KPK Tersandera MoU.
K ·KTersanderaMoU
2 0 T a h u n 2 0 0 1 d a n U U P o irid a n
nya dapat
U U K e ja k s a a n ;
hadap
P o lri
te ta p i
ju g a
d u a P P d a n s a tu
in p re s .
KPK
b e rs ik u k u h
dengan
U U K P K , sedangkan
P o lri ju g a
b e rs ik u k u h
Guru Besar Emeritus Universitas
Padjadjaran (Unpad)
dengan
K B yang
ju g a te la h d ita n d a ta n g a n i
o le h
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
p im p in a n K P K (A b ra h a m
m a d ),
a la m
kasus
s im u la to r'
m engem udi
(S M ) K P K
te la h
sangka
m e n e ta p k a n
D S , se o ra n g
je n d e ra l
n im b u lk a n
k e te g a n g a n
m e-
a n ta ra
P o lri d a n K P K , k h u s u s n y a
tik a
KPK
m e la k u k a n
g e le d a h a n
di
ke-
K o r-
s a tla n ta s .
T im b u l
p ro d a n k o n tra
la m m a s y a ra k a t
yang
le b ih
b a g ia n
da-
le m b a g a m a n a
b e rw e n a n g .
besar
Se-
m a sy a ra k a t
dan
. p a ra a h lih u k u m m e ru ju k p a d a
VU
KPK
b e rik a n
yang
te la h
. KPK
te la h
kepada
benar
bahw a
rn e la k u k a n
pe-
n y e lid ik a n /p e n y id ik a n
d u lu
d a ri
k rim
M abes
k rim
tid a k
le b ih
K e p o lis ia n
(B a re s-
hal
te rs e b u t
ju g a
tid a k
p e rlu
je rn ih
m e n d a la m i
d a ri
in s titu s i
d is e p a k a ti
s e p a k a ta n
kasus
la n d a s a n
itu
b e k e rja
R I,
K e rja
dan
K e-
S a m a u n tu k
p e m b e ra n ta s a n
a k a n b e rb a g i
K a s u s s im u la to r
kadar
m a s a la h
te n ta n g
s ia p a
te rh a d a p
apa
(K B ) ta n g g a I2 9
M a re t
tu ju h
UUKPK
R I N om or 31 T ahun
d e rig a n
p e n g e rtia n
kepada
negak
tip ik o r.
in fo r-
se-
hukum
b e rw e n a n g
s ia p a
y a n g le b ih d u lu m e m ilik i
kew enangan
te ru ta m a
p a s c a p e m b e rla k u a n
(memorand~m ojunderstanding) t i g a p i h a k p a d a M a re t
2012.
D a la m
te la h
M oU
d is e p a k a ti
b u tir
b e b e ra p a
Per-
k e s e p a k a ta n .
tama,
m e la k s a n a k a n
sanakan
pe-
(joint-in-
Kedua, m e l a k -
k o o rd in a s i d a n s u p e r-
v i si b e rsa m a -sa m a
. kasus
k o ru p si
p e rh a tia n
dan U U
1999 yang
U U R I N om or
te rh a d a p
yang
m e n a rik
m a s y a ra k a t,
U U K PK kew enangan
d a la m
te rs e b u t
hanya ada pada K PK .
Ketiga,
p e n e ta p a n
s ia p a
le b ih d u lu m e n a n g a n i
k o ru p si
tid a k
la g i
d ila n d a s k a n
k a n p e n y e lid ik a n ,
d id a s a rk a n
Keempat,
a lih a n
ju g a
a ta s k e s e p a k a ta n
jik a s a la h s a tu p ih a k
an.
pada
d u lu m e la k u te ta p i
k e b e ra t-
w ew enang
peng-
k a s u s k o ru p s i tid a k
"peng-
(v e rsi U U K P K )
" p e n g a lih a n "
a ta s a n
hukum
ha-
I{ lip i n g Hum a sUn p C l d 2 0 1 2
se:
besar
(v e rsi
s a lin g b e ri ta h u
in s ta n s i
jik a
ada
pe-
peng-
a w a i/a n g g o ta y a n g m e la k u k a n
dan
bukan
a ta u
s ia p a y a n g le b ih
2 0 1 2 .R u ju k a n K B a d a I a h
U U te rm a s u k
P o lri
a n ta ra
a m b ila lih a n "
m a s i d a n b a ra n g b u k ti.
K PK , K U H A P, dan
o p tim a lis a s i
penguasaan
m aupun
y a n g tid a k d ik e n a l
K e p o lis ia n
d iu b a h
KPK
in i
b a ra n g
vestigation)
k o n tra
UU
k o ru p si
b a ik
a d a p e rb e d a a n
dan
m e m b a n ta h
in i k h u s u s n y a
UU
b u k ti y a n g d a la m
d ila k u k a n
MoU).Kelima,
b e rsa m a
jik a k ita d e n g a n
d a n o b je k tif
y a itu
,
penanganan
d a la rri U U K P K .
dan
kedua
k e b e rs ik u k u h a n
dapat
d a n k e ja k s a a n ,
Sa-
n g e n d a lia n
K e te g a n g a n
te rja d i
d a ri
te rh a d a p
k e ja k s a a n ,
K a-
P o lri) d a n B a re s -
te rs e b u t.
p ro
dan
K J > K te r-·
a ta u
dangkan
M oU
m em -
kew enangan
K P K . F a k ta n y a
pak
peng-
K a n to r
A gung,
. p o lri p a d a 2 9 M a re t 2 0 1 2 . D a m -
te r-
p o lis i. A k s i K P K in i te la h
Jaksa
k e p o lis ia n
d ila k u k a n
•
K e tu ju h
b u tir k e s e p a k a ta n
te rs e b u t
te la h
m e n c ip ta k a n
b e b e ra p a
k o n d is i.
Pertama, w e -
w e n a n g k o o rd in a s i
d a n su p e r-
v is i tid a k la g i h a n y a w e w e n a n g
K P K , a p a la g i
fu n g si
"trigger
mechanism".
Kedua,
k e tig a
in s titu s i
te rs e b u t
sa m a -sa m a
J ik a
K P K b e rs ik u k u h
nangani
kasus
m e-
s im u la to r,
g itu p u la P o lri, te rja d ila h
k e ta
kew enangan
beseng-
dan
h a ru s
k e m b a li d u d u k b e rs a m a m e n g k a ji k e m b a li
nem ukan
M o U u n tu k
m e-
s o lu s i b e rs a m a .
K e-
ja k s a a n
A gung
m e m ilik i w e w e n a n g p e n c e g a h -
b e rd ia m
d iri d a la m
a n d a n p e n g e m b a lia n
te ru ta m a
s e te la h a d a p e m b e ri-
an
n e g a ra
dan
m e lin d u n g i
keuang-
kew enangan
" p e n iu p
ip e lu it"
dan
" te rs a n g k a
ra tif.
Ketiga, k e w e n a n g a n
s e ta ra
yang
dengan
k e ja k s a a n
koope-
dan
aspek
M oU
hukum
hukum
dak
dan
(U U ) d a n
M oU
ti-
te ta p i
m e ru p a k a n
"gentlemen agreement":
yang m engandung
m u a t-
a n m o ra l d a n ju g a k e w a jib an
(moral obligation)
m o ra l
Jaksa
k a n tid a k
n o la k a n
a ta u
d a sa rk a n
m e la n ju tk a n
p e tu n ju k
p e n e liti.
K e ja k s a a n
d a la m M o U s e y o g ia n y a p ro a k tif m e m b a h a s S P D P in i d e n g a n
P o lri
dan
KPK
sebagai
s e tia p
p e rja n jia n
u n d a n g -u n d a n g
p ih a k
m e ru p a k a n
te rh a d a p
p a ra
y a n g m e n y e p a k a ti
p e r-
ja n jia n te rs e b u t.
A ta s
un-
tu k m e n e n tu k a n
se-
la n g k a h
itu la h ,
te la h " m e n y a n d e ra "
KPK
u n tu k
d in a s i
hukum
p im p in a n
s a lin g
d a la m
M oU
KPK
p e n g g e le d a h a n
in s titu s i
te rh a d a p
te rs e b u t,
b e g itu
dua
p u la
T id a k a d a la g i c e -
la h h u k u m
dengan
M o U te r-
b a g i K P K u n tu k d a p a t
b e rtin d a k
te rh a d a p
cepat
dan
d u g a a n k o ru p si
d u a in s titu s i te rs e b u t,
se g e ra
di ke-
k o n flik
a n ta ra K P K
M o U tid a k d a -
d ila k u k a n
s e rta -m e rta
KPK
se c a ra
d e n g a n a la s a n b e r-
te n ta n g a n
u n d u rk a n
s e b a lik n y a .
sebut
P e m b a ta la n
la n g k a h
.t e r m a s u k
o le h M a b e s
d a n P o lri.
c u a li s a la h
s e tia p
b e rk a s p e r-
m encegah
s e m a k in b e rla n ju t
b e rk o o r-
a p a p u n y a n g a k a n d i-
la k s a n a k a n
s e b e lu m
P o lri u n tu k
pat
dasar
p a ra
p ih a k d a la m M o U te rs e b u t
k a ra d ilim p a h k a n
ada-
b e r-
te k n is d a ri
A g u n g s e b a g a is a la h s a tu p ih a k
tu s i te rs e b u t.
bahw a
pe-
h a n y a m e la n ju tk a n
tid a k
ja k s a
D a r-
m enegas-
a d a m e k a n is m e
la n ju tn y a
In i se su a i
P o lri k e -
A gung
benar
y a n g h a ru s d ita a ti k e tig a In s tig iu m h u k u m p e rja n jia n
in i
S P D P sesuai K U H A P ,
m e la in k a n
d a ri
bukan
s e ta ra ,
d a ri M a b e s
W a k il
p e m b lo k ira n re k e n in g .
S e k a lip u n
(S P D P )
m ono sudah
SP3
kasus
p a d a K e ja k s a a n A g u n g .
dan
k e c u a li p e n y a d a p a n
p e m b ic a ra a n
dapat
ta h u a n d im u la in y a p e n y id ik a n
KPK
k e p o lis ia n
tid a k
dengan U U K PK kes a tu
p ih a k
m eng-
d iri d a ri k e s e p a k a t-
a n b e rsa m a
te rs e b u t.
tid a k
ada
p e m b a ta la n
S e la m a
a ta u
p e n c a b u ta n
o le h p a ra
p ih a k ,
s e la m a itU M o U te ta p m e n g ik a t
p a ra p ih a k . A ta s d a s a r u ra ia n
t e r s e b u t ,p o l e m i k t e n t a n g s i a p a
y a n g m e m ilik i
b ih
d u lu )
w ew enang
d a la m
la to rm e n ja d i
kasus
(le -
s im u -
tid a k re le v a n la g i
b a i k b a g i K P K d a n P o l r i .•
2 0 T a h u n 2 0 0 1 d a n U U P o irid a n
nya dapat
U U K e ja k s a a n ;
hadap
P o lri
te ta p i
ju g a
d u a P P d a n s a tu
in p re s .
KPK
b e rs ik u k u h
dengan
U U K P K , sedangkan
P o lri ju g a
b e rs ik u k u h
Guru Besar Emeritus Universitas
Padjadjaran (Unpad)
dengan
K B yang
ju g a te la h d ita n d a ta n g a n i
o le h
ZYXWVUTSRQPONMLKJIHGFEDCBA
p im p in a n K P K (A b ra h a m
m a d ),
a la m
kasus
s im u la to r'
m engem udi
(S M ) K P K
te la h
sangka
m e n e ta p k a n
D S , se o ra n g
je n d e ra l
n im b u lk a n
k e te g a n g a n
m e-
a n ta ra
P o lri d a n K P K , k h u s u s n y a
tik a
KPK
m e la k u k a n
g e le d a h a n
di
ke-
K o r-
s a tla n ta s .
T im b u l
p ro d a n k o n tra
la m m a s y a ra k a t
yang
le b ih
b a g ia n
da-
le m b a g a m a n a
b e rw e n a n g .
besar
Se-
m a sy a ra k a t
dan
. p a ra a h lih u k u m m e ru ju k p a d a
VU
KPK
b e rik a n
yang
te la h
. KPK
te la h
kepada
benar
bahw a
rn e la k u k a n
pe-
n y e lid ik a n /p e n y id ik a n
d u lu
d a ri
k rim
M abes
k rim
tid a k
le b ih
K e p o lis ia n
(B a re s-
hal
te rs e b u t
ju g a
tid a k
p e rlu
je rn ih
m e n d a la m i
d a ri
in s titu s i
d is e p a k a ti
s e p a k a ta n
kasus
la n d a s a n
itu
b e k e rja
R I,
K e rja
dan
K e-
S a m a u n tu k
p e m b e ra n ta s a n
a k a n b e rb a g i
K a s u s s im u la to r
kadar
m a s a la h
te n ta n g
s ia p a
te rh a d a p
apa
(K B ) ta n g g a I2 9
M a re t
tu ju h
UUKPK
R I N om or 31 T ahun
d e rig a n
p e n g e rtia n
kepada
negak
tip ik o r.
in fo r-
se-
hukum
b e rw e n a n g
s ia p a
y a n g le b ih d u lu m e m ilik i
kew enangan
te ru ta m a
p a s c a p e m b e rla k u a n
(memorand~m ojunderstanding) t i g a p i h a k p a d a M a re t
2012.
D a la m
te la h
M oU
d is e p a k a ti
b u tir
b e b e ra p a
Per-
k e s e p a k a ta n .
tama,
m e la k s a n a k a n
sanakan
pe-
(joint-in-
Kedua, m e l a k -
k o o rd in a s i d a n s u p e r-
v i si b e rsa m a -sa m a
. kasus
k o ru p si
p e rh a tia n
dan U U
1999 yang
U U R I N om or
te rh a d a p
yang
m e n a rik
m a s y a ra k a t,
U U K PK kew enangan
d a la m
te rs e b u t
hanya ada pada K PK .
Ketiga,
p e n e ta p a n
s ia p a
le b ih d u lu m e n a n g a n i
k o ru p si
tid a k
la g i
d ila n d a s k a n
k a n p e n y e lid ik a n ,
d id a s a rk a n
Keempat,
a lih a n
ju g a
a ta s k e s e p a k a ta n
jik a s a la h s a tu p ih a k
an.
pada
d u lu m e la k u te ta p i
k e b e ra t-
w ew enang
peng-
k a s u s k o ru p s i tid a k
"peng-
(v e rsi U U K P K )
" p e n g a lih a n "
a ta s a n
hukum
ha-
I{ lip i n g Hum a sUn p C l d 2 0 1 2
se:
besar
(v e rsi
s a lin g b e ri ta h u
in s ta n s i
jik a
ada
pe-
peng-
a w a i/a n g g o ta y a n g m e la k u k a n
dan
bukan
a ta u
s ia p a y a n g le b ih
2 0 1 2 .R u ju k a n K B a d a I a h
U U te rm a s u k
P o lri
a n ta ra
a m b ila lih a n "
m a s i d a n b a ra n g b u k ti.
K PK , K U H A P, dan
o p tim a lis a s i
penguasaan
m aupun
y a n g tid a k d ik e n a l
K e p o lis ia n
d iu b a h
KPK
in i
b a ra n g
vestigation)
k o n tra
UU
k o ru p si
b a ik
a d a p e rb e d a a n
dan
m e m b a n ta h
in i k h u s u s n y a
UU
b u k ti y a n g d a la m
d ila k u k a n
MoU).Kelima,
b e rsa m a
jik a k ita d e n g a n
d a n o b je k tif
y a itu
,
penanganan
d a la rri U U K P K .
dan
kedua
k e b e rs ik u k u h a n
dapat
d a n k e ja k s a a n ,
Sa-
n g e n d a lia n
K e te g a n g a n
te rja d i
d a ri
te rh a d a p
k e ja k s a a n ,
K a-
P o lri) d a n B a re s -
te rs e b u t.
p ro
dan
K J > K te r-·
a ta u
dangkan
M oU
m em -
kew enangan
K P K . F a k ta n y a
pak
peng-
K a n to r
A gung,
. p o lri p a d a 2 9 M a re t 2 0 1 2 . D a m -
te r-
p o lis i. A k s i K P K in i te la h
Jaksa
k e p o lis ia n
d ila k u k a n
•
K e tu ju h
b u tir k e s e p a k a ta n
te rs e b u t
te la h
m e n c ip ta k a n
b e b e ra p a
k o n d is i.
Pertama, w e -
w e n a n g k o o rd in a s i
d a n su p e r-
v is i tid a k la g i h a n y a w e w e n a n g
K P K , a p a la g i
fu n g si
"trigger
mechanism".
Kedua,
k e tig a
in s titu s i
te rs e b u t
sa m a -sa m a
J ik a
K P K b e rs ik u k u h
nangani
kasus
m e-
s im u la to r,
g itu p u la P o lri, te rja d ila h
k e ta
kew enangan
beseng-
dan
h a ru s
k e m b a li d u d u k b e rs a m a m e n g k a ji k e m b a li
nem ukan
M o U u n tu k
m e-
s o lu s i b e rs a m a .
K e-
ja k s a a n
A gung
m e m ilik i w e w e n a n g p e n c e g a h -
b e rd ia m
d iri d a la m
a n d a n p e n g e m b a lia n
te ru ta m a
s e te la h a d a p e m b e ri-
an
n e g a ra
dan
m e lin d u n g i
keuang-
kew enangan
" p e n iu p
ip e lu it"
dan
" te rs a n g k a
ra tif.
Ketiga, k e w e n a n g a n
s e ta ra
yang
dengan
k e ja k s a a n
koope-
dan
aspek
M oU
hukum
hukum
dak
dan
(U U ) d a n
M oU
ti-
te ta p i
m e ru p a k a n
"gentlemen agreement":
yang m engandung
m u a t-
a n m o ra l d a n ju g a k e w a jib an
(moral obligation)
m o ra l
Jaksa
k a n tid a k
n o la k a n
a ta u
d a sa rk a n
m e la n ju tk a n
p e tu n ju k
p e n e liti.
K e ja k s a a n
d a la m M o U s e y o g ia n y a p ro a k tif m e m b a h a s S P D P in i d e n g a n
P o lri
dan
KPK
sebagai
s e tia p
p e rja n jia n
u n d a n g -u n d a n g
p ih a k
m e ru p a k a n
te rh a d a p
p a ra
y a n g m e n y e p a k a ti
p e r-
ja n jia n te rs e b u t.
A ta s
un-
tu k m e n e n tu k a n
se-
la n g k a h
itu la h ,
te la h " m e n y a n d e ra "
KPK
u n tu k
d in a s i
hukum
p im p in a n
s a lin g
d a la m
M oU
KPK
p e n g g e le d a h a n
in s titu s i
te rh a d a p
te rs e b u t,
b e g itu
dua
p u la
T id a k a d a la g i c e -
la h h u k u m
dengan
M o U te r-
b a g i K P K u n tu k d a p a t
b e rtin d a k
te rh a d a p
cepat
dan
d u g a a n k o ru p si
d u a in s titu s i te rs e b u t,
se g e ra
di ke-
k o n flik
a n ta ra K P K
M o U tid a k d a -
d ila k u k a n
s e rta -m e rta
KPK
se c a ra
d e n g a n a la s a n b e r-
te n ta n g a n
u n d u rk a n
s e b a lik n y a .
sebut
P e m b a ta la n
la n g k a h
.t e r m a s u k
o le h M a b e s
d a n P o lri.
c u a li s a la h
s e tia p
b e rk a s p e r-
m encegah
s e m a k in b e rla n ju t
b e rk o o r-
a p a p u n y a n g a k a n d i-
la k s a n a k a n
s e b e lu m
P o lri u n tu k
pat
dasar
p a ra
p ih a k d a la m M o U te rs e b u t
k a ra d ilim p a h k a n
ada-
b e r-
te k n is d a ri
A g u n g s e b a g a is a la h s a tu p ih a k
tu s i te rs e b u t.
bahw a
pe-
h a n y a m e la n ju tk a n
tid a k
ja k s a
D a r-
m enegas-
a d a m e k a n is m e
la n ju tn y a
In i se su a i
P o lri k e -
A gung
benar
y a n g h a ru s d ita a ti k e tig a In s tig iu m h u k u m p e rja n jia n
in i
S P D P sesuai K U H A P ,
m e la in k a n
d a ri
bukan
s e ta ra ,
d a ri M a b e s
W a k il
p e m b lo k ira n re k e n in g .
S e k a lip u n
(S P D P )
m ono sudah
SP3
kasus
p a d a K e ja k s a a n A g u n g .
dan
k e c u a li p e n y a d a p a n
p e m b ic a ra a n
dapat
ta h u a n d im u la in y a p e n y id ik a n
KPK
k e p o lis ia n
tid a k
dengan U U K PK kes a tu
p ih a k
m eng-
d iri d a ri k e s e p a k a t-
a n b e rsa m a
te rs e b u t.
tid a k
ada
p e m b a ta la n
S e la m a
a ta u
p e n c a b u ta n
o le h p a ra
p ih a k ,
s e la m a itU M o U te ta p m e n g ik a t
p a ra p ih a k . A ta s d a s a r u ra ia n
t e r s e b u t ,p o l e m i k t e n t a n g s i a p a
y a n g m e m ilik i
b ih
d u lu )
w ew enang
d a la m
la to rm e n ja d i
kasus
(le -
s im u -
tid a k re le v a n la g i
b a i k b a g i K P K d a n P o l r i .•