tata tembung morfologi bahasa jawa

Tata Tembung (Morfologi Bahasa
Jawa)
Sri Hertanti Wulan

Pangertosan Tata Tembung
• tata : tumata = tatanan ingkang manut kaidah 
gawe tatanan ingkang manut kaidah
• tembung : unen-unen ingkang namung 1
tembung, nggadhahi 1 teges (cacahe 1)
• tata tembung  ilmu ingkang nyinaoni kados
pundi caranipun damel
tembung ingkang enggal
 Ilmu ingkang nyinaoni bab
ndhapuk tembung

Unsur langsung pandhapuking tembung
wonten ing basa Jawi
• Tembung wod (namung sakedhik)
• tembung lingga (kawuwuhan, kacambor, karangkep)
• Tembung lingga andhahan  tembung ingkang
kawuwuhan ananging wujudipun taksih kados tembung

lingga
tuladha:
siji  sa- + iji
growang  gowang + -er
krowak  kowak + -er
somah  sa- + omah
• Wuwuhan, wujudipun ater-ater, seselan, panambang

Unsur langsung wonten ing Ilmu saking
Barat
• Morfem :
1. Morfem bebas
2. morfem ikat
• Morfem bebas terbentuk dari :
- monomorfem, tuladha: meja
- polimorfem, tuladha :
(1) mejaku (2 morfem)
meja + -ku
(M.bebas) (M.ikat)
(2) lumpuk  nglumpukake (langkung saking 2 morfem)

ng+
lumpuk
+
-ake
(ater-ater) (temb.lingga)
(panambang)

Tembung wod
• Tuladha tembung wod :
1 suku kata : dom, dus, suk, byur
2 suku kata : meja, kursi, buku
3 suku kata : lelembut (minoritas)
• Lumrahe tembung wod supados langkung wiyar
dipuntambahi ater-ater a-, ê, utawa dirangkep ,
tuladha:
a- + dus  adus
e- + dus  edus
dirangkep suk  suksuk  susuk
(terjadi morfofonemik: pelesapan –k-)
(n) + susu  nyusu (proses morfofonemik)


Tembung Lingga (unsur utama)
• Tembung lingga : tembung ingkang dereng
pikantuk wuwuhan/ tb. ingkang dereng ewah/
tembung ingkang dipunwuwuhi.
• Tuladha: turu, adus, adem

Tembung Andhahan
• Tembung andhahan inggih menika: tembung
ingkang ewah sarana dipunparingi wuwuhan lan
dipunrangkep/ dipuncambor.