s a ya me n g e r j a k a n s a mp a i d e n g a n s e l e s a i n y a p e ­ n y u s u n a n n a s k a h s k r i p s i i ni , j u g a k e s e mp a t a n d a l a m p e n g g u n a a n f a s i l i t a s La b o r a t o r i u m Te k n o l o g i Fa r ma s i .
  • St a f pe nga j a r , r e k a n - r e k a n ma h a s i s wa da n p a r a ka r ya wa n

  La b o r a t o r i u m Te k n o l o g i Fa r ma s i y a n g t e l a h me mb a n t u

  Se mo g a b a n t u a n d a r i b e r b a g a i p i h a k di a t a s me n d a p a t b a l a s a n d a r i Tu h a n Ya n g Ma h a Es a da n mu d a h - mu d a h a n s k r i p s i i ni b e r ma n f a a t ba gi I l mu Pe n g e t a h u a n da n p e n g e m­ ba n g a n i l mu k e f a r ma s i a n di ma s a me nda t a ng.

  me mb e r i k a n d o r o n g a n s e ma n g a t da n t e na g a p a d a s a ya , s e ­ h i n g g a s k r i p s i i ni d a p a t ka mi s e l e s a i ka n.

  • Ti m Pe n i l a i s kr i p s i y a n g t e l a h b e r k e n a n me me r i k s a s k r i p s i i ni .

  Sur a ba ya , J a n u a r i 1990. DAFTAR I SI

  KATA PENGANTAR . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i i DAFTAR TABEL . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi

  14 2. Al a t . . . . . . . . . . . . : . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  4. Pe me r i k s a a n mut u f i s i k t a bl e t Vi t . C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  35

  3. Pe me r i k' s a a n mut u f i s i k ma s s a t a b l e t Vi t . C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  34

  29 2. Pe me r i k s a a n g r a n u l a t d a s a r . . . . . . . .

  29 1. Pe me r i k s a a n b a ha n ba ku . . . . . . . . . . . . .

  15 BAB I V. HASI L PENELI TI AN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  14 3. Me t o d e Pe n e l i t i a n . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  14 1. Ba h a n . . . . . ' . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  DAFTAR LAMPI RAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . vi i i BAB I . PENDAHULUAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  10 BAB I I I . BAHAN, ALAT DAN METODA PENELI TI AN ___

  8 5. Ce t a k l a n g s u n g . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  7 4. 2. Si f a t - s i f a t g r a n u l . . . . . . . . . . . .

  7 4. 1. Tu j u a n p e mb u a t a n gr a n u l . . . . . .

  6 4. Gr a n u l . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  5 3. Amy l u m . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  4 2. La k t o s a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  4 1. Vi t a mi n C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  1 BAB I I . TI NJ AUAN PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  39 Ha l a ma n Ha l a ma n

  BAB

  V. PEMBAHASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 48 BAB

  VI . KESI MPULAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

  BAB VI I . SARAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51 RI NGKASAN . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52 DAFTAR PUSTAKA . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 53

  

DAFTAR TABEL

TABEL Ha l a ma n

  I . Hu b u n g a n I n d e k s k o mp r e s i b i l i t a s d e n g a n s i f a t a l i r . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  9 I I . Pr o s e s p e mb u a t a n t a bl e t me n u r u t b e r b a ­ ga i me t o d e . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  11 I I I . Fo r mu l a g r a n u l a t d a s a r . . . . . . . . . . . . . . . . .

  18 I V- A. Ra n c a n g a n An a l i s i s RCBD . . . . . . .

  27 I V- B. Ta be l An a v a Ra n d o mi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i g n . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  28 V- A. Pe me r i k s a a n k u a l i t a t i f Vi t a mi n C . . . .

  29 V- B. Di s t r i b u s i u k u r a n Vi t a mi n C . . . . . . . . . .

  30 V- C. Pe n e t a p a n ka d a r vi t a mi n C d a l a m ba h a n ba ku . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  30 V- D. Pe me r i k s a a n k u a l i t a t i f La k t o s a . . . . . .

  31 V~ E. Pe me r i k s a a n k u a l i t a t i f Amy l u m Ma n i h o t

  32 V- F. Pe me r i k s a a n k u a l i t a t i f Ma g n e s i u m St e ­ a r a t . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  33 VI . Ha s i l p e me r i k s a a n g r a n u l . . . . . . . . . . . . . . .

  34 VI I . Ke c e p a t a n a l i r ( g r a m/ d e t i k ) . . . . . . .

  35 VI I I . Da t a s u d u t d i a m ( d e r a j a t ) . . . . . . . . . . . .

  36 I X . Bo b o t j e n i s n y a t a ( g/ ml ) . . . . . . . . . . . . .

  37 X . Bo bot j e n i s ma mp a t ( g/ ml ) . . . . . . . . . . . .

  38 XI . Ko mp r e s i b i l i t a s ( p r o s e n ) . . . . . . . . . . . . .

  39 XI I - A. Bo bot t a b l e t Vi t a mi n C ( g) \ . . . . . . . . . .

  40 XI I - B. An a l i s i s s t a t i s t i k k e s e r a g a ma n bo b o t t a b l e t s e c a r a RCBD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  40

  

vi TABEL Ha l a ma n

  XI I I - A. Ukur a n t e ba l t a bl e t Vi t a mi n C ( ml ) ,

  41 XI I I - B. Ana l i s i s - s t a t i s t i k u k u r a n t a bl e t s e ­ c a r a RCBD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41

  XI V- A. Ke k e r a s a n t a bl e t Vi t a mi n C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

  XI V- B. An a l i s a s t a t i s t i k k e k e r a s a n t a bl e t s e c a r a RCBD . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

  XV- A. Ke r a p u h a n t a b l e t Vi t a mi n C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

  XV- B. An a l i s a s t a t i s t i k k e r a p u h a n t a bl e t s e c a r a RCBD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 43

  XVI - A. Wa kt u ha n c u r t a bl e t Vi t a mi n C . . . . . . . . . . . . . . . . 44

  XVI - B. An a l i s a s t a t i s t i k wa kt u ha n c u r t a - b l e t s e c a r a RCBD . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

  XVI I - A. Pe me r i k s a a n ka da r t a b l e t Vi t a mi n C. .

  46 XVI I - B. An a l i s a ka da r t a b l e t s e c a r a RCBD . . .

  47 DAFTAR LAMPI RAN La mp i r a n

  Ha l a ma n

  1. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i gn" Bo bot t a b l e t p a d a b e r b a g a i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  56

  2. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i gn" u k u r a n t a b l e t p a d a b e r b a g a i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  57

  3. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i gn" k e k e r a s a n t a bl e t p a d a b e r b a ­ ga i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  58

  4. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i g n ” k e r a p u h a n t a b l e t p a d a b e r b a ­ ga i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  59

  5. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i gn" wa kt u ha nc u r t a b l e t p a d a be r b a g a i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  60

  6. Pe r h i t u n g a n s t a t i s t i k " Ra n d o mmi z e d Co mp l e t e Bl o c k De s i g n " ka da r t a b l e t p a d a b e r b a g a i f o r mu l a . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  62 7. Ta b e l Di s t r i b u s i F . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  63 8. Ta b e l K . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

  64 PENDAHULUAN

  BAB I

  P b K P U S T A K A A r * m i l i k U N I V E R S I T A S A l K L A N U O A "

  S U R A B A Y A Ta b l e t me r u p a k a n s e d i a a n f a r ma s i y a n g s a mp a i s e k a ­ r a n g ma s i h d i s u k a i da n b a n y a k d i g u n a k a n d a l a m p e n g o b a t ­ an, k a r e n a t a b l e t me mp u n y a i b e b e r a p a k e u n t u n g a n a nt a r a l a i n : pr a kt i s , r e l a t i f s t a b i l p a d a p e n y i mp a n a n n y a , e k o ­ n o mi s d a l a m p e mb u a t a n n y a , mu d a h d i p r o d u k s i s e c a r a be s a r - b e s a r a n da n j u g a mu d a h d i s t r a n s p o r t ( 1, 2) .

  Un t u k me n d a p a t k a n me t o d e p e mb u a t a n t a b l e t y a n g e f i - s i e n, t e l a h d i k e mb a n g k a n s u a t u me t o d e p e mb u a t a n t a bl e t y a n g s e d e r h a n a ya i t u me t o d a c e t a k l a ngs ung. Ke u n t u n g a n me t o d a c e t a k l a ngs ung, a n t a r a l a i n l e bi h me n j a mi n s t a b i ­ l i t a s k i mi a da n f i s i k a z a t a kt i f t e r h a d a p p e n g a r u h p e r ­ l a kua n s e l a ma p r o s e s p e mbua t a n.

  Pa d a p e l a k s a n a a n me t o d a c e t a k l a ngs ung, d i b u t u h k a n b a ha n p e mb a wa y a n g me mp u n y a i s i f a t a l i r y a n g b a i k dan- mu d a h d i c e t a k ( 3, 4 ). Ad a b e b e r a p a b a h a n p e mb a wa c e t a k l a n g s u n g y a n g s e r i n g d i g u n a k a n p a d a p e mb u a t a n t a bl e t , a n t a r a l a i n : Avi c e l , l a k t o s a s e mb u r k e r i n g ( s p r a y d r i e d l a k t o s a ) , d i k a l s i u m f os f a t d i hi dr a t , ma n i t o l da n s e b a g a i n y a ( 3, 4, 5, 6) .

  Me s k i p u n d e mi k i a n p e n g e mb a n g a n b a h a n p e mb a wa c e t a k l a n g s u n g i ni ma s i h d i t e l i t i s e c a r a l ua s , me n g i n g a t s e ­ t i a p b a h a n p e mb a wa t e r s e b u t me mp u n y a i s i f a t t e k n o l o g i s

  2

  y a n g t i d a k d a p a t me n c a k u p s e l u r u h p e r b a i k a n mu t u t a bl e t y a n g d i k e h e n d a k i , s e h i n g g a d a l a m b e r b a g a i f o r mu l a s i t a ­ bl e t c e t a k l a n g s u n g d i k o mb i n a s i a n t a r b a h a n p e mb a wa u n ­ t uk me n d a p a t k a n mu t u t a b l e t y a n g ba i k.

  ' Sya r a t u t a ma u n t u k b a h a n p e mb a wa c e t a k l a n g s u n g a d a l a h mu d a h me n g a l i r da n mu d a h di c e t a k. Ol e h s e b a b i t u ba h a n p e mb a wa t a b l e t c e t a k l angs ung- y a n g p a l i n g ba i k a d a l a h me mp u n y a i b e n t u k y a n g me n d e k a t i b u l a t da n d e f o r - ma s i p a r t i k e l n y a pl a s t i s . Si f a t i ni d a p a t d i c a p a i l e bi h b a i k b i l a b a h a n p e mb a wa t e r l e b i h d a h u l u d i b u a t g r a n u l a t da s a r .

  Vi t a mi n C me r u p a k a n b a h a n oba t y a n g b e r b e n t u k kr i s t a l , mu d a h t e r o k s i d a s i o l e h p e n g a r u h ke l . e mba ba n, s uhu s e r t a s u ka r d i c e t a k me n j a d i t a b l e t ( 7, 8 ). Me n g i n g a t v i t a mi n C s ul i t d i c e t a k me n j a d i t a bl e t , ma k a d i p e r l u k a n b a h a n p e mb a wa c e t a k l a n g s u n g y a n g me mp u n y a i d a y a i ka t y a n g ba i k. Un t u k ma k s u d t e r s e b u t d i k e mb a n g k a n f o r mu l a g r a n u l a t d a s a r d a r i b a h a n p e mb a wa b e r d a s a r k a n p e r b a n d i n g a n l a k t o s a da n a my l u m ma ni hot .

  Ke u n t u n g a n me n g e mb a n g k a n g r a n u l a t d a s a r s e b a g a i p e mb a wa d a l a m p e mb u a t a n t a b l e t c e t a k l a n g s u n g i a l a h d a ­ p a t d i k e n d a l i k a n v a r i a s i u k u r a n da n d i s t r i b u s i u k u r a n p a r t i k e l y a n g • s e s u a i d e n g a n b o bot t a b l e t y a n g di ke he nda ki ; ' s e d a n g k a n b a h a n p e mb a wa d i p a s a r a n s e p e r t i l a k t o s e s e mb u r ke r i ng, k a l s i u m f os f a t d i h i d r a t , da n l a i n s e b a g a i n y a s u d a h me mp u n y a i s p e s i f i k a s i y a n g t e t a p

  3 t e n t a n g u k u r a n da n d i s t r i b u s i u k u r a n p a r t i k e l n y a .

  Te l a h d i l a k u k a n p e n e l i t i a n p e n d a h u l u a n da r i g r a n u l ­ a t d a s a r . y a n g d i b u a t d a r i c a mp u r a n l a k t o s a da n a my l u m Ma n i h o t u n t u k p e mb u a t a n t a bl e t v i t a mi n C c e t a k l a n g s u n g

  ( 5 ). Ha s i l p e r c o b a a n me n u n j u k k a n b a h wa p e r b a n d i n g a n b o b o t 2 : 3 a n t a r a v i t a mi n C d e n g a n ‘ g r a n u l a t d a s a r me mb e r i k a n mu t u f i s i k y a n g ba i k.

  Pe n e l i t i a n i ni d i l a k u k a n u n t u k me n g e mb a n g k a n f o r mu ­ l a g r a n u l a t d a s a r y a n g d i b u a t d e n g a n b e r b a g a i p e r b a n ­ d i n g a n b a h a n p e mb a wa l a k t o s a da n a my l u m ma ni hot , k e mu d i a n . g r a n u l a t d a s a r t e r s e b u t d i u j i s i f a t t e k n o l o g i s n y a , a n t a r a l a i n s i f a t a l i r , s u d u t d i a m da n k o mp r e s i b i l i t a s gr a nul . Se l a n j u t n y a ' d i b u a t t a bl e t v i t a mi n C s e c a r a c e t a k l a n g s u n g d e n g a n b e r b a g a i f o r mu l a g r a n u l a t d a s a r t e r s e but . Ta b l e t v i t a mi n C y a n g d i h a s i l ­ ka n d a r i s e t i a p f o r mu l a d i b a n d i n g k a n mu t u f i s i knya .

  Da r i h a s i l p e r c o b a a n i ni d i h a r a p k a n d a p a t d i p e r o l e h s u a t u f o r mu l a g r a n u l a t d a s a r d a r i c a mp u r a n l a k t o s a da n a my l u m ma n i h o t y a n g me mb e r i k a n mu t u f i s i k t a b l e t v i t a mi n C y a n g b a i k .-

  BAB I I TI NJ AUAN PUSTAKA 1. Vi t a n i n C ( As a m As kor ba t ) . Vi t a mi n C a d a l a h v i t a mi n e s e n s i a l ' ya ng s a n g a t d i b u t u h k a n o l e h t ubuh. De f i s i e n s i v i t a mi n C d a p a t me - me n y e b a b k a n s k o r b u t a t a u s c u r v y y a n g t e l a h d i k e n a l s e me n j a k t a hun 1720. Di k e t a h u i p u l a b a h wa p e n y a k i t t e r s e b u t d a p a t d i c e g a h d e n g a n p e mb e r i a n s a yur ma yur a t a u b u a h - b u a h a n s e ga r t e r u t a ma g o l o n g a n j e r uk. As a m a s k o r b a t mu l a - mu l a d i k e n a l s e b a g a i a s a m h e k s u r o n a t d e n g a n r umus CgHgOg. As a m a s k o r b a t me r u p a k a n kr i s t a l da n b u b u k p u t i h ke kuni nga n, s t a b i l d a l a m ke a da a n k e r i n g da n d a l a m b e n t u k l a r ut a n mu d a h t e r oks i d a s i , ba i k o l e h u d a r a a t a u ol e h l oga m ( 9 ). Ru mus Ba n g u n Vi t a mi n C :

  CH2OH CHG"

  Bo b o t mo l e k u l : 176, 13 , t i t i k l e l e h 190° C ( 10) da n me mp u n y a i s i f a t k o mp r e s i b i l i t a s y a n g j e l e k ( 7 ). Vi t a mi n C mu d a h l a r ut d a l a m a i r , a g a k s u k a r l a r ut da - l a m e t a n o l 95%, p r a k t i s t i d a k l a r ut d a l a m kl or of or m,

  5

  h a da p p e n g a r u h pa na s , c a ha ya , uda r a , l oga m. Da l a m b e n t u k l a r ut a n c e pa t t e r oks i d a s i . Pr o s e s o k s i d a s i d i p e r c e p a t d e n g a n a d a n y a p e ma na s a n, a l k a l i da n p e n g o - t or a n i on- i on l oga m b e r a t t e r t e nt u, mi s a l n y a be s i , t e mb a g a da n ma n g a n ( 8 ). Ke g u n a a n y a n g u t a ma a d a l a h u n t u k p e n c e g a h a n da n t e r a p i s k o r b u t k h u s u s n y a u n t u k p e n c e g a h a n p a d a a na k- a na k da n bayi . . Un t u k p e ma k a i a n s e c a r a or a l : d o s i s l a z i m v i t a mi n

  C, u n t u k o r a n g d e wa s a s e b a g a i a nt i s k o r b u t a d a l a h : 75 mg s a mp a i 1 gr a m, b i a s a n y a 500 mg s e ha r i , d e n g a n d o s i s p e me l i h a r a a n s e h a r i 60 mg ( 9) .

  2. La k t o s a ( 11) .

  Sa l a h s a t u e k s i p i e n y a n g p a l i n g b a n y a k d i g u n a k a n d a l a m p e mb u a t a n t a bl e t a d a l a h l a kt os a . Da l a m f o r mu l a - s i t a bl e t , l a k t o s a b a n y a k d i g u n a k a n s e b a g a i b a ha n p e ngi s i , y a n g b e r f u n g s i u n t u k me n a mb a h ma s s a t a bl e t y a n g d i i n g i n k a n .

  Da l a m p e r d a g a n g a n d i k e n a l b e b e r a p a ma c a m l a kt os a a n t a r a l a i n :

  • La k t o s a mo n o h i d r a t

  La k t o s a mo n o h i d r a t b e r b e n t u k s e r b u k k r i s t a l da n gr a nul . Ba ha n i ni b a n y a k d i g u n a k a n s e b a g a i b a ­ ha n p e n g i s i u n t u k p e mb u a t a n t a b l e t d e n g a n me t o - d a g r a n u l a s i ba s a h.

  6

  • La k t o s a s e mb u r ke r i ng

  La k t o s a s e mb u r k e r i n g d i p e r o l e h d e n g a n c a r a p e n g e r i n g a n s e mbur . J e n i s i ni s a n g a t b a i k d i g u ­ n a ka n s e b a g a i e k s i p i e n t a bl e t c e t a k l a ngs ung, k a r e n a me mp u n y a i s i f a t a l i r da n k o mp r e s i b i l i t a s y a n g ba i k.

  • La k t o s a a n h i d r a t

  La k t o s a a n h i d r a t b e r u p a s e r b u k s a n g a t h a l us y a n g d i p e r o l e h d e n g a n c a r a " r o l l e r dr yi ng" , y a n g k e mu d i a n d i h a l u s k a n da n di a ya k. Ek s i p i e n i ni me mp u n y a i s i f a t k o mp r e s i b i l i t a s y a n g ba i k. Ad a n y a b e r ma c a m- ma c a m b e n t u k l a kt os a , a ka n s a ng a t me mb a n t u u n t u k p e n g e mb a n g a n f o r mu l a t a b l e t ya ng t e pa t , b a i k y a n g d i b u a t s e c a r a c e t a k l a n g s u n g ma up u n g r a n u l a s i ba s a h.

  3. An y l u n Da l a m b i d a n g f a r ma s i a my l u m d i g u n a k a n s e b a g a i b a h a n p e mb a wa u n t u k p e mb u a t a n b e r b a g a i s e d i a a n f a r ma - t s i t e r u t a ma t a bl e t . Pa d a p e mb u a t a n t a bl e t , a my l u m da ~ pa t b e r f u n g s i s e b a g a i b a ha n pe ngi s i , p e n g e mb a n g , p e ­ n g i k a t ma u p u n p e l i n c i r ( 12, 13) .

  Be r b a g a i j e n i s a my l u m y a n g s e r i n g d i g u n a k a n d a l a m f a r ma s i a d a l a h Amy l u m Sol a ni , Amy l u m Ma y d i s da n Amy l u m Ma n i h o t ( 13) . Di I n d o n e s i a Amy l u m Ma n i h o t l e bi h b a n y a k d i g u n a ­ ka n d a l a m p e mb u a t a n t a bl e t k a r e n a ba ha n i ni mu d a h d i ­ d a p a t da n h a r g a n y a mur a h. Amy l u m Ma n i h o t d i d a p a t da r i a ka r t a na ma n Ma n i h o t u t i l i s s i ma , f a mi l i a Eu p h o r b i a - c e a e ( 10, 13) . Ma k r o s k o p i s : s e r b u k ha l us put i h, t i d a k b e r b a u da n t i da k b e r a s a ( 10) .

  Mi k r o s k o p i s : Bu t i r pa t i ma j e mu k s e d i k i t s e ka l i u mu mn y a ma j e mu k 2.

  Bu t i r pa t i t u n g g a l b ut i r y a n g b e s a r s a n g a t ba nya k, d i a me t e r s a mp a i 20 um, ha mp i r s e mua me r u p a k a n p e c a h a n b u t i r pa t i ma j e muk, d i n d i n g l ua r bul a t , b u ­ t i r ke c i l c ukup b a n y a k ( 10) . Ke l a r u t a n : t i da k l a r ut d a l a m a i r d i n g i n da n a l k o ­ hol ( 10) .

  Gr a n u l Gr a n u l me r u p a k a n a g l o me r a t y a n g a s i me t r i s da r i p a r t i k e l - p a r t i k e l s e r b u k ( 3) .

  1. Tu j u a n Pe n b u a t a n Gr a n u l ( 3, 6, 11) .

  a. Gr a n u l me mp u n y a i u k u r a n y a n g l e bi h b e s a r d i b a n ­ d i n g k a n d e n g a n s e r b u k k a r e n a t e r b e n t u k da r i p a r t i k e l - p a r t i k e l s e r b u k . , Ha l i ni me n y e b a b k a n b o b o t j e n i s b e r t a mb a h be s a r , s e h i n g g a l e bi h

  8 me n g h a s i l k a n b o b o t t a bl e t y a n g l e bi h kons t a n.

  b. Gr a n u l d a p a t me n c e g a h t e r j a d i n y a s e g r e g a s i d a l a m c a mp u r a n k a r e n a t i a p g r a n u l me mp u n y a i u k u r a n da n k o mp o s i s i y a n g s e r a ga m.

  c. Gr a n u l d a p a t me n g h i n d a r i t e r b e n t u k n y a d e b u ya ng t e r j a d i p a d a p e n c a mp u r a n ka r e n a g r a n u l l e bi h b e r a t d a r i p a d a s e r buk, s e h i n g g a p a d a p e n c a mp u r a n t i da k t e r d a p a t de bu y a n g b e r t e r b a n g a n .

  d. Ad a n y a p e n g i k a t me n y e b a b k a n p a r t i k e l y a n g s a t u d e n g a n y a n g l a i n s a l i n g me ngi ka t , s e h i n g g a l e bi h k o mp a k da n l e bi h mu d a h d i c e t a k me n j a d i t a bl e t . 4. 2. Si f a t - s i f a t g r a n u l

  Da l a m p e mb u a t a n t a bl e t , k e ma mp u a n b a h a n - b a h a n

  u

  u n t u k me n g a l i r d a r i c o r o n g ke r u a n g c e t a k me mp u n y a i p e r a n a n y a n g s a n g a t pe nt i ng, ol e h k a r e n a i t u g r a n u l h a r us d a p a t me n g a l i r d e n g a n b a i k s u p a y a d i d a p a t k a n t a bl e t d e n g a n mut u y a n g b a i k ( 3, 14, 15) . Ad a b e b e r a p a s i f a t y a n g d a p a t d i g u n a k a n u n t u k me n e n t u k a n mut u g r a n u l i a l a h : s i f a t a l i r , s udut di a m, b o b o t j e n i s da n k o mp r e s i b i l i t a s ( 3, 4, 15) .

  • Ke c e p a t a n a l i r g r a n u l d i k a t a k a n ba i k, a p a b i l a wa k t u y a n g d i p e r l u k a n o l e h 100 g g r a n u l d a p a t me n g a l i r t i da k l e bi h d a r i 10 d e t i k ( 4 ), k h u s u s n y a u n t u k p e mb u a t a n t a bl e t p a d a f r e k u e n ­ s i y a n g t i ngi .
  • s udut d i a m me r u p a k a n p a r a me t e r y a n g d i g u n a k a n

  9

  pa r t i ke l . Su dut i ni b e s a r ka l a u g r a n u l - n y a % b e r s i f a t kohe s i f . Ca r t e n s e n e t a l ( 16) t e l a h me n e l i t i h u b u n g a n a n t a r a k e c e p a t a n a l i r da n s u dut di a m, d i ma n a g r a n u l y a n g me mp u n y a i s udut d i a m 25° - 40° a ka n me mi l i k i s i f a t a l i r ya ng c ukup ba i k.

  • Ko mp r e s i b i l i t a s d a r i g r a n u l j u g a me me g a n g p e r a n a n pe nt i ng. Hu b u n g a n k o mp r e s i b i l i t a s da n k e ma mp u a n a l i r g r a n u l d a p a t d i t u n j u k k a n d e n g a n I nde k s k o mp r e s i b i l i t a s s e b a g a i b e r i k u t ( 17) .

  TABBL I Hu b u n g a n I nd e k s k o mp r e s i b i l i t a s d e n g a n s i f a t a l i r

  I n d e k s k o mp r e s i b i l i t a s Ke ma mp u a n a l i r ( da l a m pe r s e n ) 5 - 15 b a i k s e ka l i

  12 - 16 b a i k

  18 21 c ukup 23 - 35 j e l e k 35 - 43 s a ng a t j e l e k 40 s a n g a t j e l e k s e ka l i

  10

  5. Ce t a k l a n g s u n g Ta b l e t d a p a t d i b u a t d e n g a n t i ga me t o d a p e mb u a t a n y a i t u : me t o d a g r a n u l a s i ba s a h, me t o d a g r a n u l a s i k e r i n g da n me t o d a c e t a k l a n g s u n g ( 3, 4, 6) . Me t o d a g r a n u l a s i me r u p a k a n c a r a y a n g s u d a h l a ma d i g u n a k a n . Tu j u a n u t a ma d a r i g r a n u l a s i i a l a h : u n t u k me n g h a s i l k a n c a mp u r a n oba t da n b a ha n p e mb a wa d a l a m b e n t u k g r a n u l y a n g d a p a t me n g a l i r d e n g a n b a i k da n mu d a h d i c e t a k ( 3, 11) .

  Pe mb u a t a n t a bl e t de ng a n c a r a g r a n u l a s i i ni d i k e mb a n g ­ ka n me n j a d i c a r a ya ng l e bi h s e d e r h a n a y a i t u : c a r a c e t a k l a ngs ung. Ce t a k l a n g s u n g i a l a h : Pr o s e s p e mb u a t a n t a b l e t y a n g * d i l a k u k a n d e n g a n me n c e t a k l a n g s u n g c a mp u r a n s e r b u k d a r i b a ha n oba t da n b a h a n p e mb a wa ( t e r ma s u k b a ha n p e l i n c i r ) y a n g d a p a t me n g a l i r s e c a r a s e r a g a m ke d a l a m r u a n g c e t a k u n t u k p e mb u a t a n t a bl e t ( 3, 4, 6) . Ta h a p p e mb u a t a n t a b l e t d e n g a n k e t i g a c a r a di a t a s , d a p a t d i l i h a t p a d a Ta b e l I I ( 3, 4, 6) . .

  11 TABEL I I

  ‘ 4. Mengayak mas a yang bas ah dengan ukur an t er t ent u

  4. Mencampur de ­ ngan bahan pel i nci r . dan di s i nt egr at or

  3. Pengayakan " s l ug”

  8. Pencet akan t a­ bl et

  7. Mencampur gr a­ nul ker i ng yang s udah di - ayak' dengan bahan pel i nci r dan di s i nt e - gr at or

  6. Menganyak gr ar nul ker i ng dengan ayakan ukur an t er t en­ t u

  5. Menger i ngkan gr anul yang bas ah

  3. Mencampur l a­ r ut an pengi ­ kat

  Pr os es Pembuat an Tabl et menur ut ber bagai met ode Gr anul as i Bas ah Gr anul as i Ker i ng Cet ak l angs ung

  2. Pencet akan t a - bl et

  1. Mencampur s emua komponen unt uk t abl et ( t er mas uk bahan obat )

  2. Mencet ak cam­ pur an menj adi t abl et ker as unt uk membuat " s l ug“

  1. Mencampur ba­ han obat dan bahan pembawa

  2. Membuat l ar ut ­ an pengi kat

  1. Mencampur ba ­ han obat dan bahan pembawa

  5. Pencet akan t abl et

  Ml L i K . P E R P U S T A K A A N i " " U N I V E R S I T A S A 1 K L A N G G A l S U R A B A Y A

  I . Ke unt unga n pr os e s ' " c e t a k . l a n g s u n g i a l a h : wa kt u h a n c u r da n k e c e p a t a n me l a r u t t a b l e t l e bi h s i n g k a t k a r e n a p a r t i k e l b a h a n a kt i f a ka n d i b e b a s k a n da r i ma s s a t a b l e t d a l a m b e n t u k p a r t i k e l b e b a s y a n g d a p a t s e g e r a l a r ut , s e d a n g k a n p a d a p r o s e s g r a n u l a s i b a s a h d e n g a n a da n y a ba h a n p e n g i k a t s e p e r t i g e l a t i n / p a t i a ka n me n y e b a b k a n p a r t i k e l oba t b e r i k u t me n j a d i a g l o me r a t y a n g l e bi h be s a r , s e h i n g g a p r o s e s d i s o l u s i oba t a ka n l e bi h l a mba t

  ( 3 ).

  Pe r t i mb a n g a n l a i n u n t u k me mi l i h c a r a c e t a k l a ngs ung, k a r e n a c a r a i ni d a p a t me n g u r a n g i b e a y a p r o d u k s i d e n g a n p e n g h e ma t a n r u a n g a n me mb u t u h k a n p e r a l a t a n y a n g l e bi h s e d i k i t j u ml a h n y a ( a l a t p e n c a mp u r da n me s i n p e n c e t a k t a bl e t ) p e n g h e ma t a n t e n a g a k e r j a k a r e n a p r o s e s n y a c e pa t da n j u g a p e n g h e ma t a n wa kt u

  ( 3, 4, 11) .

  Pe mi l i h a n - b a h a n p e mb a wa y a n g t e pa t me r u p a k a n f a kt or p e n e n t u u n t u k me n y u s u n f o r mu l a s i t a bl e t , y a n g a ka n d i p r o s e s s e c a r a c e t a k l a ngs ung. Ba ha n p e mb a wa u n t u k p r o s e s c e t a k l a n g s u n g h a r us me n u n j u k k a n . d u a s i f a t p e n t i n g y a i t u : mu d a h d i c e t a k da n me mp u n y a i s i f a t a l i r y a n g ba i k. Ba ha n c e t a k l a n g s u n g y a n g b i a s a d i g u n a k a n a d a l a h s e l u l o s a mi k r o k r i s t a l a t a u a vi c e l , s t a r c h RX 1 5 0 0 , Emc o mp r e s s , La k t o s a s e mb u r ke r i ng, l a k t o s a a n h y d r a t da n l a i n - l a i n ( 3, 4, 5, 6) .

  Me s k i p u n d e mi k i a n p a d a p e n g e mb a n g a n t a bl e t c e t a k l a n g s u n g ma s i h s e r i n g d i g u n a k a n k o mb i n a s i d a r i b e b e r a p a e k s i p i e n c e t a k l a n g s u n g di a t a s . Se l a i n k o mb i n a s i e k s i p i e n t e r s e but , p e n g g u n a a n g r a n u l a t d a s a r d a p a t pul a d i g u n a k a n s e b a g a i ba ha n p e mb a wa c e t a k l a n g s u n g ( 5 ).

  BAB I I I BAHAN, ALAT DAN METODA PENELI TI AN Ba h a n

  • Vi t a mi n C ( Ta k e d a c h e mi c a l I n d u s t r i e s , LTD. Os a k a

  J a pa n)

  • La k t o s a mo n o h i d r a t ( Fr i e s l a n d Da i r y Food Pr o d u c t s )
  • Amy l u m Ma n i h o t ( d i p e r o l e h d a r i PT. Br a t a c o )
  • Ma g n e s i u m s t e a r a t ( So ma - Ch e mi e GMBH )
  • Ta l k ( d i p e r o l e h d a r i PT. Br a t a c>As a m Kl o r i d a p. a . ( E. Me r c k )
  • Ka l i u m I oda t p. a . ( E. Me r c k>Fe h l i n g p . a.. ( E. Me r c k )
  • Me t i l b i r u p. a . ( E. . Me r c k
  • Na t r i u m h i d r o k s i d a p. a . ( E. Me r c k ) . Al a t
  • Al a t p e n c a mp u r : V mi xe r , b u a t a n La b o r a t o r i u m Te k- n o l o g i Fa r ma s i Un i v e r s i t a s Ai r l a ngga .
  • Me s i n c e t a k t a bl e t : Au t o ma t i c s i n g l e Pu n c h Ta b l e t - i ng Ma c h i n e " Ha n s e a t e n Exa c t a " No. 397, t a hun 1974
  • Al a t p e n g u j i k e k e r a s a n : Er we k a Ha r d n e s s Te s t e r

  TB. 2 4

  • Al a t p e n g u j i k e r a p u h a n : Er we k a Fr i a b i l i t y Te s t e r

  Type TAP

  • Al a t p e n g u j i wa kt u ha nc u r : Er we k a Di s i n t e g r a t i o n

  15 Te s t e r Ty p e 2 T. 2.

  • Al a t p e n g e r i n g : He r a u s Dr y i n g Ca b i n e t
  • Me s i n p e n g a y a k : Re t s c h, t ype 3 D, We s t Ge r ma n y
  • Al a t p e n g u k u r b obot j e n i s ma mp a t : Bu a t a n La b o r a t o ­ r i u m Te k n o l o g i Fa r ma s i Un i v e r s i t a s Ai r l a ngga , Su r a b a y a b e r d a s a r k a n DI N : 53194
  • J a n g k a s o r o n g
  • Co r o n g g e l a s p e n g u k u r s u dut d i
  • St op wa t c h
  • Th e r mo me t e r 50° C - Pe n g a y a k d e n g a n u k u r a n : me s h 20, me s h 30, me s h 40, me s h 60, me s h 100, da n p a nc i p e n a mpung. ( US ASTM- * EI I - 7 0 s t a n d a r d s i e ve ) .

  3. Me t o d e Pe n e l i t i a n 3. 1. Pe n e r i k s a a n b a h a n ba ku 3. 1. 1. Vi t a mi n C ( 10)

  Pe me r i a n : s e r b u k a t a u k r i s t a l p u t i h a t a u a ga k kuni ng, t i da k be r ba u, r a s a a s a m.

  I d e n t i f i k a s i k u a l i t a t i f : La r u t a n 2% d i t a mb a h e mpa t t e t e s l a r ut a n me t i l bi r u, . di pa na s ka n 40° C me n j a d i bi r u t u a ' y a n g d a l a m wa k t u t i ga me n i t b e r u b a h me n j a d i l e bi h mu d a a t a u hi l a ng.

  16 I d e n t i f i k a s i k u a n t i t a t i f : ( 18)

  Ti mb a n g 500 mg v i t a mi n C s e c a r a s e ks a - ma ma s u k k a n d a l a m g e l a s pi a l a , k e mu d i ­ a n l a r ut ka n d a l a m a i r b e b a s C 0 2 - Ta mb a h k a n l a r u t a n k a l i u m I o d i d a 1% s e b a n y a k 0 , 5 ml , l a r ut a n ka nj i 0, 5% s e b a n y a k 2 ml , l a r ut a n HC1 2% s e b a n y a k 1 ml , s e l a n j u t n y a t i t r a s i d e n g a n k a l i ­ um I oda t s a mp a i wa r n a b i r u s t a bi l .

  ( 0, 3 N k a l i u m I o da t s e t a r a d e n g a n 8 , 8 0 6 mg v i t . C ).

  3. 1. 2, La k t o s a ( 10) Pe me r i a n : s e r b u k ha b l u r wa r n a put i h, t i da k be r ba u, r a s a a ga k ma ni s

  I d e n t i f i k a s i k u a l i t a t i f :

  • J i k a d i p a n a s k a n a ka n me l e l e h, me n g ­ g e l e mbung, ke mu d i a n t e r b a k a r t e r j a di ba u g u l a t e r b a k a r , s i s a a r a n g me ng- g u n d u k
  • La r u t a n z a t d i t a mb a h Fe hl i ng, d i p a ­ na s k a n ma k a t e r j a d i e n d a p a n me r a h b a t a .

  17

  3. 1. 3. An y l u n Ma n i h o t ( 10) Pe me r i a n : s e r b u k ha l us , k a d a n g - k a d a n g b e r u p a g u mp a l a n y a n g b e r wa r n a put i h, t i da k b e r b a u da n t i d a k be r a s a . I d e n t i f i k a s i k u a l i t a t i f :

  • Di d i h k a n s a t u b a g i a n d a l a m 50 b a g i a n a i r , t e r b e n t u k l a r ut a n kai n j i t r a ns - p a r a n ha mp i r t i d a k ber bau. , da n t i da k me n g u b a h wa r n a l a kmus
  • Ap a b i l a d i l i h a t di b a wa h mi k r os kop, t e r l i h a t b u t i r pa t i s pe s i f i k.

  3. 1. 4. Ma g n e s i u m St e a r a t ( 10) Pe me r i a n : s e r b u k ha l us , put i h, l i c i n da n mu d a h • • me l e k a t p a d a kul i t , ba u l e ma k kha s .

  I d e n t i f i k a s i k u a l i t a t i f : Se d i k i t z a t d a l a m t a b u n g r e a ks i d i t a mb a h k a n a i r da n a s a m k l o r i d a l a l u d i p a n a s k a n . Bi l a di ngi n, a ka n t a mp a k l a pi s a n mi n y a k me ma da t . La p i s a n a i r d i s a r i n g da n d i t a mb a h l a r u t a n n a t r i u m h i d r o k s i d a a ka n t e r j a d i e n d a p a n b e r wa r n a put i h.

  • 18

  3. 2. Pe n b u a t a n g r a n u l a t d a s a r Fo r mu l a g r a n u l a t y a n g a ka n d i b u a t d a p a t d i l i h a t p a d a t a be l I I I .

  TABEL I I I Fo r mu l a g r a n u l a t d a s a r

  Fo r mu l a B a h a n

  ■

  I I I

  I I I La k t o s a 80 70 .

  60 Amy l u m Ma n i h o t

  20

  30

  40 Mu c i l a g o Amyl i ma ni hot . 5 % qs ■ qs qs

  Pe n b u a t a n Mq c i l a g o An y l i Ma n i h o t ( 19) Mu c i l a g o Amy l i Ma n i h o t 5 %, y a n g d i a mb i l da r i Fo r mu l a r i u m Ne d e r l a n d s e Ap o t h e k e r 1968, d e n g a n Fo r mu l a s e b a g a i be r i kut - :

  Amy l u m Ma n i h o t

  50 Aq u a ■ 950

  19 Ca r a me mb u a t n y a

  • Ti mb a n g 50 g Amy l u m Ma ni hot , c a mp u r d e n g a n 100 g a i r di ngi n, s a mb i l d i a d u k t a mb a h k a n a i r me n d i d i h 850 g.

  Pe mb u a t a n Gr a n u l a t Da s a r La k t o s a d i c a mp u r d e n g a n Amy l u m ma ni hot , k e mu d i a n d i c a mp u r d e n g a n l a r ut a n p e n g i k a t s e d i k i t d e mi s e d i k i t s a mb i l di a duk, d e n g a n a l a t " mi xe r " s e l a ma 15 me n i t s a mp a i d i d a p a t ma s s a g r a n u l ya ng ba i k. Ma s s a g r a n u l i ni k e mu d i a n d i g r a n u l a s i d e n g a n p e n g a y a k me s h 40, d i k e r i n g k a n d a l a m ove n p a d a s uhu

  60° , s e l a ma 6 - 1 8 j a m ( 14) . Gr a n u l y a n g t e l a h k e ­ r i ng d i a y a k ke mb a l i me l a l u i p e n g a y a k me s h 40. Un t u k p e n e l i t i a n d i g u n a k a n u k u r a n g r a n u l 4 0 / 6 0 me s h, . s e s u a i d e n g a n u k u r a n g r a n u l Vi t a mi n C.

  3. 3. Pe n e r i k s a a n s i f a t f i s i k g r a n u l a t d a s a r Pe me r i k s a a n s i f a t f i s i k g r a n u l a t d a s a r , d i ma k - s u d k a n u n t u k me n g e t a h u i s i f a t a l i r da n k o mp r e s i b i ­ l i t a s g r a n u l t e r s e but . 3. 3, 1. Bo b o t ' j e n i s n y a t a ( o) ( 13)

  Ge l a s u k u r 100 ml kos ong, d i t i mb a n g ( Wj

  g) , me l a l u i c or ong, s e r b u k d i i s i k a n ke d a l a m g e l a s ukur s a mp a i v o l u me 100 ml da n d i t i mb a n g (V ?2

  g) . '

  20 Bo b o t j e n i s n y a t a d i h i t u n g s e b a g a i b e r i k u t :

  W2 " «i

  a

  • -------------- g / m l -

  100 Pe r c o b a a n d i l a k u k a n s e b a n y a k 3 ka l i .

  3. 3. 2. Bo b o t j e n i s n a mp a t ) ( 13, 20)

  

( J*

  Gr a n u l d i ma s u k k a n d a l a m g e l a s ukur s e b a n y a k 100 ml , d i k e t u k - k e t u k s a mp a i d i d a p a t v o l u me y a n g t e t a p. Pr o s e d u r d i l a k u k a n me n u r u t DI N 53194. Pe r c o b a a n d i l a k u k a n 3 ka l i . ,

  3. 3. 3. Ko n p r e s i b i l i t a s ( 13) Ma k s u d p e r c o b a a n i ni a d a l a h u n t u k me n g e t a h u i k e ma mp u a n g r a n u l me n g a t u r ke mb a l i d a l a m r u a ng c e t a k ( di e ) s e b e l u m p a r t i k e l d i k e n a i be ba n.

  P Pn -

  Ko mp r e s i b i l i t a s : - - - - - - - - - - - - - - x 100 %

  p

  • -

    b o b o t j e n i s ma mp a t .

  = b o b o t j e n i s n y a t a

J?0

  3. 3. 4. Ke c e p a t a n a l i r d a n s u d u t d i a u ( 16) Ma k s u d p e n e n t u a n k e c e p a t a n a l i r a d a l a h u n t u k

  . me n g e t a h u i d a y a koh e s i a n t a r p a r t i k e l da n k e c e p a t a n g r a n u l me ma s u k i r u a ng c e t a k.

  Al a t : c o r o n g g e l a s de n g a n u k u r a n d i a me t e r a t a s 10, 0 c m t i nggi ke r uc ut 8, 0 cm, d i a me t e r l uba ng b a wa h 1, 0 c m da n p a n j a n g p i p a 2, 5 cm. Co r o n g di -

  • <
  • 7 7 K

      1

      C

      s udut d i a m h = t i nggi ke r u c u t s e r b u k r = j a r i - j a r i l i ngka r a n a l a s ke r uc ut . ma k a s udut d i a m o

      cL ~

      Ca r a me n g u k u r k e c e p a t a n a l i r da n s u d u t di ar a g r a ­ nu l a t 100 g gr a n u l d i ma s u k k a n k e d a l a m c o r o n g a l i r g r a n u l ke mudi a n wa kt u a l i r di c a t a t . Gu n d u k a n g r a n u l y a n g t e r j a di s e t e l a h gr a n u l d i a l i r k a n me l a l u i c o r o n g d i u k u r t i nggi da n j a r i - j a r i l i ngka r a n a l a s ke r u c u t ( Ga mba r 1) , ma k a h t a nge ns = ©£, -

      Ga mb a r 1 : Pe ma s a n g a n da n u k u r a n ' a l a t un t u k me n g u k u r s i f a t a l i r da n s udut di ar a g r a n u l a t da s a r .

      i

      I / \ ' / "

      r

      ! 1 1

      1,5 c m

      i i

      \ / » r

      8, 0 e/ri

      \ • !

      < t oo on ---->

      d i u k u r da r i b i d a n g d a t a r h i n g g a u j u n g pi pa ba g i a n ba wa h.

      21

    • > ! i <- I 1,0 cm 1 0 , 2 . C fH / v ^

      da p a t d i h i t u n g da r i t a nge ns o £ nya .

      22

      3. 3. 5. Pe n e n t u a n k a d a r a i r d a l a m g r a n u l ( Mo i s t u r e Co n ­ t e nt ) Mo i s t u r e Co n t e n t d i u k u r d e n g a n a l a t Ke t t , V. R. Mo i s t u r e me t e r d e n g a n c a r a s e b a g a i b e r i k u t : Ba ha n d i t i mb a n g da n d i l e t a k k a n p a d a wa d a h s a mpe l , k e mu d i a n a l a t d i p a n a s k a n s a mp a i t a k t e r j a d i l a gi p e r u b a h a n k e s e i mb a n g a n . Mo i s t u r e Co n t e n t d a p a t d i b a c a l a n g s u n g da r i s k a l a p a d a a l a t .

      3. 4. Pe mb u a t a n Ta b l e t Vi t a mi n C 3. 4. 1. Fo r n u l a

      For mul a , t a b l e t v i t a mi n C y a n g a ka n d i r e n c a n a k a n me r u p a k a n mo d i f i k a s i da r i f o r mu l a FNA s e ba ga i b e r i k u t :

      Ko mp o s i s i u n t u k 1000 t a bl e t : R/ Vi t a mi n C

      75 Gr a n u l a t Da s a r . 115, 5 Ta l k 3, 75

      Mg s t e a r a t . 0 , 7 5 3. 4. 2. Pr o s e d u r p e mb u a t a n

      Gr a n u l da n v i t a mi n C d i c a mp u r d a l a m V mi xe r s e l a ma 10 ' me ni t , k e mu d i a n d i t a mb a h l ubr i ka n ( Ma g n e s i u m s t e a r a t da n t a l k) da n d i c a mp u r s e l a ma 5 me n i t d e n g a n k e c e p a t a n p u t a r 50 r pm. Di a me t e r s t e mp e l da n ma t r i s y a n g d i g u n a k a n 8 mm de n g a n

      23

      3. 4. 3. Pe n e r i k s a a n s i f a t f i s i k l a s s a t a b l e t Yi t . C Ke c e p a t a n a l i r da n s u dut d i a m

    • d i l a k u k a n s e p e r t i p e me r i k s a a n g r a n u l Bo b o t j e n i s n y a t a
    • d i l a k u k a n s e p e r t i p e me r i k s a a n g r a n u l Bo bot j e n i s ma mp a t
    • d i l a k u k a n s e p e r t i p e me r i k s a a n g r a n u l Ko mp r e s i b i l i t a s - d i l a k u k a n s e p e r t i p e me r i k s a a n gr a nul .